Laryngospasme: Plotse kramp aan spieren van strottenhoofd

Laryngospasme (strottenhoofdkramp) is een zeldzame aandoening waarbij plotseling en oncontroleerbaar de spieren van het strottenhoofd samentrekken. Dit blokkeert de luchtstroom naar de longen, waardoor de patiënt moeite heeft met ademhalen en spreken. Vaak is de oorzaak onbekend, maar gastro-oesofageale reflux en angst spelen een belangrijke rol. De behandeling richt zich op de onderliggende oorzaak met medicatie, leefstijladviezen en soms chirurgie. Complicaties zijn zeldzaam bij deze meestal onschuldige aandoening.

• Synoniemen
• Anatomie strottenhoofd en relatie tot laryngospasme
• Epidemiologie van strottenhoofdkramp
• Mechanisme
• Oorzaken van laryngospasme
• Risicofactoren
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Risicogroepen
• Symptomen
• Kramp van strottenhoofdspieren
• Gastro-oesofageale reflux
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van plotse laryngospasmen
• Medicatie
• Chirurgie
• Therapieën bij kinderen
• Leefstijladviezen
• Prognose van krampen aan strottenhoofdspieren
• Complicaties bij spasmen aan strottenhoofdspieren
• Preventie
• Voorkomen van gastro-oesofageale reflux
• Omgaan met stress en angst
• Vermijden van irriterende stoffen
• Juiste gebruik van medicatie
• Voorzorgsmaatregelen bij kinderen
• Leefstijl en preventieve maatregelen

Synoniemen

Synoniemen voor laryngospasme zijn:

• laryngismus stridulus
• strottenhoofdkramp

Anatomie strottenhoofd en relatie tot laryngospasme

Het strottenhoofd, ook wel de larynx genoemd, is een complex orgaan dat zich bevindt tussen de keelholte en de luchtpijp. Het speelt een cruciale rol in de ademhaling, stemproductie en bescherming van de luchtwegen. De anatomie van het strottenhoofd is van groot belang voor het begrijpen van laryngospasme, een acute en vaak angstaanjagende aandoening die kan leiden tot tijdelijke ademhalingsproblemen.

Structuur van het strottenhoofd
Het strottenhoofd bestaat uit verschillende structuren, waaronder het schildkraakbeen, het ringkraakbeen, het epiglottis en de arytenoïdkraken. Deze kraakbeenderen en spieren zijn verantwoordelijk voor de beweging en stabiliteit van het strottenhoofd. De binnenwand van het strottenhoofd is bedekt met slijmvlies, dat helpt bij de productie van slijm en het beschermen van de luchtwegen.

Functie van het strottenhoofd
De belangrijkste functies van het strottenhoofd zijn de bescherming van de luchtwegen, het produceren van geluid en het reguleren van de luchtstroom naar de longen. Wanneer we slikken, sluit de epiglottis het strottenhoofd af om te voorkomen dat voedsel en vloeistoffen de luchtwegen binnendringen. Dit beschermende mechanisme is cruciaal, vooral bij patiënten met een verhoogd risico op aspiratie.

Relatie tot laryngospasme
Laryngospasme treedt op wanneer de spieren van het strottenhoofd plotseling samentrekken, waardoor de luchtweg tijdelijk wordt afgesloten. Dit kan leiden tot kortademigheid en angst. De triggers voor laryngospasme zijn vaak gerelateerd aan irritatie van het slijmvlies of stimulatie van de zenuwen die de larynx aansteken. Het begrijpen van de anatomie van het strottenhoofd helpt zorgverleners bij het identificeren van mogelijke oorzaken en het implementeren van geschikte behandelingen.

Epidemiologie van strottenhoofdkramp

Epidemiologie van laryngospasme is belangrijk voor het vaststellen van de prevalentie en de risicofactoren die aan deze aandoening zijn verbonden. Laryngospasme komt voor in verschillende contexten, zoals anesthesie, slaapstoornissen en bepaalde medische aandoeningen.

Prevalentie van laryngospasme
Laryngospasme is relatief zeldzaam, maar de exacte prevalentie is moeilijk te bepalen. Het komt vaker voor bij patiënten die een algemene anesthesie ondergaan, waarbij de incidentie kan oplopen tot 20%. Dit toont aan dat laryngospasme een belangrijke complicatie kan zijn tijdens chirurgische ingrepen.

Demografische gegevens
Hoewel laryngospasme bij alle leeftijdsgroepen kan optreden, komt het vaker voor bij kinderen en ouderen. Kinderen hebben een grotere kans op laryngospasme als gevolg van hun anatomische kenmerken en de verhoogde vatbaarheid voor luchtweginfecties. Ouderen kunnen ook risico lopen, vooral als ze lijden aan aandoeningen die de ademhaling beïnvloeden.

