Empyeem (pus of etter) in longen, vaak door longontsteking

Bij een empyeem verzamelt zich pus (etter) in de ruimte tussen de longen en de binnenkant van de borstwand, oftewel de pleurale ruimte of borstholte. Dit pus bevat bacteriën, ontstekingscellen, beschadigd weefsel en gestolde bloedproducten. Vaak is een empyeem het gevolg van een longontsteking, maar er zijn ook andere mogelijke oorzaken. Symptomen van een empyeem zijn onder andere koorts, een droge hoest en een algemeen ziek gevoel. De behandeling bestaat uit het afvoeren van het pus in combinatie met medicatie. Omdat de meeste patiënten effectief worden behandeld met antibiotica, komen de symptomen vaak niet tot stand. Bij een snelle diagnose en behandeling zijn de vooruitzichten over het algemeen goed.

• Synoniemen empyeem
• Anatomie longen en relatie tot empyeem
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken: Vaak door longontsteking
• Risicofactoren voor pus of etter in de longen
• Risicogroepen
• Symptomen: Kortademigheid en Ziek Gevoel
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling: Pus draineren
• Prognose
• Complicaties
• Preventie en zelfzorg
• Praktische tips voor het leven met / omgaan met empyeem (pus of etter) in longen, vaak door longontsteking
• Volg de medische behandeling strikt op
• Zorg voor voldoende rust en herstel
• Volg controleafspraken en medische onderzoeken
• Zorg voor een gezond en evenwichtig voedingspatroon
• Hydrateer goed om de luchtwegen schoon te houden
• Beperk fysieke inspanning en ademhalingsinspanning
• Let op veranderingen in symptomen en zoek onmiddellijk medische hulp indien nodig
• Psychologische steun bij herstel
• Bescherm jezelf tegen verdere infecties
• Misvattingen rond empyeem in de longen
• Empyeem is altijd het gevolg van een longontsteking
• Empyeem veroorzaakt altijd hevige pijn
• Empyeem komt voornamelijk voor bij ouderen
• Antibiotica kunnen empyeem altijd genezen zonder andere behandelingen
• Empyeem kan altijd worden voorkomen door vaccinatie tegen longontsteking
• De diagnose empyeem is eenvoudig met een röntgenfoto
• Empyeem heeft altijd een slechte prognose

Synoniemen empyeem

Een empyeem in de longen staat ook bekend onder de volgende synoniemen:

• Empyema
• Etterende pleuritis (borstvliesontsteking met pijn op de borst)
• Pleurale empyeem
• Pyothorax

Anatomie longen en relatie tot empyeem

De bouw en functie van de longen
De longen zijn een essentieel orgaan in het ademhalingssysteem en bestaan uit verschillende structuren die samenwerken om zuurstof op te nemen en koolstofdioxide uit het bloed te verwijderen. De longen zijn opgebouwd uit longkwabben, luchtwegen (bronchiën en bronchiolen), en alveoli waar gasuitwisseling plaatsvindt. Deze structuren worden omgeven door het longvlies (pleura), dat bestaat uit een viscerale en pariëtale laag. De pleuraholte, de ruimte tussen deze lagen, bevat een dunne vloeistoflaag die zorgt voor soepele bewegingen van de longen tijdens ademhaling.

Relatie tot empyeem
Empyeem ontstaat wanneer infecties in de longen of omliggende structuren, zoals bij longontsteking of pleuritis, leiden tot een ophoping van pus in de pleuraholte. Deze ophoping veroorzaakt ontsteking en druk op de longen, wat ademhalingsproblemen en pijn kan veroorzaken. De pleura en de onderliggende alveolaire structuren worden direct aangetast, wat de normale gasuitwisseling belemmert.

Epidemiologie

Incidentie en prevalentie
Empyeem in de longen is een zeldzame maar ernstige complicatie van infecties zoals longontsteking. De incidentie varieert per leeftijdsgroep en geografische regio. Het komt vaker voor in ontwikkelingslanden, waar toegang tot medische zorg beperkt kan zijn. Bij patiënten in westerse landen is empyeem relatief zeldzaam, mede dankzij vroege diagnose en antibiotische behandeling.

Trends en risicofactoren
De prevalentie van empyeem neemt toe bij bepaalde risicogroepen, zoals patiënten met een verzwakt immuunsysteem of onderliggende longaandoeningen. De opkomst van antibioticaresistente bacteriën heeft eveneens invloed op het aantal gevallen. Daarnaast spelen leeftijd en comorbiditeiten een rol bij het risico op empyeem.

