Vrouwelijke onvruchtbaarheid (infertiliteit bij vrouwen)

Onvruchtbaarheid bij vrouwen (vrouwelijke infertiliteit) wordt gedefinieerd bij vrouwen jonger dan 35 jaar die niet zwanger worden na één jaar regelmatige, onbeschermde seks. Bij vrouwen ouder dan 35 jaar is sprake van onvruchtbaarheid wanneer ze na zes maanden regelmatige, onbeschermde seks nog niet zwanger is geraakt. Ongeveer één op de drie keer is dit het gevolg van factoren bij de vrouw. Vaak liggen problemen met de eisprong of problemen met de eileiders aan de basis van onvruchtbaarheid bij vrouwen, al zijn ook andere oorzaken bekend. Diverse aandoeningen en omgevingsfactoren verhogen voorts de kans op vrouwelijke infertiliteit. De behandeling van vrouwelijke onvruchtbaarheid hangt af van de oorzaak. Soms zijn enkele wijzigingen in de levensstijl voldoende om de vruchtbaarheid te verhogen, maar bij andere vrouwen is een medische, medicamenteuze of chirurgische behandeling nodig om zwanger te raken. De meeste oorzaken van vrouwelijke onvruchtbaarheid zijn niet te voorkomen.

• Oorzaken van problemen om zwanger te geraken
• Infecties
• Problemen met de eileiders
• Problemen met de eisprong
• Problemen met de rijping van eicellen
• Problemen met de menstruatiecyclus
• Structurele problemen van het voortplantingssysteem
• Onbekende oorzaak
• Risicofactoren van onvruchtbaarheid bij vrouwen
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Diagnose en onderzoeken
• Eisprong
• Baarmoeder en eileiders
• Behandeling van vrouwelijke infertiliteit
• Veranderingen in levensstijl
• Medicatie
• Chirurgie
• Kunstmatige bevruchting

Oorzaken van problemen om zwanger te geraken

In ongeveer één op de drie gevallen is onvruchtbaarheid te wijten aan een probleem met de vrouw. Nog eens één op de drie gevallen is het gevolg van mannelijke onvruchtbaarheid. In de andere gevallen is de oorzaak niet bekend of te wijten aan beide partners.

Om tot een succesvolle bevruchting te komen, zijn veel stappen nodig. Eerst komt een eicel vrij uit de eierstokken van de vrouw (eisprong is ovulatie). Daarna reist de eicel naar de eileiders. Hier kan het sperma van de man de eicel bevruchten. Na de bevruchting reist het eicelletje verder door de eileiders naar de baarmoeder. Het bevruchte celletje implanteert zichzelf in de baarmoederwand en begint aan de veertig weken van foetale groei.

Infecties

Onbehandelde seksueel overdraagbare aandoeningen verhogen de kans op onvruchtbaarheid bij vrouwen. Vrouwelijke infertiliteit komt ook voor bij chronische infecties van de baarmoederhals en een chirurgische behandeling van baarmoederhalsletsels veroorzaakt door het humaan papillomavirus zijn andere oorzaken van vrouwen die niet zwanger kunnen geraken.

Problemen met de eileiders

Als de eileiders zijn beschadigd of geblokkeerd, is het moeilijk voor de eicel om te worden bevrucht of om naar de baarmoeder te reizen. Deze problemen resulteren mogelijk uit:

• aangeboren afwijkingen
• een buitenbaarmoederlijke zwangerschap
• een eileiderontsteking
• eerdere operaties die de bekkenstructuren hebben veranderd of littekenweefsel in het bekkengebied hebben veroorzaakt
• endometriose

Problemen met de eisprong

Als het ei niet wordt vrijgegeven uit de follikel in de eierstok, kunt u niet zwanger worden. Enkele factoren die mogelijk problemen veroorzaken, zijn:

• eetstoornissen zoals anorexia nervosa of boulimie (oncontroleerbare vreetbuien en compenserend gedrag)
• endocriene aandoeningen, zoals schildklieraandoeningen of problemen met de hypothalamus, die de hormonen beïnvloeden die door het lichaam worden aangemaakt, zodat er mogelijk te veel of te weinig hormonen zijn
• eierstok- of gynaecologische aandoeningen, zoals eierstokcysten, eierstokkanker, primaire ovariële insufficiëntie of het polycysteus ovarium syndroom
• hormonale aandoeningen

Problemen met de rijping van eicellen

Obesitas, het polycysteus ovarium syndroom en een tekort aan speciale eiwitten om de eicellen te laten rijpen, zijn enkele oorzaken van onvruchtbaarheid bij vrouwen.

