Menopauze: Einde van de menstruatieperiode (overgang)

De menopauze is geen aandoening, maar een natuurlijke fase in het leven van een vrouw. Dit is de periode waarin de maandelijkse menstruaties definitief ophouden. De eierstokken stoppen met functioneren, waardoor de productie van de hormonen oestrogeen en progesteron in het lichaam aanzienlijk daalt. Deze hormonale veranderingen beginnen echter al enkele jaren voor de daadwerkelijke menopauze. De meest voorkomende symptomen tijdens deze overgangsfase zijn onder meer opvliegers, depressieve stoornissen, slaapstoornissen, seksuele disfunctie, spier- en gewrichtspijn, en osteoporose. Behandelingen variëren van medicatie tot veranderingen in levensstijl, gericht op het verlichten van de symptomen.

• Epidemiologie van de menopauze
• Oorzaken van de menopauze: Natuurlijk, chirurgisch of door medicatie
• Symptomen van de menopauze
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van menopauzale symptomen
• Prognose en verdere verloop
• Complicaties na de menopauze

Epidemiologie van de menopauze

De prevalentie en ernst van menopauzale symptomen kunnen variëren afhankelijk van de geografische regio en culturele achtergrond. Vrouwen in Afrika rapporteren vaak hoge incidenties van opvliegers en nachtelijk zweten. Zuid-Amerikaanse vrouwen hebben vaker last van depressieve stoornissen, seksuele disfunctie, en ongemak door spierpijn en gewrichtspijn. In de Verenigde Staten zijn spier- en gewrichtspijn de meest gemelde klachten. Australische vrouwen kampen vaak met seksuele disfunctie, terwijl Aziatische vrouwen vaker depressieve symptomen ervaren. In Europa is er een grotere incidentie van slaapstoornissen en depressieve stoornissen. Ondanks deze regionale verschillen, komen menopauzale symptomen voor bij vrouwen over de hele wereld, ongeacht etnische achtergrond, huidskleur of socio-demografische factoren. De menopauze begint bij de meeste vrouwen tussen de 45 en 55 jaar, met een gemiddelde leeftijd van 51 jaar.

Oorzaken van de menopauze: Natuurlijk, chirurgisch of door medicatie

Natuurlijke menopauze

De natuurlijke menopauze treedt op wanneer de eierstokken geleidelijk stoppen met het produceren van eicellen, wat leidt tot een afname van de oestrogeen- en progesteronspiegels in het lichaam. Deze hormonale veranderingen veroorzaken de overgangssymptomen. De menstruatiecycli worden onregelmatiger en stoppen uiteindelijk volledig. De menopauze is voltooid wanneer een vrouw gedurende een volledig jaar geen menstruatie heeft gehad, wat de postmenopauze markeert.

Chirurgische menopauze

Chirurgische menopauze treedt op wanneer medische ingrepen, zoals het verwijderen van de eierstokken (ovariëctomie) of de baarmoeder (hysterectomie), leiden tot een abrupte daling van de oestrogeenproductie. Dit kan resulteren in een vroege menopauze, met vaak ernstigere symptomen dan bij natuurlijke menopauze.

Menopauze door medicatie

Bepaalde behandelingen, zoals chemotherapie, radiotherapie, en hormonale therapieën voor borstkanker, kunnen ook leiden tot vroegtijdige menopauze door de eierstokken te beschadigen of hun functie te onderdrukken.

Symptomen van de menopauze

De symptomen van de menopauze kunnen sterk variëren in ernst en duur. Sommige vrouwen ervaren slechts milde symptomen, terwijl anderen last kunnen hebben van ernstige en langdurige klachten. Symptomen van chirurgische menopauze zijn vaak acuter en ernstiger vanwege de plotselinge daling van hormoonspiegels. Symptomen van natuurlijke menopauze kunnen al beginnen in de perimenopauze, de fase die enkele jaren voor de laatste menstruatie begint, en kunnen nog jaren na de laatste menstruatie aanhouden.

