Heesheid (Schorheid): Oorzaken van hese (schorre) stem
Ongeveer één op de drie mensen ervaart op een bepaald moment in hun leven heesheid. Patiënten met een hese stem ondervinden moeite met het produceren van geluiden tijdens het spreken. De stem kan zwak, luchtig, krassend of schor klinken, en veranderingen in toonhoogte of kwaliteit kunnen optreden. Heesheid kan vele oorzaken hebben, van eenvoudige ontstekingsprocessen tot ernstigere neurologische aandoeningen en kanker. Daarnaast kunnen medicatie, roken en andere omgevingsfactoren bijdragen aan een schorre stem. Vaak helpen eenvoudige thuiszorgmiddeltjes zoals voldoende stemrust en stoppen met roken om heesheid te verhelpen. In sommige gevallen is medische behandeling noodzakelijk.
Wat is een stem?
Een stem is het resultaat van de samenwerking tussen de longen, het strottenhoofd, de tong en de lippen, evenals de akoestische resonantie van het neussysteem. Het strottenhoofd speelt een cruciale rol in dit proces. Het maakt deel uit van de bovenste luchtwegen en produceert geluid wanneer de luchtstroom uit de longen de stembanden in het strottenhoofd laat trillen. Bij het spreken sluiten de stembanden en openen ze bij elke lettergreep, wat resulteert in variabele geluiden met verschillende intensiteit. Wanneer de trilling van de stembanden verstoord is of wanneer ze gezwollen zijn en niet goed kunnen sluiten, kan een hees geluid ontstaan.
Synoniemen van heesheid
Synoniemen voor heesheid zijn:
- dysfonie
- een hees stemgeluid
- een hese stem
- een schor stemgeluid
- een schorre stem
- heesheid van de stem
- schorheid van de stem
Oorzaken van heesheid
Heesheid is meestal het gevolg van problemen met de stembanden. Deze stembanden, gelegen in het strottenhoofd (larynx) in de keel, kunnen opzwellen door ontsteking of infectie, wat leidt tot een hees geluid.
Risicofactoren: Aandoeningen en heesheid
Diverse aandoeningen kunnen heesheid veroorzaken:
Auto-immuunziekten
Enkele auto-immuunaandoeningen die heesheid kunnen veroorzaken zijn:
Bijschildklierproblemen
Een schorre stem kan soms voortkomen uit een bijschildklieraandoening, zoals:
Infecties of ontstekingen
Veel voorkomende oorzaken van heesheid zijn infecties en ontstekingen:
- antrax (miltvuur: bacteriële infectie met symptomen aan huid en longen)
- bronchitis (ontsteking van de luchtpijpvertakkingen)
- griep
- difterie (bacteriële infectie van keel en luchtwegen)
- sinusitis (bijholteontsteking)
- keelontsteking (faryngitis): symptomen kunnen zijn vermoeidheid, hoofdpijn, hoesten, keelpijn, congestie (verstopte sinussen)
- laryngitis (strottenhoofdontsteking): symptomen zijn keelpijn, koorts, loopneus, droge hoest, en hees stemgeluid
- verkoudheid: symptomen omvatten vermoeidheid, hoofdpijn, hoest, keelpijn, en congestie
- epiglottitis (levensbedreigende ontsteking van het strotklepje)
- Pasteurella multocida (bacteriële infectie pasteurellose)
- pseudokroep (blaffende hoest met benauwdheid)
- tonsillitis (keelamandelontsteking)
- tracheïtis (luchtpijpontsteking)
- tuberculose (bacteriële infectie met longproblemen)
- uvulitis (ontsteking en zwelling van de huig van de tong)
Kanker
Verschillende vormen van kanker kunnen heesheid veroorzaken:
Longproblemen
Longaandoeningen kunnen ook leiden tot een hees stemgeluid:
- aspiratiepneumonie (longontsteking door het inademen van vreemde stoffen)
- Cladosporium-schimmels
- COPD (chronisch obstructieve longziekte)
Een
mediastinoscopie (inwendig kijkonderzoek van de ruimte in de borstkas tussen de longen) kan eveneens leiden tot stemveranderingen.
