Stem: stembanden en aandoeningen

De stem gebruiken we dagelijks. Hoe de stem precies werkt, word al snel duidelijk. Soms word er teveel van de stembanden gevraagd en kunnen er problemen ontstaan. Ook aangeboren afwijkingen of bepaalde ziekten kunnen een andere stem veroorzaken. Vaak kan er met stemrust, logopedie of een operatie wel iets aan te doen zijn:

Wat is de stem

De stem is het geluid dat word voortgebracht door de stembanden, deze trillen. De hoogte van het stemgeluid hangt af van de bouw van het strottenhoofd. Bij vrouwen is deze kleiner dan bij mannen. Ook de lengte en de spanning die op de stembanden staat, speelt een rol in de hoogte van het stemgeluid. Het timbre, dit is de eigenschap van de klank, is afhankelijk van de bouw van het strottenhoofd, maar ook van het aanzetstuk. Het aanzetstuk is de mond en keelholte. Deze ruimte ligt onder en boven de stembanden. De stemhebbende klanken vormt men door aangesloten en trillende stembanden. De stemloze klanken daarentegen vormt men door geopende stembanden. Dit door alleen het aanzetstuk te bewegen en in verschillende standen te plaatsen.

Stembanden

De stembanden worden ook wel plicae genoemd. Ze bestaan uit twee paar slijmvliesplooien, die zich in het strottenhoofd bevinden. Het bovenste paar stembanden zijn de valse stembanden. De valse stembanden kan men niet in trilling brengen. De onderste stembanden zijn de ware stembanden, ook wel stemplooien genoemd. De ware stembanden bevatten spiervezels. Aan de zijde van de stemspleet zit een bindweefselband, deze is bekleed met slijmvlies. De stembanden kunnen de stemspleet verbreden, vernauwen en ook geheel afsluiten. De spieren in het strottenhoofd regelen de wijdte van de stemspleet. Voor een gedeelte regelen ze ook de spanning in de stembanden. Door de nauwe opening van de stemspleet stroomt lucht. Deze lucht zorgt ervoor dat de stembanden gaan trillen.

Zingknobbeltjes of poliep op de stemband

Door het verkeer gebruik van de stembanden of het veelvuldig gebruik ervan, kunnen zingknobbeltjs ontstaan. Dit worden ook wel poliepen genoemd. Een poliep bevindt zich meestal op 1 van de 2 stembanden. Vaak komt een poliep ook voor bij meestal mannen van middelbare leeftijd die onder spanning staan. Vervuilde lucht of een te droge en warme lucht kan ook een poliep veroorzaken. In het begin is er sprak van een hese stem. Vaak worden er ook toonhoogtebreuken vastgesteld. Dit klinkt tijdens het praten als het overslaan van de stem. Met behulp van een operatie worden de poliepen weg gehaald. Gedurende twee weken zal er stemrust worden voorgeschreven, men mag dus niet praten. Vaak word er daarna ook logopedie gegeven om de stem goed te leren gebruiken. Een bekende artiest met een stempoliep is de Nederlandse zanger Frans Bauer.

Heesheid

Onder heesheid verstaat men stemloosheid en ook veranderingen van de stem. Schorheid is een rauwe stem. Een ontsteking van het strottenhoofd kan heesheid veroorzaken. De stembanden zijn hierbij rood en gezwollen. Wanneer de ontsteking chronisch word, kan deze overgaan in poliepen op de stembanden. Wanneer er sprake is van een stembandverlamming, kan dit ook heesheid veroorzaken. Wanneer er volledige stemloosheid optreedt, is dit vaak de oorzaak van een psychische oorzaak. Ook keelkanker kan dit veroorzaken. Heesheid moet men voorzichtig behandelen omdat deze over kan gaan in poliepen. Na zes weken moet de heesheid over zijn, anders moet men ermee naar een arts. Schreeuwen en gillen is af te raden. Roken en alcohol en giftige stoffen zijn niet goed voor de stembanden. Praten tijdens ziekte of vermoeidheid word ook afgeraden. Tenslotte moet men niet teveel gaan fluisteren.

Stembandverlamming

Wanneer de stembanden volledig verlamd zijn heeft dit heesheid als gevolg. Soms is de patiënt hevig benauwd.

Spraakstoornissen

Een spraakstoornis kan aangeboren zijn zoals bij een hazenlip of open gehemelte. ook kunnen zenuwstammen beschadigd zijn. Verder kan er ook een oorzaak in de hersenen gevonden worden: coördinatiestoornissen kunnen er voor zorgen dat de fijne afstemming van de spierbewegingen niet goed verlopen. Bij een hersenbloeding kan de spraak ernstig aangetast worden.

Spraakgebrek

Een spraakgebrek is het slissen of stotteren. Afwijkingen aan de spraakorganen kunnen dit veroorzaken. Ook ontwikkelingsstoornissen zijn een van de oorzaken. Wanneer men helemaal niet kan spreken, word dit stomheid genoemd.