Bisfosfonaten: Medicatie bij botaandoeningen

Bisfosfonaten: Medicatie bij botaandoeningen Bisfosfonaten zijn krachtige geneesmiddelen die de arts voorschrijft voor de behandeling van botaandoeningen. Ze voorkomen namelijk botbreuken (fracturen) bij patiënten met zwakke botten. Het duurt meestal diverse maanden alvorens bisfosfonaten werken. Het inname van deze medicijnen is mogelijk op verschillende manieren en hiervoor is meestal wel een stappenplan nodig. De arts schrijft voor sommige patiënten calcium en vitamine D voor in combinatie met een bisfosfonaat om de botproductie in gang te zetten. Meestal zijn de voordelen van het geneesmiddel belangrijker dan de geringe bijwerkingen die mogelijk optreden. De bijwerkingen verdwijnen veelal nadat de patiënt stopt met het medicijn.

Wat zijn bisfosfonaten?

Bisfosfonaten behandelen botaandoeningen zoals osteoporose (verlies van botmassa met risico op botbreuken), de ziekte van Paget (chronische ontsteking van het bot), en kanker die is uitgezaaid naar de botten (botmetastasen). Bisfosfonaten zijn ook handig wanneer een patiënt met kanker lijdt aan hypercalciëmie (verhoogd calciumgehalte van het bloed) en hierdoor erg ziek is.

Voorbeelden

De meest voorkomende bisfosfonaten die bestaan in diverse merknamen zijn:
  • Alendronaat / Alendroninezuur (Fosamax)
  • Etidronaat (Didronel)
  • Ibandronaat / Ibandroninezuur (Boniva)
  • Pamidronaat (Aredia)
  • Risedronaat (Actonel)
  • Zoledronaat / Zoledroninezuur (Zometa of Reclast)

Werking van medicijnen: Botbreuken verminderen

Bisfosfonaten vertragen de cellen door de botafbraak te verhinderen. Hierdoor vertraagt het botverlies, waardoor osteoblasten (= cellen die zorgen voor botvorming) effectiever werken. De geneesmiddelen versterken botten en verhinderen dat ze verzwakken. Patiënten die bijgevolg een bisfosfonaat gebruiken, krijgen hierdoor minder snel breuken (fracturen).

Indicatie medicatie

De arts schrijft een bisfosfonaat voor bij patiënten die:
  • bepaalde vormen van een kankerbehandeling krijgen die de botten verzwakken zoals chemotherapie en hormonale therapieën
  • lijden aan osteoporose en reeds een gebroken been (fractuur) hebben gehad. Bisfosfonaten voorkomen verdere botbreuken.
  • een lage botdichtheid hebben (gemeten via een botdichtheidsmeting) en de arts vermoedt dat de patiënt risico loopt op het krijgen van een botbreuk. Vrouwen na de menopauze hebben een verhoogd risico. Dit geldt tevens wanneer de menopauze zeer vroeg gestart is. Vrouwen die erg mager zijn, lopen ook meer kans op een botfractuur. Het drinken van meer dan drie eenheden alcohol per dag of het roken zijn verhogende risicofactoren. Daarnaast zit osteoporose soms in de familie of heeft een ouder reeds een heupfractuur (gebroken heup) gehad. Patiënten met reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen), type 1 diabetes mellitus, hyperthyreoïdie (te snel werkende schildklier) of hyperparathyroïdie (overactieve bijschildklier), coeliakie (maag- en darmproblemen na het eten van gluten), de ziekte van Crohn (aandoening met buikpijn, diarree en gewichtsverlies) of colitis ulcerosa (chronische darmziekte met diarree, buikpijn en pijnlijke stoelgangsdrang) zijn ook vaker getroffen door botbreuken.
  • reeds meer dan drie maanden steroïden (corticosteroïden) nemen. Een veel voorkomende bijwerking van het nemen van steroïden is de ontwikkeling van osteoporose.