Maagproblemen
Soms kan een maagaandoening bijdragen aan een hees stemgeluid:
Neurologische aandoeningen
Sommige neurologische aandoeningen kunnen leiden tot heesheid:
Schildklierproblemen
Problemen met de schildklier kunnen ook heesheid veroorzaken:
Structurele veranderingen
Structurele afwijkingen kunnen eveneens heesheid veroorzaken:
- een bloeding in de stembanden
- cyste (abnormaal gevormde zakvormige holte in het lichaam)
- keelpoliepen
- stembandknobbeltjes
- stembandpoliepen
Andere oorzaken
Andere aandoeningen die mogelijk leiden tot heesheid zijn:
De blootstelling aan rook kan mogelijk leiden tot een hese stem. /
Bron: Geralt, PixabayRisicofactoren: Omgevingsfactoren en schorheid
Schorheid van de stem kan het gevolg zijn van verschillende omgevingsfactoren:
- Alcoholmisbruik
- Beroep: Heesheid komt vaker voor bij mensen die hun stem frequent of intensief gebruiken, zoals bouwvakkers, zangers, leraren en telefonisten.
- Bijwerkingen van medicijnen: Dit omvat hormonen, antihistaminica, en anticholinergica.
- Geslacht: Vrouwen hebben vaker dan mannen last van een schorre stem.
- Inhalatie van medicijnen voor de behandeling van astma (chronische ontsteking van de luchtwegen) of bronchitis (inhalatiecorticosteroïden).
- Inademing van tabaksrook (roken), chemische stoffen, luchtvervuiling of andere irriterende stoffen.
- Onjuist gebruik van de stem, zoals bij langdurig of luid spreken.
- Intubatie die schade aan de stembanden kan veroorzaken.
- Ouderdom: Veranderingen in de stembanden door veroudering.
- Overmatig stemgebruik: Overmatig roepen, schreeuwen, praten of zingen kan leiden tot keelpijn en heesheid.
Risicogroepen
Heesheid kan optreden bij verschillende risicogroepen, variërend van mensen met beroepen die veel stemgebruik vereisen tot patiënten met onderliggende medische aandoeningen die de stem of de luchtwegen beïnvloeden. Het begrijpen van deze risicogroepen helpt bij het identificeren van personen die vatbaarder zijn voor heesheid en kan bijdragen aan vroege herkenning en behandeling.
Mensen die veel stemmen
Beroepen die een intensief gebruik van de stem vereisen, zoals leraren, zangers, telefonisten en verkopers, verhogen het risico op heesheid. Deze groepen gebruiken hun stem vaak voor langere periodes en kunnen door overbelasting of verkeerd gebruik van de stem (bijvoorbeeld te hard praten of schreeuwen) stembandirritatie ervaren.
Patiënten met luchtwegaandoeningen
Patiënten met aandoeningen zoals astma, chronische bronchitis of andere chronische obstructieve longaandoeningen (COPD) kunnen vaker heesheid ervaren. Luchtwegaandoeningen gaan vaak gepaard met ontstekingen die de stembanden kunnen aantasten en zo de stem beïnvloeden.
Patiënten met gastro-oesofageale refluxziekte (GERD)
GERD, waarbij maagzuur de slokdarm in stroomt, kan ook de stembanden aantasten en leiden tot heesheid. De zure inhoud kan het slijmvlies in de keel irriteren en de stemfunctie verstoren.
Patiënten met infecties van de bovenste luchtwegen
Infecties zoals verkoudheden, griep of keelontstekingen kunnen de stembanden ontsteken en zo leiden tot tijdelijke heesheid. Dit komt vaak voor bij patiënten die reeds verzwakt zijn door andere ziekteprocessen.