Problemen met de menstruatiecyclus

De menstruatiecyclus is het proces dat het vrouwelijk lichaam voorbereidt op een zwangerschap. De menstruatiecyclus omvat verschillende fasen. Wanneer in één van de fasen problemen optreden, leidt dit mogelijk tot problemen om zwanger te geraken of onvruchtbaarheid.

Structurele problemen van het voortplantingssysteem

Structurele problemen (zoals abnormaal weefsel) in de eileiders of de baarmoeder leiden mogelijk tot vrouwelijke infertiliteit. Voorbeelden hiervan zijn poliepen, vleesbomen, littekens, endometriose, …

Onbekende oorzaak

Af en toe is de arts niet in staat om een duidelijke oorzaak vast te stellen van de onvruchtbaarheid. Mogelijk speelt dan een combinatie van factoren (bij beide partners) een rol. Soms lost dit probleem zich spontaan op na verloop van tijd, al is af en toe wel een behandeling nodig om de vruchtbaarheid te vergroten.

Risicofactoren van onvruchtbaarheid bij vrouwen

Aandoeningen

Deze aandoeningen vergroten de kans op onvruchtbaarheid:

• aandoeningen en afwijkingen aan de baarmoeder en baarmoederhals
• appendicitis (ontsteking van het wormvormig aanhangsel van de blindedarm) met complicaties (gescheurde appendix)
• artritis (gewrichtsontsteking met gewrichtspijn, gewrichtsstijfheid en gezwollen gewrichten)
• astma (chronische ontsteking van luchtwegen in de longen)
• auto-immuun hypothyreoïdie (een te traag werkende schildklier)
• chirurgie aan het bekkengebied (inclusief baarmoederchirurgie)
• colitis ulcerosa (chronische darmziekte met diarree)
• de menopauze
• de ziekte van Crohn (aandoening met diarree en buikpijn)
• de ziekte van Cushing (te veel cortisol in het lichaam)
• een bekkenontsteking
• een buitenbaarmoederlijke zwangerschap
• een eileiderontsteking
• een hiv-infectie
• een hoge bloeddruk
• een nierziekte zoals nierfalen
• een vaginale obstructie
• eetstoornissen
• eierstokkanker
• endometriose
• genetische factoren
• hersenproblemen: epilepsie, hypofysetumoren, hypothalamische disfunctie
• hyperprolactinemie (verhoogde prolactinewaarden in het bloed)
• het Asherman-syndroom (verklevingen in baarmoeder)
• het polycysteuze ovarium syndroom
• levercirrose
• lupus
• primaire ovariële insufficiëntie
• seksueel overdraagbare aandoeningen (soa’s) zoals chlamydia en gonorroe
• sikkelcelanemie (bloedziekte van de rode bloedcellen)
• stress
• suikerziekte
• vaginisme (samentrekkingen van de spieren rond de vagina)
• verklevingen in het bekkengebied
• vleesbomen

Omgevingsfactoren

Onvruchtbaarheid bij vrouwen is mogelijk ook geassocieerd met één of meer van volgende omgevingsfactoren:

• alcoholgebruik
• bepaalde medicijnen
• beroepsmatige blootstelling aan hoge temperaturen, giftige stoffen, chemicaliën, pesticiden, straling, constante stress
• cafeïneconsumptie
• gewicht: ondergewicht of overgewicht (zwaarlijvigheid)
• kankerbehandelingen: chemotherapie en radiotherapie
• leeftijd: Onvruchtbaarheid komt vaker voor bij vrouwen die ouder zijn dan 35 jaar oud.
• overmatig bewegen (leidt tot een ernstig verlies van lichaamsvet)
• roken
• zeer hoge of zeer lage niveaus van lichaamsvet (wat resulteert in een afwezige eisprong)

