Hypofysetumoren: Tumor in hypofyse met veel symptomen

De hypofyse is een erwtgrote structuur aan de basis van de hersenen. Deze klier beheert vele essentiële lichaamsfuncties, zoals groei, hartslag en het voortplantingsvermogen. Als 'hoofdklier' geeft de hypofyse signalen aan andere klieren om hormonen te produceren. Deze hormonen circuleren door het hele lichaam en instrueren organen om te functioneren en in goede staat te blijven. Een hypofysetumor is een groep abnormale cellen die zich oncontroleerbaar delen in de hypofyse. De meeste van deze tumoren zijn goedaardig, maar kunnen ernstige problemen veroorzaken door hun grootte of door de productie van overtollige hormonen. Symptomen van een hypofysetumor zijn onder andere gewichtsveranderingen, hartproblemen en een zwelling van de nek. Behandeling bestaat meestal uit chirurgie, medicijnen en/of radiotherapie.

• Oorzaken van hypofysetumor
• Risicofactoren
• Symptomen
• Druk rond hypofyse
• Druk op hypofyse
• Functionerende tumoren
• Adrenocorticotroop hormoon (ACTH)
• Groeihormonen
• Prolactine
• Schildklierstimulerend hormoon (TSH)
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van hypofysetumoren
• Medicatie
• Chirurgie
• Radiotherapie
• Immunotherapie
• Genetisch onderzoek
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Oorzaken van hypofysetumor

De hypofyse is een erwtgrote structuur die zich in een klein gebied net onder de hersenen bevindt, achter de achterkant van de neus. De hypofyse ligt dicht bij de oogzenuwen, die berichten tussen de hersenen en de ogen dragen. Door de beperkte ruimte in dit gebied veroorzaken grote tumoren problemen. Tumoren zijn abnormale celgroei die zich bijna overal in het lichaam kunnen ontwikkelen. Tumoren die in de hypofyse beginnen, staan bekend als hypofysetumoren. Anno [dit jaartal] weten artsen nog steeds niet zeker wat de exacte oorzaak van hypofysetumoren is. De genen van sommige hypofysecellen veranderen, maar deze verandering lijkt willekeurig te gebeuren.

Risicofactoren

Sommige genetische aandoeningen verhogen de kans op het ontwikkelen van hypofysetumoren, zoals:

• Familiaal geïsoleerd hypofyseadenoom (FIPA) (een zeldzame aandoening die kan leiden tot een abnormale groei van het lichaam)
• Geïsoleerde familiale acromegalie
• Het Carney-complex (een zeldzame genetische stoornis die veel goedaardige tumoren veroorzaakt)
• Het McCune-Albright-syndroom (een zeldzame aandoening die afwijkingen in de botten en huid veroorzaakt)
• Multiple endocriene neoplasie type I en type IV (MEN1, MEN4) (aandoeningen die tumoren in de klieren kunnen veroorzaken)

Symptomen

Druk rond hypofyse

Grote tumoren zetten druk op het gebied rond de hypofyse en veroorzaken hoofdpijn en problemen met het gezichtsvermogen, zoals een verlies van het perifere gezichtsvermogen (zicht aan de zijkant) en dubbelzien.

Druk op hypofyse

Een hypofysetumor kan ook op de hypofyse zelf drukken, waardoor deze minder hormonen aanmaakt. Dit leidt tot:

• Borstgroei, minder gezichtshaar en erectiestoornissen (bij mannen)
• Vertraagde groei en seksuele ontwikkeling (bij kinderen)
• Gewichtsveranderingen
• Koud hebben
• Maagklachten
• Onregelmatige menstruatie of gebrek aan moedermelk (bij vrouwen)
• Overgeven
• Verminderde zin in seks

Functionerende tumoren

Functionerende tumoren produceren overtollige hormonen, wat leidt tot diverse problemen. De symptomen hangen af van welk hormoon de tumor aanmaakt:

Adrenocorticotroop hormoon (ACTH)

ACTH bepaalt hoeveel cortisolhormoon het lichaam moet aanmaken. Te veel cortisol leidt tot het syndroom van Cushing, met mogelijke symptomen zoals:

• Hoge bloeddruk
• Hoge bloedsuikerspiegel
• Zwelling in het gezicht, de nek en de romp, met dunne armen en benen
• Gemakkelijk blauwe plekken
• Paarse of roze striae (striemen)
• Gezichtspijn
• Spierzwakte
• Zwakke botten

Groeihormonen

Het groeihormoon regelt de groei en het gebruik van suiker en vet. Te veel groeihormoon veroorzaakt:

• Diabetes mellitus (suikerziekte) of een verminderde glucosetolerantie
• Groei van het gezicht, de handen en de voeten bij volwassenen (acromegalie)
• Hoge bloedsuikerspiegel
• Abnormaal grote groei bij kinderen (gigantisme)
• Gewrichtspijn
• Hartproblemen
• Overmatig zweten
• Snurken of slaapapneu

Prolactine

Vrouwen
Prolactine zorgt ervoor dat de moedermelk bij vrouwen vloeit. Te veel prolactine (prolactinoom) leidt tot:

• Geen menstruatie
• Onvruchtbaarheid (vrouwelijke onvruchtbaarheid)
• Melkafscheiding, zelfs als de vrouw niet zwanger is of geen baby heeft gehad (galactorroe)
• Verminderde zin in seks

Mannen
Bij mannen resulteert een te hoog prolactinegehalte in een laag aantal zaadcellen en erectieproblemen.