Mechanisme

Pathofysiologie van empyeem
Empyeem ontstaat meestal als gevolg van een bacteriële infectie die zich verspreidt van de longen naar de pleuraholte. Pathogenen zoals Streptococcus pneumoniae en Staphylococcus aureus kunnen de pleura binnendringen en een ontstekingsreactie veroorzaken. Dit leidt tot de ophoping van pus, bestaande uit dode cellen, bacteriën en ontstekingsmediatoren.

Effecten op de ademhalingsfunctie
De ophoping van pus in de pleuraholte verhoogt de druk op de longen en vermindert hun expansievermogen tijdens inademing. Dit kan leiden tot atelectase (longcollaps) en hypoxie (verminderde zuurstofvoorziening). De inflammatoire respons kan ook de pleurale lagen verdikken, wat de longmobiliteit verder beperkt.

Oorzaken: Vaak door longontsteking

Een empyeem ontstaat meestal door een infectie die zich heeft verspreid naar de longen, wat leidt tot een ophoping van pus in de pleurale ruimte. Deze pus oefent druk uit op de longen. Vaak is een empyeem het gevolg van een (slechte behandeling van een) longontsteking (pneumonie: ontsteking van de onderste luchtwegen). Andere oorzaken kunnen ook bijdragen aan de ontwikkeling van een empyeem.

Risicofactoren voor pus of etter in de longen

Risicofactoren voor het ontwikkelen van een empyeem zijn onder andere:

• Alcoholisme
• Bronchiëctasieën (verwijde en geïrriteerde luchtwegen)
• Chronisch obstructief longlijden (COPD)
• Diabetes mellitus (suikerziekte)
• Een (bacteriële) longontsteking
• Een borstkasoperatie
• Een longabces
• Een trauma of letsel aan de borstkas
• Een verzwakt immuunsysteem
• Gastro-oesofageale reflux (brandend maagzuur door maaginhoud die terugvloeit naar de slokdarm)
• Reumatoïde artritis (chronische auto-immuunaandoening met ontsteking van gewrichten en andere organen)
• Tuberculose

In zeldzame gevallen kan een empyeem optreden na een thoracocentese. Dit is een procedure waarbij een arts een naald door de borstwand steekt om vloeistof uit de pleurale ruimte af te voeren, vaak voor diagnostische of behandelingsdoeleinden. Patiënten die hun antibioticakuur voor een longontsteking niet volledig afronden, lopen ook een verhoogd risico op het ontwikkelen van een empyeem.

Risicogroepen

Patiënten met longaandoeningen
Empyeem komt vaker voor bij patiënten met chronische longaandoeningen zoals COPD of cystische fibrose. Deze aandoeningen maken de longen vatbaarder voor infecties en complicaties zoals empyeem.

Immuungecompromitteerde patiënten
Patiënten met een verzwakt immuunsysteem, zoals mensen met hiv, kanker, of na een orgaantransplantatie, lopen een verhoogd risico. Het immuunsysteem kan infecties minder effectief bestrijden, wat de kans op empyeem vergroot.

Postoperatieve en traumapatiënten
Chirurgische ingrepen aan de borstkas of trauma's die de pleuraholte beschadigen, verhogen het risico op empyeem. Dit komt door de directe blootstelling van de pleuraholte aan bacteriën.

Symptomen: Kortademigheid en Ziek Gevoel

De symptomen van een empyeem kunnen onder meer omvatten:

• Een droge en aanhoudende hoest die niet reageert op antibiotica
• Kortademigheid (dyspneu)
• Verminderde beweeglijkheid aan één zijde van de borstkas tijdens het ademen
• Pijn op de borst, die verergert bij diep ademhalen (stekende pijn)
• Algemene symptomen zoals een algemeen ziek gevoel (malaise), hoofdpijn, koorts en koude rillingen
• Onbedoeld gewichtsverlies (cachexie)
• Overmatig zweten (hyperhidrose), vooral nachtzweten
• Verwardheid

Alarmsymptomen

Ernstige ademhalingsmoeilijkheden
Een plotselinge toename van kortademigheid of ademhalingsproblemen kan wijzen op de aanwezigheid van empyeem. Dit symptoom vereist onmiddellijke medische evaluatie.

Pijn op de borst en koorts
Empyeem gaat vaak gepaard met scherpe, stekende pijn op de borst die verergert bij ademhaling, samen met hoge koorts en algemene malaise. Deze symptomen zijn alarmsignalen voor een ernstige infectie.

