Hoesthoofdpijn: Hoofdpijn na hoesten, niezen of persen

Sommige patiënten krijgen te maken met hoofdpijn aan beide kanten van het hoofd bij het hoesten, niezen, persen of andere vormen van inspanning. Hoesthoofdpijn (Valsalva-manoeuvrehoofdpijn) bestaat in een primaire vorm zonder bekende oorzaak, waarvoor geen behandeling vereist is. Maar soms is de vorm van hoofdpijn te wijten aan een hersenprobleem (secundaire hoesthoofdpijn) en dan is een operatie nodig om het onderliggend probleem te verhelpen. Bij frequente of ernstige problemen van hoesthoofdpijn, is het verstandig om een arts te raadplegen. Afhankelijk van de vorm is medicatie, een operatie of een andere behandelingsvorm nodig.

• Epidemiologie van hoofdpijn na inspanning
• Soorten: Primaire en secundaire hoesthoofdpijn
• Oorzaken
• Primaire vorm
• Secundaire vorm
• Risicofactoren: Inspanning
• Symptomen na hoesten, niezen of persen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Preventie

Epidemiologie van hoofdpijn na inspanning

Primaire hoesthoofdpijn is een zeldzame vorm van hoofdpijn die meestal optreedt bij veertigplussers van het mannelijke geslacht. Secundaire hoesthoofdpijn treft het vaakst patiënten jonger dan veertig jaar.

Soorten: Primaire en secundaire hoesthoofdpijn

Hoesthoofdpijn bestaat in twee categorieën.

• Primaire hoesthoofdpijn is meestal ongevaarlijk, treedt in beperkte aanvallen op en verbetert uiteindelijk vanzelf.
• Secundaire hoesthoofdpijn is ernstiger, omdat deze vorm van hoofdpijn resulteert uit problemen in de hersenen.

Oorzaken

Primaire vorm

De exacte oorzaak van primaire hoesthoofdpijn is niet bekend anno oktober 2020. Een potentieel mechanisme is dat de hoofdpijn te wijten is aan verhoogde druk in de aderen rond de hersenen door het hoesten, niezen, persen of de andere vorm van inspanning. Ook is hoesthoofdpijn mogelijk veroorzaakt door een vernauwing van de aderen van de nek of sinussen.

Secundaire vorm

Secundaire hoesthoofdpijnen is mogelijk te wijten aan:

• cerebrospinale vloeistoflekkage
• een defect in de vorm van de schedel
• een defect in het cerebellum, het deel van de hersenen dat de balans regelt: Dit treedt op wanneer een deel van de hersenen door de opening aan de schedelbasis wordt geduwd waar alleen het ruggenmerg hoort te zijn (Chiari-misvorming.
• een hersentumor
• een zwakte in één van de bloedvaten in de hersenen (cerebraal aneurysma)

Risicofactoren: Inspanning

Diverse vormen van inspanning leiden mogelijk tot hoesthoofdpijn:

• bukken
• de neus snuiten
• hoesten
• huilen
• lachen
• niezen
• persen (zoals bij het maken van een stoelgang)
• tillen
• vooroverbuigen
• zingen

Symptomen na hoesten, niezen of persen

Dit soort hoofdpijn komt meestal plotseling op. Beide kanten van het hoofd zijn aangetast, en dan vooral richting de achterkant van het hoofd (achterhoofdpijn), maar af en toe is sprake van eenzijdige hoofdpijn. De scherpe, splijtende of stekende hoofdpijn kent een variabele tijdsduur, maar meestal houdt de pijn één seconde tot een paar minuten aan. In uitzonderlijke gevallen kampt een patiënt met tot maximaal twee uur met de hoesthoofdpijn. Na de aanval van hoesthoofdpijn houdt nog urenlang een ‘saaie’ pijn aan het hoofd aan. Sommige patiënten met secundaire hoesthoofdpijn ervaren ook duizeligheid, flauwvallen, evenwichtsproblemen, langdurige hoofdpijn, misselijkheid of slaapstoornissen.

Diagnose en onderzoeken

De arts zet beeldvormende onderzoeken van de hersenen in via een CT-scan, MRI-scan en/of magnetische resonantie angiografie (MRA). Deze onderzoeken zijn nodig om andere oorzaken van hoesthoofdpijn uit te sluiten, vooral omdat primaire hoesthoofdpijn niet vaak voorkomt. Primaire hoesthoofdpijn mag de arts niet verwarren met goedaardige inspanningshoofdpijn, wat een vorm van hoofdpijn is die resulteert uit zware inspanning of seksuele activiteit.

Behandeling

Primaire vorm
De behandeling van primaire hoesthoofdpijn is niet eenvoudig, omdat grootschalige onderzoeken hiernaar ontbreken anno oktober 2020. De zeldzame en kortstondige vorm van hoofdpijn behoeft ook niet altijd een medische behandeling.

Medicatie
Indomethacine
Indomethacine is een niet-steroïde ontstekingsremmend medicijn (NSAID). Indomethacine kent wel enkele potentiële nadelige effecten, waaronder:

• duizeligheid
• een hoge kaliumspiegel in het bloed (hyperkaliëmie)
• een verhoogd risico hart- en vaataandoeningen zoals een hartaanval of een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen)
• een wazig gezichtsvermogen
• maagdarmproblemen of bloedingen in het spijsverteringskanaal

Acetazolamide
Acetazolamide (Diamox), een plaspil dat de hoeveelheid ruggenmergvocht vermindert, is ook inzetbaar. Hierdoor vermindert de druk in de schedel.

Propranolol
Verder schrijft de arts mogelijk Propranolol (Inderal, Innopran XL) voor, een geneesmiddel dat de bloedvaten ontspant en de bloeddruk verlaagt. Verder zijn andere medicijnen beschikbaar.

Lumbale punctie
Af en toe is een lumbale punctie (ruggenprik) nuttig. De arts verwijdert dan een deel van de vloeistof rond de hersenen en het ruggenmerg, waardoor de druk in de schedel vermindert die de hoofdpijn veroorzaakt.

Secundaire vorm
Een operatie is vaak nodig om het onderliggende hersenprobleem op te lossen.

Preventie

Het is niet altijd mogelijk om hoesthoofdpijn te voorkomen maar enkele adviezen verlagen het risico wel:

• een jaarlijks griepprik krijgen
• longinfecties behandelen, zoals bronchitis (ontsteking van de luchtpijpvertakkingen)
• medicijnen vermijden die hoesten als bijwerking veroorzaken
• ontlastingsverzachters gebruiken om constipatie te voorkomen
• zwaar tillen of buigen gedurende lange periodes vermijden