Bijna-verdrinking: Oorzaken, symptomen en behandeling

Een bijna-verdrinking is een levensbedreigende noodsituatie waarbij een persoon verstikkingsverschijnselen vertoont als gevolg van langdurige blootstelling aan water of een andere vloeistof. Door het binnenstromen van vloeistof in de longen wordt de normale gasuitwisseling verhinderd, wat leidt tot symptomen zoals een blauwachtige huid, naar adem happen, hoesten en in ernstige gevallen bewusteloosheid. Snelle en effectieve eerste hulp is cruciaal om het leven van de drenkeling te redden en om ernstige complicaties te voorkomen. Eenmaal gered, moet de patiënt onmiddellijk naar het ziekenhuis voor verdere medische evaluatie en monitoring, aangezien sommige complicaties, zoals longschade, pas later kunnen optreden. Het risico op bijna-verdrinking kan echter worden verminderd door preventieve maatregelen in acht te nemen.

• Oorzaken
• Risicofactoren
• Symptomen: Problemen met ademhaling
• Behandeling
• Eerste hulp
• Professionele medische behandeling
• Prognose van bijna-verdrinking
• Complicaties: Longen en hersenen
• Preventie

Oorzaken

Bij een bijna-verdrinking komt een patiënt in ernstige ademnood omdat hij zich niet kan onttrekken aan water of een andere vloeistof. Hierdoor wordt het vermogen om normaal te ademen ernstig belemmerd. De neus en mond van de patiënt bevinden zich onder water, waardoor lucht niet meer in de longen kan stromen. Dit leidt tot verstikking en mogelijk fatale gevolgen. Aanvankelijk houdt de patiënt zijn adem in, maar zodra dit niet langer mogelijk is, wordt de vloeistof ingeademd, wat de gasuitwisseling in de longen belemmert en leidt tot zuurstoftekort in het lichaam.

Risicofactoren

Een bijna-verdrinking kan optreden in zowel diep als ondiep water. Veelvoorkomende scenario's waarin mensen risico lopen, zijn onder meer:

• Alcohol- of druggebruik tijdens het zwemmen of varen, wat het beoordelingsvermogen en de coördinatie vermindert.
• Verwondingen zoals hoofdtrauma of epileptische aanvallen in het water, waardoor het bewustzijn en de controle verloren gaan.
• Zelfmoordpogingen waarbij het slachtoffer zichzelf onder water probeert te houden.
• Kleine kinderen die zonder toezicht worden achtergelaten in de buurt van zwembaden, emmers, wasmachines of badkuipen.
• Niet kunnen zwemmen of in paniek raken tijdens het zwemmen, wat leidt tot verdrinkingsgevaar.
• Overmoed, zoals te ver zwemmen, zonder voldoende ervaring of kracht.
• Vallen door dun ijs, wat plotselinge en onverwachte onderdompeling in ijskoud water kan veroorzaken.
• Ziekte-episoden zoals epileptische aanvallen, flauwvallen, hartaandoeningen of hypoglykemie (lage bloedsuikerspiegel) terwijl de persoon zich in of nabij water bevindt.
• Zwemmen in water dat te diep, ruw of turbulent is, zonder voldoende ervaring of begeleiding.

Symptomen: Problemen met ademhaling

Bijna-verdrinkingen kunnen moeilijk te herkennen zijn, omdat de patiënt vaak niet om hulp kan roepen. Omstanders moeten daarom alert zijn op subtiele signalen. Verdrinken gaat vaak gepaard met ongecoördineerde zwembewegingen en het lichaam kan beginnen te zinken, waarbij alleen het hoofd boven water blijft. Andere symptomen van bijna-verdrinking zijn:

• Ademhaling: Een piepende ademhaling, kortademigheid, naar adem happen, oppervlakkige of hijgende ademhaling, of in ernstige gevallen het volledig stoppen met ademen.
• Andere tekenen: Braken, ophoesten van roze, schuimend sputum (slijm), en aanhoudende hoest.
• Buik: Een opgeblazen of gezwollen buik door ingeslikt water.
• Hersenen: Bewusteloosheid, epileptische aanvallen, loomheid, prikkelbaarheid, rusteloosheid, spasticiteit (door hersenschade als gevolg van zuurstoftekort), en verwardheid.
• Huid: Een blauwachtige huid, vooral rond de lippen (cyanose), een bleek uiterlijk, en een koude huid.

In sommige gevallen kunnen ademhalingsproblemen pas enkele uren na het incident optreden, wat onmiddellijke medische evaluatie en monitoring noodzakelijk maakt.

Behandeling

Eerste hulp

Patiënt op het droge halen
Wanneer een persoon verdrinkt, is het essentieel dat de hulpverlener eerst zijn eigen veiligheid waarborgt. Het betreden van het water of het ijs moet alleen worden gedaan als dit veilig is en als de hulpverlener getraind is in reddingsprocedures. In andere gevallen kan een lange stok, tak of werptouw met een drijvend object, zoals een reddingsring, worden gebruikt om de patiënt naar een veilige plek te trekken. Patiënten die in ijswater terechtkomen, kunnen moeite hebben om objecten vast te houden, wat de redding bemoeilijkt. Voorzichtigheid is geboden vanwege de kans op nekletsel bij slachtoffers van bijna-verdrinking.

