Opvliegers: Oorzaken van hot flashes (vapeurs)

Opvliegers zijn vervelende ervaringen waarbij een persoon zich plotseling erg warm begint te voelen. Deze intense warmte wordt waarschijnlijk veroorzaakt door veranderingen in de bloedcirculatie. Opvliegers ontstaan wanneer de bloedvaten dicht bij het huidoppervlak zich verwijden om af te koelen. Dit symptoom gaat vaak gepaard met een bonzend hart en een rode huid. Na een opvlieger blijft de patiënt vaak achter met een bezweet shirt en koude rillingen. Meestal zijn opvliegers gerelateerd aan de menopauze en perimenopauze (de periode rond de overgang). Echter, zowel vrouwen als mannen van alle leeftijden kunnen last hebben van dit symptoom, aangezien het ook geassocieerd is met andere aandoeningen en omgevingsfactoren. Voor de meeste patiënten zijn de oorzaken van opvliegers goedaardig of van voorbijgaande aard en kunnen deze makkelijk thuis behandeld worden.

• Synoniemen opvliegers
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken
• Angst en stress en plotse intense warmte voelen
• Chirurgie en vapeurs
• Medicijnen en opvliegers
• Medische aandoeningen
• Menopauze bij vrouwen
• Overgewicht en hot flashes
• Voedsel en opvliegers
• Warme slaapkamer en nachtelijke warme opwellingen
• Andere oorzaken van flashes
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Geassocieerde symptomen bij hot flashes
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties van een opvlieger
• Preventie

Synoniemen opvliegers

Opvliegers zijn ook bekend als (hot) flashes en vapeurs.

Epidemiologie

De epidemiologie van opvliegers betreft het begrijpen van de frequentie, spreiding en risicofactoren die verband houden met deze symptomen. Opvliegers komen vaak voor bij vrouwen in de perimenopauze en postmenopauze, maar ze kunnen ook bij andere patiënten voorkomen die hormonale veranderingen ervaren.

Prevalentie
Opvliegers zijn een veelvoorkomend symptoom bij vrouwen in de overgang, met een prevalentie die wereldwijd varieert van 60% tot 80%. De symptomen kunnen in ernst en duur variëren, afhankelijk van de persoon en de regio. In sommige landen, waar vrouwen later in de overgang komen, kunnen opvliegers minder vaak voorkomen.

Geografische variatie
Er is een geografische variatie in de prevalentie van opvliegers. Vrouwen in westerse landen zoals de Verenigde Staten, Canada en Europa ervaren vaker intensieve opvliegers dan vrouwen in Azië, waar de prevalentie lager is. Dit kan gedeeltelijk te maken hebben met genetische factoren en het dieet.

Mechanisme

Het mechanisme van opvliegers is nog niet volledig begrepen, maar er zijn enkele belangrijke factoren die bijdragen aan het ontstaan van deze symptomen, vooral gerelateerd aan hormonale veranderingen.

Hormonale veranderingen
Opvliegers worden vaak geassocieerd met een afname van oestrogeenproductie in de eierstokken, wat leidt tot een disbalans in de hormonen die de temperatuurregulatie van het lichaam beïnvloeden. Dit resulteert in een plotselinge toename van de lichaamstemperatuur, wat de typische symptomen van een opvlieger veroorzaakt.

Hypothalamus en thermoregulatie
De hypothalamus, het deel van de hersenen dat verantwoordelijk is voor de temperatuurregulatie, wordt beïnvloed door hormonale veranderingen. Wanneer de oestrogeenspiegels dalen, wordt de thermostaat in de hypothalamus verstoord, waardoor het lichaam zich aanpast door een plotselinge warmtestoot, gevolgd door zweten.

Oorzaken

Opvliegers kunnen veroorzaakt worden door verschillende factoren. Hieronder worden enkele belangrijke oorzaken besproken.

Angst en stress en plotse intense warmte voelen

Angst en stress kunnen zich uiten in symptomen zoals hartkloppingen en nerveus friemelen. Het is belangrijk om goed te ademen om angstgevoelens te verminderen en stress te verlichten. Ontspanningsoefeningen, meditatie en yoga zijn effectieve manieren om angst te verminderen. Als deze methoden niet werken, kan er sprake zijn van een ernstigere vorm van angst, en wordt aangeraden om met een arts of psycholoog te praten.