Patiënten die roken of alcohol gebruiken
Roken is een belangrijke risicofactor voor heesheid omdat het de slijmvliezen in de keel irriteert en de stembanden verzwakt. Alcoholgebruik kan de slijmvliezen uitdrogen, wat ook heesheid kan bevorderen.
Patiënten met anatomische afwijkingen of tumoren
Mensen met tumoren in het strottenhoofd, de stembanden of andere anatomische afwijkingen kunnen door obstructie of druk op de stembanden heesheid ontwikkelen. Dit vereist meestal grondige diagnostische evaluatie en vaak chirurgische interventie.
Geassocieerde symptomen bij hese stemverandering
Een verandering in de stem bij heesheid kan zich op verschillende manieren manifesteren. De stem kan variëren van diep, gespannen en hard tot raspende, uit de toon, trillend of zwak. Een of beide stembanden kunnen betrokken zijn. De stemverandering (
stemverlies) is meestal tijdelijk, maar kan in sommige gevallen permanent zijn. De heesheid kan geleidelijk optreden of plotseling verschijnen. Mogelijke geassocieerde symptomen zijn:
- Algemeen: braken, een loopneus, verlies van eetlust, koorts, misselijkheid, vermoeidheid (asthenie).
- Hoesten: Chronisch hoesten en rokershoest.
- Keel: Een brokgevoel in de keel, een droge keel, een gevoel van sputum (slijm) in de keel, verstopte keel, gezwollen stembanden, keelpijn, kortademigheid.
- Mond: Droge mond, mondademhaling, een zure smaak in de mond, gezwollen smaakpapillen, spreekproblemen, veranderingen in spraakkwaliteit of toonhoogte, of een ander stemvolume.
- Oren: Oorsuizen (tinnitus aurium).
- Psychisch: Stress, angst, sociale isolatie, neerslachtigheid, een depressie.
- Slikken: Slikpijn (odynofagie), slikproblemen (dysfagie), frequent inslikken van speeksel.
Alarmsymptomen bij schorre stem
Wanneer bepaalde symptomen optreden, is het belangrijk om medische hulp te zoeken:
Bij tekenen van een infectie is een bloedonderzoek noodzakelijk. /
Bron: Frolicsomepl, PixabayDiagnose en onderzoeken
De arts begint met een grondige
anamnese en voert een lichamelijk onderzoek uit. Voor patiënten met symptomen die langer dan twee weken aanhouden, die roken, zwaar alcohol gebruiken, of die bloed spuwen, wordt een
laryngoscopie aanbevolen. Dit inwendige onderzoek bekijkt de keel, het strottenhoofd en de stembanden. Dit onderzoek is ook vereist als een conservatieve aanpak met stemrust niet effectief blijkt te zijn. Daarnaast kunnen een stroboscopie (om de trilling van de stembanden te bekijken) en een video-opname van het stemgebruik nuttige diagnostische hulpmiddelen zijn. Een
CT-scan biedt inzicht in de structuren van de nek en borst. Een
PET-scan wordt aanbevolen als de patiënt in het verleden kanker heeft gehad. Bij vermoeden van kanker is een
biopsie nodig. Een
bloedonderzoek kan eventuele infecties aantonen.
Behandeling van hees stemgeluid
Zelfzorg
Gezonde levensstijl
Voldoende slaap is cruciaal omdat stembanden tijd nodig hebben om te herstellen van dagelijkse irritaties. Vermijd overmatig alcohol- en
cafeïneconsumptie en stop met roken. Vermijd blootstelling aan rook en andere irriterende stoffen. Mensen met gastro-oesofageale reflux moeten gekruid voedsel vermijden, omdat dit de klachten van brandend maagzuur kan verergeren en irritatie van het strottenhoofd en de stembanden kan veroorzaken.