Chronische hoest en etterig sputum
Een langdurige hoest met productie van etterig of bloederig sputum kan een teken zijn van een onderliggende infectie die is uitgegroeid tot empyeem. Het monitoren van deze symptomen is cruciaal voor een tijdige diagnose en behandeling.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
Tijdens het lichamelijk onderzoek zal de arts de ademgeluiden beluisteren met een stethoscoop (auscultatie). Een abnormaal wrijvend geluid kan wijzen op de aanwezigheid van pus.

Diagnostisch onderzoek
Om de diagnose van een empyeem te bevestigen, kunnen de volgende onderzoeken worden uitgevoerd:

• Analyse van het pleuravocht: Dit toont vaak een geelgroene etter aan.
• Een CT-scan van de borstholte
• Een echografie van de borstholte: Dit onderzoek onthult de hoeveelheid vocht in de borstkas.
• Een thoracentese (punctie van de borstkas) kan nuttig zijn om overtollig vocht te verwijderen.
• Een thoraxfoto (röntgenfoto van de borstkas): Op de foto is het vocht vaak wit gekleurd, vooral in het onderste gedeelte van de longen.

Differentiële diagnose
Een empyeem kan soms worden verward met andere aandoeningen met vergelijkbare symptomen. Mogelijke aandoeningen om te overwegen zijn:

• Aspiratiepneumonie (longontsteking door het inademen van vreemde stoffen)
• Bronchiolitis obliterans (longziekte met droge hoest)
• Bacteriële longontsteking
• Een borstvliesuitstroming (pleura-effusie of vochtophoping tussen borstvlies en longvlies)
• Een longembolie (afsluiting van een slagader in de longen)
• Longontsteking
• Granulomatose met polyangiitis (Wegener granulomatose) (auto-immuunaandoening)
• Langerhans-celhistiocytose (multisystemische aandoening)
• Sarcoïdose (aandoening aan huid, longen, ogen en zenuwstelsel)
• Tuberculose (bacteriële infectie met longproblemen)

Behandeling: Pus draineren

De behandeling van een empyeem richt zich op het verwijderen van de infectie en het pus uit het lichaam. Dit gebeurt door een plastic slangetje (thoraxdrain) in de borstkas te plaatsen, waardoor het pus kan afvloeien. In sommige gevallen is een operatie nodig om het pus te verwijderen. Daarnaast krijgt de patiënt antibiotica voorgeschreven om de infectie te bestrijden. Indien er ademhalingsproblemen optreden, kan een operatie noodzakelijk zijn om de longen voldoende uit te laten zetten.

Prognose

De meeste patiënten herstellen volledig van een empyeem, vooral als de diagnose vroegtijdig wordt gesteld en een effectieve behandeling wordt gestart. Echter, wanneer een empyeem een complicatie is van een longontsteking, kan het risico op blijvende longschade en overlijden toenemen. Een langdurige behandeling met antibiotica en drainage kan dan noodzakelijk zijn.

Complicaties

Een empyeem kan leiden tot verschillende complicaties, waaronder:

• Verdikking van de pleura (borstvlies), wat kan resulteren in een verminderde longfunctie en ademhalingsproblemen.
• In zeldzame gevallen kan de aandoening leiden tot sepsis (bloedvergiftiging: een overmatige reactie van het immuunsysteem op ziektekiemen).
• Ontwikkeling van een pneumothorax (klaplong), waarbij lucht zich ophoopt tussen de borstwand en de longen, wat kan leiden tot ernstige ademhalingsproblemen.

Preventie en zelfzorg

• Vroegtijdige behandeling: Zorg voor een tijdige en volledige behandeling van longontsteking en andere infecties om de kans op een empyeem te verminderen.
• Regelmatige controle: Bezoek regelmatig een arts voor controle van bestaande longproblemen en volg het behandelplan zorgvuldig op.
• Gezonde levensstijl: Een gezonde levensstijl, waaronder stoppen met roken en matig alcoholgebruik, kan helpen om longproblemen en infecties te voorkomen.
• Vaccinaties: Overweeg vaccinaties tegen influenza en pneumokokken om de kans op longontstekingen en complicaties te verkleinen.

Praktische tips voor het leven met / omgaan met empyeem (pus of etter) in longen, vaak door longontsteking

Empyeem in de longen is een ernstige aandoening waarbij zich pus of etter ophoopt in de pleuraholte van de longen. Dit wordt vaak veroorzaakt door een langdurige of onbehandelde longontsteking. Het is belangrijk om goed om te gaan met deze aandoening om verdere complicaties te voorkomen en om het herstel te bevorderen.