Veelvoorkomende symptomen zijn onder andere:

• algemeen: blozen, gewichtstoename en opgeblazen gevoel, hoofdpijn, nachtelijk zweten, koud zweten
• borstpijn
• emotioneel: opvliegers (gewoonlijk het ergst gedurende de eerste 1-2 jaar), vergeetachtigheid, stemmingswisselingen
• hart: hartkloppingen, onregelmatige hartslag
• huid: droger, dunner, haaruitval, broos en droog haar, rode neus, brandende voeten
• menstruatie: onregelmatige menstruaties, soms gepaard met menstruatiepijn en pijn aan de borst
• seks: verminderde vruchtbaarheid (vruchtbaarheidsproblemen), libidoveranderingen, pijnlijke geslachtsgemeenschap
• slaapproblemen, slapeloosheid
• stemmingswisselingen: prikkelbaarheid, depressie en angst
• urinewegen: urineverlies (urine-incontinentie), urineweginfecties, overactieve blaas, frequent urineren (pollakisurie)
• vagina: vaginale droogheid, vaginale infecties, vaginale atrofie (vaginale wand wordt dunner, droger en ontstoken), vaginale jeuk, brandend gevoel aan de vagina

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De diagnose van de menopauze wordt meestal gesteld op basis van een combinatie van factoren, waaronder de medische geschiedenis van de vrouw, haar huidige symptomen, en de uitsluiting van andere oorzaken van deze symptomen. De menopauze wordt bevestigd wanneer een vrouw gedurende minstens één jaar geen menstruatie heeft gehad.

Diagnostisch onderzoek

Hoewel hormoononderzoeken niet altijd nodig zijn, kan de arts soms een bloedonderzoek uitvoeren om de niveaus van follikelstimulerend hormoon (FSH) te meten. Verhoogde FSH-niveaus kunnen wijzen op de menopauze.

Behandeling van menopauzale symptomen

Behandelingen voor de menopauze richten zich voornamelijk op het verlichten van symptomen, aangezien de menopauze zelf een natuurlijke en gezonde levensfase is voor de meeste vrouwen. Mogelijke behandelingen zijn onder meer:

• antidepressiva voor emotionele veranderingen
• hormoontherapie (oestrogeentherapie) om opvliegers en andere symptomen te verminderen
• preventieve medicatie of supplementen voor chronische postmenopauzale aandoeningen zoals osteoporose (verlies van botmassa met verhoogd risico op botbreuken) en hart- en vaatziekten
• smeermiddelen (glijmiddelen) voor vaginale droogheid
• veranderingen in levensstijl, zoals dieet en lichaamsbeweging
• vrij verkrijgbare en receptplichtige medicijnen

Prognose en verdere verloop

Voor de meeste vrouwen nemen de symptomen van de menopauze af naarmate de overgangsperiode voorbij is. De postmenopauze kan echter nog steeds een tijd van aanpassing zijn, waarbij sommige symptomen kunnen aanhouden, zoals vaginale droogheid en botverlies.

Complicaties na de menopauze

De menopauze kan het risico verhogen op verschillende gezondheidsproblemen, zoals hart- en vaatziekten en osteoporose, vooral in de eerste jaren na de laatste menstruatie. Vrouwen boven de 65 jaar lopen een hoger risico op osteoporose. Regelmatige botdichtheidsmetingen kunnen aanbevolen worden, vooral bij een familiaire voorgeschiedenis van osteoporose of langdurig gebruik van medicijnen die botverlies kunnen veroorzaken. Daarnaast kunnen abnormale vaginale bloedingen na de menopauze optreden, wat verder onderzoek door een arts vereist, aangezien dit kan wijzen op ernstige aandoeningen zoals kanker.

Lees verder

• Perimenopauze: Periode van symptomen voor menopauze
• Hormonale onbalans: Oorzaken van hormonale schommelingen
• Voortijdige (vroegtijdige, premature) menopauze bij vrouwen