Overgevoeligheidspneumonitis: Longontsteking
Tijdens het uitoefenen van een beroep of hobby kan een patiënt dampen van schimmels, (myco)bacteriën, chemicaliën of dierlijke eiwitten inademen. Dit kan in sommige gevallen leiden tot een overgevoeligheidsreactie waarbij de longen ontstoken raken, wat bekend staat als “overgevoeligheidspneumonitis”. Kenmerken van deze longontsteking zijn onder andere kortademigheid en hoesten. Langdurige blootstelling kan leiden tot een chronische longaandoening met diverse complicaties. De voornaamste behandeling bestaat uit het vermijden van de veroorzakende stoffen. Daarnaast zijn er ook symptomatische medicaties en behandelingen beschikbaar.- Synoniemen overgevoeligheidspneumonitis
- Epidemiologie longaandoening
- Frequentie van overgevoeligheidspneumonitis
- Risicogroepen
- Mechanisme
- Immunologische reacties
- Acute en chronische fasen
- Oorzaken: Inademen van stoffen
- Blootstelling aan stoffen
- Risicofactoren
- Beroepsmatige blootstelling
- Genetische aanleg
- Risicogroepen
- Beroepsgroepen met verhoogd risico
- Vogelliefhebbers
- Symptomen: Hoesten en kortademigheid
- Alarmsymptomen
- Kortademigheid
- Koorts en hoesten
- Diagnose en onderzoeken
- Behandeling
- Prognose longontsteking
- Complicaties
- Preventie
- Praktische tips voor het omgaan met overgevoeligheidspneumonitis
- Vermijd blootstelling aan triggers
- Zorg voor een schone en goed geventileerde omgeving
- Gebruik voorgeschreven medicatie volgens de aanwijzingen van je arts
- Pas je fysieke activiteiten aan
- Monitor je ademhaling en symptomen
- Creëer een allergievriendelijk dieet
- Zoek psychologische ondersteuning indien nodig
- Blijf goed gehydrateerd
- Houd je medische dossier up-to-date
- Misvattingen rond overgevoeligheidspneumonitis
- Overgevoeligheidspneumonitis komt alleen voor bij mensen die in contact komen met schimmels of dieren
- Overgevoeligheidspneumonitis komt alleen voor bij oudere volwassenen
- De symptomen van overgevoeligheidspneumonitis zijn altijd onmiddellijk merkbaar
- Overgevoeligheidspneumonitis kan worden genezen met medicijnen
- Alleen mensen die vaak buiten werken, kunnen overgevoeligheidspneumonitis krijgen
- De aandoening is zeldzaam en komt nauwelijks voor
- Overgevoeligheidspneumonitis heeft geen langdurige gevolgen als het eenmaal is behandeld
- Iedereen met overgevoeligheidspneumonitis heeft dezelfde symptomen
Synoniemen overgevoeligheidspneumonitis
Overgevoeligheidspneumonitis staat ook bekend onder de volgende synoniemen:- Aircolong
- Boerenlong / Landbouwerslong
- Champignonkwekerslong
- Duivenmelkersziekte
- Extrinsieke allergische alveolitis
- Luchtbevochtigerslong
- Vogelliefhebberslong
Epidemiologie longaandoening
Overgevoeligheidspneumonitis (HP) is een inflammatoire longziekte die wordt veroorzaakt door herhaalde inademing van organische deeltjes zoals schimmelsporen, vogelmest of stuifmeel. Het komt vaker voor bij volwassenen, met een hogere prevalentie onder mensen die werken in beroepen waar ze worden blootgesteld aan dergelijke deeltjes.Frequentie van overgevoeligheidspneumonitis
De prevalentie van HP is relatief laag, maar het aantal gevallen is de afgelopen jaren toegenomen, vooral in industriële en agrarische omgevingen. HP komt vaker voor in bepaalde beroepsgroepen, zoals landbouw en vogelhouders.Risicogroepen
Mensen die beroepsmatig in contact komen met organische stoffen, zoals boeren, vogelliefhebbers en timmerlieden, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van HP.Mechanisme
Overgevoeligheidspneumonitis ontstaat wanneer het immuunsysteem van het lichaam overreacteert op inhalatie van bepaalde organische deeltjes, wat leidt tot ontsteking van de longen en longbeschadiging.Immunologische reacties
De ontsteking bij HP wordt veroorzaakt door een overgevoelige reactie van het immuunsysteem op een bepaald allergeen, wat leidt tot het vrijkomen van ontstekingsstoffen in de longen.Acute en chronische fasen
