Hormonale onbalans: Oorzaken van hormonale schommelingen
Bijna iedereen ervaart ten minste één of twee perioden van hormonale schommelingen tijdens het leven. Hormonale onevenwichtigheden komen van nature vaker voor tijdens de puberteit, de menstruatie en de zwangerschap. Continue, onregelmatige hormonale schommelingen komen echter ook voor bij een aantal patiënten, vooral door ziekten. Veel hormonale stoornissen zijn het resultaat van externe factoren, zoals stress of hormoonmedicatie. Een hormonale onbalans is soms ook het gevolg van een medische aandoening die het endocriene systeem of de endocriene klieren aantast. Een patiënt moet met een arts praten over onverklaarbare aanhoudende symptomen, vooral wanneer de klachten pijn of ongemak veroorzaken of dagelijkse activiteiten verstoren.
Hormonen
In het endocriene systeem produceren klieren hormonen. Hormonen reizen door de bloedbaan naar de weefsels en organen en geven daar boodschappen af die de organen vertellen wat ze moeten doen en wanneer ze dit moeten doen. Bij hormonale onevenwichtigheden zijn er te veel of te weinig hormonen in de bloedbaan aanwezig. Dit levert in het lichaam tal van symptomen op bij zowel mannen als vrouwen. Hormonen spelen een essentiële rol voor het reguleren van de meeste belangrijke lichamelijke processen. Door een hormonale onbalans zijn diverse lichaamsfuncties aangetast zoals:
- de algemene groei en ontwikkeling
- de hartslag
- de lichaamstemperatuur
- de reproductiecycli en de seksuele functie
- de slaapcycli
- de stemming en de stressniveaus
- het metabolisme en de eetlust
Bij zowel mannen als vrouwen ontstaan mogelijk hormonale onevenwichtigheden in insuline, steroïden, groeihormonen en adrenaline. Vrouwen kampen soms met een hormonale onbalans in in de
oestrogeen- en progesteronspiegels. Testosteron is vaak geassocieerd met mannen, maar vrouwen moeten dit hormoon ook hebben in de juiste hoeveelheid. Te weinig testosteron leidt immers tot een laag libido en weinig energie. Bij mannen treden vaak hormonale schommelingen op bij de testosteronniveaus.
Oorzaken van hormonale onbalans
De hormonale onevenwichtigheden verschijnen bij iedereen op bepaalde momenten in het leven. Ook verschijnen deze fluctuaties wanneer de endocriene klieren (hormoonproducerende klieren) niet goed werken. Volgende endocriene klieren zijn gekend:
- de bijnieren
- de geslachtsklieren (testis en eierstokken)
- de hypofyse
- de hypothalamusklier
- de pancreaseilandjes (eilandjes van Langerhans in alvleesklier)
- de pijnappelklier
- de schildklier en bijschildklieren

Overgewicht leidt sneller tot een hormonale onbalans /
Bron: Tobyotter, Flickr (CC BY-2.0)Mannen en vrouwen
Oorzaken van hormonale onevenwichtigheden bij zowel mannen als vrouwen zijn onder meer:
Bloedsuikerspiegel
Instabiele bloedsuikerspiegels (hyperglykemie en hypoglykemie) stimuleren de
insulineresistentie (cellen zijn ongevoelig voor insuline) en verhogen het cortisolgehalte en de
ontstekingsreactie in het lichaam. De bloedsuikerspiegelschommelingen zorgen voor meer stress en onbalans in het lichaam, waardoor de hormonen en energieniveaus hard schommelen.
Leverproblemen
Wanneer de hormonen hun werk hebben gedaan, is moet de lever deze afbreken en vervolgens elimineren uit het lichaam. Gebeurt er een probleem met de afbraak van de hormonen, dan hopen ze zich op in het systeem. Deze overmatige hoeveelheid van hormonen veroorzaakt ook een onbalans waardoor lastige symptomen tot stand komen.
Spijsverteringsproblemen
De darmflora speelt een rol bij het metaboliseren van hormonen, dus een onbalans of infectie van de darm verstoort de hormonale balans. Bovendien veroorzaakt een darminfectie, een
lekkende darm (leaky gut) of een ander
darmprobleem ook voor ontstekingen en langdurige interne stress, die de bijnieren overbelasten en dan ook zorgen voor hormonale onevenwichtigheden.
Stress
Stress is één van de grootste oorzaken van een hormonale onbalans. Deze stress is emotioneel gerelateerd (relatie, werk), kent een fysieke basis (
pijn, verwonding, slaapgebrek, …), of is veroorzaakt door voeding. Voedingsstress komt tot stand door het eten van verwerkt voedsel of het eten van voedsel dat een ontstekingsreactie in het lichaam veroorzaakt, zoals gluten (
coeliakie). Stress leidt tot een verhoogde productie van cortisol, wat leidt tot een
uitputting van progesteron. Stress veroorzaakt ook een ontstekingsreactie die de progesteronreceptoren blokkeert, zelfs wanneer mensen voldoende progesteron bezitten. Een hoog cortisolgehalte tast de boodschappen aan die de hypothalamus en hypofyse in de
hersenen uitsturen. Stress aanpakken is belangrijk om de hormonale onevenwichtigheden te verminderen.
Voeding
Een voeding met veel verwerkte en geraffineerde voedingsmiddelen, voedingsmiddelen die een ontstekingsreactie in het lichaam veroorzaakt (bijvoorbeeld door het eten van gluten) of voedingsmiddelen met een hoog gehalte aan omega-6 veroorzaakt sneller hormonale stoornissen. Deze voedingsmiddelen veroorzaken namelijk sneller een voortdurende ontsteking en stress in het lichaam, waardoor ook de lever overbelast wordt.

