Stemverlies (afonie): Oorzaken van verlies van stemgeluid

Afonie is de medische term voor stemverlies. Dit medisch probleem is vaak te wijten aan aandoeningen zoals zure reflux of een neurologische ziekte, maar ook omgevingsfactoren zoals overmatig praten kunnen aan de basis liggen van het verlies van het stemgeluid. Sommige patiënten klinken hees omdat ze een deel van hun stem verliezen, terwijl anderen alleen nog maar kunnen fluisteren. Wanneer stemproblemen langer dan twee weken aanhouden of andere verontrustende symptomen optreden, is het verstandig om een arts te raadplegen.

• Oorzaken van verlies van stem
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Risicofactoren
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van afonie
• Zelfzorg
• Professionele medische behandeling
• Prognose van afwezig of verminderd stemgeluid
• Complicaties
• Preventie van stemverlies

Oorzaken van verlies van stem

Aandoeningen

Diverse aandoeningen kunnen leiden tot afonie:

• Ademhalingsproblemen die het spraakvermogen aantasten, bijvoorbeeld veroorzaakt door een allergische reactie.
• Een hogere luchtweginfectie zoals een verkoudheid, bronchitis (ontsteking van de luchtpijpvertakkingen), laryngitis (strottenhoofdontsteking), sinusitis of hoesten.
• Het ontbreken van een strottenhoofd (laryngectomie).
• Hooikoorts en seizoensgebonden allergieën.
• Kanker, zoals strottenhoofdkanker of schildklierkanker.
• Neurologische aandoeningen, zoals myasthenia gravis, multiple sclerose, de ziekte van Parkinson en amyotrofische laterale sclerose.
• Psychische aandoeningen, zoals hysterische afonie.
• Reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen).
• Schade aan de zenuwen die zorgen voor de werking van het strottenhoofd.
• Schildklierproblemen, zoals een struma (kropgezwel: zwelling van de schildklier) of schildklierknobbeltjes.
• Spanning in de spieren (dysfonie).
• Stembandaandoeningen, zoals een verdikking van de stembanden, stembandknobbeltjes of stembandpoliepen.
• Zure reflux door gastro-oesofageale refluxziekte.

Omgevingsfactoren

Ook enkele omgevingsfactoren kunnen leiden tot een verlies van het stemgeluid:

• Blootstelling aan irriterende stoffen in de lucht, zoals rook of luchtvervuiling.
• Onvoldoende bevochtiging, wat zorgt voor minder efficiënte vibratie van de stembanden en verhoogde keelirritatie.
• Roken.
• Stemmisbruik, zoals overmatig schreeuwen, zingen, hoesten of praten.

Risicofactoren

Factoren die de kans op het ontwikkelen van afonie kunnen vergroten, zijn onder meer:

• De stem te veel gebruiken, zoals spreken totdat heesheid optreedt.
• Een geschiedenis van kanker.
• Een operatie op of rond het strottenhoofd.
• Een vocaal veeleisende baan waarbij een patiënt zijn stem vaak gedurende meerdere uren moet gebruiken, zoals lesgeven of werken in een callcenter.
• Gedrag dat misbruik maakt van de stembanden, zoals roken, waardoor de patiënt ook een hoger risico loopt op strottenhoofdkanker.

Symptomen

Het verlies van de stem (afonie) kan zich op verschillende manieren manifesteren. Een patiënt kan bijvoorbeeld een gedeeltelijk verlies van de stem ervaren, waarbij de stem hees, ruw, rasperig of moe klinkt. Sommige patiënten verliezen hun stem volledig, waardoor alleen een fluisterend geluid overblijft. Het stemverlies kan afhankelijk van de oorzaak langzaam of snel optreden. Andere mogelijke symptomen zijn onder meer keelpijn, keelslijm, benauwdheid in de keel, een piepende ademhaling en slikproblemen. Afhankelijk van de onderliggende oorzaak kunnen ook andere klachten optreden.

Diagnose en onderzoeken

De patiënt geeft de arts informatie over de aanwezige klachten en de medische geschiedenis, waarna de arts een lichamelijk onderzoek uitvoert. De oorzaak van de symptomen is niet altijd meteen duidelijk voor de arts. Daarom verwijst hij de patiënt mogelijk door naar een keel-, neus- en oorspecialist (KNO-arts). Deze specialist voert een laryngoscopie uit. Bij dit inwendig kijkonderzoek onderzoekt de arts de stembanden, het strottenhoofd en de keel. De arts kan nog andere onderzoeken uitvoeren om de stemfunctie te controleren. Wanneer de arts vermoedt dat een neurologische of psychologische oorzaak aan de basis ligt van het stemverlies, kan hij de patiënt doorverwijzen naar een andere specialist.

Behandeling van afonie

Zelfzorg

Patiënten die hun stemgeluid verliezen of hees klinken, doen er goed aan hun stem rust te geven. Ze moeten ook stoppen met roken. Het is daarnaast belangrijk om voldoende te blijven drinken (water, en geen alcohol of cafeïne) en om een luchtbevochtiger te gebruiken. Vrij verkrijgbare pijnstillers, zoals paracetamol en ibuprofen, kunnen helpen bij het verlichten van eventuele pijn.

Professionele medische behandeling

De medische behandeling van afonie hangt af van de specifieke oorzaak. Logopedie kan bijvoorbeeld nuttig zijn wanneer afonie het gevolg is van overmatig stemgebruik. Bij zure reflux kan de arts medicatie voorschrijven. In sommige gevallen is een chirurgische ingreep nodig, bijvoorbeeld om een gezwel te verwijderen dat het stemverlies veroorzaakt.

Prognose van afwezig of verminderd stemgeluid

Meestal herstelt de stem binnen één à twee weken zonder blijvende effecten. Als het stemverlies echter langer aanhoudt, is het verstandig om een arts te raadplegen om mogelijke onderliggende oorzaken uit te sluiten en complicaties te voorkomen.

Complicaties

Onbehandelde of aanhoudende afonie kan leiden tot verdere complicaties, zoals:

• Chronische heesheid of stemproblemen.
• Verminderde communicatievaardigheden en sociale interactie.
• Psychologische stress of angst door het onvermogen om effectief te communiceren.
• Ernstige onderliggende aandoeningen, zoals kanker, die onbehandeld blijven.

Preventie van stemverlies

Met enkele eenvoudige tips kan het risico op stemverlies worden verminderd:

• Behandel aandoeningen die kunnen leiden tot stemverlies tijdig en adequaat.
• Beperk de alcoholinname.
• Beperk de blootstelling aan dampen en giftige stoffen.
• Laat de stem voldoende rusten, vooral na intensief gebruik.
• Vermijd luide omgevingen, omdat mensen dan vaak gedwongen worden om luid te praten.
• Leer stemtechnieken van een logopedist als veel spreken voor het werk noodzakelijk is.
• Stop met roken.
• Vermijd stress, aangezien dit mensen sneller kan laten schreeuwen of hun stem verkeerd kan laten gebruiken.
• Vermijd overmatig praten.

Lees verder

• Stembandaandoeningen: Stoornissen aan stembanden
• Strottenhoofdkanker: Symptomen van keelpijn en oorpijn
• Laryngitis: Ontsteking strottenhoofd en stembanden
• Laryngoscopie: Onderzoek keel, strottenhoofd en stembanden
• Heesheid (Schorheid): Oorzaken van hese (schorre) stem