Heesheid (Schorheid): Oorzaken van hese (schorre) stem
Ongeveer één op de drie mensen ervaart op een bepaald moment in het leven heesheid. Patiënten met een hese stem zijn niet goed in staat om geluiden te maken bij het spreken. De stemgeluiden klinken zwak, luchtig, krassend of schor, en ook de toonhoogte of kwaliteit van de stem zijn mogelijk aan veranderingen onderhevig. Heesheid heeft een aantal oorzaken, variërend van eenvoudige ontstekingsprocessen tot minder vaak voorkomende maar meer ernstige neurologische aandoeningen en kanker. Ook medicatie, roken en andere omgevingsfactoren veroorzaken een schor stemgeluid. Vaak gaan enkele symptomen gepaard met de schorheid van de stem. Meestal helpen enkele thuiszorgmiddeltjes zoals voldoende stemrust en stoppen met roken om de heesheid te verhelpen. In sommige gevallen van een schorre stemverandering is een medische behandeling noodzakelijk.
Wat is een stem?
Een stem is de synchronisatie van activiteiten van de long naar het strottenhoofd, de beweging van de tong en lippen en de akoestische resonantie door het neussysteem. Het strottenhoofd speelt ook een zeer belangrijke rol in dit proces. Het strottenhoofd maakt deel uit van de bovenste luchtwegen. Het produceert geluid wanneer de luchtstroom omhoog gaat vanuit de longen om het strottenhoofd te laten trillen. Bij het spreken sluit het strottenhoofd, en opent het bij elke lettergreep verschillend om variabele geluiden te produceren met verschillende intensiteit. Als de trilling van het strottenhoofd onstabiel is, of het strottenhoofd gezwollen is en niet kan sluiten, komt een hees geluid tot stand.
Synoniemen van heesheid
Synoniemen voor heesheid zijn:
- dysfonie
- een hees stemgeluid
- een hese stem
- een schor stemgeluid
- een schorre stem
- heesheid van de stem
- schorheid van de stem
Oorzaken van hese stem
Heesheid is meestal het gevolg van een probleem met de stembanden. De stembanden maken deel uit van het strottenhoofd (larynx) in de keel. Wanneer de stembanden ontstoken of geïnfecteerd raken, zwellen ze op. Dit zorgt voor een hese stem.
Risicofactoren: Aandoeningen en schorre stem
Enkele aandoeningen liggen mogelijk aan de basis van een stem die hees klinkt:
Auto-immuunziekten
Volgende
auto-immuunaandoeningen veroorzaken mogelijk schorheid van de stem:
Bijschildklierproblemen
Een schorre stem is soms te wijten aan een
bijschildklieraandoening:
Infectie of ontsteking
Heel vaak zijn stemveranderingen zoals een hese stem te wijten aan een ontsteking of infectie:
- antrax (miltvuur: bacteriële infectie met symptomen aan huid en longen)
- bronchitis (ontsteking van de luchtpijpvertakkingen)
- de griep
- difterie (bacteriële infectie van keel en luchtwegen)
- een bijholteontsteking (sinusitis)
- een keelontsteking: vermoeidheid, hoofdpijn, hoesten, keelpijn, congestie (verstopte sinussen)
- een strottenhoofdontsteking (laryngitis): keelpijn, koorts, loopneus, droge hoest, hees stemgeluid
- een verkoudheid: vermoeidheid, hoofdpijn, hoest, keelpijn, congestie
- epiglottitis (levensbedreigende ontsteking van strotklepje)
- Pasteurella multocida (bacteriële infectie pasteurellose)
- pseudokroep (blaffende hoest met benauwdheid)
- tonsillitis (keelamandelontsteking)
- tracheïtis (luchtpijpontsteking)
- tuberculose (bacteriële infectie met longproblemen)
- uvulitis (ontsteking en zwelling van de huig van de tong)
Kanker
Enkele vormen van
kanker veroorzaken dysfonie:
Longproblemen
Longaandoeningen resulteren mogelijk in een hees stemgeluid:
- aspiratiepneumonie (longontsteking door het inademen van vreemde stoffen)
- Cladosporium-schimmels
- COPD (chronisch obstructieve longziekte)
Ook een
mediastinoscopie, een inwendig kijkonderzoek van de ruimte in de borstkas tussen longen, leidt mogelijk tot de stemwijziging.
