Leeftijdsgebonden cataract: Vertroebeling van de ooglens

Bij leeftijdsgebonden cataract is de ooglens in het oog vertroebeld, waardoor de patiënt minder goed ziet. Zowel de gezichtsscherpte als het kleurenzicht gaan geleidelijk achteruit bij deze pijnloze oogaandoening. In het begin helpen nog enkele aanpassingen en een nieuwe bril, maar later is een operatie nodig om de vertroebelde lens te verwijderen. Wanneer cataract geen behandeling krijgt, leidt dit meestal tot blindheid. Veel risicofactoren resulteren mogelijk in deze oogaandoening bij ouderen.

• Synoniemen leeftijdsgebonden cataract
• Epidemiologie vertroebeling van de ooglens
• Oorzaken vertroebeling van de ooglens
• Risicofactoren oogaandoening
• Symptomen ogen: Achteruitgang gezichtsscherpte en kleurenzicht
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van het oog met een vertroebelde lens
• Prognose leeftijdsgebonden cataract
• Complicaties voor het gezichtsvermogen
• Preventie grijze staar: Ogen beschermen
• Praktische omgangstips bij leeftijdsgebonden cataract
• Behandeling en oogzorg
• Aanpassingen in het dagelijks leven
• Misvattingen rond leeftijdsgebonden cataract
• Leeftijdsgebonden cataract is alleen een gevolg van veroudering
• Leeftijdsgebonden cataract veroorzaakt altijd plotselinge blindheid
• Leeftijdsgebonden cataract is altijd te verhelpen met brillen
• Leeftijdsgebonden cataract heeft geen invloed op de algehele gezondheid
• Leeftijdsgebonden cataract kan niet voorkomen worden
• Leeftijdsgebonden cataract kan niet worden behandeld als het eenmaal is ontstaan

Synoniemen leeftijdsgebonden cataract

Leeftijdsgebonden cataract is ook gekend onder deze synoniemen

• Cataracta senilis
• Grijze staar bij ouderen
• Leeftijdgerelateerde cataract
• Lensopaciteit bij ouderen
• Ooglenstroebeling bij ouderen
• Seniele cataract

Epidemiologie vertroebeling van de ooglens

Seniele cataract is wereldwijd de belangrijkste oorzaak van slechtziendheid en blindheid. Milde cataract treedt vaak op bij zestigplussers, maar deze milde vertroebeling van de ooglens resulteert meestal niet in problemen met het gezichtsvermogen. Vanaf 75-jarige leeftijd hebben de meeste patiënten wel cataract die het gezichtsvermogen aantast. Verder is de zwarte bevolking vaker getroffen door cataract en ook is hierbij een groter percentage van blindheid aanwezig in vergelijking met blanken. Informatie over de seksuele voorliefde is tegenstrijdig in de medische literatuur.

Oorzaken vertroebeling van de ooglens

Het is in veel gevallen onbekend wat de precieze oorzaak van cataract is. De lens van het oog is doorgaans helder. Het werkt als de lens van een camera, waarbij licht zich richt naar de achterkant van het oog. De vorm van de lens verandert mogelijk wanneer een patiënt rond de 45 jaar is. Met het verouderen beginnen eiwitten in de lens af te breken, waardoor de lens vertroebelt. Daarom ziet een patiënt van dichtbij of veraf een object wazig (wazig gezichtsvermogen).

Risicofactoren oogaandoening

Risicofactoren voor cataract omvatten:

• alcohol
• blootstelling aan straling
• chirurgie voor een ander oogprobleem
• donkere ogen
• een familiale geschiedenis van cataract
• een langdurig gebruik van corticosteroïden (via de mond ingenomen krachtige ontstekingsremmers) of bepaalde andere geneesmiddelen
• een oogletsel (oogtrauma)
• een oogontsteking
• een slechte voeding (vitaminetekort = gebrek aan bepaalde vitaminen)
• suikerziekte (diabetes mellitus)
• uveïtis
• te veel blootstelling aan ultraviolet licht (zonlicht)

Symptomen ogen: Achteruitgang gezichtsscherpte en kleurenzicht

Meestal zijn beide ogen getroffen bij de patiënt, maar zijn de veranderingen in beide ogen wel vergelijkbaar, hoewel het éne oog soms erger is getroffen dan het andere oog. Een kenmerkend symptoom van cataract is dat de oogaandoening pijnloos is en langzaam progressief is. Dit betekent dat het gezichtsvermogen in het aangetaste oog stilaan achteruitgaat.

