Spasmodische dysfonie: Neurologische stemstoornis

Laryngeale dystonie (spasmodische dystonie) is een aandoening waarbij krampen ontstaan in de spieren die nodig zijn om een stem te genereren. Dit resulteert in onderbrekingen in de stem, vaak om de paar zinnen, wat leidt tot een moeilijk te begrijpen patiënt. Ook andere stemproblemen komen voor bij deze chronische aandoening. De oorzaak van de neurologische aandoening is onbekend, al zijn wel enkele risicofactoren gekend, zoals een hogere luchtweginfectie. Diverse behandelingen verlichten de symptomen, zoals onder andere een botoxinjectie, logopedie en chirurgie. De prognose van deze aandoening is goed, al kan het sociale leven mogelijk wel aangetast worden door de stemproblemen. Aangezien de oorzaak niet gekend is anno augustus 2024, is het niet mogelijk om de stemstoornis te voorkomen.

• Epidemiologie van spasmodische dystonie
• Prevalentie in de algemene bevolking
• Demografische factoren
• Mechanisme
• Neurologische oorsprong
• Invloed van stress
• Oorzaken en risicofactoren van laryngeale dystonie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Omgevingsfactoren
• Typen laryngeale dystonie
• Adductor spasmodische dysfonie
• Abductor spasmodische dysfonie
• Gemengde spasmodische dysfonie
• Symptomen van laryngeale dystonie
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van laryngeale dystonie
• Botulinumtoxine (botox)
• Chirurgie
• Hersenstimulatie
• Hulpmiddelen
• Logopedie
• Medicatie
• Prognose van laryngeale dystonie
• Complicaties van laryngeale dystonie
• Preventie van laryngeale dystonie
• Contactgroep
• Praktische tips voor het leven met / omgaan met spasmodische dysfonie
• Verbeter je stemtechniek en ademhaling
• Gebruik van botulinumtoxine-injecties
• Ondersteuning van een multidisciplinair team
• Maak gebruik van hulpmiddelen en technologie
• Pas je omgeving aan voor betere communicatie
• Houd rekening met je mentale welzijn
• Misvattingen rond spasmodische dysfonie
• Spasmodische dysfonie is hetzelfde als gewone heesheid
• Spasmodische dysfonie is altijd het gevolg van overbelasting van de stem
• De behandeling van spasmodische dysfonie is altijd chirurgisch
• Spasmodische dysfonie is een psychologische aandoening
• Spasmodische dysfonie komt alleen voor bij ouderen
• Spasmodische dysfonie kan niet effectief worden behandeld
• Een persoon met spasmodische dysfonie heeft altijd moeite met spreken

Epidemiologie van spasmodische dystonie

Laryngeale dystonie treft naar schatting 2 per 100.000 mensen. Vrouwen zijn vaker aangetast. De meeste patiënten ervaren voor het eerst tekenen wanneer ze tussen de dertig en vijftig jaar oud zijn.

Prevalentie in de algemene bevolking

Spasmodische dysfonie is een zeldzame neurologische aandoening die naar schatting voorkomt bij 1 op de 100.000 mensen.

Demografische factoren

De aandoening treft vaker vrouwen dan mannen, met een piekincidentie tussen de 40 en 60 jaar.

Mechanisme

Neurologische oorsprong

De aandoening ontstaat door onwillekeurige spasmen in de spieren van het strottenhoofd, veroorzaakt door een disfunctie in de basale ganglia, een hersengebied dat bewegingen reguleert.

Invloed van stress

Stress en emotionele spanning kunnen de frequentie en ernst van de spasmen verergeren.

Oorzaken en risicofactoren van laryngeale dystonie

Oorzaken

Patiënten met laryngeale dystonie krijgen onvrijwillige krampen in de spieren (spiercontracties) die nodig zijn voor het produceren van een stemgeluid. De hersengebieden die deze spierbewegingen reguleren, bevinden zich diep in de hersenen (basale ganglia). De exacte oorzaak van spasmodische dysfonie is niet bekend anno augustus 2024.

