Stembandaandoeningen: Stoornissen aan stembanden

De stembanden zijn twee banden van elastisch spierweefsel. Ze bevinden zich naast elkaar in het strottenhoofd net boven de luchtpijp (trachea). Net als andere weefsels in het lichaam, ontstaat soms druk of schade aan de stembanden. Stoornissen in de stemsbanden leiden tot stemwijzigingen, soms in combinatie met andere symptomen zoals hoesten en slikproblemen. Een strottenhoofdontsteking, knobbeltjes en poliepen op de stemband en een stembandverlamming zijn veel voorkomende oorzaken van een stembandaandoening. Meestal ligt het verkeerd gebruik of misbruik van de stem aan de basis van de stembandstoornissen. Meestal zijn eenvoudige tips voorhanden voor het voorkomen en behandelen van de stembandproblemen.

• Hoe ontstaat een stemgeluid?
• Oorzaken van stembandaandoeningen
• Contactzweren
• Kanker
• Laryngeale dystonie (krampachtige dysfonie)
• Laryngitis sicca
• Strottenhoofdontsteking
• Stembandknobbeltjes
• Stembandpoliepen
• Stembandverlamming
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling en preventie van aandoening aan stembanden

Hoe ontstaat een stemgeluid?

Wanneer de stembanden trillen, stroomt de lucht door de stembanden vanuit de longen om het geluid van de stem te produceren. Het geluid gaat vervolgens door de keel, neus en mond en geeft het geluid dan resonantie (klank). Het geluid van de stem wordt bepaald door de grootte en vorm van de stembanden en de grootte en vorm van de keel, neus en mond.

Oorzaken van stembandaandoeningen

Stembandstoornissen zijn vaak het gevolg van het misbruik of verkeerd gebruik van de stem. Voorbeelden hiervan zijn het overmatig gebruik van de stem bij het zingen, praten, hoesten of schreeuwen. Roken en irriterende stoffen (allergenen) inhaleren zijn ook risicofactor voor een stembandaandoening.

Contactzweren

Contactzweren zijn zweren of erosies op de stembanden. Deze zijn meestal veroorzaakt door het gebruik van grote kracht aan het begin van het spreken in plaats van het geleidelijk verhogen van de kracht. Vooral openbare sprekers lijden aan contactzweren.

Kanker

Bij strottenhoofdkanker (kanker aan strottenhoofd met symptomen van keelpijn en oorpijn) ontstaan kwaadaardige letsels of gezwellen aan de stembanden die, indien vroeg gedetecteerd, met radiotherapie of chirurgie succesvol kunnen worden behandeld.

Laryngeale dystonie (krampachtige dysfonie)

Bij laryngeale dystonie ontstaan kortstondige perioden van ongecontroleerde krampen in één of beide strottenhoofdspieren waardoor de stembanden zich sluiten. De chronische vorm van dystonie leidt tot een beklemmend gevoel in de keel, terugkerende heesheid en veranderingen in de spraakkwaliteit en/of problemen bij het spreken.

Laryngitis sicca

Laryngitis sicca is een aandoening waarbij dik slijm ontstaat aan de stembanden door onvoldoende vocht aan beide stembanden. Hierdoor kunnen stembanden niet goed trillen.

Strottenhoofdontsteking

Een strottenhoofdontsteking (laryngitis) veroorzaakt een schorre of hese stem als gevolg van ontsteking van de stembanden. Laryngitis resulteert uit het overmatig gebruik van de stem, infecties, geïnhaleerde (ingeademde) irriterende stoffen of gastro-oesofageale reflux (symptomen van brandend maagzuur).

Stembandknobbeltjes

Stembandknobbeltjes zijn goedaardige gezwellen die zich op de stembanden bevinden. De knobbeltjes zijn tot stand gekomen door stemmisbruik. Stembandknobbeltjes zijn vaak een probleem voor professionele zangers. De knobbeltjes zijn klein en eeltachtig. Ze groeien meestal in paren (één op elke stemband). De knobbeltjes vormen zich het vaakst op delen van de stembanden die de meeste druk krijgen wanneer de banden samenkomen en trillen. Stembandknobbeltjes leiden tot een schorre, lage en piepende stem.

Stembandpoliepen

Een stembandpoliep is een zachte, goedaardige groei, vergelijkbaar met een blaar. Stembandpoliepen zorgen voor een schorre, lage en piepende stem.

Stembandverlamming

Een verlamming van de stembanden is een veel voorkomende milde tot ernstige aandoening. Bij de stembandverlamming openen of sluiten één of beide stembanden niet goed. Wanneer één of beide stembanden verlamd zijn, komen voedsel of vloeistoffen in de luchtpijp en de longen terecht. Slikproblemen en hoesten zijn andere symptomen die gepaard gaan met de aandoening. Een stembandverlamming is het gevolg van:

• bepaalde neurologische aandoeningen, zoals multiple sclerose of de ziekte van Parkinson
• een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen)
• een hoofd-, nek- of borstletsel
• een tumor
• een virale infectie
• longkanker of schildklierkanker
• probleem tijdens een operatie

Sommige patiënten herstellen spontaan van een stembandverlamming, terwijl bij andere patiënten chirurgie en logopedie vereist zijn.

Symptomen

De symptomen van een stembandstoornis zijn afhankelijk van de oorzaak:

• de keel schrapen
• een beklemmend gevoel in de keel
• een brokgevoel in de keel
• een gevoel van beklemming op borst
• een gevoel van kortademigheid
• een gevoel van verstikking
• een piepende ademhaling (stridor)
• een probleem om lucht in of uit de longen te krijgen
• een verandering in het stemgeluid, zoals een schorre stem of een hese, lage en benauwde stem
• een verminderd toonbereik
• keelpijn
• lichaamsvermoeidheid
• nekpijn
• oorpijn
• regelmatig hoesten
• slikproblemen
• stemvermoeidheid

Diagnose en onderzoeken

Een patiënt die meer dan twee weken kampt met heesheid of een stemverandering, moet een arts bezoeken. Af en toe wijst de heesheid namelijk op de aanwezigheid van strottenhoofdkanker. Naast een volledige medische geschiedenis en een lichamelijk onderzoek, onderzoekt de arts de stembanden met een kleine laryngoscoop via een laryngoscopie. Een elektromyografie is inzetbaar bij een vermoeden van een stembandverlamming. Dit onderzoek meet de elektrische stroom in de stembanden. Sms is een spirometrie nodig. Bij deze ademhalingstest meet de arts de luchtstroom in en uit de longen.

Behandeling en preventie van aandoening aan stembanden

Stembandaandoeningen veroorzaakt door misbruik zijn gemakkelijk te voorkomen. Bovendien zijn de meeste stembandstoornissen om te keren.

• de stem laten rusten
• een behandeling van bijdragende medische aandoeningen, zoals gastro-oesofageale reflux, allergieën en schildklieraandoeningen
• een operatie om gezwellen of letsels te verwijderen
• een verwijzing naar een logopedist voor stem-, spraak-, taal- of slikproblemen
• het stoppen van de activiteit dat geleid heeft tot de stembandstoornis
• medicatie
• meer water drinken
• stoppen met roken
• stress verlichten

Lees verder

• Strottenhoofdkanker: Symptomen van keelpijn en oorpijn
• Laryngitis: Ontsteking strottenhoofd en stembanden
• Chronisch keelschrapen: Oorzaken, symptomen en behandeling