Tegenindicatie geneesmiddelen

De geneesmiddelen zijn niet bruikbaar bij patiënten:
  • die niet in staat zijn rechtop te zitten of staan gedurende 30 minuten nadat ze de tablet hebben genomen
  • die structurele problemen hebben met de slokdarm, waardoor de tijd vertraagd is voordat het medicijn de maag bereikt. Voorbeelden hiervan zijn een vernauwing van de slokdarm of een Barrett-slokdarm (schade aan wand van slokdarm door reflux).
  • die zwanger zijn, een zwangerschap plannen of borstvoeding geven
  • met een laag calciumgehalte in het bloed (hypocalciëmie)
  • met een ongecorrigeerde vitamine D-deficiëntie (tekort aan vitamine D)
  • met slecht werkende nieren

Keuze van het type bisfosfonaat

Alle bisfosfonaten verlagen de kans op een botbreuk, maar elke patiënt reageert anders op een geneesmiddel. Bij de meeste patiënten werken Alendronaat en Risedronaat wel beter dan Etidronaat en zijn daarom ook vaker voorgeschreven. Dit zijn oudere bisfosfonaten en deze neemt de patiënt slechts één keer per week in in plaats van elke dag. Veel artsen verkiezen eerst Alendroninezuur. Wanneer dit niet geschikt is voor de patiënt of bijwerkingen veroorzaakt, schrijft hij vaak een ander bisfosfonaat voor zoals Risedronaat. Etidronaat is minder populair omdat het gebruik moeilijker is. Dit verloopt namelijk in een cyclus waarbij de patiënt eerst het medicijn moet nemen om daarna heel wat dagen calcium in te nemen. Ibandronaat, een ander (en nieuwer) soort bisfosfonaat, krijgt de patiënt één keer per maand. Zoledroninezuur krijgt de patiënt één keer per jaar intraveneus (= via een ader) toegediend. De arts maakt de keuze van het soort bisfosfonaat.

Gebruik van het medicijn

Normaal gezien neemt de patiënt 's morgens voor het eten of drinken het medicijn in. Dit mag de patiënt namelijk niet innemen met voedsel of drank omdat anders slechts een kleine hoeveelheid van het geneesmiddel geabsorbeerd wordt. Na het nemen van een bisfosfonaat, wacht de patiënt afhankelijk van het type medicijn 30 minuten à 2 uur alvorens hij iets gaat eten of drinken (geen water!). De patiënt neemt de medicatie in met een vol glas water en gaat dan gedurende 30 minuten rechtop zitten. De bisfosfonaten irriteren namelijk mogelijk het bovenste deel van de slokdarm. De meeste patiënten nemen deze medicatie langdurig, namelijk ten minste vijf jaar. Daarna herziet de arts of deze bisfosfonaten nog nodig zijn.

Calcium en vitamine D

Calcium en vitamine D zijn nodig om bot aan te maken. Veel artsen schrijven dan ook calcium en vitamine D aan wanneer de patiënt een bisfosfonaat neemt. Deze bestaan in een kauwtablet, een bruistablet of een zakje. Soms zijn ze in een combinatiepreparaat beschikbaar. Calcium is niet steeds nodig als de patiënt dit voldoende inneemt via de voeding. Daarom bevraagt de arts wel steeds de patiënt alvorens dit voor te schrijven. Een te grote hoeveelheid calcium in het lichaam is namelijk schadelijk. De inname hiervan gebeurt dagelijks, maar altijd op een ander moment dan het bisfosfonaat.

Inname met andere geneesmiddelen

Bisfosfonaten reageren soms met andere geneesmiddelen die de patiënt gebruikt. De arts moet daarom op de hoogte zijn van het geneesmiddelengebruik. Soms ontstaan bijvoorbeeld slokdarmproblemen wanneer de patiënt reeds pijnstillers zoals ibuprofen of aspirine gebruikt. Dit zijn niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's). Ook antibiotica reageert mogelijk op bisfosfonaten.

Pijn op de borst komt is een complicatie van het gebruik van bisfosfonaten / Bron: Pexels, PixabayPijn op de borst komt is een complicatie van het gebruik van bisfosfonaten / Bron: Pexels, Pixabay