Patiënt EHBO toedienen
Wanneer een hulpverlener een verdrinking opmerkt, is het belangrijk onmiddellijk eerste hulp te verlenen. Als de patiënt niet meer ademt, moet kunstmatige beademing zo snel mogelijk worden gestart, bij voorkeur zodra het veilig is om dit te doen. Dit kan al gebeuren op een boot, vlot of surfplank, of in ondiep water. De hulpverlener moet om de paar seconden beademen terwijl hij de patiënt naar het droge verplaatst. Eenmaal aan land moet de patiënt die bewusteloos is of geen polsslag heeft, worden gereanimeerd. Koude, natte kleding moet worden verwijderd en de patiënt moet worden bedekt om onderkoeling te voorkomen, waarbij de nek ondersteund wordt om verdere schade te voorkomen. De patiënt kan hoesten en ademhalingsproblemen krijgen zodra de ademhaling hersteld is. De hulpverlener moet de patiënt geruststellen totdat professionele hulp arriveert.

Professionele medische behandeling

Belang van medisch onderzoek
Alle patiënten die een bijna-verdrinking hebben meegemaakt, moeten worden onderzocht door een arts, zelfs als ze ter plekke stabiel lijken. Longcomplicaties en andere medische problemen kunnen zich enkele uren na het incident ontwikkelen. Daarnaast kunnen elektrolytenstoornissen en traumatische verwondingen optreden, evenals hartritmestoornissen.

Onderzoeken
Na een lichamelijk onderzoek voert de arts beeldvormende onderzoeken uit, zoals een röntgenfoto, CT-scan of MRI-scan, om eventuele schade aan de lichaamsstructuren te beoordelen. De zuurstofniveaus in het lichaam worden gecontroleerd via een bloedonderzoek of pulsoximetrie (meting van het zuurstofgehalte in het bloed met een klein apparaatje aan de vinger).

Ondersteunende zorgen
Bij onderkoeling moet de lichaamstemperatuur geleidelijk worden verhoogd om verdere schade te voorkomen. Soms is een endotracheale intubatie nodig om de luchtwegen open te houden, waarbij een buis in de luchtpijp wordt geplaatst. Bij een laag zuurstofniveau krijgt de patiënt zuurstof via een masker of een slangetje in de neus. Indien nodig kan de arts antibiotica voorschrijven om een bacteriële longinfectie te voorkomen of te behandelen, en glucose toedienen als de patiënt een te lage bloedsuikerspiegel heeft.

Prognose van bijna-verdrinking

De kans op overleving na verdrinking hangt af van verschillende factoren, waaronder de duur van de onderdompeling, de watertemperatuur, en de snelheid van de reanimatie. Bij jonge patiënten die in zeer koud water terechtkomen, is de overlevingskans vaak beter, omdat de lage temperatuur het metabolisme vertraagt en daardoor de schade door zuurstoftekort kan verminderen.

Complicaties: Longen en hersenen

Na een bijna-verdrinking kunnen vertraagde complicaties optreden die het gevolg zijn van het incident of de behandeling. Mogelijke complicaties zijn onder meer:

• Ademhalingsproblemen, zoals het acute respiratory distress syndrome (ARDS).
• Een longontsteking, vaak als gevolg van ingeademd water of bacteriële infecties.
• Verstoorde elektrolytenbalans, die kan leiden tot ernstige hartritmestoornissen en andere complicaties.
• Neurologische schade door hypoxie (zuurstoftekort), wat kan resulteren in blijvende hersenschade.
• Nierschade, als gevolg van verminderde bloedtoevoer of complicaties van hypoxie.
• Onderkoeling, vooral na onderdompeling in koud water, wat kan leiden tot verdere medische complicaties.

Preventie

Om bijna-verdrinking te voorkomen, kunnen de volgende maatregelen worden genomen:

• Zorg voor volledige zichtbaarheid van het zwembad in de tuin door obstakels te verwijderen.
• Beveilig alle buitendeuren en installeer alarmsystemen voor zwembaden en deuren.
• Volg de waterveiligheidsregels strikt op, vooral in de buurt van kinderen.
• Beveilig toiletbrillen met een kinderbeveiliging.
• Volg een cursus waterveiligheid en leer de basisprincipes van reanimatie.
• Vermijd het gebruik van alcohol of medicijnen tijdens het zwemmen of varen.
• Laat geen stilstaand water achter in bassins, emmers, kinderbaden of badkuipen waar jonge kinderen bij kunnen komen.
• Controleer onmiddellijk het zwembad als een kind vermist wordt.
• Zwem alleen op toegestane plaatsen met een badmeester aanwezig.
• Laat kinderen nooit alleen zwemmen en zorg altijd voor toezicht, ongeacht hun zwemvaardigheid.
• Geef kinderen zwemlessen om hun zelfredzaamheid in het water te vergroten.
• Plaats hekken rondom alle zwembaden en spa’s om toegang zonder toezicht te voorkomen.

Lees verder

• Natte verdrinking: Vloeistof in longen met constant hoesten
• EHBO bij onderkoeling: Onderkoelde patiënt langzaam opwarmen
• EHBO bij verdrinking: Uit het water redden en reanimeren