Hoesthoofdpijn: Hoofdpijn na hoesten, niezen of persen

Sommige patiënten krijgen te maken met hoofdpijn aan beide kanten van het hoofd bij het hoesten, niezen, persen of andere vormen van inspanning. Hoesthoofdpijn (Valsalva-manoeuvrehoofdpijn) bestaat in een primaire vorm zonder bekende oorzaak, waarvoor geen behandeling vereist is. Maar soms is de vorm van hoofdpijn te wijten aan een hersenprobleem (secundaire hoesthoofdpijn) en dan is een operatie nodig om het onderliggende probleem te verhelpen. Bij frequente of ernstige problemen van hoesthoofdpijn, is het verstandig om een arts te raadplegen. Afhankelijk van de vorm is medicatie, een operatie of een andere behandelingsvorm nodig.

• Epidemiologie van hoofdpijn na inspanning
• Soorten: Primaire en secundaire hoesthoofdpijn
• Oorzaken
• Primaire vorm
• Secundaire vorm
• Risicofactoren: Inspanning
• Symptomen na hoesten, niezen of persen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie van hoofdpijn na inspanning

Primaire hoesthoofdpijn is een zeldzame vorm van hoofdpijn die meestal optreedt bij veertigplussers van het mannelijke geslacht. Secundaire hoesthoofdpijn treft het vaakst patiënten jonger dan veertig jaar.

Soorten: Primaire en secundaire hoesthoofdpijn

Hoesthoofdpijn bestaat in twee categorieën.

• Primaire hoesthoofdpijn is meestal ongevaarlijk, treedt in beperkte aanvallen op en verbetert uiteindelijk vanzelf.
• Secundaire hoesthoofdpijn is ernstiger, omdat deze vorm van hoofdpijn resulteert uit problemen in de hersenen.

Oorzaken

Primaire vorm

De exacte oorzaak van primaire hoesthoofdpijn is niet bekend anno september 2024. Een potentieel mechanisme is dat de hoofdpijn te wijten is aan verhoogde druk in de aderen rond de hersenen door het hoesten, niezen, persen of de andere vorm van inspanning. Ook is hoesthoofdpijn mogelijk veroorzaakt door een vernauwing van de aderen van de nek of sinussen.

Secundaire vorm

Secundaire hoesthoofdpijnen is mogelijk te wijten aan:

• cerebrospinale vloeistoflekkage
• een defect in de vorm van de schedel
• een defect in het cerebellum, het deel van de hersenen dat de balans regelt: Dit treedt op wanneer een deel van de hersenen door de opening aan de schedelbasis wordt geduwd waar alleen het ruggenmerg hoort te zijn (Chiari-misvorming)
• een hersentumor
• een zwakte in één van de bloedvaten in de hersenen (cerebraal aneurysma)

Risicofactoren: Inspanning

Diverse vormen van inspanning leiden mogelijk tot hoesthoofdpijn:

• bukken
• de neus snuiten
• hoesten
• huilen
• lachen
• niezen
• persen (zoals bij het maken van een stoelgang)
• tillen
• vooroverbuigen
• zingen

Symptomen na hoesten, niezen of persen

Dit soort hoofdpijn komt meestal plotseling op. Beide kanten van het hoofd zijn aangetast, vooral richting de achterkant van het hoofd (achterhoofdpijn), maar af en toe is er sprake van eenzijdige hoofdpijn. De scherpe, splijtende of stekende hoofdpijn varieert in duur, maar meestal houdt de pijn één seconde tot een paar minuten aan. In uitzonderlijke gevallen kampt een patiënt tot maximaal twee uur met de hoesthoofdpijn. Na de aanval van hoesthoofdpijn houdt soms urenlang een doffe pijn in het hoofd aan. Sommige patiënten met secundaire hoesthoofdpijn ervaren ook duizeligheid, flauwvallen, evenwichtsproblemen, langdurige hoofdpijn, misselijkheid of slaapstoornissen.

Diagnose en onderzoeken

De arts zet beeldvormende onderzoeken van de hersenen in via een CT-scan, MRI-scan en/of magnetische resonantie angiografie (MRA). Deze onderzoeken zijn nodig om andere oorzaken van hoesthoofdpijn uit te sluiten, vooral omdat primaire hoesthoofdpijn zeldzaam is. Primaire hoesthoofdpijn mag de arts niet verwarren met goedaardige inspanningshoofdpijn, een vorm van hoofdpijn die ontstaat door zware inspanning of seksuele activiteit.

Behandeling

Primaire vorm

De behandeling van primaire hoesthoofdpijn is niet eenvoudig, omdat er anno september 2024 nog steeds geen grootschalige onderzoeken zijn naar deze aandoening. De zeldzame en kortstondige vorm van hoofdpijn behoeft ook niet altijd een medische behandeling.

Medicatie

Indomethacine
Indomethacine is een niet-steroïde ontstekingsremmend medicijn (NSAID). Enkele potentiële bijwerkingen zijn:

• duizeligheid
• hyperkaliëmie (een verhoogde kaliumspiegel in het bloed)
• verhoogd risico op hart- en vaataandoeningen zoals een hartaanval of een beroerte
• wazig gezichtsvermogen
• maagdarmproblemen of bloedingen in het spijsverteringskanaal

Acetazolamide
Acetazolamide (Diamox), een plaspil dat de hoeveelheid ruggenmergvocht vermindert, kan ook worden gebruikt. Dit verlaagt de druk in de schedel.

Propranolol
De arts kan Propranolol (Inderal, Innopran XL) voorschrijven, een geneesmiddel dat de bloedvaten ontspant en de bloeddruk verlaagt. Andere medicijnen kunnen ook worden voorgeschreven.

Lumbale punctie
Soms is een lumbale punctie (ruggenprik) nuttig. De arts verwijdert dan een deel van de vloeistof rond de hersenen en het ruggenmerg, waardoor de druk in de schedel afneemt die de hoofdpijn veroorzaakt.

Secundaire vorm
Een operatie is vaak nodig om het onderliggende hersenprobleem op te lossen.

Prognose

Bij primaire hoesthoofdpijn is de prognose meestal goed, aangezien de aandoening vaak vanzelf verdwijnt zonder blijvende schade. Secundaire hoesthoofdpijn heeft echter een meer complexe prognose, afhankelijk van de onderliggende oorzaak en de noodzaak van chirurgische ingrepen. Met de juiste behandeling kunnen de symptomen verminderen, maar in sommige gevallen blijven restverschijnselen bestaan.

Complicaties

Zonder de juiste behandeling kan secundaire hoesthoofdpijn leiden tot ernstige complicaties, zoals blijvende neurologische schade, verlies van balans of coördinatie, en in ernstige gevallen zelfs levensbedreigende aandoeningen, zoals een beroerte.

Preventie

Het is niet altijd mogelijk om hoesthoofdpijn te voorkomen, maar enkele adviezen kunnen het risico verlagen:

• een jaarlijkse griepprik krijgen
• longinfecties, zoals bronchitis, tijdig behandelen
• medicatie vermijden die hoesten als bijwerking veroorzaakt
• ontlastingsverzachters gebruiken om constipatie te voorkomen
• langdurig zwaar tillen of buigen vermijden