Bijwerkingen geneesmiddel

Elk geneesmiddel, dus ook bisfosfonaten, kent bijwerkingen. Deze bijwerkingen vinden meestal plaats in de eerste maand van de behandeling, maar verdwijnen daarna meestal. De meest voorkomende bijwerkingen van bisfosfonaten zijn
  • buikpijn
  • constipatie
  • diarree
  • een huiduitslag (zeldzaam)
  • een oogontsteking (zeldzaam)
  • een ziek gevoel (malaise)
  • gewrichtspijn of spierpijn (meestal niet ernstig): Treedt veelal enkele dagen of maanden op nadat de patiënt deze medicatie inneemt en verdwijnt nadat de patiënt stopt met het geneesmiddel.
  • hypocalciëmie (te weinig calcium in het bloed)
  • koorts en griepachtige symptomen: Hierbij helpt paracetamol.
  • misselijkheid
  • ontsteking, zweren of vernauwing van de slokdarm of slokdarmkanker (slikproblemen en problemen met eten) (zeer zeldzaam)
  • osteonecrose van de kaak: Bij het gebruik van een bisfosfonaat, krijgt de patiënt best een regelmatig tandheelkundige controle. Osteonecrose van de kaak is namelijk een zeldzame bijwerking van de medicatie. Deze meestal pijnlijke aandoening komt tot stand wanneer het kaakbot niet genoeg bloed krijgt, waardoor het bot verzwakt en uiteindelijk sterft. Bij de meeste patiënten verdwijnt deze aandoening nadat hij gestopt is met het geneesmiddel.
  • pijn op de borst
  • slikproblemen
  • vermoeidheid
  • voorbijgaande leukopenie (gebrek aan witte bloedcellen)
  • zuurbranden

Werkzaamheid medicatie bij botaandoeningen

Het duurt enkele maanden voordat bisfosfonaten werken. Meestal start de toename van de botdichtheid 6-12 maanden nadat de patiënt gestart is met de medicatie. Dit voorkomt dan fracturen van de wervelkolom, de heup, en andere botten zoals de pols. Maar breuken zijn wel nog steeds mogelijk. Een langdurige inname is nodig voor een optimaal effect. Wanneer de patiënt stopt met deze medicijnen, verliezen de bisfosfonaten het bot versterkend effect binnen een paar maanden. Enkel bij Alendronaat blijft het effect zelfs nog 3-5 jaar hangen nadat de patiënt hiermee gestopt is.
© 2016 - 2024 Miske, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Actonel tegen botontkalking (osteoporose)Actonel tegen botontkalking (osteoporose)Botontkalking of osteoporose is een aandoening aan de botten die veel oudere mensen treft. De botten worden poreuzer en…
Alendroninezuur: medicijn bij botontkalkingAlendroninezuur: medicijn bij botontkalkingWanneer er meer botweefsel wordt afgebroken dan er wordt aangemaakt, worden botten brozer. Bij botontkalking (osteoporse…
Geneesmiddelen: onderzoek en gebruikGeneesmiddelen: onderzoek en gebruikGeneesmiddelen: gebruik, bewaren en geneesmiddelenonderzoek. Geneesmiddelen, oftewel medicijnen, zijn bedoeld om ziekten…
Zwarte driehoek en extra controle op geneesmiddelenElk nieuw geneesmiddel wordt uitgebreid onderzocht voordat het op de markt verschijnt. De groep waarbij het middel wordt…

Wat gebeurt er in het lichaam bij chronische stress?Wat gebeurt er in het lichaam bij chronische stress?Hartkloppingen, adrenaline, zweten, een gejaagd gevoel, trillen ... Wie kent deze verschijnselen niet? Dikwijls denken w…
Biopsie: Verwijderen van weefselmonster (biopt)Biopsie: Verwijderen van weefselmonster (biopt)Een biopsie is een microscopisch of chemisch onderzoek van stukjes weefsel. Deze verkrijgt de arts via opzuiging, uitpon…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: OpenClipartVectors, Pixabay
  • Bisphosphonates for Osteoporosis, http://www.webmd.com/osteoporosis/bisphosphonates-for-osteoporosis, geraadpleegd op 30 juni 2016
  • Bisphosphonates, http://patient.info/health/bisphosphonates, geraadpleegd op 30 juni 2016
  • Bisphosphonates, https://courses.washington.edu/bonephys/opbis.html, geraadpleegd op 30 juni 2016
  • General side effects of bisphosphonates, http://www.cancerresearchuk.org/about-cancer/cancers-in-general/treatment/bisphosphonate/general-side-effects-of-bisphosphonates, geraadpleegd op 30 juni 2016
  • What bisphosphonates are | Cancer Research UK, http://www.cancerresearchuk.org/about-cancer/cancers-in-general/treatment/bisphosphonate/what-bisphosphonates-are, geraadpleegd op 30 juni 2016
  • Afbeelding bron 1: Pexels, Pixabay
Miske (4.039 artikelen)
Laatste update: 31-03-2020
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Diversen
Bronnen en referenties: 7
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.