Empyeem (pus of etter) in longen, vaak door longontsteking

Bij een empyeem verzamelt zich pus (etter) in de ruimte tussen de longen en de binnenkant van de borstwand, oftewel de pleurale ruimte of borstholte. Dit pus bevat bacteriën, ontstekingscellen, beschadigd weefsel en gestolde bloedproducten. Vaak is een empyeem het gevolg van een longontsteking, maar er zijn ook andere mogelijke oorzaken. Symptomen van een empyeem zijn onder andere koorts, een droge hoest en een algemeen ziek gevoel. De behandeling bestaat uit het afvoeren van het pus in combinatie met medicatie. Omdat de meeste patiënten effectief worden behandeld met antibiotica, komen de symptomen vaak niet tot stand. Bij een snelle diagnose en behandeling zijn de vooruitzichten over het algemeen goed.

• Synoniemen empyeem
• Oorzaken: Vaak door longontsteking
• Risicofactoren voor pus of etter in de longen
• Symptomen: Kortademigheid en Ziek Gevoel
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling: Pus draineren
• Prognose
• Complicaties
• Preventie en zelfzorg

Synoniemen empyeem

Een empyeem in de longen staat ook bekend onder de volgende synoniemen:

• Empyema
• Etterende pleuritis (borstvliesontsteking met pijn op de borst)
• Pleurale empyeem
• Pyothorax

Oorzaken: Vaak door longontsteking

Een empyeem ontstaat meestal door een infectie die zich heeft verspreid naar de longen, wat leidt tot een ophoping van pus in de pleurale ruimte. Deze pus oefent druk uit op de longen. Vaak is een empyeem het gevolg van een (slechte behandeling van een) longontsteking (pneumonie: ontsteking van de onderste luchtwegen). Andere oorzaken kunnen ook bijdragen aan de ontwikkeling van een empyeem.

Risicofactoren voor pus of etter in de longen

Risicofactoren voor het ontwikkelen van een empyeem zijn onder andere:

• Alcoholisme
• Bronchiëctasieën (verwijde en geïrriteerde luchtwegen)
• Chronisch obstructief longlijden (COPD)
• Diabetes mellitus (suikerziekte)
• Een (bacteriële) longontsteking
• Een borstkasoperatie
• Een longabces
• Een trauma of letsel aan de borstkas
• Een verzwakt immuunsysteem
• Gastro-oesofageale reflux (brandend maagzuur door maaginhoud die terugvloeit naar de slokdarm)
• Reumatoïde artritis (chronische auto-immuunaandoening met ontsteking van gewrichten en andere organen)
• Tuberculose

In zeldzame gevallen kan een empyeem optreden na een thoracocentese. Dit is een procedure waarbij een arts een naald door de borstwand steekt om vloeistof uit de pleurale ruimte af te voeren, vaak voor diagnostische of behandelingsdoeleinden. Patiënten die hun antibioticakuur voor een longontsteking niet volledig afronden, lopen ook een verhoogd risico op het ontwikkelen van een empyeem.

Symptomen: Kortademigheid en Ziek Gevoel

De symptomen van een empyeem kunnen onder meer omvatten:

• Een droge en aanhoudende hoest die niet reageert op antibiotica
• Kortademigheid (dyspneu)
• Verminderde beweeglijkheid aan één zijde van de borstkas tijdens het ademen
• Pijn op de borst, die verergert bij diep ademhalen (stekende pijn)
• Algemene symptomen zoals een algemeen ziek gevoel (malaise), hoofdpijn, koorts en koude rillingen
• Onbedoeld gewichtsverlies (cachexie)
• Overmatig zweten (hyperhidrose), vooral nachtzweten
• Verwardheid

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Tijdens het lichamelijk onderzoek zal de arts de ademgeluiden beluisteren met een stethoscoop (auscultatie). Een abnormaal wrijvend geluid kan wijzen op de aanwezigheid van pus.

Diagnostisch onderzoek

Om de diagnose van een empyeem te bevestigen, kunnen de volgende onderzoeken worden uitgevoerd:

• Analyse van het pleuravocht: Dit toont vaak een geelgroene etter aan.
• Een CT-scan van de borstholte
• Een echografie van de borstholte: Dit onderzoek onthult de hoeveelheid vocht in de borstkas.
• Een thoracentese (punctie van de borstkas) kan nuttig zijn om overtollig vocht te verwijderen.
• Een thoraxfoto (röntgenfoto van de borstkas): Op de foto is het vocht vaak wit gekleurd, vooral in het onderste gedeelte van de longen.

Differentiële diagnose

Een empyeem kan soms worden verward met andere aandoeningen met vergelijkbare symptomen. Mogelijke aandoeningen om te overwegen zijn:

• Aspiratiepneumonie (longontsteking door het inademen van vreemde stoffen)
• Bronchiolitis obliterans (longziekte met droge hoest)
• Bacteriële longontsteking
• Een borstvliesuitstroming (pleura-effusie of vochtophoping tussen borstvlies en longvlies)
• Een longembolie (afsluiting van een slagader in de longen)
• Longontsteking
• Granulomatose met polyangiitis (Wegener granulomatose) (auto-immuunaandoening)
• Langerhans-celhistiocytose (multisystemische aandoening)
• Sarcoïdose (aandoening aan huid, longen, ogen en zenuwstelsel)
• Tuberculose (bacteriële infectie met longproblemen)

Behandeling: Pus draineren

De behandeling van een empyeem richt zich op het verwijderen van de infectie en het pus uit het lichaam. Dit gebeurt door een plastic slangetje (thoraxdrain) in de borstkas te plaatsen, waardoor het pus kan afvloeien. In sommige gevallen is een operatie nodig om het pus te verwijderen. Daarnaast krijgt de patiënt antibiotica voorgeschreven om de infectie te bestrijden. Indien er ademhalingsproblemen optreden, kan een operatie noodzakelijk zijn om de longen voldoende uit te laten zetten.

Prognose

De meeste patiënten herstellen volledig van een empyeem, vooral als de diagnose vroegtijdig wordt gesteld en een effectieve behandeling wordt gestart. Echter, wanneer een empyeem een complicatie is van een longontsteking, kan het risico op blijvende longschade en overlijden toenemen. Een langdurige behandeling met antibiotica en drainage kan dan noodzakelijk zijn.

Complicaties

Een empyeem kan leiden tot verschillende complicaties, waaronder:

• Verdikking van de pleura (borstvlies), wat kan resulteren in een verminderde longfunctie en ademhalingsproblemen.
• In zeldzame gevallen kan de aandoening leiden tot sepsis (bloedvergiftiging: een overmatige reactie van het immuunsysteem op ziektekiemen).
• Ontwikkeling van een pneumothorax (klaplong), waarbij lucht zich ophoopt tussen de borstwand en de longen, wat kan leiden tot ernstige ademhalingsproblemen.

Preventie en zelfzorg

• Vroegtijdige behandeling: Zorg voor een tijdige en volledige behandeling van longontsteking en andere infecties om de kans op een empyeem te verminderen.
• Regelmatige controle: Bezoek regelmatig een arts voor controle van bestaande longproblemen en volg het behandelplan zorgvuldig op.
• Gezonde levensstijl: Een gezonde levensstijl, waaronder stoppen met roken en matig alcoholgebruik, kan helpen om longproblemen en infecties te voorkomen.
• Vaccinaties: Overweeg vaccinaties tegen influenza en pneumokokken om de kans op longontstekingen en complicaties te verkleinen.

Lees verder

• Longontsteking (pneumonie): Ontsteking onderste luchtwegen