Risicofactoren

Enkele aandoeningen verhogen de kans op laryngeale dystonie:

• Cervicale dystonie (abnormale bewegingen van hoofd en nek)
• Degeneratieve hersenaandoeningen zoals amyotrofische laterale sclerose (ALS)
• Een andere bewegingsstoornis zoals tardieve dyskinesie
• Een familiegeschiedenis van neurologische aandoeningen, zoals tremor, dystonie, meningitis en andere neurologische aandoeningen
• Een familiegeschiedenis van spasmodische dysfonie: In sommige families is een gen op chromosoom 9 mogelijk verbonden met de stemstoornis, met name het gen TUBB4A, THAP1 en TOR1A.
• Een herseninfectie zoals encefalitis (hersenontsteking)
• Een trauma aan het strottenhoofd
• Een zwangerschap en bevalling
• Luchtweginfecties zoals een ernstige verkoudheid
• Mazelen of bof in de jeugdperiode
• Sinus- en keelziekten

Omgevingsfactoren

Enkele factoren uit de omgeving zijn ook geassocieerd met de neurologische aandoening, met name:

• Alcoholmisbruik / Drugsmisbruik
• De blootstelling aan toxines (gifstoffen) of bepaalde medicijnen zoals fenothiazines
• Geslacht: vrouwelijk
• Leeftijd: middelbare leeftijd
• Stressvolle gebeurtenissen
• Zwaar stemgebruik (bijvoorbeeld door zangers)

Typen laryngeale dystonie

De drie soorten laryngeale dystonie zijn adductor laryngeale dystonie, abductor spasmodische dysfonie en gemengde spasmodische dysfonie.

Adductor spasmodische dysfonie

Adductor spasmodische dysfonie is het meest voorkomende type en treft ongeveer 87% van de patiënten met laryngeale dystonie. Hierbij zorgen plotselinge onwillekeurige spierbewegingen of spasmen ervoor dat de stembanden samenknijpen en verstijven. Deze spasmen treden op in de adductoren van de stembanden, met name de thyroarytenoïde en de laterale cricoarytenoïde. Deze spasmen maken het moeilijk voor de stembanden om te trillen en een stem te produceren. Woorden worden vaak afgesneden of zijn moeilijk te beginnen vanwege de spierspasmen. Daarom klinkt de stem schokkerig, al is dit niet hetzelfde als stotteren. De spasmen zijn meestal afwezig tijdens het lachen, spreken op een hoge toonhoogte of spreken tijdens het zingen, maar zangers ervaren wel een verlies van bereik of ze zijn niet in staat om bepaalde tonen van een toonladder te produceren. Stress verergert vaak de spierkrampen.

Abductor spasmodische dysfonie

Abductor spasmodische dysfonie is het tweede meest voorkomende type en treft ongeveer 13% van de patiënten met laryngeale dystonie. Hierbij zorgen plotselinge onwillekeurige spierbewegingen of spasmen ervoor dat de stembanden opengaan. De spasmen verschijnen in de enkele abductorspier van de stembanden (de posterior cricoarytenoid). De stembanden kunnen niet trillen als ze open zijn. Door de open positie van de stembanden ontsnapt tijdens de spraak ook lucht uit de longen, waardoor de stem vaak zwak, stil en ademend of fluisterend klinkt. De spasmen zijn eveneens vaak afwezig tijdens het lachen of zingen, maar zangers kampen soms ook met een verlies van bereik of ze zijn niet in staat om bepaalde tonen van een toonladder te produceren.

Gemengde spasmodische dysfonie

Gemengde spasmodische dysfonie is het meest zeldzame type. Hierbij zijn zowel spieren die de stembanden openen als spieren die ze sluiten getroffen, en daarom heeft de patiënt kenmerken van beide vormen.

Symptomen van laryngeale dystonie

De symptomen van spasmodische dysfonie treden plotseling of geleidelijk op. Ze komen en gaan gedurende uren of zelfs weken, of blijven consistent aanwezig. Wanneer de tekenen geleidelijk verschijnen, ervaart de patiënt een hese stem. Dit evolueert naar een piepende, aangespannen stem (klinkt als een wurgstem) met onderbrekingen, of anders kan de patiënt de woorden helemaal niet uitspreken (geen spraak). De geluiden klinken vaak vervormd, met de verkeerde toon(hoogte). De spierspasmen van de neurologische stemstoornis treden niet op tijdens andere vocale activiteiten zoals hoesten, ademhalen of fluisteren. De symptomen treden eveneens minder vaak op in rust.

