Laryngitis: Ontsteking strottenhoofd en stembanden

Bij een strottenhoofdontsteking (laryngitis) ontstaat er zwelling en irritatie (ontsteking) van het strottenhoofd. Laryngitis kan acuut of chronisch zijn. Meestal is het te wijten aan overmatig gebruik van de stembanden of een infectie, maar laryngitis kan verschillende oorzaken hebben. Veel voorkomende symptomen zijn heesheid of verlies van de stem. Vaak is een eenvoudig lichamelijk onderzoek voldoende om laryngitis te diagnosticeren, maar bij aanhoudende of ernstige symptomen kan verder diagnostisch onderzoek nodig zijn. Professionele medische behandeling is vaak niet noodzakelijk; meestal kunnen zelfzorgmaatregelen in combinatie met rust voldoende zijn. In ernstige gevallen kunnen medicijnen of een chirurgische ingreep nodig zijn. De prognose voor de meeste patiënten met laryngitis is uitstekend.

• Anatomie van het strottenhoofd en de stembanden
• Epidemiologie van laryngitis
• Oorzaken van acute en chronische laryngitis
• Risicofactoren
• Symptomen: Heesheid en stemverlies
• Alarmsymptomen van stemband- en strottenhoofdontsteking
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van strottenhoofdontsteking
• Prognose
• Complicaties
• Preventie van strottenhoofdontsteking

Anatomie van het strottenhoofd en de stembanden

Het strottenhoofd (larynx), dat het begin vormt van de luchtpijp, bevindt zich onder de keelholte. In het strottenhoofd bevinden zich de stembanden. Deze stembanden openen en sluiten soepel om geluiden te produceren die deel uitmaken van de stem.

Structuur van het strottenhoofd

Het strottenhoofd bestaat uit verschillende belangrijke anatomische structuren, waaronder de epiglottis, de stembanden en de verschillende kraakbeenstructuren. De epiglottis fungeert als een klep die de luchtpijp afdekt tijdens het slikken, zodat voedsel niet in de luchtwegen terechtkomt.

Functie van de stembanden

De stembanden zijn essentieel voor de stemproductie. Wanneer lucht uit de longen door het strottenhoofd stroomt, vibreren de stembanden en produceren ze geluid. De spanning en dikte van de stembanden kunnen worden aangepast, wat verschillende toonhoogtes en volumes mogelijk maakt. Dit mechanisme is cruciaal voor spraak en zang.

Ontsteking en gevolgen

Bij laryngitis raken de stembanden ontstoken, wat leidt tot veranderingen in de luchtstroom in de keel. Deze ontsteking kan worden veroorzaakt door virale of bacteriële infecties, evenals door irritatie door roken, allergieën of overmatig gebruik van de stem. De ontsteking van de stembanden verstoort de normale vibratie, wat resulteert in heesheid, het belangrijkste symptoom van laryngitis.

Epidemiologie van laryngitis

Laryngitis is een ontsteking van het strottenhoofd, meestal veroorzaakt door een infectie of irritatie. De epidemiologie van laryngitis omvat verschillende factoren zoals prevalentie, risicogroepen en seizoensgebonden variaties.

Prevalentie

Laryngitis komt vaak voor, vooral bij kinderen en adolescenten. Geschat wordt dat ongeveer 3-5% van de populatie jaarlijks lijdt aan acute laryngitis. Bij volwassenen zijn de cijfers vergelijkbaar, met een hogere incidentie tijdens de wintermaanden wanneer virale infecties vaker voorkomen.

Risicogroepen

Bepaalde bevolkingsgroepen zijn meer vatbaar voor laryngitis, waaronder:

• Kinderen: Kinderen, vooral tussen de 1 en 5 jaar, hebben een verhoogd risico op laryngitis door de frequentie van virale infecties en hun onvolgroeide immuunsysteem.
• Roker: Rokers hebben een verhoogd risico vanwege de irritatie die tabaksrook veroorzaakt in de luchtwegen.
• Personen met allergieën: Mensen met allergieën zijn ook vatbaar, vooral als ze blootgesteld worden aan irriterende stoffen zoals pollen of huisstofmijt.
• Immunocompromitteerde personen: Degenen met een verzwakt immuunsysteem, zoals HIV-patiënten of mensen die chemotherapie ondergaan, lopen een groter risico op infecties, waaronder laryngitis.

Seizoensgebonden variaties

Laryngitis is vaak seizoensgebonden, met een hogere incidentie in de herfst en wintermaanden. Dit komt voornamelijk door de toename van virale luchtweginfecties, zoals verkoudheid en griep, die de kans op laryngitis verhogen.