Volg de medische behandeling strikt op

Bij empyeem is het essentieel om de voorgeschreven medische behandeling strikt te volgen. Dit kan bestaan uit antibiotica om de infectie te bestrijden, pijnstilling en soms drainage van de pus. Het is belangrijk om de volledige kuur van antibiotica af te maken, zelfs als je je beter begint te voelen, om ervoor te zorgen dat de infectie volledig wordt bestreden. Als je arts aangeeft dat je een drainageprocedure moet ondergaan, volg dan alle aanwijzingen op om complicaties te voorkomen.

Zorg voor voldoende rust en herstel

Rust is cruciaal voor herstel van een infectie zoals empyeem. Zorg ervoor dat je voldoende slaapt en je lichaam de kans geeft om te herstellen. Overbelasting kan het genezingsproces vertragen, dus neem de tijd om rustig aan te doen. Dit geldt ook voor het vermijden van zware fysieke activiteiten, totdat je arts aangeeft dat je weer in staat bent om je normale activiteiten op te pakken.

Volg controleafspraken en medische onderzoeken

Empyeem kan ernstige gevolgen hebben, dus regelmatige controleafspraken zijn belangrijk om het herstel goed in de gaten te houden. Je arts zal mogelijk beeldvormende onderzoeken, zoals een röntgenfoto of CT-scan, uitvoeren om de voortgang van je herstel te beoordelen en ervoor te zorgen dat de infectie is verdwenen. Volg deze afspraken op en houd nauw contact met je arts als er veranderingen in je symptomen optreden.

Zorg voor een gezond en evenwichtig voedingspatroon

Een goed voedingspatroon is belangrijk voor je herstel. Eet voedzame maaltijden die rijk zijn aan vitamines en mineralen om je immuunsysteem te ondersteunen. Vermijd voedingsmiddelen die je energielevels kunnen verlagen, zoals bewerkte voedingsmiddelen of suiker. Goed eten kan helpen je lichaam sterker te maken, zodat het beter kan vechten tegen de infectie en sneller herstelt.

Hydrateer goed om de luchtwegen schoon te houden

Voldoende vochtinname is belangrijk bij het herstel van een longinfectie. Het drinken van water helpt om slijm los te maken en zorgt ervoor dat je luchtwegen beter kunnen functioneren. Dit kan de ademhaling vergemakkelijken en de ophoping van etter in de longen verminderen. Vermijd dranken die uitdroging kunnen veroorzaken, zoals alcohol of cafeïne.

Beperk fysieke inspanning en ademhalingsinspanning

Bij empyeem is het belangrijk om fysieke inspanning te beperken. Dit geldt ook voor activiteiten die extra druk op je ademhaling zetten. Vermijd zware lichaamsbewegingen en oefeningen die je ademhalingscapaciteit kunnen beïnvloeden. Je arts kan specifieke ademhalingsoefeningen aanbevelen om de ademhaling te vergemakkelijken en het herstel te bevorderen.

Let op veranderingen in symptomen en zoek onmiddellijk medische hulp indien nodig

Als je merkt dat je symptomen verergeren, zoals toegenomen hoesten, ademhalingsmoeilijkheden, koorts of pijn op de borst, zoek dan onmiddellijk medische hulp. Deze symptomen kunnen wijzen op een verergering van de infectie of complicaties zoals een longabces. Het is belangrijk om snel in te grijpen om verdere schade te voorkomen.

Psychologische steun bij herstel

Het herstel van een ernstige infectie zoals empyeem kan zowel fysiek als emotioneel belastend zijn. Het kan helpen om steun te zoeken bij vrienden, familie of een therapeut om het herstelproces te ondersteunen. Emotionele stress kan het fysieke herstel vertragen, dus zorg voor je mentale gezondheid terwijl je herstelt van de infectie.

Bescherm jezelf tegen verdere infecties

Om toekomstige infecties te voorkomen, is het belangrijk om preventieve maatregelen te nemen. Dit kan onder meer het krijgen van vaccinaties tegen pneumokokken en griep omvatten, het regelmatig wassen van je handen, en het vermijden van contact met mensen die ziek zijn. Ook is het verstandig om te stoppen met roken, omdat dit de longen kan verzwakken en vatbaar maakt voor infecties.

Empyeem is een serieuze aandoening die onmiddellijke medische behandeling vereist. Door nauw samen te werken met je zorgverlener, je gezondheid goed te monitoren en de juiste herstelmaatregelen te nemen, kun je het genezingsproces versnellen en complicaties voorkomen.