Diagnose en onderzoeken

Tijdens het eerste bezoek aan de arts, krijgen zowel de man als vrouw een evaluatiegesprek. De vrouw en man vertellen hun symptomen en medische geschiedenis. De arts gaat bij de vrouw op zoek naar lichamelijke problemen die soms onvruchtbaarheid met zich meebrengen. Een urineonderzoek of bloedonderzoek onthult voorts infecties of een hormonaal probleem. Er zijn voorts genetische testen beschikbaar om een mutatie (wijziging) in genen die verband houden met vrouwelijke onvruchtbaarheid te detecteren. Verder voert de arts een lichamelijk onderzoek en gynaecologisch onderzoek uit waarbij het soms nodig is om een uitstrijkje te nemen. Tevens zijn soms verdere onderzoeken nodig om de juiste oorzaak van vrouwelijke infertiliteit te bepalen.

Eisprong

De arts voert diverse onderzoeken uit om te kijken of een vrouw een eisprong heeft. Hij heeft informatie rond de basale lichaamstemperatuur nodig. Deze stijgt tijdens de ovulatie en blijft verhoogd tijdens de tweede helft van de cyclus en tijdens de zwangerschap. De vrouw meet dagelijks de temperatuur en noteert deze op een grafiek. Verder voert de arts een bloedonderzoek uit om de hormoonspiegels te meten. Een endometriumbiopsie (weefselmonster nemen van de bekleding van de baarmoeder) bepaalt of de eisprong veranderingen in het baarmoederslijmvlies veroorzaakt.

Baarmoeder en eileiders

Ook test de arts de werking van de baarmoeder en eileiders. En hysterosalpingografie is een contrast-röntgenfoto van de baarmoeder en de eileiders. Verder is een transvaginale echografie soms nodig. Hierbij plaatst de arts een sonde in de vagina om een beeld van de bekkenorganen te maken. Verder is soms een hysteroscopie vereist. Bij dit inwendig kijkonderzoek van plaatst de arts een dun apparaat in de baarmoederhals om in de baarmoeder te kijken. Tot slot voert de arts soms een laparoscopie uit. Bij deze procedure plaatst de arts een klein apparaat met een camera in incisies (chirurgische insnijdingen) in de buik om de eileiders, de eierstokken en de baarmoeder te bekijken.

Behandeling van vrouwelijke infertiliteit

De behandeling hangt af van de oorzaak van de onvruchtbaarheid. Sommige behandelingen zijn duur en langdurig.

Veranderingen in levensstijl

De timing van seksuele activiteit aanpassen aan het ovulatiepatroon kan mogelijk de vruchtbaarheid verhogen. Verder behoudt een vrouw best een gezond gewicht. Verder moet een vrouw een aantal dingen vermijden zoals overmatige lichaamsbeweging en het gebruik van tabak en alcohol. Ze beperkt bovendien de cafeïneconsumptie. Het is bovendien aangewezen om stress te verminderen en hulp te zoeken bij een depressie.

Medicatie

Als een vrouw niet ovuleert, zet de arts mogelijk medicijnen in die een ovulatie veroorzaken. De kans op een meerlingenzwangerschap verhoogt wel door het nemen van deze medicijnen. Hormonen behandelen voorts een hormonale onbalans, endometriose of een korte menstruatiecyclus. Antibiotica behandelen infecties.

Chirurgie

Als de eileiders geblokkeerd zijn, moet de vrouw mogelijk een operatie krijgen zodat de arts deze kan openen. Een operatie is ook nodig om een orgaan te repareren of om eierstokcysten, vleesbomen of littekenweefsel te verwijderen.

Kunstmatige bevruchting

Verder gebruiken artsen mogelijk mannelijk sperma en eicellen of embryo's in een laboratorium om te helpen bij de bevruchting. De eicellen en sperma komen van de vrouw en de partner of zijn gedoneerd.

Lees verder

• Onvruchtbaarheid: Oorzaken van vruchtbaarheidsproblemen
• Mannelijke onvruchtbaarheid (infertiliteit bij mannen)