Menselijke stem en werking stembanden

Onder de menselijke stem kan het vermogen om geluid voort te brengen door middel van het laten trillen van de stembanden worden verstaan en ook dat geluid op zich. Met de toevoeging zang aan het woord stem, dus zangstem, wordt een zingende stem bedoeld die een bepaald bereik van toonhoogten heeft bijvoorbeeld een sopraan zangstem. Het vermogen om geluid voort te brengen gebruikt de mens in het algemeen om te spreken of te zingen maar ook om te schreeuwen of klanken voort te brengen zonder spraakbetekenis zoals commando’s, uitroepen enz.

Stembanden in strottenhoofd

De stembanden bevinden zich in het strottenhoofd en bestaan uit twee paar slijmvliesplooien van elastisch weefsel. Het strottenhoofd vormt in de hals onder de keelholte de ingang van de luchtpijp en bestaat uit kraakbeen, spierweefsel en slijmvlies. Het orgaan helpt mee bij de ademhaling. In het strottenhoofd bevindt zich een tweetal ware en een tweetal valse stembanden.

Ware en valse stembanden

De ware stembanden zitten op de hoogte van de adamsappel aan het schildkraakbeen vast. Zij bevatten spiervezels waardoor ze in trilling kunnen worden gebracht. De valse stembanden liggen boven de ware stembanden en hebben een ondersteunende functie. Zij sluiten tevens het strottenhoofd zodanig af dat verslikken wordt tegengegaan. De valse stembanden hebben in tegenstelling tot de ware stembanden geen spieren die kunnen worden aangespannen. Zij kunnen daarom geen klanken vormen maar dragen wel enigszins passief bij aan het vormen van klanken door de ware stembanden.

Klanken vormgeven tot woorden

Door op een bepaalde manier lucht langs de ware stembanden te sturen ontstaan trillingen die uiteindelijk het hoorbare geluid veroorzaken. Elk mens heeft geleerd om die klanken zodanig vorm te geven dat er woorden tot klinken worden gebracht die ons in staat stellen om met elkaar te communiceren of samen te zingen. Ook kunnen klanken worden voortgebracht die dikwijls de functie hebben van bevelen of ergens voor waarschuwen.

Werking van stembanden

De werking van de stembanden is als volgt: De slijmvliesplooien worden eerst via spierkracht naar elkaar toegebracht. Daarna zorgt lucht uit de longen ervoor dat de twee stembanden zich enigszins openen en ontstaat een stemspleet, ook glottis genoemd. Uiteindelijk ontstaan er door op en neer gaande bewegingen trillingen als basis voor geluiden die meestal via de geopende mond naar buiten treden. Bij het ontstaan van de geluiden spelen resonantie-ruimten in het hoofd een belangrijke rol vergelijkbaar met een klankkast van een gitaar of viool.

Aspecten van de stemtaal

Op die manier creëren we betekenisvolle woorden die door een bepaalde manier van intoneren ook een emotie kunnen oproepen om de communicatie een extra dimensie te geven. Dit in tegenstelling tot een zogenaamde computerstem waarbij alleen “dode” woorden klinken. Bij dit effect, wat stemtaal genoemd kan worden, spelen naast intonatie ook de spreektoon (klankhoogte), geluidssterkte, uitspraak (dictie) en het spreekritme een belangrijke rol. Door in die aspecten variatie te brengen kan iemand een persoonlijke manier van spreken aanwenden en zijn stemmen herkenbaar.

Toonhoogte en baard in de keel

De toonhoogte van de klanken wordt bepaald door de snelheid waarmee de stembanden trillen. Hoe sneller de trilling hoe hoger de klank. Doordat vrouwen kortere en dunnere stembanden hebben dan mannen zijn de trillingen sneller en klinkt hun stem hoger. Tijdens de pubertijd van jongens groeien de stembanden en worden de trillingen langzamer waardoor de klank lager wordt. Dit verschijnsel wordt met een uitdrukking genoemd: De baard in de keel krijgen.