Diagnose en onderzoeken

Een team van professionals, waaronder een logopedist, een otolaryngoloog en een neuroloog, is betrokken bij de beoordeling en diagnose van laryngeale dystonie. De diagnose is vaak complex en het kan enige tijd duren voordat de definitieve diagnose is gesteld. Een spraaktest / een beoordeling van de stem, een lichamelijk onderzoek en een medische geschiedenis zijn nodig. De otolaryngoloog voert vervolgens een flexibele transnasale laryngoscopie (inwendig kijkonderzoek van de keel, het strottenhoofd en de stembanden, uitgevoerd via de neus) uit om de stembanden en activiteit van de spieren die deze aansturen te bekijken, om andere mogelijke oorzaken van de stemstoornis te elimineren. Een neurologisch onderzoek is ook nodig om eventuele andere neurologische problemen op te sporen. Verder zet de arts mogelijk beeldvormende onderzoeken zoals een CT-scan en MRI-scan in om de keel en andere structuren te visualiseren.

Behandeling van laryngeale dystonie

Er zijn een aantal mogelijke behandelingen voor laryngeale dystonie, waaronder een botoxinjectie, medicatie, logopedie en chirurgie.

Botulinumtoxine (botox)

De arts gebruikt vaak botulinumtoxine (botox) om sommige symptomen van spasmodische dysfonie te verbeteren. Dit medicijn verzwakt of verlamt de stembanden, waardoor spierspasmen niet tot stand komen. Een botoxinjectie in de stembanden resulteert in periodes van enige verbetering, met een maximaal effectieve duur van gemiddeld tien à twaalf weken. De symptomen keren dan weer terug. Herhaalde injecties zijn vaak nodig. Af en toe komen bijwerkingen voor, zoals een verminderd spreekvolume, slikproblemen en een schorre stem.

Chirurgie

Als andere maatregelen niet effectief zijn, kan de arts een operatie voorstellen. Hierbij snijdt de arts de zenuw door of verwijdert deze zenuw die verbonden is met de stembanden. De behandelingsresultaten zijn over het algemeen positief. Soms is de stem echter aangetast na de operatie.

Hersenstimulatie

Hersenstimulatie kan helpen om te voorkomen dat spieren bevriezen en verkrampen.

Hulpmiddelen

Diverse communicatiehulpmiddelen verbeteren de communicatie voor patiënten met de neurologische stemstoornis.

Logopedie

In sommige gevallen kan logopedie nuttig zijn, al werkt dit niet voor iedereen even effectief. Manuele therapie van de larynx, waarbij de therapeut de nek en nekstructuren masseert, kan eveneens positief zijn voor sommige patiënten.

Medicatie

Soms zijn medicijnen inzetbaar (zoals anticholinergica), al kunnen deze gepaard gaan met bijwerkingen.

Prognose van laryngeale dystonie

Spasmodische dysfonie verkort de levensduur van een patiënt niet. Sommige patiënten ervaren echter communicatieproblemen, wat de levenskwaliteit kan aantasten (bijvoorbeeld op het werk en in sociale situaties). De stress die gepaard gaat met communicatieproblemen kan mogelijk leiden tot een depressie en angst.

Complicaties van laryngeale dystonie

De complicaties van laryngeale dystonie kunnen invloed hebben op dagelijks functioneren, zoals problemen met werk, autorijden en sociale interacties. Het is belangrijk om deze complicaties te herkennen en aan te pakken om de levenskwaliteit te verbeteren.

Preventie van laryngeale dystonie

Aangezien de oorzaak van laryngeale dystonie onbekend is, is het momenteel niet mogelijk om de aandoening specifiek te voorkomen. Het vermijden van risicofactoren zoals alcohol- en drugsmisbruik, en het beheersen van stress, kan echter bijdragen aan het verminderen van de kans op het ontwikkelen van de aandoening.

Contactgroep

De Dystonievereniging organiseert lotgenotencontact, bijeenkomsten, beurzen en symposia. Tevens is op de website meer informatie te vinden over de neurologische stemstoornis spasmodische dysfonie.

Praktische tips voor het leven met / omgaan met spasmodische dysfonie

Spasmodische dysfonie is een aandoening die de stem beïnvloedt, waardoor het spreken moeilijk of vermoeiend kan zijn. Deze aandoening wordt gekarakteriseerd door onwillekeurige spiersamentrekkingen in de stembanden, wat kan leiden tot een schorre, gespannen of schreeuwerige stem. Het kan uitdagend zijn om hiermee om te gaan, maar er zijn verschillende manieren om de symptomen te beheersen en je levenskwaliteit te verbeteren.

