Spasmodische dysfonie: Neurologische stemstoornis
Laryngeale dystonie (laryngeale dystonie) is een aandoening waarbij krampen ontstaan in de spieren die nodig zijn om een stem te genereren. Dit resulteert in onderbrekingen in de stem, vaak om de paar zinnen, wat leidt tot een moeilijk te begrijpen patiënt. Ook andere stemproblemen komen voor bij deze chronische aandoening. De oorzaak van de neurologische aandoening is onbekend, al zijn wel enkele risicofactoren gekend zoals een hogere luchtweginfectie. Diverse behandelingen verlichten de symptomen zoals o.a. een botoxinjectie, logopedie en chirurgie. De prognose van deze aandoening is goed, al is het sociale leven mogelijk wel aangetast door de stemproblemen. Aangezien de oorzaak niet gekend is anno december 2019, is het niet mogelijk om de stemstoornis te voorkomen.
Epidemiologie van spasmodische dysfonie
Laryngeale dystonie treft naar schatting 2 per 100.000 mensen. Vrouwen zijn vaker aangetast. De meeste patiënten ervaren voor het eerst tekenen wanneer ze tussen de dertig en vijftig jaar oud zijn.
Oorzaken en risicofactoren van stemstoornis
Patiënten met laryngeale dystonie krijgen onvrijwillige krampen in de
spieren (spiercontracties) die nodig zijn voor het produceren van een stemgeluid. De hersengebieden die deze spierbewegingen reguleren, bevinden zich diep in de
hersenen (basale ganglia). De exacte oorzaak van spasmodische dysfonie is niet bekend anno december 2019.
Risicofactoren van spierkrampen
Aandoeningen
Enkele aandoeningen verhogen de kans op laryngeale dystonie:
- cervicale dystonie (abnormale bewegingen van hoofd n nek)
- degeneratieve hersenaandoeningen zoals amyotrofische laterale sclerose (ALS)
- een andere bewegingsstoornis zoals tardieve dyskinesie
- een familiegeschiedenis van neurologische aandoeningen hebben (zoals tremor, dystonie, meningitis en andere neurologische aandoeningen)
- een familiegeschiedenis van spasmodische dysfonie: In sommige families is een gen op chromosoom 9 mogelijk verbonden met de stemstoornis met name het gen TUBB4A, THAP1 en TOR1A.
- een herseninfectie zoals encefalitis (hersenontsteking)
- een trauma aan het strottenhoofd
- een zwangerschap en bevalling
- luchtweginfecties zoals een ernstige verkoudheid
- mazelen of bof in de jeugdperiode
- sinus- en keelziekten

Alcoholmisbruik vormt een risicofactor voor de neurologische stemstoornis /
Bron: Jarmoluk, PixabayOmgevingsfactoren
Enkele factoren uit de omgeving zijn ook geassocieerd met de neurologische aandoening met name:
Typen laryngeale dystonie
De drie soorten spasmodische dysfonie zijn adductor laryngeale dystonie, abductor spasmodische dysfonie en gemengde spasmodische dysfonie.
Adductor spasmodische dysfonie
Adductor spasmodische dysfonie is het meest voorkomende type en treft ongeveer 87% van de patiënten met laryngeale dystonie. Hierbij zorgen plotselinge onwillekeurige spierbewegingen of spasmen ervoor dat de
stembanden samenknijpen en verstijven. Deze spasmen treden op in de adductoren van de stembanden, met name de thyroarytenoïde en de laterale cricoarytenoïde. Deze spasmen maken het moeilijk voor de stembanden om te trillen en een stem te produceren. Woorden worden vaak afgesneden of zijn moeilijk te beginnen vanwege de spierspasmen. Daarom klinkt de stem schokkerig, al is dit niet hetzelfde als stotteren. De spasmen zijn meestal afwezig tijdens het
lachen, spreken op een hoge toonhoogte of spreken tijdens het
zingen, maar zangers ervaren wel een verlies van bereik of ze zijn niet in staat om bepaalde tonen van een toonladder te produceren. Stress verergert vaak de
spierkrampen.
Abductor spasmodische dysfonie
Abductor spasmodische dysfonie is het tweede meest voorkomende type en treft ongeveer 13% van de patiënten met laryngeale dystonie. Hierbij zorgen plotselinge onwillekeurige spierbewegingen of spasmen ervoor dat de stembanden opengaan. De spasmen verschijnen in de enkele abductorspier van de stembanden (de posterior cricoarytenoid). De stembanden kunnen niet trillen als ze open zijn. Door de open positie van de stembanden ontsnapt tijdens de spraak ook lucht uit de
longen waardoor de stem vaak zwak, stil en ademend of fluisterend klinkt. De spasmen zijn eveneens vaak afwezig tijdens het lachen of zingen, maar zangers kampen soms ook met een verlies van bereik of ze zijn niet in staat om bepaalde tonen van een toonladder te produceren.