Oorzaken van acute en chronische laryngitis

Laryngitis kan acuut of chronisch zijn. Acute laryngitis is meestal tijdelijk, terwijl chronische laryngitis langer aanhoudt. Symptomen die langer dan drie weken aanhouden worden vaak als chronisch beschouwd.

Acute laryngitis

De meest voorkomende oorzaak van acute laryngitis is een virale infectie, zoals verkoudheid of griep. Andere mogelijke oorzaken zijn bronchitis (ontsteking van de luchtpijpvertakkingen), sinusitis, luchtpijpontsteking (tracheïtis), trachobronchitis of longontsteking (pneumonie). Overmatig gebruik van de stem, zoals juichen of schreeuwen, kan ook acute laryngitis veroorzaken. In zeer zeldzame gevallen kan difterie (bacteriële infectie die symptomen in de keel en luchtwegen veroorzaakt) acute laryngitis veroorzaken. De meeste mensen zijn echter ingeënt tegen deze bacteriële infectie.

Chronische laryngitis
Chronische laryngitis is meestal het gevolg van langdurige irritatie van het strottenhoofd door:

• Chronische sinusitis (langdurige ontsteking van de neusbijholten)
• Blootstelling aan geïnhaleerde irriterende stoffen zoals allergenen (allergische reacties), giftige dampen of chemicaliën
• Bacteriële, schimmel- of parasitaire infecties
• Hoge alcoholconsumptie
• Overbelasting van de stembanden door luid spreken, schreeuwen of zingen
• Gastro-oesofageale refluxziekte (terugvloeiing van maagzuur in de keel)
• Gebruik van geïnhaleerde steroïde geneesmiddelen, bijvoorbeeld bij astma
• Overmatig hoesten (hoesten)
• Roken en passief roken
• Zenuwbeschadiging
• Aanwezigheid van zweren, polyps, cancer (laryngeal cancer), or hard and thick nodules on the vocal cords

Risicofactoren

Infecties

Virale en bacteriële infecties zijn de belangrijkste oorzaak van laryngitis. Dit omvat verkoudheid, waarbij virale infecties zoals het rhinovirus ontstekingen in het strottenhoofd veroorzaken. Ook griep kan leiden tot ernstige ontstekingen van de luchtwegen, inclusief het strottenhoofd.

Omgevingsfactoren

Bepaalde omgevingsfactoren kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van laryngitis, zoals roken, wat de slijmvliezen in de keel irriteert en leidt tot ontsteking. Luchtvervuiling en blootstelling aan chemische dampen kunnen ook de luchtwegen irriteren, evenals allergieën voor pollen, stof of huisdieren.

Levensstijl

Bepaalde levensstijlkeuzes verhogen het risico op laryngitis. Overmatig stemgebruik, zoals bij docenten en artiesten, kan leiden tot stemproblemen. Alcoholconsumptie kan de slijmvliezen in de keel uitdrogen en irriteren.

Gezondheidsproblemen

Bepaalde medische aandoeningen verhogen ook het risico op laryngitis. Gastro-oesofageale refluxziekte (GERD) kan zuur terugvoeren in de keel, wat irritatie en ontsteking veroorzaakt. Personen met immunosuppressieve aandoeningen, zoals HIV-patiënten of mensen die chemotherapie ondergaan, zijn vatbaarder voor infecties.

Seizoensgebonden factoren

De incidentie van laryngitis kan seizoensgebonden zijn, met een toename tijdens de wintermaanden, wanneer vaak een verhoogd aantal virale infecties voorkomt.

Symptomen: Heesheid en stemverlies

Laryngitis kan zich acuut of chronisch presenteren. Bij laryngitis zwellen de stembanden op door de ontsteking. Stemverlies of een raspende, schorre stem zijn typische symptomen. Andere mogelijke symptomen, afhankelijk van de oorzaak, kunnen zijn:

• Ademhalingsproblemen (door vernauwing van de luchtwegen)
• Blauwzucht (cyanose: door ernstige luchtwegobstructie)
• Blaffende hoest of droge hoest
• Droge keel
• Kriebelend of rauw gevoel in de keel
• Loopneus
• Gezwollen lymfeklieren in de hals
• Hoorbare piepende ademgeluiden (laryngeale stridor)
• Keelpijn
• Koorts
• Kortademigheid
• Kwijlen
• Slikproblemen
• Uvulitis (gezwollen huig)

Alarmsymptomen van stemband- en strottenhoofdontsteking

Heesheid

Heesheid is het meest voorkomende symptoom van laryngitis en kan variëren van een lichte verandering in de stem tot het volledig verliezen van de stem (dysfonie). Dit symptoom ontstaat door de ontsteking van de stembanden, die hun normale functie belemmerd.