Chirurgie en vapeurs

Een operatie waarbij de voortplantingsorganen worden verwijderd (hysterectomie) kan de menopauze veroorzaken en alle gerelateerde symptomen teweegbrengen. De menopauze ontstaat door veranderingen in de oestrogeenspiegels doordat de geslachtsorganen (inclusief de eierstokken) verwijderd worden.

Medicijnen en opvliegers

Vapeurs kunnen een bijwerking zijn van veel voorgeschreven geneesmiddelen, zoals opioïden/opiaten (geneesmiddelen die pijn verlichten), antidepressiva, bètablokkers (medicatie die de hartslag en bloeddruk verlaagt), sommige bisfosfonaten (medicijnen voor de behandeling van osteoporose) en bepaalde chemotherapie (medicijnen voor de behandeling van kanker). Als opvliegers optreden bij het starten van deze medicatie, kan de medicatie de oorzaak zijn. Het is belangrijk om de arts hierover in te lichten, zodat hij mogelijk kan overschakelen naar een ander medicijn dat geen opvliegers veroorzaakt. Het is ook mogelijk dat de vapeurs verdwijnen wanneer het lichaam gewend raakt aan de medicatie. De arts kan de patiënt geruststellen dat het ongemak van tijdelijke aard is.

Medische aandoeningen

Hot flashes komen voor bij verschillende medische problemen, zoals een overactieve schildklier (hyperthyreoïdie). Symptomen zoals hartkloppingen, onverklaarbaar gewichtsverlies, vaak plassen (pollakisurie) en extreme vermoeidheid kunnen wijzen op een overactieve schildklier. Ook virale infecties zijn in verband gebracht met opvliegers. Symptomen van een infectie zijn onder andere koorts, buikpijn en diarree. Letsels aan het ruggenmerg kunnen eveneens een risicofactor zijn voor opvliegers.

Menopauze bij vrouwen

Meestal worden vapeurs veroorzaakt door de menopauze en de periode rond de menopauze (perimenopauze). Ongeveer drie op de vier vrouwen ervaart hot flashes als gevolg van hormonale veranderingen. Deze opvliegers variëren in frequentie, van één opvlieger per week tot meerdere vapeurs per uur.

Andere veel voorkomende tekenen van de menopauze zijn onder meer:

• blozen
• een opgeblazen gevoel
• hoofdpijn
• nachtelijk zweten
• koud zweten
• opvliegers (meestal het ergst gedurende de eerste één à twee jaar)
• hartkloppingen
• haaruitval
• menstruatiepijn
• borstpijn
• vruchtbaarheidsproblemen
• slaapproblemen
• stemmingswisselingen
• urineproblemen
• vaginale droogheid

Acupunctuur kan veel symptomen van de menopauze verlichten, maar ook medicijnen, supplementen en hormonale therapie zijn beschikbaar om de klachten van de (peri)menopauze te verlichten.

Overgewicht en hot flashes

Overtollig gewicht verstoort het metabolisme, waardoor hot flashes kunnen ontstaan. Voedingsaanpassingen en lichaamsbeweging zijn noodzakelijke behandelingsmethoden voor overgewicht.

Voedsel en opvliegers

Het is normaal om een opvlieger te ervaren na het eten van zeer gekruid of pittig voedsel. Alcohol, cafeïne, hete dranken en additieven zoals sulfieten zijn ook veelvoorkomende oorzaken van hot flashes. Het is belangrijk om aandacht te besteden aan de reacties van het lichaam om de uitlokkende factor van een opvlieger te ontdekken. Het vermijden van deze voedingsmiddelen en dranken kan opvliegers voorkomen. Lukt dit niet, dan is het verstandig om met een arts of voedingsdeskundige te praten over een gestructureerd eliminatiedieet.

Warme slaapkamer en nachtelijke warme opwellingen

De lichaamstemperatuur fluctueert de hele nacht. Het is normaal dat mensen midden in de nacht wakker worden en zich oververhit of bezweet voelen (nachtzweten). Opvliegers 's nachts kunnen veroorzaakt worden door een warme kamer, te veel dekens of te warme kleding. De thermostaat verlagen, een ventilator laten draaien tijdens het slapen, een koelkussen gebruiken of slapen met minder dekens of kleding zijn eenvoudige oplossingen.