Gemengde spasmodische dysfonie
Gemengde spasmodische dysfonie is het meest zeldzame type. Hierbij zijn zowel spieren die de stembanden openen en spieren die ze sluiten getroffen en daarom heeft de patiënt kenmerken van beide vormen.
Symptomen
De symptomen van spasmodische dysfonie treden plotseling of geleidelijk op. Ze komen en gaan gedurende uren of zelfs weken, of blijven consistent aanwezig. Wanneer de tekenen geleidelijk verschijnen, ervaart de patiënt een
hese stem. Dit evolueert naar een piepende, aangespannen stem (klinkt als een wurgstem) met onderbrekingen of anders kan de patiënt de woorden helemaal niet uitspreken (geen spraak). De geluiden klinken voorts vaak vervormd, met de verkeerde toon(hoogte). De spierspasmen van de neurologische stemstoornis treden niet op tijdens andere vocale activiteiten zoals hoesten, ademhalen of fluisteren. De symptomen treden eveneens minder vaak op in rust.
Diagnose en onderzoeken
Een team van professionals, waaronder een logopedist, een otolaryngoloog en een neuroloog, zijn betrokken bij de beoordeling en diagnose van laryngeale dystonie. De diagnose is vaak complex en vaak duurt het enige tijd voordat de definitieve diagnose is gesteld. Een spraaktest / een beoordeling van de stem, een lichamelijk onderzoek en een medische geschiedenis zijn nodig. De otolaryngoloog voert vervolgens een flexibele transnasale
laryngoscopie (inwendig kijkonderzoek van de keel, het strottenhoofd en de stembanden, wat uitgevoerd wordt via de
neus) uit om de stembanden en activiteit van de spieren die deze aansturen, te bekijken om andere mogelijke oorzaken van de stemstoornis te elimineren. Een
neurologisch onderzoek is ook nodig om eventuele andere neurologische problemen op te sporen. Verder zet de arts mogelijk
beeldvormende onderzoeken zoals een
CT-scan en
MRI-scan in om de keel een andere structuren te visualiseren.
Behandeling van spasmen in spieren die stem produceren
Er zijn een aantal mogelijke behandelingen voor laryngeale dystonie, waaronder een botoxinjectie, medicatie, logopedie en chirurgie.
Botulinumtoxine (botox)
De arts gebruikt vaak botulinumtoxine (
botox) om sommige symptomen van spasmodische dysfonie te verbeteren. Dit medicijn verzwakt of verlamt namelijk de stembanden, waardoor spierspasmen niet tot stand komen. Een botoxinjectie in de stembanden resulteert in periodes van enige verbetering, met een maximaal effectieve duur van gemiddeld tien à twaalf weken. De symptomen keren dan weer terug. Herhaalde injecties zijn vaak nodig. Af en toe komen wel bijwerkingen voor zoals een verminderd spreekvolume, slikproblemen en een schorre stem.
Chirurgie
Als andere maatregelen niet effectief zijn, stelt de arts een operatie voor. De arts snijdt dan de zenuw door of verwijdert de zenuw die verbonden is met de stembanden. De behandelingsresultaten zijn over het algemeen positief. Soms is de stem wel aangetast na de operatie.
Hersenstimulatie
Hersenstimulatie voorkomt dat dat spieren bevriezen en gaan verkrampen.
Hulpmiddelen
Diverse communicatiehulpmiddelen verbeteren de communicatie voor patiënten met de neurologische stemstoornis.
Logopedie
In een aantal omstandigheden is logopedie mogelijk nuttig, al werkt dit niet voor iedereen even effectief. Manuele therapie van de larynx, waarbij de therapeut de nek en nekstructuren masseert, is eveneens positief voor een aantal patiënten.

Medicijnen verlichten mogelijk de klachten /
Bron: Stevepb, PixabayMedicatie
Soms zijn medicijnen inzetbaar (zoals
anticholinergica) al gaan deze mogelijk gepaard met een aantal bijwerkingen.
Prognose van neurologische stemstoornis
Spasmodische dysfonie verkort de levensduur van een patiënt niet. Sommige patiënten ervaren wel communicatieproblemen, wat de levenskwaliteit aantast (werk, sociale situaties, …). De stress die gepaard gaat met de communicatieproblemen, leidt mogelijk tot een
depressie en
angst.
De
Dystonievereniging organiseert lotgenotencontact, bijeenkomsten, beurzen en symposia. Tevens is op de website meer informatie te vinden over de neurologische stemstoornis spasmodische dysfonie.
Lees verder