Maagproblemen
De hese stem is soms te wijten aan een maagaandoening:
Neurologische aandoeningen
Een schorre stem is soms afkomstig van een
neurologische stoornis:
Schildklierproblemen
Dysfonie is soms het gevolg van een
probleem met de schildklier:
Structurele veranderingen
Ook structurele afwijkingen veroorzaken een stemwijziging met heesheid als gevolg:
- een bloeding in de stembanden
- een cyste (abnormaal gevormde zakvormige holte in het lichaam)
- keelpoliepen
- stembandknobbeltjes
- stembandpoliepen
Andere oorzaken
Ook volgende aandoeningen leiden mogelijk tot heesheid van de stem:

De blootstelling aan rook veroorzaakt mogelijk een hese stem /
Bron: Geralt, PixabayRisicofactoren: Omgevingsfactoren en schorheid
Schorheid van de stem is soms het gevolg van omgevingsfactoren:
- alcoholmisbruik
- beroep: Heesheid komt vaker voor bij mensen die de stem vaak of hard moeten gebruiken zoals bouwvakkers, zangers, leraren en telefonisten, ...
- bijwerking van medicijnen (hormonen, antihistaminica, anticholinergica)
- geslacht: vrouwen zijn vaker dan mannen aangetast door een schor stemgeluid
- het inademen (inhalatie) van medicijnen voor de behandeling astma (chronische ontsteking van del luchtwegen in de longen) of bronchitis (inhalatiecorticosteroïden)
- het inademen van tabaksrook (roken), chemische stoffen, luchtvervuiling of andere irriterende stoffen voor de luchtwegen
- het verkeerd gebruik van de stem
- intubatie waardoor schade aan de stembanden ontstaat
- ouderdom
- overmatig stemgebruik te hard roepen, schreeuwen, praten, zingen: keelpijn, hees stemgeluid
Geassocieerde symptomen bij hese stemverandering
Een stemverandering treedt op bij heesheid. De stem klinkt voor iedereen anders: diep, gespannen, hard, raspende, uit de toon, trillend of zwak. Eén of beide stembanden zijn aangetast. Het gewijzigde stemgeluid (
stemverlies) is meestal tijdelijk van aard en verdwijnt dan spontaan. In sommige gevallen is de schorheid van de stem echter een permanent symptoom. Verder verschijnt de heesheid geleidelijk of plots. Volgende symptomen zijn mogelijk geassocieerd met de stemverandering:
- algemeen: braken, een loopneus, een verlies van eetlust, koorts, misselijkheid, vermoeidheid van het lichaam (asthenie)
- hoesten: chronisch hoesten en een rokershoest
- keel: een brokgevoel in de keel, een droge keel, een gevoel van sputum (slijm) in de keel, een verstopte keel, gezwollen stembanden, keelpijn, kortademigheid
- mond: een droge mond, een mondademhaling, een zure smaak in de mond, gezwollen smaakpapillen, spreekproblemen, een gewijzigde spraakkwaliteit of toonhoogte of een ander stemvolume
- oren: oorsuizen (tinnitus aurium)
- psychisch: stress, angst, sociale isolatie, neerslachtigheid, een depressie
- slikken: slikpijn (odynofagie), slikproblemen (dysfagie), regelmatig het speeksel inslikken
Alarmsymptomen bij schorre stem
In een aantal gevallen is het bezoek aan een arts noodzakelijk:

Bij tekenen van een infectie is een bloedonderzoek noodzakelijk /
Bron: Frolicsomepl, PixabayDiagnose en onderzoeken
De arts start eerst met een gerichte
medische geschiedenis van de patiënt, en vervolgens voert hij een lichamelijk onderzoek uit. Bij patiënten die symptomen ervaren die langer dan twee weken aanhouden, die roken, zwaar alcohol gebruiken en/of last hebben van bloed spuwen, is een
laryngoscopie aanbevolen. Dit is een inwendig kijkonderzoek van de keel, het strottenhoofd en de stembanden. Ook is dit onderzoek vereist wanneer een afwachtend beleid met stemrust niet effectief geweest is. Verder zijn een stroboscopie (inwendig kijkonderzoek van de trilling van de stembanden) en een video-opname van het stemgebruik nuttige onderzoeken. Via een
CT-scan krijgt de arts een idee van de structuren van de nek en borst. Een
PET-scan is aanbevolen indien de patiënt in het verleden reeds kanker gehad heeft. Vermoedt de arts dat de patiënt lijdt aan een vorm van kanker, dan is een
biopsie vereist. Een
bloedonderzoek onthult tot slot eventuele tekenen van een infectie.