Risicofactoren voor laryngospasme
Bepaalde risicofactoren kunnen de kans op het optreden van laryngospasme verhogen, zoals astma, allergieën, of een geschiedenis van luchtwegaandoeningen. Patiënten met een voorgeschiedenis van zuurstoftekort of een lage zuurstofverzadiging kunnen ook een verhoogd risico hebben.

Mechanisme

Het mechanisme achter laryngospasme is complex en omvat zowel neurologische als musculaire factoren. Een goed begrip van dit mechanisme is essentieel voor de diagnose en behandeling van laryngospasme.

Neurologische factoren
Laryngospasme wordt vaak veroorzaakt door een reflexmatige reactie van de laryngeale zenuwen. Irritatie van de larynx door factoren zoals allergieën, infecties of gastro-oesofageale reflux kan leiden tot een overmatige samentrekking van de spieren van het strottenhoofd. Dit is een beschermende reflex die ervoor zorgt dat de luchtwegen worden afgesloten wanneer er een bedreiging is, zoals aspiratie.

Musculaire betrokkenheid
De spieren die betrokken zijn bij laryngospasme zijn de cricoarytenoïde spieren en de thyroarytenoïde spieren. Bij een laryngospasme trekken deze spieren onwillekeurig samen, wat leidt tot een acute afsluiting van de luchtweg. Dit kan resulteren in een vermindering van de luchtstroom en een verhoogd gevoel van benauwdheid.

Invloed van externe factoren
Bepaalde externe factoren, zoals roken, luchtverontreiniging en infecties, kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van laryngospasme. Deze factoren kunnen het slijmvlies van de larynx irriteren en de kans op spasmen verhogen. Het vermijden van deze triggers is cruciaal voor patiënten die gevoelig zijn voor laryngospasme.

Oorzaken van laryngospasme

In veel gevallen blijft de exacte oorzaak van laryngospasme onbekend. Bij deze aandoening spannen de spieren van het strottenhoofd zich plotseling aan, wat leidt tot tijdelijke afsluiting van de luchtwegen.

Risicofactoren

Verschillende aandoeningen en omgevingsfactoren kunnen laryngospasmen uitlokken:

Aandoeningen

• Allergieën
• Astma (chronische ontsteking van de luchtwegen)
• Bijna-verdrinking
• Operaties of behandelingen aan neus, keel en/of oren
• Recente of huidige infecties van de bovenste luchtwegen
• Ruggenmerg- of hersenletsel
• Epilepsie (zelden)
• Gastro-oesofageale reflux (de meest voorkomende oorzaak)
• Hypocalciëmie (te laag calciumgehalte in het bloed)
• Stemstoornissen, stembanddisfunctie of verlamde stembanden
• Strychninevergiftiging
• Tetanus (bacteriële infectie met spiersamentrekkingen)
• Zenuwschade aan de nek of wervelkolom

Gastro-oesofageale reflux is de meest voorkomende oorzaak van laryngospasmen. Maagzuur of onverteerd voedsel kan terugstromen naar de slokdarm en het strottenhoofd irriteren, wat leidt tot spasmen. Reflux die het strottenhoofd bereikt, wordt 'laryngofaryngeale reflux' genoemd.

Omgevingsfactoren

• Angst
• Irriterende stoffen (rook, stof, dampen)
• Lichaamsbeweging
• Medicatie zoals anesthetica
• Stress

Risicogroepen

Bepaalde groepen patiënten lopen een hoger risico op het ontwikkelen van laryngospasme. Het identificeren van deze risicogroepen is belangrijk voor een effectieve preventie en behandeling.

Patiënten met ademhalingsproblemen
Patiënten met bestaande ademhalingsproblemen, zoals astma of chronische obstructieve longziekte (COPD), zijn meer kwetsbaar voor laryngospasme. Deze patiënten hebben vaak een hyperreactieve luchtweg, wat het risico op spasmen vergroot.

Ouderen
Ouderen zijn ook een risicogroep voor laryngospasme. Leeftijdsgebonden veranderingen in de anatomie en functie van de luchtwegen, samen met een verhoogde incidentie van onderliggende aandoeningen, maken deze groep kwetsbaarder.

Kinderen en adolescenten
Kinderen hebben een hogere incidentie van laryngospasme, vooral in situaties zoals anesthesie of bij luchtweginfecties. Het is essentieel om bij deze patiënten extra voorzichtig te zijn, vooral in een klinische setting.

Patiënten onder anesthesie
Patiënten die een algemene anesthesie ondergaan, lopen een verhoogd risico op laryngospasme. Het is belangrijk dat anesthesisten zich bewust zijn van de risicofactoren en protocollen volgen om laryngospasme te voorkomen.