Een goede handhygiëne is belangrijk om infecties te voorkomen. /
Bron: Gentle07, Pixabay
Infectie voorkomen
Het risico op infecties kan verminderd worden door vaak en grondig de
handen te wassen (
goede handhygiëne) en contact met mensen met luchtweginfecties te vermijden.
Irriterende stoffen vermijden
Bij heesheid door allergische reacties is het belangrijk om het allergeen (irriterende stof) te vermijden of te elimineren indien mogelijk.
Zorg voor de stem
Begin met stemrust: vermijd praten, schreeuwen, roepen en fluisteren. Drink voldoende vloeistoffen (
water) om de keel te bevochtigen. Inademen van gestoomde lucht (warm water met kamille of tijm) kan vocht toevoegen aan het slijmvlies van de stembanden, wat de stem kan verhelderen. Het gebruik van een
luchtbevochtiger kan ook nuttig zijn.
Professionele medische zorg
De arts zal de onderliggende oorzaak behandelen.
Medicatie
Protonpompremmers kunnen helpen bij heesheid door reflux. Antihistaminica zijn effectief tegen allergische reacties, zoals
hooikoorts.
Corticosteroïden verminderen ontstekingen. Bacteriële infecties kunnen worden behandeld met
antibiotica.
Botoxinjecties kunnen helpen bij
spasmodische dysfonie (een neurologische stemstoornis). Afhankelijk van de oorzaak kunnen andere medicijnen ook worden ingezet.
Chirurgie
Knobbeltjes,
poliepen en cysten kunnen via microchirurgie worden verwijderd, vaak gevolgd door stemtherapie. Bij kanker is een combinatie van chirurgie, radiotherapie en/of chemotherapie nodig.
logopedie
Logopedie kan effectief zijn voor het verbeteren van de stemkwaliteit bij patiënten met dysfonie, vooral als conservatieve maatregelen niet succesvol zijn. Logopedie is ook nuttig voor mensen die een verhoogd risico hebben op stemveranderingen, zoals vocalisten en openbare sprekers.
Prognose
De prognose van heesheid is afhankelijk van de onderliggende oorzaak en de tijdige behandeling. Heesheid die wordt veroorzaakt door tijdelijke irritatie of infectie kan vaak binnen enkele dagen tot weken verdwijnen met de juiste zorg. Ernstigere oorzaken, zoals tumoren of chronische aandoeningen, kunnen een langdurigere behandeling vereisen en mogelijk blijvende gevolgen hebben voor de stem.
Heesheid door overbelasting
Wanneer heesheid het gevolg is van overbelasting van de stembanden, bijvoorbeeld door overmatig praten of schreeuwen, zal de prognose meestal goed zijn bij het nemen van rust voor de stem. Binnen enkele dagen kan de stem hersteld zijn, hoewel dit afhankelijk is van de ernst van de overbelasting.
Heesheid door infecties
In gevallen van heesheid door een virale infectie, zoals een verkoudheid of griep, is de prognose meestal goed. De symptomen kunnen enkele dagen aanhouden, maar bij goede zorg en rust verdwijnen ze vaak vanzelf. Bij bacteriële infecties zoals laryngitis kan een behandeling met antibiotica nodig zijn.
Heesheid door refluxziekte
Heesheid veroorzaakt door gastro-oesofageale refluxziekte kan bij veel patiënten chronisch zijn. Door veranderingen in levensstijl en medicatie kan de prognose verbeteren, maar sommige patiënten ervaren mogelijk blijvende symptomen. Het is belangrijk om een evenwichtig voedingspatroon en medicatie aan te houden voor een goed herstel.
Heesheid door tumoren of anatomische afwijkingen
Wanneer heesheid het gevolg is van tumoren of andere ernstige anatomische afwijkingen, is de prognose afhankelijk van de aard van de afwijking en de behandelingsopties. Vroegtijdige opsporing van tumoren kan de overlevingskansen vergroten, maar dit hangt af van het stadium en de locatie van de tumor. Chirurgische ingrepen, bestraling of chemotherapie kunnen nodig zijn, maar kunnen soms blijvende effecten op de stem hebben.