Misvattingen rond empyeem in de longen

Empyeem is de medische term voor een ophoping van pus (etter) in de longen, vaak als gevolg van een infectie zoals longontsteking. Dit kan leiden tot ernstige complicaties en vereist vaak intensieve behandeling. Er bestaan echter verschillende misvattingen over deze aandoening die het moeilijker maken voor patiënten en zorgverleners om het probleem tijdig te herkennen en adequaat te behandelen.

Empyeem is altijd het gevolg van een longontsteking

Hoewel longontsteking vaak de oorzaak is van empyeem, kan de aandoening ook ontstaan door andere infecties, zoals longeninfecties veroorzaakt door bacteriën, virussen of schimmels. Daarnaast kan empyeem ook het gevolg zijn van een blessure aan de borstkas of een chirurgische ingreep, waarbij bacteriën de longen binnendringen. Het is dus belangrijk om niet te denken dat empyeem altijd alleen wordt veroorzaakt door longontsteking.

Empyeem veroorzaakt altijd hevige pijn

Een veelvoorkomende misvatting is dat empyeem altijd gepaard gaat met hevige pijn op de borst. Hoewel pijn inderdaad vaak voorkomt, kan de ernst variëren. Sommige patiënten ervaren mogelijk alleen milde pijn of ongemak, terwijl anderen hevige pijn kunnen hebben die verergert bij ademhalen. De symptomen van empyeem kunnen ook worden verward met andere aandoeningen, zoals hoofdschouderpijn, waardoor het moeilijk kan zijn om de juiste diagnose te stellen.

Empyeem komt voornamelijk voor bij ouderen

Empyeem wordt vaak geassocieerd met oudere patiënten, maar het kan in feite op elke leeftijd voorkomen. Vooral bij jonge kinderen en baby’s, zoals een baby, kan het snel verergeren, vooral als het niet snel wordt behandeld. Zelfs bij gezonde volwassenen kan empyeem zich ontwikkelen na een niet goed behandelde infectie. Het is dus belangrijk om te realiseren dat empyeem geen leeftijdsgebonden aandoening is.

Antibiotica kunnen empyeem altijd genezen zonder andere behandelingen

Een andere misvatting is dat antibiotica alleen voldoende zijn om empyeem te genezen. Hoewel antibiotica effectief kunnen zijn tegen de bacteriële infectie die het empyeem veroorzaakt, kan er ook een chirurgische ingreep nodig zijn om de pus uit de longen te verwijderen. Dit kan door middel van een drain of een operatie, afhankelijk van de ernst van de ophoping. In sommige gevallen kunnen andere behandelingen zoals zuurstoftherapie noodzakelijk zijn om de patiënt te ondersteunen.

Empyeem kan altijd worden voorkomen door vaccinatie tegen longontsteking

Hoewel vaccinatie tegen longontsteking, zoals de pneumokokkenvaccinatie, het risico op longontsteking kan verminderen, garandeert het niet dat empyeem volledig wordt voorkomen. Empyeem kan ook optreden als gevolg van andere oorzaken, zoals virale infecties of andere bacteriële infecties die niet door de vaccinatie worden gedekt. Het is dus belangrijk om een bredere benadering van infectiebeheersing te volgen en niet alleen op vaccinatie te vertrouwen.

De diagnose empyeem is eenvoudig met een röntgenfoto

Hoewel röntgenfoto’s vaak worden gebruikt om een aanwijzing voor empyeem te geven, is een röntgenfoto niet altijd voldoende om de diagnose te bevestigen. Een CT-scan of een thoracocentese, waarbij een monster van het pus wordt afgenomen, kan noodzakelijk zijn om de aanwezigheid van empyeem definitief vast te stellen. Het is dus belangrijk om de juiste diagnostische tests uit te voeren om de oorzaak en de ernst van het empyeem vast te stellen.

Empyeem heeft altijd een slechte prognose

De prognose van empyeem is sterk afhankelijk van de onderliggende oorzaak, de snelheid van diagnose en de reactie van de patiënt op behandeling. Veel patiënten herstellen volledig met tijdige en juiste behandeling, vooral als het empyeem in een vroeg stadium wordt behandeld. Patiënten die een sterke gezondheid hebben, kunnen sneller herstellen, terwijl diegenen met complicaties, zoals suikerziekte of ernstige kanker, mogelijk een langere hersteltijd hebben. Het is dus belangrijk om te begrijpen dat niet alle gevallen van empyeem een slechte prognose hebben.

Lees verder

• Longontsteking (pneumonie): Ontsteking onderste luchtwegen