Verbeter je stemtechniek en ademhaling

Een belangrijk aspect van het omgaan met spasmodische dysfonie is het verbeteren van je stemtechniek. Probeer je ademhaling te controleren en spreek in een gematigd tempo. Het gebruik van ontspanningstechnieken kan helpen om de spanning in je stembanden te verminderen. Daarnaast kan het nuttig zijn om met een logopedist samen te werken om ademhalingsoefeningen en stemtechnieken te leren die de belasting op je stem verminderen. Dit kan helpen om vermoeidheid te voorkomen en je stem beter te laten functioneren.

Gebruik van botulinumtoxine-injecties

Een andere effectieve behandeling voor spasmodische dysfonie zijn botulinumtoxine-injecties. Deze injecties helpen om de spiersamentrekkingen die de stem beïnvloeden te verminderen, waardoor de spraak verbetert. Deze behandeling kan echter alleen door een arts worden uitgevoerd, meestal een specialist in hersenen of neurologie, en vereist regelmatige opvolging om de effecten te monitoren. Het is belangrijk om je arts te raadplegen over de mogelijkheden van deze behandeling, zodat je de beste zorg kunt ontvangen.

Ondersteuning van een multidisciplinair team

Spasmodische dysfonie kan niet alleen de stem beïnvloeden, maar ook andere aspecten van je sociale en mentale welzijn. Het is belangrijk om een multidisciplinair team te hebben, inclusief logopedisten, artsen en psychologen, die samen kunnen werken aan een behandelplan dat gericht is op het verbeteren van je kwaliteit van leven. Psychologische ondersteuning kan ook nuttig zijn om met de emotionele impact van de aandoening om te gaan. Overweeg om deel te nemen aan een steungroep voor mensen met spasmodische dysfonie om ervaringen en advies uit te wisselen.

Maak gebruik van hulpmiddelen en technologie

Er zijn verschillende hulpmiddelen en technologieën die je kunnen helpen bij het omgaan met spasmodische dysfonie. Bijvoorbeeld, spraakversterkers kunnen nuttig zijn om je stem te ondersteunen en je te helpen gemakkelijker te spreken. Er zijn ook apps en programma's die je kunnen helpen om je ademhaling en stemgebruik te monitoren en verbeteren. Overleg met je arts of logopedist over welke technologieën voor jou geschikt kunnen zijn en hoe je ze kunt integreren in je dagelijks leven.

Pas je omgeving aan voor betere communicatie

In sommige gevallen kan het helpen om je omgeving aan te passen om de communicatie te vergemakkelijken. Zorg ervoor dat je in een rustige omgeving spreekt zonder te veel achtergrondgeluiden. Het kan ook nuttig zijn om visuele hulpmiddelen te gebruiken, zoals gebaren of geschreven boodschappen, om je communicatie te ondersteunen wanneer je stem moe is of moeilijk te verstaan is. Dit kan de interactie met anderen vergemakkelijken en frustratie verminderen.

Houd rekening met je mentale welzijn

De impact van spasmodische dysfonie op je stem kan ook een invloed hebben op je zelfbeeld en mentale gezondheid. Het is belangrijk om aandacht te besteden aan je emotionele welzijn en de stress die de aandoening met zich mee kan brengen. Het regelmatig oefenen van ontspanningstechnieken zoals meditatie of mindfulness kan helpen om spanning te verminderen en je mentale rust te bevorderen. Ook het spreken met een psycholoog of therapeut kan nuttig zijn om om te gaan met de emotionele uitdagingen die komen kijken bij het leven met spasmodische dysfonie.

Door deze tips te volgen en proactief je behandelingsopties en omgeving aan te passen, kun je de symptomen van spasmodische dysfonie beter beheersen. Het verbeteren van je stemtechnieken, het gebruik van hulpmiddelen en het zoeken naar ondersteuning van een multidisciplinair team zijn belangrijke stappen om je dagelijks leven te vergemakkelijken en de impact van de aandoening te verminderen.

Misvattingen rond spasmodische dysfonie

Spasmodische dysfonie is een zeldzame aandoening van de stembanden die resulteert in een verstoorde stemproductie. Er zijn veel misvattingen over deze aandoening, die zowel de diagnose als de behandeling kunnen bemoeilijken.

