Hartspierontsteking (myocarditis): symptomen en behandeling

Een hartspierontsteking (myocarditis) is een ontsteking van de hartspier of hartspierweefel, die vaak veroorzaakt wordt door een virus. In Nederland wordt virale myocarditis vaak veroorzaakt door het Coxsackie-B virus of door adenovirussen. Bacteriën, schimmels en parasieten kunnen ook de boosdoeners zijn. De hartspier is het gedeelte van het hart dat verantwoordelijk is voor de pompwerking en de wand van de hartspier is opgebouwd uit drie weefsellagen. De ziekte is niet noodzakelijkerwijs beperkt tot de spiercellen: het kan zich ook verspreiden naar de kransslagaders en het omliggende weefsel. Hoewel hartspierontsteking de functie van het hart beperkt, heb je niet altijd last van symptomen of zijn er slechts zeer lichte symptomen aanwezig. De ontstekingsprocessen van de hartspier kunnen acuut of chronisch optreden. Acute myocarditis verloopt meestal gunstig, terwijl de chronische variant kan leiden tot levensbedreigende hartritmestoornissen of hartfalen.

• Wat is een hartspierontsteking (myocarditis)?
• Symptomen en beloop
• Verschijnselen
• Verloop van de klachten
• Complicaties
• Oorzaken van een ontstoken hartspier
• Infectieuze oorzaken
• Niet-infectueuze oorzaken
• Arts raadplegen
• Onderzoek en diagnose
• Biopsie
• Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
• Bloedonderzoek
• Medische geschiedenis
• Hartonderzoek
• MRI-scan of röntgenfoto's
• Behandeling van een hartspierontsteking
• Prognose en vooruitzichten
• Preventie

Wat is een hartspierontsteking (myocarditis)?

Een hartspierontsteking (myocarditis) duidt op een ontstekingsziekte van het hart. Deze ziekte kan acuut of chronisch zijn. De oorzaken van myocarditis kunnen variëren. Omdat het goed functioneren van de hartspier gedurende iedere seconde van het leven van enorm belang is, kan een ontsteking van de hartspier binnen zeer korte tijd levensbedreigend worden. In de meeste gevallen kent een hartspierontsteking een mild verloop en soms wordt het pas jaren later ontdekt als de ziekte al weer is geweken. Het grote aantal niet-gemelde gevallen is verantwoordelijk voor het feit dat er geen precieze cijfers zijn over de frequentie van de ziekte in de Nederlandse bevolking. Een hartspierontsteking kan bij iedereen, op elke leeftijd optreden. In principe treft het echter vooral jonge, verder zeer gezonde mensen. Bij autopsies van plotselinge sterfgevallen bij jonge volwassenen is cardiovasculaire ontsteking de oorzaak in ongeveer één op de tien gevallen.

Symptomen en beloop

Verschijnselen

Mogelijke symptomen van hartspierontsteking of myocarditis zijn:

• pijn op de borst / stekende pijn op de borst
• koorts
• griepachtige verschijnselen
• een snelle hartslag (sneller dan normaal bij koorts)
• een onregelmatige hartslag
• vermoeidheid
• kortademigheid.
• hartkloppingen
• bleke huid
• gezwollen enkels en benen
• algeheel gevoel van malaise

Verloop van de klachten

Het verloop van myocarditis varieert van de volledige afwezigheid van symptomen tot een plotse hartdood (zeldzaam). Vaak is er een langdurige zwakte in de (lichamelijke) prestaties, gebrek aan veerkracht, hartkloppingen, snelle hartslag, hartritmestoornissen of kortademigheid. De symptomen komen in de eerste plaats voort uit het feit dat ontstoken delen van de hartspier niet langer voldoende kunnen deelnemen aan de pompactiviteit van het hart en er minder bloed wordt rondgepompt. Als gevolg hiervan wordt het hele lichaam slecht van bloed voorzien, wat resulteert in moeheid en verminderde prestaties en kortademigheid door een tekort aan bloed in de longen. Ten tweede nemen ontstoken cellen niet langer deel aan het normale geleidingssysteem van het hart, zodat ritmestoornissen ontstaan, die in de vorm van ventrikelfibrilleren ook levensbedreigend kan zijn.

