Stemverlies (afonie): Oorzaken van verlies van stemgeluid

Afonie is de medische term voor stemverlies. Dit medisch probleem is vaak te wijten aan aandoeningen, zoals zure reflux of een neurologische ziekte, maar ook omgevingsfactoren zoals overmatig praten liggen mogelijk aan de basis van het verlies van het stemgeluid. Sommige patiënten klinken hees omdat ze een deel van de stem verliezen, maar andere patiënten kunnen enkel maar fluisteren. Houden de stemproblemen meer dan twee weken aan, of treden andere vervelende symptomen op, dan is het verstandig om de arts te raadplegen.

• Oorzaken van verlies van stem
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Risicofactoren
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van afonie
• Zelfzorg
• Professionele medische behandeling
• Prognose van afwezig of verminderd stemgeluid
• Preventie van stemverlies

Oorzaken van verlies van stem

Aandoeningen

Diverse aandoeningen leiden mogelijk tot afonie:

• ademhalingsproblemen die het spraakvermogen aantasten, bijvoorbeeld veroorzaakt door een allergische reactie
• een hogere luchtweginfectie zoals een verkoudheid, bronchitis (ontsteking van luchtpijpvertakkingen), laryngitis (strottenhoofdontsteking), sinusitis of een hoest
• geen strottenhoofd meer hebben (laryngectomie)
• hooikoorts en seizoensgebonden allergieën
• kanker: strottenhoofdkanker of schildklierkanker
• neurologische aandoeningen zoals myasthenia gravis, multiple sclerose, de ziekte van Parkinson en amyotrofische laterale sclerose
• psychische aandoeningen zoals hysterische afonie
• reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen)
• schade aan de zenuwen die zorgen voor de werking van het strottenhoofd
• schildklierproblemen: een struma (kropgezwel: zwelling van de schildklier), schildklierknobbeltjes
• spierspanning (dysfonie)
• stembandaandoeningen zoals een verdikking van de stembanden, stembandknobbeltjes of stembandpoliepen
• zure reflux door gastro-oesofageale refluxziekte

Omgevingsfactoren

Ook enkele omgevingsfactoren leiden sneller tot een verlies van het stemgeluid:

• de blootstelling aan irriterende stoffen in de lucht, zoals rook of luchtvervuiling
• onvoldoende bevochtiging (zorgt voor minder efficiënte vibratie van de stembanden en verhoogt keelirritatie)
• roken
• stemmisbruik (overmatig schreeuwen/juichen, zingen, hoesten of praten)

Risicofactoren

Factoren die de kans op het ontwikkelen van afonie kunnen vergroten, zijn onder meer:

• de stem te veel gebruiken, zoals spreken totdat heesheid optreedt
• een geschiedenis van kanker
• een operatie op of rond het strottenhoofd
• een vocaal veeleisende baan waarbij een patiënt zijn stem vaak gedurende meerdere uren moet gebruiken, zoals lesgeven of werken in een callcenter
• gedrag dat misbruik maakt van de stembanden, zoals roken, waardoor de patiënt ook een hoger risico loopt op strottenhoofdkanker

Symptomen

Het verlies van de stem (afonie) neemt mogelijk verschillende vormen aan. Zo heeft een patiënt soms een gedeeltelijk verlies van de stem die dan hees, ruw, rasperig of moe klinkt. Sommige patiënten verliezen het stemgeluid echter volledig waardoor enkel een fluisterend geluid klinkt. Het stemverlies treedt afhankelijk van de oorzaak langzaam of snel op. Ook keelpijn, keelslijmen, benauwdheid in de keel, een piepende ademhaling en slikproblemen zijn andere mogelijke symptomen. Afhankelijk van de onderliggende oorzaak, treden nog andere klachten op.

Diagnose en onderzoeken

De patiënt geeft de arts informatie inzake de aanwezige klachten en de medische geschiedenis, waarna de arts een lichamelijk onderzoek uitvoert. De oorzaak van de symptomen is niet altijd meteen duidelijk voor de arts. Daarom verwijst hij de patiënt mogelijk door naar een keel-, neus- en oorspecialist (KNO-arts). Deze arts voert een laryngoscopie uit. Bij dit inwendig kijkonderzoek onderzoekt de arts de stembanden, het strottenhoofd en de keel. De arts voert nog andere onderzoeken uit om de stemfunctie te controleren. Wanneer de arts een vermoeden heeft dat een neurologische of psychologische oorzaak aan de basis ligt van het stemverlies, verwijst hij de patiënt mogelijk door naar een andere specialist.

Behandeling van afonie

Zelfzorg

Patiënten die geen stemgeluid meer kunnen produceren of hees klinken, laten best de stem rusten. Ze stoppen ook met roken. Het is wel belangrijk om voldoende te blijven drinken (water en geen alcohol of cafeïne), alsook om een luchtbevochtiger te gebruiken. Verder zijn vrij verkrijgbare pijnstillers toegelaten, zoals paracetamol en ibuprofen.

Professionele medische behandeling

Andere behandelingen zijn afhankelijk van de specifieke oorzaak. Logopedie is bijvoorbeeld aangewezen wanneer afonie het resultaat is van het overmatig gebruik van de stem. Zure reflux behandelt de arts met medicatie. In een aantal omstandigheden is chirurgie nodig om het stemverlies ongedaan te maken, bijvoorbeeld om een gezwel te verwijderen.

Prognose van afwezig of verminderd stemgeluid

Meestal herwint de patiënt de stem binnen één à twee weken zonder blijvende effecten. Als het verlies van de stem echter langer aanhoudt, is het verstandig om een arts te bezoeken.

Preventie van stemverlies

Dankzij enkele tips is het mogelijk om het risico op een verlies van de stem te verlagen:

• aandoeningen behandelen die mogelijk leiden tot stemverlies
• de alcoholinname beperken
• de blootstelling aan dampen en gifstoffen beperken
• de stem voldoende laten rusten
• luide omgevingen vermijden (omdat mensen dan vaak gedwongen worden om luid te praten)
• stemtechnieken door een logopedist laten aanleren wanneer veel spreken voor het werk noodzakelijk is
• stoppen met roken
• stress vermijden (hierdoor gaan mensen sneller schreeuwerig praten)
• veel praten vermijden

Lees verder

• Stembandaandoeningen: Stoornissen aan stembanden
• Strottenhoofdkanker: Symptomen van keelpijn en oorpijn
• Laryngitis: Ontsteking strottenhoofd en stembanden
• Laryngoscopie: Onderzoek keel, strottenhoofd en stembanden
• Heesheid (Schorheid): Oorzaken van hese (schorre) stem