Complicaties
Complicaties van heesheid kunnen variëren afhankelijk van de oorzaak. In veel gevallen kan het een tijdelijk ongemak zijn, maar voor sommige patiënten kunnen er ernstigere problemen optreden die hun dagelijks leven beïnvloeden. Deze complicaties kunnen het moeilijk maken om goed te spreken of de stem te behouden.
Chronische heesheid
Chronische heesheid kan optreden bij patiënten die langdurig last hebben van stemproblemen, bijvoorbeeld door roken, refluxziekte of onjuist stemgebruik. Deze aandoening kan het moeilijk maken om effectief te communiceren en kan leiden tot sociale isolatie of psychologische problemen.
Stembandbeschadiging
Langdurige of herhaalde irritatie van de stembanden kan leiden tot blijvende schade, zoals stembandknobbels, poliepen of verlamde stembanden. Dit kan leiden tot permanente veranderingen in de stemkwaliteit en kan in sommige gevallen chirurgie vereisen.
Laryngitis en complicaties door infecties
In gevallen van laryngitis kan de infectie zich uitbreiden naar andere delen van de luchtwegen, wat leidt tot ernstigere ademhalingsproblemen. Bij bacteriële infecties zoals streptokokkeninfectie kan er een verhoogd risico op sepsis zijn, wat levensbedreigend kan zijn.
Psychosociale impact
Heesheid kan een aanzienlijke psychosociale impact hebben, vooral bij mensen voor wie de stem een belangrijk hulpmiddel is in hun werk, zoals zangers of leraren. De onmogelijkheid om effectief te communiceren kan leiden tot stress, angst of depressie, en in sommige gevallen kan psychotherapie of therapie noodzakelijk zijn om met deze impact om te gaan.
Preventie
Er zijn verschillende strategieën om heesheid te voorkomen, vooral voor mensen die risico lopen door hun werk of levensstijl. Preventie richt zich meestal op het beschermen van de stem en het vermijden van schadelijke factoren die kunnen leiden tot irritatie van de stembanden.
Juiste stemtechnieken
Een van de beste manieren om heesheid te voorkomen, vooral voor mensen die veel moeten spreken, is door juiste stemtechnieken aan te leren. Dit kan onder begeleiding van een logopedist, die specifieke oefeningen kan aanbieden om overbelasting van de stembanden te voorkomen.
Stoppen met roken
Roken is een belangrijke risicofactor voor heesheid, aangezien het de stembanden irriteert. Stoppen met roken kan het risico op heesheid aanzienlijk verlagen en kan zelfs helpen om het herstel van bestaande stemproblemen te bevorderen.
Gezond voedingspatroon
Een gezond en evenwichtig voedingspatroon kan helpen om het lichaam te ondersteunen en irritatie van de stembanden te voorkomen. Het vermijden van irriterende stoffen, zoals zuur of pittig voedsel, kan helpen bij patiënten met gastro-oesofageale refluxziekte. Het drinken van voldoende water is ook essentieel voor het behoud van een gezonde stem.
Behandeling van luchtwegaandoeningen
Patiënten die lijden aan luchtwegaandoeningen, zoals astma of COPD, kunnen hun risico op heesheid verminderen door hun aandoeningen goed te behandelen. Dit kan het gebruik van medicijnen omvatten die de luchtwegen verwijden en ontstekingen verminderen.
Vermijden van overmatig stemgebruik
Mensen die veel praten, zingen of schreeuwen, moeten overmatig gebruik van hun stem vermijden. Regelmatige rust voor de stem en het gebruik van een microfoon bij het spreken in grote groepen kan helpen om de belasting te verminderen en heesheid te voorkomen.
Lees verder