Complicaties

Een hartspierontsteking is een ernstige ziekte die in alle gevallen door een arts moet worden beoordeeld en behandeld, anders kunnen in het ergste geval ernstige hartproblemen of overlijden optreden. De getroffenen lijden voornamelijk aan een snelle hartslag of pijn op de borst. Bovendien is het niet ongewoon dat er verstoringen zijn in het hartritme optreden en dat je vocht vasthoudt in verschillende delen van het lichaam. De getroffenen klagen vaak over permanente vermoeidheid die niet kan worden gecompenseerd met behulp van slaap. Er is ook sprake van een algemene gevoel van zwakte en de veerkracht van de getroffenen wordt aanzienlijk verminderd door de hartspierontsteking. In de regel is er ook kortademigheid en bleekheid in het gezicht. Bovendien hebben de meeste patiënten last van kortademigheid en verliezen ze gewicht. In het ergste geval sterft de persoon door myocarditis als het onbehandeld blijft. De behandeling zelf wordt uitgevoerd met behulp van medicatie. Bij een vroege en succesvolle behandeling wordt je levensverwachting niet beïnvloed door myocarditis.

Oorzaken van een ontstoken hartspier

Infectieuze oorzaken

De pathogenen of ziekteverwekkers die een infectieuze myocarditis veroorzaken, zijn meestal zogenaamde cardiotrope virussen, dat wil zeggen virussen die het hart aanvallen. Het wordt zelden veroorzaakt door bacteriën, p[parasieten of schimmels (als het immuunsysteem zwak is).

Virale myocarditis komt het meeste voor en kan bijvoorbeeld optreden na een 'simpele' luchtweginfectie. De virale infectie van de luchtwegen is niet goed genezen, de virussen hadden de mogelijkheid om zich via de bloedbaan in het lichaam te verspreiden en zich in de hartwand te nestelen. Weken of maanden later treden dan symptomen op zoals langzame achteruitgang in prestaties. Hartspierontsteking komt het vaakst voor bij jongvolwassenen tussen de leeftijd van twintig en veertig jaar.

Niet-infectueuze oorzaken

Er zijn niet-infectieuze oorzaken, zoals bij reumatoïde artritis, verschillende auto-immuunziekten of na therapeutische bestraling van het borstgebied, bijvoorbeeld als onderdeel van kankerbehandeling.

Arts raadplegen

Pijn op de borst is een klacht die altijd door een arts dient te worden onderzocht. Als er sprake is van een verstoring van het hartritme of veranderingen in bloeddruk, is een bezoek aan de arts noodzakelijk. Raadpleeg ook een arts als ademhalingsstoornissen of verminderde prestaties optreden.

In veel gevallen verschijnen de symptomen plotseling en onverwacht. Als er sprake is van een acute situatie, bewustzijnsverlies of onderbreking van de hartactiviteit, moet een spoedarts worden opgeroepen. Tot die tijd moet je eerste hulp verlenen. Als de persoon koorts, algemene zwakte of apathie vertoont, moet een arts worden geraadpleegd als de symptomen enkele weken aanhouden. Als ze in intensiteit toenemen of als er andere symptomen verschijnen, is een bezoek aan de arts noodzakelijk.

Als er tijdens de nachtrust slaapstoornissen of ademhalingsstoornissen zijn, moet zo snel mogelijk een arts worden geraadpleegd. Mensen die last hebben van uitputting, gebrek aan energie, verlies van kracht of gebrek aan eetlust hebben medische zorg nodig. Als normale lichamelijke en recreatieve activiteiten niet langer kunnen worden uitgevoerd, moet een arts worden geraadpleegd.

Onderzoek en diagnose

Biopsie

Een hartspierontsteking of myocarditis is meestal moeilijk te diagnosticeren. Tijdens het acute begin kan de ontsteking worden vastgesteld door een lichamelijk onderzoek en met behulp van technische apparatuur. Als myocarditis chronisch is, wordt aanbevolen om weefsel uit de hartspier te nemen voor onderzoek onder de microscoop, de zogeheten myocardiale biopsie.

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek

De arts vraagt ​​eerst naar de symptomen. Huidige of recente infecties spelen een rol, zoals: griep, verkoudheid of diarree. De arts luistert dan naar het hart en de longen en meet de bloeddruk.

