Hypothermie (onderkoeling): Verlaagde lichaamstemperatuur

Hypothermie (onderkoeling) is een symptoom waarbij de interne lichaamstemperatuur abnormaal laag is. Normaal gesproken is de normale lichaamstemperatuur 37 °C. Van hypothermie is sprake wanneer deze lager is dan 35 °C. Dit komt door blootstelling aan koude of door allerlei aandoeningen. Chronisch ziekten, zuigelingen en ouderen krijgen sneller te maken met dit symptoom. In een milde fase ervaart een patiënt onder andere rillingen, duizeligheid en vermoeidheid. Bij een ernstig verlaagde lichaamstemperatuur is een langzame ademhaling, bewustzijnsverlies en een coma mogelijk. De patiënt uit de koude omstandigheden halen en langzaam verwarmen is nodig om het lidmaat of het leven van de patiënt te redden. Afhankelijk van de mate van onderkoeling volgt dan nog een ziekenhuisbehandeling. Enkele tips zijn tot slot voorhanden voor het voorkomen van hypothermie.

• Oorzaken van symptoom
• Onderkoeling door blootstelling aan koude
• Risicofactoren
• Symptomen: Rillen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van verlaagde lichaamstemperatuur
• Preventie hypothermie
• Prognose onderkoeling
• Complicaties lage lichaamstemperatuur

Oorzaken van symptoom

Regulatie in de hersenen

De hypothalamus in de hersenen regelt de lichaamstemperatuur. Deze hersenstructuur herkent veranderingen in de lichaamstemperatuur en reageert hierop zodat de lichaamstemperatuur weer stabiliseert. Indien de omgeving kouder is, gaat het lichaam rillen zodat meer warmteproductie op gang komt. De toename van de spieractiviteit (bij het maken van rillingen) bevordert de warmtevorming. Maar als het warmteverlies groter is dan het vermogen van het lichaam om meer warmte te maken, daalt de lichaamstemperatuur.

Reactie van lichaam op koude

Naarmate de temperatuur daalt, schudt het lichaam door het rillen bloed weg van de huid. Dit bloed gaat naar de vitale organen van het lichaam, waaronder het hart, de longen, de nieren en de hersenen. Het hart en de hersenen zijn het meest gevoelig voor koude, en de elektrische activiteit in deze organen vertraagt als gevolg van koude. Als de lichaamstemperatuur blijft dalen, ontstaat orgaanfalen wat leidt tot de dood. Hypothermie is het tegenovergestelde van hyperthermie (abnormale hoge lichaamstemperatuur), hetgeen aanwezig is bij warmte-uitputting (zonnesteek: oververhitting van het lichaam door een defect in het koelsysteem) en een hitteberoerte.

Onderkoeling door blootstelling aan koude

Onderkoeling komt vaker voor in de winter, maar temperaturen hoeven niet te koud te zijn om een lagere lichaamstemperatuur te ontwikkelen. Te lang in koud water blijven bijvoorbeeld, leidt tot hypothermie. Ook watertemperaturen die comfortabel zouden zijn als buitentemperatuur, leiden mogelijk tot hypothermie bij langdurige blootstelling. airconditioning en ijsbaden vormen eveneens een risico op onderkoeling bij ouderen. Een lagere lichaamstemperatuur komt tot slot tot stand bij enkele metabolische aandoeningen door problemen met de schildklieren, de bijnieren of de hypofyse in de hersenen.

Risicofactoren

Vooral zuigelingen (die in koude kamers slapen) en ouderen zijn getroffen door een verlaagde lichaamstemperatuur. Ook patiënten met een chronische hartziekte, een bloedaandoening, een schildklierziekte, diabetes mellitus (suikerziekte) en een ernstig trauma lijden sneller aan de verlaagde lichaamstemperatuur. Verder speelt ondervoeding ook een rol in de totstandkoming van dit symptoom. Het nemen van bepaalde medicijnen (zoals antipsychotica), alcohol en drugs zijn tot slot andere risicofactoren voor een lagere lichaamstemperatuur.