Overgevoeligheidspneumonitis kan zich zowel in een acute als chronische vorm manifesteren. In de acute fase ervaren patiënten koorts, hoesten en kortademigheid. Chronische gevallen kunnen leiden tot blijvende longbeschadiging.Oorzaken: Inademen van stoffen
De aandoening ontstaat wanneer het lichaam gevoelig wordt voor bepaalde eiwitten na inademing van (myco)bacteriën, chemicaliën, dierlijke eiwitten of schimmels. Dit leidt tot de productie van de antistof IgE. Bij blootstelling aan dampen van beschimmeld hooi kan bijvoorbeeld gevoeligheid voor de schimmelsporen van “Micropolyspora faenia” ontstaan. Bij een volgende blootstelling binden de antistoffen zich aan deze sporen, wat complementen activeert die afweercellen (T-cellen en neutrofielen) aantrekken en een ontstekingsreactie veroorzaken.Blootstelling aan stoffen
De stoffen die overgevoeligheidspneumonitis kunnen veroorzaken, komen voor in:- airconditioning, luchtbevochtigers, verwarmingssystemen en ventilatiesystemen
- Bedorven voedingsmiddelen zoals kaas, druiven, gerst, suikerriet
- Bepaalde chemicaliën zoals isocyanaten of zuuranhydriden
- Bubbelbaden
- Dierlijke huiden
- Hooi of graan
- Stoffen van hardhout
- Verontreinigde industriële producten of materialen zoals worstvellen en kurken
- Verontreinigde metaalbewerkingsvloeistof
- Vogelpoep en veren van vogels
Risicofactoren
De belangrijkste risicofactoren voor het ontwikkelen van HP zijn herhaalde blootstelling aan organische deeltjes zoals schimmelsporen, vogelmest en stof, evenals een genetische aanleg voor overgevoeligheidsreacties.Beroepsmatige blootstelling
Beroepen waarbij mensen regelmatig in contact komen met stof, schimmels of andere organische deeltjes, zoals boeren, timmerlieden en vogelliefhebbers, vormen een belangrijke risicogroep.Genetische aanleg
Mensen met een genetische aanleg voor auto-immuunziekten en overgevoeligheidsreacties hebben een verhoogd risico om HP te ontwikkelen.Risicogroepen
Mensen die beroepsmatig werken met organische stoffen, zoals landbouwers, vogelhouders, en sommige bouwvakkers, vormen de belangrijkste risicogroepen voor overgevoeligheidspneumonitis.Beroepsgroepen met verhoogd risico
Mensen die werken in beroepen zoals landbouw, tuinbouw, en vogelhouden lopen een hoger risico, vooral als ze herhaaldelijk worden blootgesteld aan allergenen zoals schimmel of vogelmest.Vogelliefhebbers
Mensen die regelmatig in contact komen met vogels en vogelproducten kunnen ook een verhoogd risico hebben op het ontwikkelen van HP door blootstelling aan vogelmest of veren.Symptomen: Hoesten en kortademigheid
De symptomen treden meestal op minimaal zes uur na blootstelling aan de uitlokkende stof. Aanvankelijk kan de patiënt griepachtige symptomen ervaren zoals koorts, rillingen, vermoeidheid, een algemeen ziek gevoel en hoofdpijn. Tevens kunnen er aanvallen van hoesten, benauwdheid en kortademigheid optreden. Onverklaarbaar gewichtsverlies kan ook voorkomen. Door het vertraagd optreden van de symptomen en de milde aard ervan, bezoekt de patiënt vaak pas later een arts en legt hij mogelijk niet meteen een verband tussen de klachten en zijn beroep of hobby.Alarmsymptomen
De symptomen van overgevoeligheidspneumonitis kunnen variëren van lichte hoest en vermoeidheid tot ernstige kortademigheid en koorts. Patiënten ervaren vaak kortademigheid na blootstelling aan de trigger.Kortademigheid
Een van de meest voorkomende symptomen is kortademigheid, vooral na blootstelling aan de stof of het allergeen dat de reactie veroorzaakt.Koorts en hoesten
Koorts en hoesten zijn typische symptomen van een acute flare-up van HP, die kan optreden na herhaalde blootstelling aan de veroorzakende deeltjes.Diagnose en onderzoeken
Lichamelijk onderzoekDe arts onderzoekt de patiënt en vraagt naar zijn beroep en/of hobby. Hij beluistert de ademgeluiden met een stethoscoop tijdens een auscultatie. Tijdens dit onderzoek kan de arts longruis of reutels horen, evenals tachypneu, de medische term voor een versnelde ademhaling.