Andere oorzaken van flashes

Andere mogelijke oorzaken van een opvlieger zijn:

• roken (stoppen met roken om hot flashes te vermijden)
• strakke kleding dragen (comfortabele, ruim zittende kleding dragen om opvliegers te voorkomen)
• voorover buigen
• zwangerschap, vooral tijdens het eerste en tweede trimester

Risicofactoren

Verschillende risicofactoren dragen bij aan de kans dat een patiënt opvliegers zal ervaren. Deze factoren kunnen genetisch, hormonaal of omgevingsgerelateerd zijn.

Hormonale veranderingen
De belangrijkste risicofactor voor opvliegers is de afname van oestrogeen tijdens de overgang. Vrouwen die eerder in de overgang komen, hebben doorgaans een intensievere ervaring van opvliegers. Andere hormonale veranderingen, zoals een verhoogd niveau van testosteron of een verstoord evenwicht tussen verschillende hormonen, kunnen ook bijdragen aan het ontstaan van opvliegers.

Levensstijl en omgevingsfactoren
Levensstijlfactoren zoals roken, overmatig alcoholgebruik, en stress kunnen opvliegers verergeren. Bovendien kunnen omgevingsfactoren, zoals een warme omgeving of het gebruik van bepaalde kleding, de symptomen beïnvloeden. Een onregelmatig voedingspatroon of onvoldoende slaap kan de frequentie van opvliegers verhogen.

Risicogroepen

Niet alle patiënten hebben hetzelfde risico op het ontwikkelen van opvliegers. Bepaalde groepen lopen meer kans om opvliegers te ervaren, afhankelijk van genetische, hormonale en omgevingsfactoren.

Vrouwen in de overgang
De grootste risicogroep voor opvliegers zijn vrouwen in de overgang. Dit proces gaat gepaard met hormonale fluctuaties, die de frequentie en intensiteit van opvliegers beïnvloeden. Het moment waarop vrouwen de overgang ingaan, verschilt wereldwijd, maar het gemiddelde is rond de 50 jaar.

Vrouwen met bepaalde medische aandoeningen
Vrouwen die lijden aan medische aandoeningen zoals endometriose, borstkanker (vooral na chemotherapie), of die een hysterectomie hebben ondergaan, hebben mogelijk een verhoogd risico op het ontwikkelen van opvliegers. Dit komt door de invloed die deze aandoeningen of behandelingen hebben op de hormonale balans.

Geassocieerde symptomen bij hot flashes

Symptomen van opvliegers zijn onder meer:

• een huid die plotseling warm aanvoelt
• een snellere hartslag dan normaal
• roodheid van de huid op het gezicht, de nek, de oren, de borst of andere gebieden
• tintelingen in de vingers
• zweten, vooral in het bovenlichaam

Een opvlieger komt plotseling op en houdt meestal enkele seconden tot maximaal tien minuten aan. Na de vapeurs hebben patiënten vaak rillingen of een koud gevoel.

Alarmsymptomen

Opvliegers worden vaak beschouwd als een normaal symptoom van de overgang, maar in sommige gevallen kunnen er alarmsymptomen optreden die wijzen op een onderliggende aandoening of complicatie.

Aanhoudende of verergerende symptomen
Wanneer opvliegers ernstiger worden of langer aanhouden dan verwacht, kan dit een teken zijn van andere gezondheidsproblemen, zoals een hormonale onbalans, infecties, of schildklierproblemen. Patiënten moeten alert zijn op het verergeren van de symptomen, vooral wanneer ze gepaard gaan met andere symptomen zoals gewichtsverlies, vermoeidheid of stemmingswisselingen.

Hartaandoeningen of herseninfarcten
In zeldzame gevallen kunnen opvliegers gepaard gaan met symptomen die wijzen op een ernstige hartaandoening of herseninfarct, zoals pijn op de borst, duizeligheid of plotselinge zwakte. Dit vereist onmiddellijk medisch onderzoek en interventie.

Diagnose en onderzoeken

De arts diagnosticeert opvliegers meestal op basis van een beschrijving van de symptomen. Een bloedonderzoek kan eventuele afwijkingen onthullen.

Behandeling

Enkele medicijnen kunnen de symptomen van opvliegers verlichten indien huismiddeltjes niet helpen:

• antidepressiva
• clonidine, een medicijn voor de behandeling van een hoge bloeddruk (hypertensie)
• gabapentin, een medicijn voor de behandeling van epilepsie
• hormoonvervangingstherapie

Afhankelijk van de oorzaak kunnen ook andere medicijnen worden ingezet. Soms is een chirurgische ingreep nodig bij schildklierproblemen.