Symptomen

Kramp van strottenhoofdspieren

Laryngospasme komt plotseling voor en kan leiden tot een gevoel van stikken, waardoor de patiënt tijdelijk niet kan ademhalen of spreken. Dit angstaanjagende symptoom kan ook 's nachts optreden, wat leidt tot 'slaapgerelateerd laryngospasme'. Naarmate de luchtwegen zich langzaam openen, kan de patiënt een hoog piepend en gierend geluid maken bij het inademen (stridor). Hoesten en uitademen zijn meestal wel mogelijk, terwijl inademen vaak moeilijker is. Beklemming op de keel en bewustzijnsverlies komen ook voor. De episode duurt meestal slechts één à twee minuten, waarna de ademhaling weer normaliseert.

Gastro-oesofageale reflux

Gastro-oesofageale reflux kan gepaard gaan met kramp van de spieren rond het strottenhoofd. Dit uit zich in de volgende symptomen:

• Brandend maagzuur
• Heesheid
• Hoesten
• Keelpijn
• Misselijkheid
• Pijn op de borst
• Slikproblemen

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen bij laryngospasme zijn tekenen die erop kunnen wijzen dat er een acute aandoening aanwezig is die onmiddellijke aandacht vereist. Het herkennen van deze symptomen is cruciaal voor een tijdige interventie.

Acuut ademhalingsprobleem
Een acuut ademhalingsprobleem, gekenmerkt door kortademigheid of een piepende ademhaling, kan wijzen op laryngospasme. Patiënten kunnen zich angstig voelen en moeite hebben met ademen. Dit is een dringende situatie die onmiddellijke medische hulp vereist.

Cyanose
Cyanose, of een blauwachtige verkleuring van de huid en lippen, is een ernstig alarmsymptoom dat kan optreden als gevolg van zuurstoftekort door laryngospasme. Dit vereist onmiddellijke interventie om de luchtweg te openen en de zuurstofvoorziening te herstellen.

Verlies van bewustzijn
Verlies van bewustzijn kan optreden bij ernstige gevallen van laryngospasme, vooral als de luchtweg volledig is afgesloten. Dit is een levensbedreigende situatie die onmiddellijke resuscitatie-inspanningen vereist.

Langdurige hoest of benauwdheid
Een aanhoudende hoest of langdurige benauwdheid kan ook wijzen op laryngospasme. Patiënten moeten worden aangemoedigd om medische hulp te zoeken als ze deze symptomen ervaren, vooral als ze gepaard gaan met andere alarmsymptomen.

Diagnose en onderzoeken

Als de diagnose onduidelijk is, wordt de patiënt vaak doorverwezen naar een KNO-arts. Deze specialist voert een laryngoscopie uit, waarbij de keel, het strottenhoofd en de stembanden worden bekeken om andere afwijkingen uit te sluiten. Bovendien kunnen aanvullende onderzoeken worden uitgevoerd om de onderliggende oorzaak van het laryngospasme te achterhalen.

Behandeling van plotse laryngospasmen

Medicatie

Als gastro-oesofageale reflux de oorzaak is van de laryngospasmen, richt de behandeling zich op het verminderen van het brandend maagzuur. Protonpompremmers (medicijnen die de maagzuurproductie verminderen) en antacida neutraliseren maagzuren, waardoor terugvloeiende vloeistoffen uit de maag minder irriterend zijn voor de slokdarm. In sommige gevallen kan de arts prokinetische middelen voorschrijven die de beweging in het spijsverteringskanaal bevorderen en de hoeveelheid zuur die beschikbaar is, verminderen.

Chirurgie

Als medicatie onvoldoende helpt, kan een operatie nodig zijn. Deze chirurgische ingreep, bekend als 'fundoplicatie', houdt in dat het bovenste deel van de maag (fundus) rond de slokdarm wordt gewikkeld om te voorkomen dat maagzuur terugstroomt. Een alternatieve chirurgische optie is het plaatsen van een ring van titanium kralen rond de onderkant van de slokdarm. Dit verstevigt de klep tussen de slokdarm en de maag, terwijl voedsel en vloeistoffen nog steeds kunnen passeren.

Therapieën bij kinderen

Bij kinderen kunnen laryngospasmen optreden als complicatie van anesthesie tijdens een operatie. De arts zal mogelijk het hoofd en de nek van het kind bewegen om de luchtwegen te openen. Het gebruik van een CPAP-apparaat (continue positieve luchtwegdruk) kan ook helpen door lucht direct in de luchtwegen te brengen. In zeldzame gevallen kan het nodig zijn om een buis in de keel te plaatsen om het kind te laten beademen.