Keelpijn

Keelpijn kan optreden als gevolg van de ontsteking en irritatie in het strottenhoofd. Dit ongemak kan het slikken en spreken bemoeilijken en kan gepaard gaan met een branderig gevoel in de keel.

Droge hoest

Een droge hoest is een veelvoorkomend symptoom dat kan optreden bij laryngitis. Deze hoest kan hinderlijk zijn en kan de keelpijn verergeren. In sommige gevallen kan de hoest ook leiden tot verdere irritatie van de stembanden.

Moeite met ademhalen

In ernstige gevallen van laryngitis kan er moeite zijn met ademhalen. Dit kan zich uiten in een piepende ademhaling of een gevoel van beklemming in de borst. Het is essentieel om onmiddellijk medische hulp in te schakelen als deze symptomen optreden, vooral bij kinderen.

Koorts

Koorts kan soms optreden bij laryngitis, vooral wanneer de aandoening wordt veroorzaakt door een virale of bacteriële infectie. Een hoge koorts kan duiden op een ernstigere infectie en vereist aandacht van een arts.

Dysfagie

Moeite met slikken, ook wel dysfagie genoemd, kan optreden door zwelling en irritatie van het strottenhoofd. Dit symptoom kan de inname van voedsel en vloeistoffen bemoeilijken en kan leiden tot angst om te slikken.

Langdurige symptomen

Als symptomen zoals heesheid, keelpijn of hoest langer dan twee weken aanhouden, is het belangrijk om een arts te raadplegen. Dit kan wijzen op een ernstigere onderliggende aandoening die behandeling vereist.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose laryngitis wordt meestal gesteld op basis van een lichamelijk onderzoek, waarbij de arts de oren, neus, keel en stem beoordeelt. De arts zal ook vragen stellen over de levensstijl van de patiënt en eventuele blootstelling aan irriterende stoffen. Dit helpt de arts om de oorzaak van de laryngitis te identificeren, zoals infecties, allergieën of irritatie door rook of andere chemische stoffen. Een gedetailleerde anamnese is cruciaal om te begrijpen welke factoren mogelijk hebben bijgedragen aan de ontwikkeling van de aandoening.

Verwijzing naar KNO-arts

Bij patiënten (vaak rokers) die meer dan een maand hees blijven, wordt vaak doorverwezen naar een KNO-arts. Deze specialist voert een laryngoscopie uit, een inwendig onderzoek van de keel, het strottenhoofd en de stembanden. Tijdens de laryngoscopie kan de arts afwijkingen of ontstekingen opmerken die verder onderzoek vereisen. Dit onderzoek kan helpen bij het uitsluiten van ernstigere aandoeningen, zoals tumoren of chronische ontstekingen. De laryngoscopie kan ook helpen om de mate van zwelling en de toestand van de stembanden te beoordelen.

Biopsie en weefselonderzoek

In sommige gevallen kan een biopsie van het stembandweefsel noodzakelijk zijn om te onderzoeken op mogelijke tekenen van kanker. Dit houdt in dat een klein stukje weefsel wordt verwijderd en microscopisch wordt onderzocht. Het uitvoeren van een biopsie kan cruciaal zijn voor een correcte diagnose en het bepalen van de beste behandelingsopties. De arts zal de patiënt doorgaans uitleggen wat de procedure inhoudt, evenals de mogelijke risico's en voordelen.

Aanvullende onderzoeken

Daarnaast kunnen aanvullende onderzoeken, zoals beeldvormingstechnieken (bijvoorbeeld een CT-scan of MRI), worden overwogen om een beter beeld te krijgen van de anatomie en eventuele afwijkingen in het strottenhoofd. Deze onderzoeken zijn belangrijk voor patiënten met aanhoudende symptomen of voor wie laryngitis herhaaldelijk terugkomt. Beeldvorming kan ook helpen bij het identificeren van andere aandoeningen, zoals een ontsteking van de sinussen of andere luchtweginfecties, die van invloed kunnen zijn op de stem.

