Stembanden en aandoeningen

De stembanden zijn nodig voor de stem, dat is duidelijk. We hebben ware en valse stembanden. Het belangrijkste zijn de ware stembanden. Dagelijks worden de stembanden zeer veel gebruikt, het is dan ook niet onlogisch dat er soms aandoeningen aan de stembanden voorkomen. Het meest bekende is een stempoliep, maar ook kanker aan de stembanden kan voorkomen.

Functie van de stembanden

De stembanden worden ook wel de stemplooien genoemd. De stembanden vormen onze stem. Zonder stembanden zouden we niet kunnen praten. De spleet tussen de stembanden wordt de stemspleet genoemd. Wanneer we adem halen, zijn de stembanden geopend. De stemspleet vormt hierdoor een driehoek. Tijdens het uitademen en het spreken worden de stembanden aangespannen door de stemspier. Aan de stembanden ontstaat een luchtdruk die steeds meer toeneemt. Bij een bepaalde waarde worden de stembanden opengedrukt en sluiten daarna weer doordat de luchtdruk afneemt. Dit proces blijft zich herhalen, waardoor er een trilling ontstaat. Deze trilling wordt met de uitgeademde lucht mee naar buiten genomen en vormt zo de stem. De toonhoogte wordt bepaald door de rekking van de stembanden; hoe meer rek erop staat, hoe hoger de toonhoogte is. De stembanden worden door de bekerkraakbeentjes in een positie ten opzichte van elkaar bepaald. De bekerkraakbeentjes zorgen voor het openen en sluiten van de stembanden.

De ware en de valse

Ter hoogte van de adamsappel, aan de voorkant van de keel, vinden we de ware stembanden. Naast de ware stembanden zitten de valse stembanden. De ware stembanden zorgen voor de stem, de valse stembanden ondersteunen bij het afsluiten van het strottenhoofd. Het strottenhoofd wordt afgesloten wanneer we ons verslikken. Ook werken de valse stembanden gedeeltelijk mee aan de vorming van de stem. Wanneer de valse stembanden echter uitgeschakeld zouden zijn, gaat de stem niet verloren. Bij de ware stembanden is dit wel het geval.

Ontstoken stembanden

De stembanden kunnen ontstoken raken. Vaak is dit het gevolg van een ontsteking van het strottenhoofd. De stem kan hees worden of zelfs tijdelijk verdwijnen. Er wordt pijn gevoeld bij gebruik van de stem en bij het slikken. Soms komt hoesten en koorts voor. Bij een ernstige ontsteking kan de ademhaling bemoeilijkt worden. De ontsteking verbetert vanzelf na enkele dagen. Paracetamol kan de pijn verlichten. Veel water drinken werkt heilzaam. Daarnaast is het beter de stem tijdelijk rust te gunnen. Vermijd fluisteren: dit is een zwaardere belasting voor de stembanden dan gewoon praten.

Stembandpoliep

Het lijkt tegenwoordig wel populair want bijna iedere zanger heeft het al eens meegemaakt: een poliep op een van de stembanden. Hierdoor ontstaat er voornamelijk heesheid. Een stembandpoliep is goedaardig en komt meestal voor aan één van de twee stembanden, slechts zelden op beiden tegelijk. Door beschadiging van het slijmvlies van de stembanden en de voortdurende trilling hiervan ontstaat er wild vlees op de stemband, dat uiteindelijk uitgroeit tot een poliep. Een stembandpoliep kan zowel gesteeld als zittend zijn.

Vaak komen stembandpoliepen voor bij mensen die hun stem veel gebruiken maar op een verkeerde manier. Ook droge, rokerige ruimten veroorzaken stembandpoliepen. Daarnaast komt dit soort poliepen vaker voor bij mannen dan bij vrouwen. Er ontstaat een heesheid of het plots even geen stem meer hebben. Bij grote poliepen ontstaat er ook moeite met de ademhaling. Soms slaat de stem over.

Een poliep op de stemband verdwijnt vaak niet vanzelf. Deze wordt onder narcose verwijderd. Daarna is stemrust zeer sterk aan te raden gedurende twee weken. De eerste dagen mag er zelfs helemaal niet gesproken worden. Daarna wordt meestal logopedie of stemtherapie geadviseerd, omdat de oorzaak vaak in een verkeerd stemgebruik ligt.

Overige aandoeningen en ziekten

• Zangersknobbeltje of stembandknobbeltjes komen vaak voor bij zangers die hun stem veel gebruiken op een verkeerde manier. De stem wordt vooral hees. De knobbeltjes verdwijnen vanzelf weer, dit in tegenstelling tot stembandpoliepen.
• Reinkes oedeem kan een voorloper van een stembandpoliep zijn. Het komt vaker voor bij rokende vrouwen. De stem wordt lager en rauwer. Aan de rand van de stembanden is vochtophoping ontstaan. Hierdoor worden de stembanden taaier en trillen niet meer zo makkelijk. Dit verklaart de rauwere en lagere stem. Bij verkeerd stemgebruik kan getracht worden met behulp van logopedie de stem weer te herstellen. Een operatie wordt ook toegepast, maar men is terughoudend bij rokers. In veel gevallen echter is de stem niet meer volledig te herstellen.
• Stembandkanker komt jaarlijks bij 700 mensen in Nederland voor. Dit wordt ook wel strottenhoofdkanker genoemd. De oorzaak is vaak roken, alcoholgebruik of overmatige irritatie van de stembanden. De behandeling bestaat uit operatie, bestraling of chemotherapie. Een combinatie van dezen is ook mogelijk.