Behandeling van hees stemgeluid
Zelfzorg
Gezonde levensstijl
Het is voorts essentieel om voldoende slaap te krijgen. Zonder voldoende slaap krijgen de stembanden geen tijd om te herstellen van de irritatie die zich overdag heeft voorgedaan. Stoppen met het drinken van grote hoeveelheden alcohol en
cafeïne is een ander goed advies. Verder is het essentieel om te stoppen met roken en de blootstelling aan rook ook te vermijden. Gekruid voedsel is voor patiënten met gastro-oesofageale reflux uit den boze; dit verergert de klachten van brandend maagzuur en veroorzaakt bovendien irritatie aan het strottenhoofd en de stembanden.

Een goede handhygiëne is noodzakelijk /
Bron: Gentle07, Pixabay Infectie voorkomen
Het risico op een infectie verkleinen is tot slot mogelijk door de
handen vaak en grondig te wassen (
goede handhygiëne) en het contact met patiënten met een bovenste luchtweginfectie te vermijden.
Irriterende stoffen vermijden
Indien de patiënt heesheid van de stem oploopt door een allergische reactie, is het belangrijk het allergeen (irriterende stof) te vermijden of elimineren indien mogelijk.
Zorg voor de stem
De behandeling moet beginnen met stemrust. Dit houdt in dat de patiënt niet mag praten, schreeuwen, roepen en fluisteren. Voldoende vloeistoffen (
water) drinken is dan wel weer belangrijk om de keel voldoende te bevochtigen. Het inademen van gestoomde lucht (warm water met kamille of tijm in) voegt vocht toe aan het slijmvlies van de stembanden, waardoor ze minder droog zijn en de stem meer helder gaat klinken. Het gebruik van een
luchtbevochtiger is ook aanbevolen.
Professionele medische zorg
De arts behandelt de onderliggende oorzaak.
Medicatie
Protonpompremmers (medicijnen die het maagzuur verminderen) zijn geschikt voor heesheid als gevolg van reflux. Antihistaminica zijn inzetbaar voor het behandelen van allergische reacties (zoals
hooikoorts).
Corticosteroïden verminderen een ontsteking. Bacteriële infecties zijn succesvol te behandelen met
antibiotica.
Botoxinjecties behandelen
spasmodische dysfonie (neurologische stemstoornis). Afhankelijk van de oorzaak zijn ook nog andere medicijnen inzetbaar.
Chirurgie
Knobbeltjes,
poliepen en cysten verwijdert de arts via een operatie (microchirurgie) maar ook stemtherapie is daarna nog nodig. Kanker behandelt de arts met een combinatie van chirurgie, radiotherapie en/of chemotherapie.
Spraaktherapie
Logopedie (spraaktherapie) is effectief voor het verbeteren van de stemkwaliteit bij patiënten met dysfonie als conservatieve maatregelen niet succesvol zijn. Bovendien is logopedie nuttig voor patiënten die een hoog risico lopen op stemveranderingen, zoals bijvoorbeeld vocalisten en openbare sprekers.
Lees verder