Spasmodische dysfonie is hetzelfde als gewone heesheid

Een veel voorkomende misvatting is dat spasmodische dysfonie simpelweg heesheid is die van korte duur kan zijn. Heesheid wordt vaak veroorzaakt door infecties of overbelasting van de stembanden, terwijl spasmodische dysfonie een neurologische aandoening is waarbij de spieren van de stembanden onwillekeurig samentrekken, wat leidt tot een abnormale stemproductie. Het is belangrijk om te begrijpen dat de behandeling van spasmodische dysfonie vaak gespecialiseerde interventies vereist, zoals anesthesie voor botox-injecties om de spierspasmen te verlichten.

Spasmodische dysfonie is altijd het gevolg van overbelasting van de stem

Sommige mensen denken dat spasmodische dysfonie alleen kan optreden door overmatige belasting van de stem. Hoewel overbelasting zeker kan bijdragen aan heesheid en andere stemproblemen, is spasmodische dysfonie een neurologische aandoening die meestal wordt veroorzaakt door een probleem in de hersenen of zenuwen die de stembanden aansteken. Het heeft dus geen directe relatie met stemgebruik, maar kan door andere factoren, zoals hersenenbeschadiging of genetische predispositie, worden uitgelokt.

De behandeling van spasmodische dysfonie is altijd chirurgisch

Er heerst de misvatting dat de behandeling van spasmodische dysfonie altijd een chirurgische ingreep vereist. Hoewel sommige patiënten chirurgische behandelingen kunnen ondergaan, zoals een procedure om de zenuwen die de stembanden aansteken te blokkeren, wordt de aandoening meestal behandeld met medicatie zoals botox-injecties. Deze injecties helpen om de spierspasmen te verlichten en de stemfunctie te verbeteren zonder dat er een operatie nodig is.

Spasmodische dysfonie is een psychologische aandoening

Sommige mensen denken dat spasmodische dysfonie een psychologisch probleem is, zoals stress of angst, omdat de symptomen vaak in sociale situaties meer opvallen. Hoewel stress de symptomen kan verergeren, is spasmodische dysfonie een neurologische aandoening en geen psychologische aandoening. Het is belangrijk om onderscheid te maken tussen mentale gezondheidstoestanden en neurologische aandoeningen zoals spasmodische dysfonie. Behandeling van de aandoening moet gericht zijn op het verlichten van de fysieke symptomen, vaak door middel van therapieën en medicatie.

Spasmodische dysfonie komt alleen voor bij ouderen

Er bestaat de misvatting dat spasmodische dysfonie alleen bij ouderen voorkomt. Hoewel de aandoening vaker voorkomt bij volwassenen, kan het op elke leeftijd optreden, zelfs bij jonge mensen. De oorzaak van spasmodische dysfonie is neurologisch en niet leeftijdsgebonden, dus het kan iedereen treffen, ongeacht hun leeftijd.

Spasmodische dysfonie kan niet effectief worden behandeld

Er is de misvatting dat spasmodische dysfonie onbehandelbaar is. Hoewel er geen genezing is voor de aandoening, kunnen de symptomen effectief worden beheerd met behandelingen zoals beeldvormende onderzoeken om de neurologische oorzaken te beoordelen en botox-injecties om de spierspasmen te verlichten. Andere behandelingen, zoals spraaktherapie, kunnen helpen om de stem te verbeteren en de symptomen te verlichten, wat de levenskwaliteit aanzienlijk kan verbeteren.

Een persoon met spasmodische dysfonie heeft altijd moeite met spreken

Sommige mensen denken dat iemand met spasmodische dysfonie altijd moeite heeft met spreken, maar dit is niet altijd het geval. De symptomen kunnen variëren van lichte heesheid tot ernstige stemproblemen, afhankelijk van de ernst van de aandoening. Sommige mensen kunnen een relatief normale stem hebben, terwijl anderen ernstige spierspasmen ervaren die hun vermogen om te spreken bemoeilijken.

Lees verder

• Stembandaandoeningen: Stoornissen aan stembanden
• Dystonie: Bewegingsstoornis met spierspasmen en contracties
• Heesheid (Schorheid): Oorzaken van hese (schorre) stem
• Laryngoscopie: Onderzoek keel, strottenhoofd en stembanden
• Laryngospasme: Plotse kramp aan spieren van strottenhoofd