Evaluatie van levensstijl en irriterende stoffen

Een belangrijke stap in de diagnose is de evaluatie van de levensstijl van de patiënt. De arts kan vragen stellen over rookgewoonten, blootstelling aan allergenen en andere irriterende stoffen in de omgeving. Dit is essentieel, omdat het vermijden van deze triggers kan helpen bij het verminderen van symptomen en het bevorderen van herstel. Bij het vaststellen van de diagnose zal de arts ook bespreken of er sprake is van allergieën die bijdragen aan de symptomen, en kan er eventueel verder onderzoek worden gedaan naar allergieën.

Behandeling van strottenhoofdontsteking

Acute laryngitis kan meestal met zelfzorgmaatregelen en rust worden behandeld. Bij chronische laryngitis of ernstige symptomen kan professionele medische hulp vereist zijn.

Zelfzorg
Zelfzorgmaatregelen voor laryngitis omvatten het gebruik van een luchtbevochtiger om het kriebelende gevoel te verlichten, voldoende vochtinname en het nemen van een warme douche. Andere nuttige maatregelen zijn het zuigen op zuigtabletten, gorgelen met zout water en het kauwen op kauwgom. Decongestiva, die de zwelling van slijmvliezen verminderen, dienen vermeden te worden omdat ze de keel kunnen uitdrogen. Roken, passief roken en andere irriterende stoffen moeten worden vermeden.

Professionele medische zorg

Als laryngitis wordt veroorzaakt door een virus, moet de patiënt de stem rust geven om de ontsteking te verminderen. Bij bacteriële laryngitis kan de arts antibiotica voorschrijven. Pijnstillers kunnen helpen bij het verlichten van symptomen. In ernstige gevallen kunnen orale of intramusculaire corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers) en zuurstoftherapie nodig zijn. Vernevelde adrenaline (epinefrine) kan tijdelijke verlichting bieden. Hierdoor is endotracheale intubatie (plaatsing van een ademhalingsbuis in de luchtpijp) zelden nodig. In zeer zeldzame gevallen kan een tracheotomie (chirurgische opening van de luchtpijp) worden uitgevoerd. Bij chronische laryngitis kan spraaktraining soms nuttig zijn.

Prognose

Laryngitis die niet het gevolg is van een ernstige aandoening, verbetert vaak spontaan zonder medicatie binnen zeven tot tien dagen na het ontstaan van de symptomen. Dit betekent dat veel patiënten, vooral die met acute laryngitis, doorgaans een gunstige prognose hebben. Bij deze vorm van laryngitis zijn de symptomen tijdelijk en veroorzaken ze geen ernstige gezondheidsproblemen.

Acute laryngitis

De meeste patiënten hebben acute laryngitis, waarbij de symptomen tijdelijk zijn en binnen enkele dagen vanzelf verdwijnen. Deze vorm van laryngitis wordt vaak veroorzaakt door virale infecties, zoals een verkoudheid of griep, en kan gepaard gaan met heesheid, keelpijn en hoest. Aangezien acute laryngitis meestal van virale oorsprong is, is het belangrijk om rust te nemen en de stem te ontzien. Hydratatie en het vermijden van irriterende stoffen zoals roken en alcohol kunnen ook bijdragen aan een sneller herstel.

Chronische laryngitis

In tegenstelling tot acute laryngitis kan chronische laryngitis langdurige symptomen met zich meebrengen. Deze vorm ontstaat vaak door aanhoudende irritatie van de stembanden, bijvoorbeeld door roken, allergieën of blootstelling aan chemische stoffen. Chronische laryngitis kan meer complexe behandeling vereisen, zoals stemtherapie of het vermijden van de irriterende factoren. De prognose voor chronische laryngitis hangt af van de ernst van de aandoening en de effectiviteit van de behandeling om de symptomen te verlichten.

Risico op complicaties

Hoewel de meeste gevallen van laryngitis zich zonder complicaties ontwikkelen, kunnen er in zeldzame gevallen ernstigere problemen optreden, zoals obstructie van de luchtwegen of de ontwikkeling van poliepen op de stembanden. Patiënten met aanhoudende symptomen of die vaak terugkerende episodes van laryngitis ervaren, moeten regelmatig worden gecontroleerd door een arts om complicaties te voorkomen en tijdig te kunnen ingrijpen.

Preventieve maatregelen

Om het risico op laryngitis te verkleinen, kunnen enkele preventieve maatregelen worden genomen. Dit omvat het vermijden van roken, het goed hydrateren van de stembanden, het beperken van het gebruik van de stem in stressvolle situaties en het vermijden van blootstelling aan allergenen of irriterende stoffen. Door deze maatregelen te volgen, kan de algehele gezondheid van de luchtwegen worden bevorderd, wat kan helpen bij het voorkomen van toekomstige episodes van laryngitis.