Bloedonderzoek

Bloed wordt afgenomen voor laboratoriumdiagnostiek (bloedonderzoek). Met behulp van dit bloedmonster kunnen de ontstekingswaarden, de sedimentatiesnelheid, het aantal witte bloedcellen en het C-reactief proteïne (meestal afgekort tot CRP), worden bepaald. Speciale hartenzymen zoals troponine T of creatininekinase worden ook gemeten.

Medische geschiedenis

Eerdere ziekten in het verleden zijn belangrijk om bepaalde ziekten te achterhalen als oorzaak van hartspierontsteking.

Hartonderzoek

Het hart wordt grondig onderzocht met behulp van een elektrocardiogram (ECG) en cardiale echografie (echocardiagram). Op deze manier kan een verhoogde hartslag en mogelijke hartritmestoornissen of veranderingen vergelijkbaar met een hartaanval worden gedetecteerd. Hartgrootte en pompkracht worden geregistreerd met cardiale echografie.

MRI-scan of röntgenfoto's

Een MRI-scan kan informatie verschaffen over de risico's van hartspierontsteking voor de getroffenen. Soms wordt de diagnose voltooid met een röntgenfoto van het hart en de longen, zodat de hartgrootte en mogelijke tekenen van hartzwakte ook kunnen worden geïdentificeerd.

Behandeling van een hartspierontsteking

De behandeling is afhankelijk zijn van de oorzaak en de ernst. Vaak wordt in het begin bedrust aanbevolen en wordt geadviseerd om minstens 6 maanden niet te sporten of andere zware lichamelijke activiteiten te doen die de hartspier belasten. Soms is ziekenhuisopname nodig, vaak onder ECG-monitoring in het ziekenhuis Dit betekent dat het hartritme aan de hand van een ECG tijdelijk digitaal gevolgd wordt. Ook kan medicamenteuze behandeling volgen van complicaties zoals hartritmestoornissen of hartfalen.

Een oorzakelijke behandeling is meestal zinloos, antivirale middelen zijn niet bijzonder effectief en antibiotica zijn alleen geschikt als een bacteriële infectie kan worden aangetoond. Een harttransplantatie kan ook plaatsvinden in geval van progressieve myocarditis en ontwikkeling van een acuut hartfalen. Een harttransplantatie is het vervangen van het eigen hart door een donorhart.

In het merendeel van de gevallen bindt echter genezing plaats zonder verdere complicaties, ofschoon littekens blijven in de hartspier aanwezig kunnen blijven, hetgeen in latere levensjaren opnieuw problemen kan veroorzaken. In sommige gevallen kun je last krijgen van ritmestoornissen, die over het algemeen als onschadelijk kunnen worden geclassificeerd.

Acute complicaties zoals ventrikelfibrilleren (kamerfibrilleren) of hartfalen komen relatief zelden voor. Ongeveer 15 procent van de gevallen heeft echter een chronisch beloop waarbij zich permanent hartfalen ontwikkeld.

Prognose en vooruitzichten

De prognose van een hartspierontsteking of myocarditis is meestal vrij goed bij adequate medische behandeling; de ontsteking geneest meestal zonder blijvende schade. De mogelijkheid bestaat dat littekens achterblijven in het hartweefsel die de functie van het hart nauwelijks beïnvloeden. Als het beloop ernstiger is, kan acuut hartfalen (hartinsufficiëntie) of hartritmestoornissen optreden als onderdeel van de ziekte.

Er is echter een mogelijkheid dat myocarditis een chronisch beloop kent, wat kan leiden tot cardiomyopathie, een aandoening van de hartspier waarbij het hart minder goed kan samentrekken of ontspannen. Als gevolg hiervan wordt het lichaam niet langer voldoende van bloed voorzien, wat betekent dat je vermoeid raakt en snel kortademig bent.

Preventie

Om hartspierontsteking vanaf het begin te voorkomen, is goede bescherming voor onschadelijke virale infecties van de bovenste luchtwegen (zoals verkoudheid en bronchitis) aanbevolen.

Lees verder

• Hart en bloedvaten: functie, werking, ligging en hartslag
• Hartfalen: symptomen, oorzaken en behandeling zwak hart
• Hartklachten, hartaandoeningen en hartziekten: symptomen