Schildklierstimulerend hormoon (TSH)

Het schildklierstimulerend hormoon (TSH) vertelt de schildklier om hormonen te maken die de groei, temperatuur en hartslag regelen. Te veel TSH veroorzaakt:

• Snelle of onregelmatige hartslag
• Evenwichtsproblemen
• Gewichtsverlies
• Overmatig zweten
• Slaapproblemen
• Veel stoelgang

Diagnose en onderzoeken

De arts stelt eerst vragen over de symptomen en de ziektegeschiedenis van de patiënt en voert vervolgens een lichamelijk onderzoek uit.

Andere onderzoeken omvatten:

• Beeldvormende onderzoeken om in het lichaam naar een tumor te kijken (meestal een CT-scan, soms een MRI-scan)
• Bloedonderzoek en urineonderzoek om de hormoonspiegels te controleren
• Neurologisch onderzoek om de werking van hersenen, ruggenmerg en zenuwen te testen
• Oogonderzoek om te zien of de tumor invloed heeft op het gezichtsvermogen

Behandeling van hypofysetumoren

Niet alle hypofysetumoren vereisen behandeling. De keuze hangt af van het type tumor, de grootte en de algehele gezondheid van de patiënt.

Medicatie

De arts schrijft soms medicatie voor om de tumor te verkleinen of de hormoonproductie te reguleren, vooral bij prolactineproducerende tumoren, tumoren die groeihormonen produceren, en bij het syndroom van Cushing en acromegalie. Nieuwe medicatie die zich richt op specifieke hormonale pathways is in ontwikkeling. Deze medicijnen kunnen effectiever en met minder bijwerkingen zijn dan bestaande therapieën.

Chirurgie

Een operatie om de tumor te verwijderen is vaak de meest gebruikelijke behandeling, behalve bij prolactineproducerende tumoren. De arts voert de operatie meestal uit via de neus of een kleine opening boven de bovenlip. Bij grotere of complex verspreide tumoren wordt een operatie via de schedel uitgevoerd. Minimaal invasieve chirurgische technieken, zoals endoscopische chirurgie, worden steeds vaker gebruikt. Deze methoden verminderen hersteltijd en complicaties.

Radiotherapie

Radiotherapie vernietigt de tumor met röntgenstralen met hoge energie. Dit wordt ingezet wanneer een operatie niet voldoende is, of als de tumor terugkeert en de symptomen niet verbeteren met medicatie. Radiotherapie kan bestaan uit meerdere kleine doses over enkele weken of een enkele hoge dosis via stereotactische radiochirurgie.

Immunotherapie

Onderzoek naar immunotherapie voor de behandeling van hypofysetumoren is veelbelovend. Deze behandelingen helpen het immuunsysteem om kankercellen te herkennen en aan te vallen.

Genetisch onderzoek

Genetische profilering van hypofysetumoren helpt artsen om behandelingen te personaliseren en de beste therapieën te kiezen op basis van de genetische kenmerken van de tumor.

Prognose

De prognose voor patiënten met een hypofysetumor varieert sterk en is afhankelijk van verschillende factoren, waaronder het type tumor, de grootte, de locatie en of de tumor hormonen produceert. Over het algemeen hebben goedaardige hypofysetumoren een goede prognose, vooral als ze vroeg worden ontdekt en effectief worden behandeld. Na behandeling, of dit nu chirurgie, medicatie of radiotherapie is, kunnen veel patiënten een normaal leven leiden. Echter, sommige patiënten kunnen blijvende hormonale onevenwichtigheden of visuele problemen ondervinden.

Complicaties

Hypofysetumoren kunnen tot diverse complicaties leiden, zowel door de tumor zelf als door de behandeling ervan:

• Hormoondeficiënties: De hypofyse kan beschadigd raken door de tumor of door behandelingen, wat kan leiden tot een tekort aan essentiële hormonen.
• Visusproblemen: Tumoren die op de oogzenuwen drukken, kunnen blijvende schade aan het gezichtsvermogen veroorzaken.
• Hypopituïtarisme: Een aandoening waarbij de hypofyse onvoldoende hormonen produceert, wat kan leiden tot verschillende gezondheidsproblemen zoals vermoeidheid, gewichtstoename en depressie.
• Bloedingen: In zeldzame gevallen kan een hypofysetumor bloeden (apoplexie), wat een medische noodsituatie is.
• Bijwerkingen van behandelingen: Chirurgie en radiotherapie kunnen complicaties met zich meebrengen, zoals infecties, bloedingen en schade aan omliggende structuren.

Preventie

Er zijn momenteel geen specifieke manieren om hypofysetumoren te voorkomen, omdat de exacte oorzaken vaak onbekend zijn. Toch zijn er enkele algemene aanbevelingen die kunnen bijdragen aan een gezonde hypofyse en algemene gezondheid:

• Regelmatige medische controles: Vroege detectie van hormonale onbalans of andere symptomen kan helpen bij de vroege diagnose en behandeling van hypofysetumoren.
• Gezonde levensstijl: Een uitgebalanceerd dieet, regelmatige lichaamsbeweging en het vermijden van overmatig alcoholgebruik en roken kunnen bijdragen aan een goede algemene gezondheid en mogelijk het risico op tumoren verminderen.
• Familiale medische geschiedenis: Mensen met een familiegeschiedenis van hypofysetumoren of genetische aandoeningen die het risico verhogen, moeten regelmatig gecontroleerd worden door een specialist.
• Stressmanagement: Het beheersen van stress door middel van ontspanningstechnieken zoals yoga, meditatie en ademhalingsoefeningen kan bijdragen aan een betere hormonale balans.

Lees verder

• Acromegalie: Overproductie groeihormoon bij hypofysetumor
• Gigantisme: Overmatige groei door hypofysetumor in hersenen
• Prolactinoom: Goedaardige hypofysetumor met onvruchtbaarheid
• Hypofyseadenoom: Goedaardig gezwel in hypofyse van hersenen