Diagnostisch onderzoek
De arts kan een thoraxfoto (röntgenfoto van de borstkas) maken, waar typische schaduwen en krimpingen in de bovenste longkwabben zichtbaar kunnen zijn als gevolg van littekenvorming. Een CT-scan van de longen en een bronchoscopie (inwendig kijkonderzoek van de luchtwegen) kunnen aanvullende informatie bieden. Bij een longfunctieonderzoek kan een verminderde gasuitwisseling worden vastgesteld. Tevens kan een bloedonderzoek nuttig zijn om de aanwezigheid van antistoffen te bepalen. Een longbiopsie kan zelden nodig zijn, maar kan waardevolle informatie bieden indien andere onderzoeken geen uitsluitsel geven over de diagnose.
Differentiële diagnoses
De symptomen van overgevoeligheidspneumonitis kunnen ook optreden bij andere aandoeningen, waaronder:
- Asbestose (longaandoening door blootstelling aan asbest)
- Astma (chronische ontsteking van de luchtwegen)
- Chlamydia pneumonieën
- Chronische bronchitis (ontsteking van de luchtpijpvertakkingen)
- Een longontsteking (pneumonie: ontsteking van de onderste luchtwegen)
- Granulomatose met polyangiitis (Wegener granulomatose)
- Het Goodpasture-syndroom (auto-immuunaandoening met symptomen aan nieren en longen)
- Het toxische organische stof syndroom
- Longfibrose (littekenvorming in de longen met kortademigheid)
- Microscopische polyangiitis
- Miliaire tuberculose
- Mycoplasma-pneumonie
- Pneumoconiose (stoflongen: inademen van fijne, schadelijke stofdeeltjes)
- Polymyositis (auto-immuunaandoening waarbij de spieren ontsteken met spierzwakte als gevolg)
- Pulmonaire eosinofilie
- Reumatöide artritis (chronische auto-immuunaandoening met ontsteking van gewrichten en andere organen)
- Sarcoïdose (aandoening van huid, ogen, longen en zenuwstelsel)
- Systemische lupus erythematosus (auto-immuunaandoening)
- Uitgezaaide kanker (metastasen)
Behandeling
De belangrijkste maatregel is het vermijden van de uitlokkende factor van overgevoeligheidspneumonitis. Dit kan inhouden dat de patiënt een mondkapje draagt of zelfs van werk moet veranderen. In ernstige gevallen kan het noodzakelijk zijn om volledig met het werk te stoppen. Symptomen kunnen worden verlicht met medicijnen. De arts kan corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers) en/of immunosuppressiva (geneesmiddelen die het immuunsysteem onderdrukken) voorschrijven. Zuurstoftherapie kan worden aanbevolen bij een te laag zuurstofgehalte in het bloed. Bronchodilatoren (luchtwegverwijders) kunnen helpen door de spieren van de bovenste luchtwegen te ontspannen en te openen, wat het ademhalen vergemakkelijkt.Prognose longontsteking
De prognose van overgevoeligheidspneumonitis varieert afhankelijk van de duur en ernst van de blootstelling. Als er nog geen littekenvorming heeft plaatsgevonden, kunnen de symptomen meestal verdwijnen binnen twaalf uur tot twee dagen na blootstelling. Herhaalde aanvallen kunnen echter leiden tot een chronische, progressieve longaandoening met schade aan het longweefsel door de vorming van granulomen (massa's van ontstekingscellen rond stofdeeltjes) en fibrose (littekenvorming). Hierdoor kan de patiënt chronisch hoesten en de longfunctie verder verslechteren.Complicaties
Wanneer overgevoeligheidspneumonitis niet tijdig of effectief wordt behandeld, kunnen de volgende complicaties optreden:- Hartfalen (slecht functioneren van het hart bij het rondpompen van bloed, vooral door de belasting van de ontsteking op de longen)
- Onomkeerbare longschade en een permanent verminderde longfunctie door ernstige fibrose en verminderde zuurstofvoorziening
- Pulmonale hypertensie door beschadiging van de bloedvaten in de longen
Preventie
Om overgevoeligheidspneumonitis te voorkomen, is het cruciaal om blootstelling aan bekende uitlokkende stoffen te vermijden. Dit kan onder andere door:- Het gebruik van beschermende uitrusting zoals mondkapjes en ademhalingsmaskers bij risicovolle werkzaamheden
- Het verbeteren van ventilatiesystemen op werkplekken om de concentratie van schadelijke stoffen te verminderen
- Het regelmatig schoonmaken van luchtbehandelingssystemen en het vermijden van vochtige omgevingen die schimmelgroei bevorderen
- Het implementeren van gezondheids- en veiligheidsmaatregelen op de werkplek om blootstelling aan schadelijke stoffen te minimaliseren