Het is normaal dat vrouwen tijdens de zwangerschap te maken krijgen met hormonale schommelingen /
Bron: PublicDomainPictures, PixabayVrouwen
Vrouwen ervaren natuurlijk verschillende perioden van hormonale onbalans gedurende hun hele leven, ook tijdens:
- de puberteit
- de menstruatie
- de zwangerschap, de bevalling en de borstvoedingsperiode
- de perimenopauze (periode van symptomen voor menopauze), de menopauze en de postmenopauze
Vrouwen lopen ook het risico verschillende soorten hormonale stoornissen dan mannen, omdat ze verschillende endocriene organen en cycli hebben.
Medische aandoeningen die onregelmatige hormonale onevenwichtigheden bij vrouwen veroorzaken, zijn onder andere:
Ook hormoonvervangende therapie of het gebruik van anticonceptiemiddelen leidt sneller tot hormonale stoornissen.
Mannen
Een natuurlijke hormonale onbalans komt ook voor bij mannen, bijvoorbeeld door de puberteit en door de veroudering. Hormonale schommelingen komen ook voor bij mannen, omdat ze verschillende endocriene organen en cycli hebben. Medische aandoeningen die hormonale onevenwichtigheden veroorzaken bij mannen zijn
prostaatkanker en
hypogonadisme (onvoldoende ontwikkeling van de geslachtsklieren met een laag testosterongehalte).
Symptomen van hormonale schommelingen

Hoofdpijn is een mogelijk symptoom van hormonale schommelingen bij vrouwen /
Bron: Concord90, PixabayVrouwen
De symptomen van een hormonale onbalans hangen af van welke klieren en hormonen getroffen zijn:
Mannen
Symptomen van hormonale onevenwichtigheden bij mannen zijn:
- een laag aantal zaadcellen
- een overmatige ontwikkeling van borstweefsel
- een verminderde groei van het haar van het lichaam
- een verminderde spiermassa
- een verminderde zin in seks (verminderd libido)
- erectiestoornissen
- gevoelige borsten
- osteoporose

Een bloedonderzoek is vaak nodig /
Bron: Frolicsomepl, PixabayDiagnose en onderzoeken
Een diagnostisch instrument is niet voorhanden voor het testen van een hormonale onbalans. De patiënt meldt de arts aan welke symptomen hij lijdt, wanneer deze zijn verschenen, hoe vaak deze optreden alsook of bepaalde factoren de symptomen verlichten of verergeren. Ook wil de arts op de hoogte zijn van welke medicijnen,
vitaminen en supplementen de patiënt gebruikt. De arts voert vervolgens een lichamelijk onderzoek uit. Afhankelijk van de aanwezige symptomen, zijn verdere onderzoeken nodig zoals een
bloedonderzoek, een gynaecologisch onderzoek, een onderzoek van het scrotum (balzak bij mannen), een
echografie, een
biopsie, een
MRI-scan, een
röntgenfoto, een
schildklierscan en een telling van het aantal zaadcellen.
Behandeling van hormonale onevenwichtigheden
De behandeling voor de hormonale stoornissen is afhankelijk van de oorzaak. Medicijnen, anticonceptie en geassisteerde voortplantingstechnieken zijn beschikbaar voor het verhelpen van hormonale onevenwichtigheden. Verder behandelt de arts het onderliggend probleem.
Natuurlijke behandelingen
Natuurlijke supplementen behandelen eveneens hormonale onevenwichtigheden, al zijn deze wetenschappelijk niet effectief bewezen. Natuurlijke supplementen die het aantal symptomen verminderen die samenhangen met hormonale schommelinen zijn:
- ginseng en maca voor erectiele dysfunctie
- ginseng voor prikkelbaarheid, angstgevoelens en slaapstoornissen veroorzaakt door de menopauze
- zwarte cohosh, dong quai, rode klaver en teunisbloemolie voor opvliegers veroorzaakt door de menopauze

Een gezonde voeding is noodzakelijk /
Bron: Jill111, Pixabay Veranderingen in de levensstijl
Veranderingen in levensstijl die helpen om de symptomen van hormonale onevenwichtigheden te verminderen zijn onder meer:
- dranken in plastic verpakkingen vermijden
- een gezond lichaamsgewicht verkrijgen of behouden
- een goede persoonlijke hygiëne uitoefenen, met de nadruk op het wassen met veel natuurlijke oliën, zoals het gezicht, de nek, de rug en de borst
- het gebruik van lichaamsverzorgingsproducten met hormoonverstorende chemicaliën vermijden, waaronder parabenen, ftalaten, triclosan, 4-methylbenzylideen, petrochemicaliën en lood
- het gebruik van schoonmaakmiddelen beperken die giftige chemicaliën bevatten, zoals bleekmiddel
- oudere pannen met antiaanbaklaag door keramische pannen vervangen
- regelmatige lichaamsbeweging uitvoeren maar zeker niet overdrijven
- stress verminderen en beheren
- uitlokkende factoren vermijden die opvliegers veroorzaken, zoals warm weer en pittig of warm eten en drinken
- voeding:
- een voedzame en gezonde voeding consumeren
- geen voeding consumeren die klaargemaakt moet worden in de microgolfoven
- glazen recipiënten gebruiken om voedsel en dranken op te slaan en te verwarmen
- groenten en fruit kopen die niet zijn bespoten met pesticiden of chemicaliën
- suikerhoudende voedingsmiddelen en geraffineerde koolhydraten beperken
- verwerkte, niet-biologische levensmiddelen vermijden
- voldoende slapen
- yoga, meditatie of geleide visualisatie beoefenen
- zelfreinigende acne-middelen, spoelingen en medicinale crèmes of gels voor lichte tot matige acne gebruiken
Lees verder