Leefstijladviezen

Het is belangrijk om uitlokkende factoren van brandend maagzuur (gastro-oesofageale reflux) te vermijden. Dit omvat het beperken van fruit en vruchtensappen, cafeïne, vet voedsel en pepermunt. Patiënten wordt geadviseerd kleinere maaltijden te eten en voedsel te vermijden drie uur voor het slapengaan. Stoppen met roken en het beperken van alcoholconsumptie zijn ook belangrijk. Het verhogen van het hoofdeinde van het bed met enkele centimeters door bijvoorbeeld houten blokken onder de bedpoot te plaatsen kan nuttig zijn. Indien patiënten allergisch zijn voor bepaalde triggers, is het van belang deze te vermijden. Ademhalingstechnieken, zoals langzaam en diep ademhalen en kalm blijven, kunnen voor sommige patiënten nuttig zijn. Een logopedist kan deze ontspannings- en ademhalingstechnieken aanleren om de ernst en frequentie van laryngospasmen te verminderen.

Prognose van krampen aan strottenhoofdspieren

Bij de meeste patiënten verdwijnt laryngospasme plotseling binnen een paar minuten. Wanneer de krampen optreden als gevolg van anesthesie, kunnen de symptomen langer aanhouden. Herhaling van laryngospasmen is zeldzaam. Over het algemeen zijn laryngospasmen geen ernstige aandoening en veroorzaken ze geen blijvende schade. Ze kunnen echter de kwaliteit van leven beïnvloeden door angst en slaapstoornissen te veroorzaken.

Complicaties bij spasmen aan strottenhoofdspieren

Kinderen met gastro-oesofageale reflux die laryngospasmen ervaren, lopen een verhoogd risico op overlijden door wiegedood. Het is cruciaal om deze kinderen goed te monitoren en preventieve maatregelen te nemen om de kans op ernstige complicaties te minimaliseren.

Preventie

Preventie van laryngospasmen richt zich voornamelijk op het verminderen van de risicofactoren en het vermijden van triggers die spasmen kunnen uitlokken. Hier zijn enkele strategieën en aanbevelingen:

Voorkomen van gastro-oesofageale reflux

• Voedingsaanpassingen: Vermijd voedingsmiddelen die gastro-oesofageale reflux kunnen verergeren, zoals citrusvruchten, tomaten, vet voedsel, cafeïne, en pepermunt.
• Kleine Maaltijden: Eet kleinere maaltijden verspreid over de dag en vermijd grote maaltijden voordat je gaat slapen.
• Hoofdeinde Verhogen: Plaats het hoofdeinde van je bed enkele centimeters hoger om te voorkomen dat maagzuur terugstroomt tijdens de slaap. Dit kan door houten blokken onder de bedpoot te plaatsen.

Omgaan met stress en angst

• Ontspanningstechnieken: Oefen ontspanningstechnieken zoals diep ademhalen en mindfulness om stress en angst te verminderen, die kunnen bijdragen aan laryngospasmen.
• Cognitieve Gedragstherapie: Overweeg cognitieve gedragstherapie om stress en angst beter te beheersen en te verminderen.

Vermijden van irriterende stoffen

• Rook en damp: Vermijd roken en blootstelling aan rook of andere irriterende stoffen zoals stof en chemische dampen.
• Luchtvervuiling: Probeer blootstelling aan luchtvervuiling te minimaliseren door bijvoorbeeld binnen te blijven tijdens vervuilde weersomstandigheden.

Juiste gebruik van medicatie

• Volg medische adviezen: Gebruik medicatie zoals protonpompremmers en antacida zoals voorgeschreven door je arts om gastro-oesofageale reflux te beheersen.
• Controleer medicijnen: Bespreek met je arts de mogelijkheid van bijwerkingen van medicatie die laryngospasmen kan uitlokken.

Voorzorgsmaatregelen bij kinderen

• Anesthesie: Als je kind een operatie ondergaat, bespreek dan met de anesthesist de risico’s van laryngospasmen en eventuele preventieve maatregelen.
• Monitoren na chirurgie: Houd je kind goed in de gaten na een operatie om te zorgen dat eventuele ademhalingsproblemen tijdig worden opgemerkt en behandeld.

Leefstijl en preventieve maatregelen

• Stoppen met roken: Stoppen met roken is essentieel voor het verminderen van irritatie van de luchtwegen en kan helpen om het risico op laryngospasmen te verlagen.
• Beperk alcoholconsumptie: Beperk alcoholconsumptie, aangezien alcohol de kans op gastro-oesofageale reflux kan verhogen.
• Houd je aan een gezonde leefstijl: Zorg voor een gezonde levensstijl met een evenwichtig voedingspatroon en regelmatige lichaamsbeweging om de algehele gezondheid van je luchtwegen te ondersteunen.

Door deze preventieve maatregelen te volgen, kun je het risico op laryngospasmen aanzienlijk verminderen en de algehele kwaliteit van leven verbeteren.

Lees verder

• Laryngoscopie: Onderzoek keel, strottenhoofd en stembanden