Empyeem (pus of etter) in longen, vaak door longontsteking

Bij een empyeem verzamelt zich pus (etter) in de ruimte tussen de longen en de binnenkant van de borstwand (pleurale ruimte of borstholte). In etter bevinden zich bacteriën, cellen die een ontsteking veroorzaken, beschadigd weefsel en gestolde bloedproducten. Vaak is een empyeem het gevolg van een longontsteking, maar ook nog andere oorzaken resulteren in een empyeem. Koorts, een droge hoest en een ziek gevoel zijn enkele symptomen van een empyeem. De behandeling bestaat uit het afvoeren van het vocht in combinatie met medicatie. De aandoening komt niet vaak voor omdat de meeste patiënten een effectieve behandeling krijgen met antibiotica waardoor de symptomen niet tot stand komen. De vooruitzichten zijn bij een snelle diagnose en behandeling goed.

• Synoniemen empyeem
• Oorzaken: Vaak door een longontsteking
• Risicofactoren pus of etter in de longen
• Symptomen: Kortademigheid, ziek gevoel
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling: Pus draineren
• Prognose
• Complicaties

Synoniemen empyeem

Een empyeem in de longen is eveneens gekend onder deze synoniemen:

• Empyema
• Etterende pleuritis (borstvliesontsteking met pijn op de borst)
• Pleurale empyeem
• Pyothorax

Oorzaken: Vaak door een longontsteking

Een empyeem is meestal te wijten aan een infectie die zich verspreid heeft naar de longen. Dit leidt tot een ophoping van pus in de pleurale ruimte. Dit pus zet druk op de longen. Heel vaak is een empyeem het gevolg van een (slechte behandeling van een) longontsteking (= pneumonie: ontsteking onderste luchtwegen).

Risicofactoren pus of etter in de longen

Risicofactoren van een empyeem in de longen zijn onder meer volgende aandoeningen:

• alcoholisme
• bronchiëctasieën (verwijde en geïrriteerde luchtwegen)
• chronisch obstructief longlijden (COPD)
• diabetes mellitus (suikerziekte)
• een (bacteriële) longontsteking
• een borstkasoperatie
• een longabces
• een trauma of letsel aan de borstkas
• een verzwakt immuunsysteem
• gastro-oesofageale reflux (brandend maagzuur door maaginhoud die terugvloeit naar slokdarm)
• reumatöide artritis (chronische auto-immuunaandoening met een ontsteking van gewrichten en andere organen)
• tuberculose

In zeldzame gevallen treedt een empyeem op na een thoracocentese. Dit is een behandeling waarbij de arts een naald door de borstwand steekt om vloeistof uit de pleurale ruimte af te voeren, wat nuttig is voor een medische diagnose of als behandeling. Patiënten die de antibioticakuur van een longontsteking niet afmaken, lopen ook een hoger risico op het ontwikkelen van een empyeem.

Symptomen: Kortademigheid, ziek gevoel

Longgerelateerde kenmerken door de pus of etter in de longen omvatten een droge en aanhoudende hoest die niet reageert op antibiotica, kortademigheid (dyspneu), tijdens het ademen minder beweeglijkheid aan één zijde van de borstkas en pijn op de borst die verergert bij het diep ademhalen (stekende pijn). Algemene symptomen van empyeem omvatten een algemeen ziek gevoel (malaise), hoofdpijn, koorts en koude rillingen, onbedoeld gewichtsverlies, overmatig zweten (hyperhidrose) (vooral nachtzweten) en verwardheid.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts beluistert de ademgeluiden met een stethoscoop (auscultatie). Hij hoort hierbij een abnormaal wrijvend geluid.

Diagnostisch onderzoek

Volgende diagnostische onderzoeken zijn nodig om de diagnose van een empyeem in de longen te bevestigen:

• Een analyse van het pleuravocht toont de aanwezigheid van een geelgroene etter.
• Een CT-scan van de borstholte
• Een echografie van de borstholte: dit onderzoek onthult de hoeveelheid vocht in de borstkas.
• Een thoracentese (een punctie van de borstkas wat ook nuttig is om overtollig tocht te verwijderen)
• Een thoraxfoto (röntgenfoto van de borstkas): hierbij is het vocht wit gekleurd, vooral in het onderste gedeelte van de long.

Differentiële diagnose

De arts mist soms een empyeem of hij verwart dit mogelijk met een andere aandoening die gelijkaardige symptomenreeks heeft. Dit is mogelijk het geval bij volgende aandoeningen:

• aspiratiepneumonie (longontsteking door het inademen van vreemde stoffen)
• bronchiolitis obliterans (longziekte met droge hoest)
• een bacteriële longontsteking
• een borstvliesuitstroming (pleura-effusie (vochtophoping tussen borstvlies en longvlies))
• een longembolie (afsluiting van slagader in longen)
• een longontsteking
• granulomatose met polyangiitis (Wegener granulomatose) (auto-immuunaandoening)
• Langerhans celhistiocytose (multisystemische aandoening)
• sarcoïdose (aandoening aan huid, longen ogen en zenuwstelsel)
• tuberculose (bacteriële infectie met longproblemen)

Behandeling: Pus draineren

De arts wil de infectie genezen en de etter uit het lichaam verwijderen. Wanneer de pus namelijk is afgevoerd uit het lichaam, herstelt de patiënt beter. Daarom plaatst hij een plastic slangetje in de borstkas waaruit het pus wegloopt (= draineren). Dit is in medische termen gekend als een “thoraxdrain”. In zeldzame gevallen is hiervoor een operatie nodig. Daarnaast krijgt de patiënt antibiotica om de infectie te bestrijden. Bij ademhalingsproblemen voert de arts een operatie uit om de longen voldoende uit te laten zetten.

Prognose

In het algemeen herstellen de meeste patiënten volledig van een empyeem. Wanneer empyeem echter een complicatie is van een longontsteking, stijgt het risico op blijvende longschade en de dood. Een langdurige behandeling met antibiotica en drainage is dan nodig.

Complicaties

Een empyeem in de longen leidt mogelijk tot een verdikking van de pleura (borstvlies: het weivlies dat de binnenzijde van de borstkas en de buitenkant van de longen bekleedt) en/of een verminderde longfunctie met ademhalingsproblemen als gevolg. In zeldzame gevallen ontwikkelt de patiënt sepsis (bloedvergiftiging: overdreven reactie van het immuunsysteem op ziektekiemen) of een pneumothorax (klaplong).

Lees verder

• Longontsteking (pneumonie): Ontsteking onderste luchtwegen