Complicaties

In zeldzame gevallen kan laryngitis leiden tot kroep (virale infectie bij kinderen met blaffende hoest), epiglottitis (levensbedreigende ontsteking van het strotklepje) of ernstige ademnood. Dit vereist onmiddellijke medische aandacht. Het is belangrijk dat ouders en verzorgers de symptomen van deze aandoeningen herkennen, aangezien ze snel kunnen verergeren en een gevaar voor de gezondheid vormen.

Kroep

Kroep is een virale infectie die vooral voorkomt bij jonge kinderen. Het wordt gekenmerkt door een blaffende hoest, heesheid en ademhalingsmoeilijkheden. Deze symptomen ontstaan wanneer de luchtwegen ontstoken raken, wat leidt tot vernauwing van de keel. Bij ernstige gevallen kan het nodig zijn om de patiënt te hospitaliseren voor ademhalingsondersteuning en behandeling met corticosteroïden.

Epiglottitis

Epiglottitis is een ernstige en levensbedreigende aandoening waarbij het strotklepje (epiglottis) opzwelt, wat de luchtstroom naar de longen kan blokkeren. Symptomen zijn onder andere hoge koorts, moeite met slikken, en een hoge stem, vaak beschreven als "koud". Deze aandoening vereist onmiddellijke medische interventie, vaak met een operatie om de luchtweg te openen en antibiotica om de infectie te bestrijden.

Chronische laryngitis en stembandproblemen

Bij chronische laryngitis kunnen de stembanden gespannen en gezwollen zijn, wat kan leiden tot de vorming van poliepen of knobbeltjes. Deze veranderingen in het stembandweefsel kunnen de stem verder beïnvloeden en leiden tot aanhoudende heesheid of stemverlies. Chronische irritatie en ontsteking kunnen ook resulteren in dysfonie, een aandoening waarbij de stem moeilijk te begrijpen is.

Preventie van complicaties

Om complicaties van laryngitis te voorkomen, is het essentieel dat patiënten met aanhoudende symptomen tijdig medische hulp zoeken. Dit geldt vooral voor mensen met chronische aandoeningen, zoals astma of andere luchtwegaandoeningen, die mogelijk een hoger risico lopen op ernstige complicaties. Regelmatige controles bij een KNO-arts kunnen helpen om de gezondheid van de stembanden te waarborgen en vroegtijdige signalen van complicaties op te sporen.

Preventie van strottenhoofdontsteking

Laryngitis kan worden voorkomen door regelmatig de handen te wassen (goede handhygiëne), de stem niet te forceren, te stoppen met roken (om tumoren aan hoofd, nek en longen te voorkomen) en contact met mensen die verkouden zijn te vermijden, vooral tijdens het griepseizoen.

Handhygiëne

Goede handhygiëne is essentieel in de preventie van veel infecties, waaronder die welke laryngitis kunnen veroorzaken. Door regelmatig de handen te wassen met zeep en water, vooral na contact met zieke personen of na het gebruik van openbare ruimtes, kunnen ziektekiemen effectief worden verwijderd. Het gebruik van handdesinfectiemiddel kan ook nuttig zijn wanneer zeep en water niet beschikbaar zijn.

Stemverzorging

Het is belangrijk om de stem niet te forceren, vooral bij beroepssprekers of zangers. Overmatige belasting van de stembanden kan leiden tot ontsteking en het risico op laryngitis verhogen. Regelmatige rustpauzes voor de stem en het vermijden van schreeuwen of fluisteren zijn nuttig. Hydratatie speelt ook een rol; voldoende water drinken helpt om de stembanden soepel te houden.

Stoppen met roken

Roken is een belangrijke risicofactor voor de ontwikkeling van laryngitis en andere aandoeningen van de luchtwegen. Het stoppen met roken vermindert niet alleen het risico op laryngitis, maar ook op ernstigere aandoeningen zoals longkanker en chronische obstructieve longziekte (COPD). Hulp bij het stoppen met roken kan via verschillende programma's en therapieën worden verkregen.

Vermijden van ziektekiemen

Het vermijden van contact met mensen die verkouden zijn of symptomen van luchtweginfecties vertonen, kan ook helpen om laryngitis te voorkomen. Dit is vooral belangrijk tijdens het griepseizoen, wanneer het risico op infecties hoger is. Vaccinatie tegen influenza kan een nuttige maatregel zijn om het risico op griep en de daarmee samenhangende complicaties, waaronder laryngitis, te verminderen.

Lees verder

• Chronische laryngitis: Aanhoudende strottenhoofdontsteking