Hypocalciëmie: Verlaagd calciumgehalte in het bloed

Calcium is aanwezig in veel lichaamsstructuren zoals botten, bloed, spieren en het hart. Een verlaagd calciumgehalte in het bloed, bekend als hypocalciëmie, kan verschillende neurologische en psychische symptomen veroorzaken, waaronder verwardheid en hallucinaties, samen met spierstijfheid. Om de calciumspiegel te verhogen, heeft de patiënt calcium nodig dat via de mond wordt ingenomen of via een infuus wordt toegediend.

• Oorzaken van hypocalciëmie
• Neurologische symptomen en spierkrampen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van hypocalciëmie
• Prognose van een verlaagd calciumgehalte in het bloed
• Complicaties
• Preventie van hypocalciëmie

Oorzaken van hypocalciëmie

Hypocalciëmie kan ontstaan door verschillende aandoeningen en omgevingsfactoren. Vaak is het tijdelijk, maar bij sommige ziekten kan het chronisch zijn en een medische behandeling vereisen.

Tijdelijke hypocalciëmie
Tijdelijke hypocalciëmie kan voorkomen bij brandwonden en sepsis (bloedvergiftiging). Symptomen zijn vaak afwezig. Hypocalciëmie na schildklierchirurgie is gebruikelijk maar meestal van voorbijgaande aard. Minder dan 1% van de chirurgische ingrepen waarbij de schildklier wordt verwijderd, leidt tot permanente hypocalciëmie. Hypocalciëmie kan ook het gevolg zijn van het gebruik van bepaalde medicijnen zoals bisfosfonaten (medicatie bij botaandoeningen) en calcitonine.

Chronische hypocalciëmie

De chronische vorm van hypocalciëmie kan ontstaan bij diverse aandoeningen.

Acute ernstige hyperfosfatemie
Hyperfosfatemie (te veel fosfaat in het bloed) kan leiden tot hypocalciëmie, bijvoorbeeld bij acute pancreatitis (ontsteking van de alvleesklier), hypothermie (verlaagde lichaamstemperatuur), het tumorlysissyndroom en rhabdomyolyse (afbraak van spierweefsel).

Hypomagnesiëmie
Een magnesiumtekort kan hypocalciëmie veroorzaken door het gebruik van geneesmiddelen zoals antibiotica, diuretica (plaspillen) en maagzuurremmers. Bij bepaalde darmaandoeningen die gepaard gaan met chronische diarree kan hypomagnesiëmie ontstaan. Ook een verhoogde productie van aldosteron (hyperaldosteronisme), onvoldoende magnesiumopname via voeding, alcoholisme en zwangerschap kunnen leiden tot hypomagnesiëmie. Symptomen zoals nystagmus, verwardheid, vermoeidheid en verminderde reflexen kunnen optreden, al zijn deze vaak enkel zichtbaar bij een bloedonderzoek.

Hypoparathyreoïdie
Hypocalciëmie kan voorkomen bij een te traag werkende bijschildklier(en), vaak als gevolg van hypomagnesiëmie, de ziekte van Addison (bijnierinsufficiëntie) en andere schade aan de bijschildklieren. Symptomen zijn onder andere broze nagels, ochtendhoofdpijn, hoofdpijn, cataract (staar), zwakte en angst.

Nierinsufficiëntie
Nierinsufficiëntie kan leiden tot een verlaagd calciumgehalte in het bloed. Een chronische nierziekte is een veelvoorkomende oorzaak van hypocalciëmie.

Vitamine D-deficiëntie
Een tekort aan vitamine D kan hypocalciëmie veroorzaken, vaak door onvoldoende blootstelling aan zonlicht, melkallergie en een strikt vegetarisch dieet. Vitamine D is nodig voor de opname van calcium uit voeding.

Neurologische symptomen en spierkrampen

Hypocalciëmie kan leiden tot diverse neurologische en psychische symptomen zoals depressie, delirium (acute verwardheid), verhoogde prikkelbaarheid, geheugenverlies, hallucinaties en verwardheid. Bij zeer lage calciumspiegels kunnen tintelingen (meestal in de vingers, voeten, tong en lippen), spiertrekkingen, spierpijn, verhoogde spierprikkelbaarheid (tetanie), spierkrampen in het strottenhoofd (larynxspasmen) waardoor ademhalingsproblemen kunnen ontstaan, grimassen, hartritmestoornissen, convulsies (stuipen) en epileptische aanvallen optreden.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek

Hypocalciëmie wordt vastgesteld door middel van een uitgebreid bloedonderzoek.

Diagnostisch criterium

Er is sprake van hypocalciëmie wanneer het serumniveau lager is dan 8,5-10,5 mg/dl voor totaal serumcalcium of lager dan 4,7-5,3 mg/dl voor geïoniseerd calcium. Het totale serumcalciumgehalte kan niet alleen gebruikt worden voor diagnose aangezien calcium grotendeels gebonden is aan eiwitten, vooral albumine. Een laag serumalbuminegehalte kan resulteren in een lager totaal serumcalciumgehalte, terwijl het geïoniseerde calcium normaal kan blijven. Een dagelijkse inname van 1.000-1.500 mg calcium is normaal gesproken vereist om elektrolytenstoornissen te voorkomen. Bovendien moet het overtollige calcium via de urine worden uitgescheiden.

Behandeling van hypocalciëmie

Een patiënt met magnesiumtekort krijgt intraveneus magnesiumsulfaat toegediend. Voor andere vormen van hypocalciëmie wordt intraveneus calcium toegediend. Daarnaast kunnen calciumsupplementen en vitamine D-supplementen oraal worden ingenomen bij hypoparathyreoïdie, omdat vitamine D de opname van calcium uit het spijsverteringskanaal verhoogt. De arts behandelt ook de onderliggende oorzaak.

Prognose van een verlaagd calciumgehalte in het bloed

Met de toediening van calcium (en vitamine D) kan de calciumspiegel in het bloed weer normaal worden.

Complicaties

Soms kan het benigne fasciculatiesyndroom (onvrijwillige spiertrekkingen) optreden bij een tekort aan calcium in het bloed. Ook het risico op leukonychie (witte nagels) is groter bij patiënten met hypocalciëmie.

Preventie van hypocalciëmie

Een adequate inname van calcium en vitamine D is essentieel voor de preventie van hypocalciëmie. Dit kan worden bereikt door een dieet rijk aan calcium en voldoende blootstelling aan zonlicht om de productie van vitamine D te stimuleren. Voor mensen met een verhoogd risico, zoals ouderen en mensen met bepaalde medische aandoeningen, kunnen supplementen en regelmatige medische controles nodig zijn om de calciumspiegel op peil te houden.

Lees verder

• Calciumsupplementen: Indicatie, gebruik en bijwerkingen
• Hypercalciëmie: Verhoogd calciumgehalte van het bloed
• Calcium: Voedingsmiddelen, functie & tekort aan dit mineraal