Symptomen: Rillen

Hypothermie ontstaat geleidelijk waardoor het in het beginstadium moeilijk is om de symptomen te zien. Bij koude probeert het lichaam warmte te produceren door te gaan rillen. Door deze rillingen is het lichaam evenwel niet in staat om energie op te slaan, zodat de patiënt energie verliest bij deze koude rillingen. Het rillen is een vroeg teken van hypothermie.

Milde hypothermie

Symptomen van milde hypothermie zijn onder meer:

• coördinatieproblemen
• duizeligheid
• een snellere hartslag (tachycardie)
• een verhoogde ademhaling (tachypneu)
• honger en misselijkheid
• klappertanden
• rillen / rillingen
• spraakproblemen
• vermoeidheid

Matige hypothermie
Symptomen van matige tot ernstige hypothermie zijn onder meer:

• apathie (gebrek aan motivatie in het leven)
• bevingen, maar wanneer hypothermie nog verslechtert, dan houdt ook dit op
• bewustzijnsverlies
• coma
• een ondiepe, langzame ademhaling (bradypneu)
• een onduidelijke spraak
• een zwakke pols
• nog meer coördinatieproblemen
• significante verwardheid
• slaperigheid

Diagnose en onderzoeken

De temperatuur meten van een patiënt onthult de hypothermie. Deze bedraagt dan onder de 35 graden Celsius. Een rectale temperatuurmeting biedt meestal meer nauwkeurige resultaten. Dringende medische hulp is nodig wanneer hypothermie aanwezig is.

Behandeling van verlaagde lichaamstemperatuur

De mate van hypothermie bepaalt welke behandeling nodig is. Bij milde hypothermie zijn enkele zelfzorgmaatregelen vaak voldoende om weer op te warmen, terwijl een ziekenhuisopname vereist is bij meer ernstige onderkoelingsverschijnselen.

EHBO

De hulpverlener (of eventueel patiënt zelf) moet EHBO toepassen om de onderkoelingsverschijnselen te verhelpen. Plotse bewegingen zijn niet goed voor het hart; deze moet de patiënt (of hulpverlener van de patiënt) zien te vermijden. Wrijven of masseren is bijgevolg uit den boze. Daarnaast moet de patiënt weggaan van de koude, en alle natte kledij uitdoen. Verder mag de patiënt dan op en ook onder een warme deken gaan liggen (weg van de koude grond). De hulpverlener mag zelfs bij de patiënt gaan liggen om zijn eigen lichaamswarmte over te brengen. De hulpverlener moet wel regelmatig de ademhaling van de patiënt controleren. Warme, droge kompressen zijn eveneens nuttig voor het langzaam verwarmen van de patiënt. Tot slot mag de patiënt warme dranken drinken, maar zeker geen alcohol of cafeïne.

Ziekenhuis

In het ziekenhuis sluit de arts de patiënt aan aan een hemodialyse-apparaat. Hiermee is het mogelijk om het bloed van de patiënt langzaam te verwarmen. Verder krijgt hij intraveneus (via een ader) vocht toegediend. Het inademen van warme, bevochtigde lucht is eveneens een behandelingsoptie.

Preventie hypothermie

Naar buiten gaan

Alcohol drinken is niet verstandig vlak voordat mensen naar buiten gaan. Vooral senioren zijn vatbaar voor hypothermie; zij blijven bij koude weersomstandigheden best binnen. Is het toch nodig om naar buiten te gaan, dan beluisteren mensen best het weerbericht en houden ze rekening met de gevoelstemperatuurwaarschuwingen.

Buiten zijn

Het dragen van kledij in lagen houdt mensen warm in koude weersomstandigheden. Verder is het verstandig om geen overmatige inspanningen te leveren. Hierdoor gaat een patiënt meer zweten en komt nog meer energie vrij. Gaan mensen naar buiten, dan is het aangewezen om een hoed met een brede rand te dragen die de oren bedekt. Ook handschoenen en warme, droge sokken dragen, zijn nodig. Blijven bewegen is verder essentieel om een lage lichaamstemperatuur te voorkomen.

Prognose onderkoeling

Wanneer patiënten een snelle behandeling krijgen, herstellen ze volledig.

Complicaties lage lichaamstemperatuur

Een snelle diagnose en behandeling voorkomt levensbedreigende complicaties. Een amputatie en de dood volgen namelijk veelal wanneer geen snelle behandeling volgt.