Prognose

De prognose van opvliegers hangt af van verschillende factoren, waaronder de ernst van de symptomen en de onderliggende gezondheidstoestand van de patiënt. De meeste vrouwen zullen na de overgang verlichting ervaren, maar bij sommige kunnen de symptomen langduriger zijn.

Herstel na de overgang
De meerderheid van de vrouwen ervaart een afname van opvliegers na de overgang. Dit kan variëren van enkele maanden tot enkele jaren, afhankelijk van de individuele gezondheid en hormonale balans.

Langdurige gevolgen
Voor sommige patiënten kunnen opvliegers langdurige gevolgen hebben, zoals slaapstoornissen, vermoeidheid of zelfs depressie. Het is belangrijk om in dergelijke gevallen passende therapieën of psychotherapie te overwegen om de levenskwaliteit te verbeteren.

Complicaties van een opvlieger

Nachtelijke opvliegers (nachtelijk zweten) kunnen na verloop van tijd chronische slapeloosheid veroorzaken. Verder verhogen hot flashes de kans op het obstructief slaapapneusyndroom, diabetes mellitus (suikerziekte), hartziekten en botverlies.

Preventie

Opvliegers kunnen een grote impact hebben op het dagelijks leven, maar er zijn verschillende tips die kunnen helpen om ze te voorkomen of te verminderen. Hier zijn enkele preventieve maatregelen:

Gezonde levensstijl
Een gezonde levensstijl kan de frequentie en intensiteit van opvliegers verminderen.

• Lichaamsbeweging: Regelmatige lichaamsbeweging helpt om stress te verminderen en een gezond gewicht te behouden, wat beide opvliegers kan verminderen.
• Gezonde voeding: Een dieet rijk aan groenten, fruit, volle granen en mager eiwit kan helpen. Vermijd suiker, verwerkt voedsel en grote hoeveelheden koolhydraten.
• Hydratatie: Drink voldoende water om je lichaam gehydrateerd te houden.

Vermijd triggers
Identificeer en vermijd persoonlijke triggers die opvliegers kunnen uitlokken.

• Kruidig en heet voedsel: Pittig eten en warme dranken kunnen opvliegers veroorzaken.
• Alcohol en cafeïne: Deze stoffen kunnen de bloedvaten verwijden en opvliegers verergeren.
• Roken: Roken is een bekende trigger voor opvliegers, dus stoppen met roken kan helpen.

Stressbeheer
Stress kan opvliegers uitlokken of verergeren.

• Ontspanningstechnieken: Yoga, meditatie, diep ademhalen en andere ontspanningstechnieken kunnen helpen om stress te verminderen.
• Slaap: Zorg voor een goede nachtrust door een regelmatig slaapschema aan te houden en een ontspannende bedtijdroutine te ontwikkelen.

Kleding en omgeving
Aanpassingen in kleding en omgeving kunnen helpen om opvliegers te voorkomen.

• Luchtige kleding: Draag lagen van ademende, lichte kleding die je gemakkelijk kunt uitdoen als je het warm krijgt.
• Koele omgeving: Zorg voor een koele slaapomgeving door gebruik te maken van ventilatoren, airconditioning en lichtgewicht beddengoed.
• Lichaamsverzorging: Een koel bad of douche nemen kan helpen om je lichaamstemperatuur te verlagen.

Medische interventies
Voor sommige mensen kunnen medische behandelingen nodig zijn om opvliegers te voorkomen of te verminderen.

• Hormoontherapie: Hormoonvervangingstherapie (HRT) kan effectief zijn, maar het is belangrijk om de risico's en voordelen met je arts te bespreken.
• Niet-hormonale medicijnen: Sommige antidepressiva, clonidine en gabapentine kunnen opvliegers helpen verminderen.
• Alternatieve therapieën: Acupunctuur en kruidenremedies, zoals zwarte cohosh en soja-isoflavonen, worden door sommige mensen gebruikt, hoewel de effectiviteit varieert en het belangrijk is om dit met een arts te bespreken.

Aanpassing van medicatie
Als opvliegers het gevolg zijn van medicatie, overleg dan met je arts over mogelijke alternatieven die minder waarschijnlijk opvliegers veroorzaken.

Door deze preventieve maatregelen toe te passen, kunnen veel mensen de frequentie en ernst van opvliegers verminderen en hun algehele welzijn verbeteren.

Lees verder

• Menopauze: Einde van de menstruatieperiode (overgang)