De patiënt heeft een bewolkt, verward, mistig, of wazig zicht. Hierdoor vermindert de gezichtsscherpte. Hij ziet ook dubbel (dubbelzien, in medische termen gekend als “diplopie”). Hij lijdt tevens aan fotofobie (overgevoelig voor licht). Hij heeft last van halo’s en lichtverblinding rond lichten. Bovendien vindt hij het lastig om ’s nachts of bij weinig licht goed te zien (nachtblindheid). Bij een slecht contrast ziet hij bepaalde vormen of kleurschakeringen niet, en ook de kleurintensiteit vervaagt. Hij ziet objecten gemakkelijk in de gele of bruine kleur. Bovendien heeft de patiënt frequent een nieuwe bril nodig. Staar leidt tot slot tot een verminderd gezichtsvermogen, zelfs bij daglicht (nycteralopie). Af en toe komen wallen onder de ogen voor bij patiënten met cataract.

Alarmsymptomen

De alarmsymptomen van cataract kunnen omvatten:

• Onverwachte achteruitgang van het gezichtsvermogen
• Steeds vaker last hebben van dubbelzien
• Toegenomen gevoeligheid voor licht
• Problemen met het zien bij weinig licht

Diagnose en onderzoeken

Oogheelkundig onderzoek

De oogarts voert een standaard oogonderzoek en een spleetlamponderzoek (oftalmoscopie) uit om cataract te diagnosticeren. Normaal gezien zijn andere oogonderzoeken niet vereist, behalve om andere oorzaken van een slecht gezichtsvermogen uit te sluiten.

Differentiële diagnose

Seniele cataract, de vorm van staar die voorkomt bij ouderen, verwart de oogarts soms met diabetische cataract, infrarood-geïnduceerde cataract, postoperatieve cataract na een vitrectomie (= glasvochtoperatie), een hoornvliestransplantatie of een glaucoomoperatie, radiotherapie geïnduceerde cataract (bijvoorbeeld bij bestraling van een oogtumor, bij bestraling van het gezicht of bij bestraling van een intracraniële tumor), traumatische cataract en uveïtis cataract.

Behandeling van het oog met een vertroebelde lens

Zelfzorg

De patiënt zorgt voor een betere verlichting en draagt een zonnebril. Dit helpt bij beginnende symptomen van cataract. Zodra het gezichtsvermogen verslechtert, zijn aanpassingen in huis nodig om valpartijen te voorkomen.

Professionele medische zorg

De oogarts schrijft in het begin regelmatig een andere bril voor, of hij geeft de patiënt een brilrecept mee voor een bril met vergrotende glazen. Een chirurgische ingreep is nodig om de vertroebelde ooglens te verwijderen wanneer de patiënt ernstige visusproblemen vertoont waarbij hij niet meer in staat is om auto te rijden, te lezen, met een computer te werken of televisie te kijken. Diverse soorten cataractoperaties zijn hierbij mogelijk. Soms heeft de patiënt andere oogproblemen zoals diabetische retinopathie (netvliesaandoening als gevolg van suikerziekte) of uveïtis, waarvoor eerst een staaroperatie nodig is alvorens de arts de verdere behandeling opstart.

Prognose leeftijdsgebonden cataract

Wanneer andere oogaandoeningen zoals maculadegeneratie aanwezig zijn, krijgt de patiënt niet steeds een optimaal zicht na de operatie. Veelal is een oogarts reeds op voorhand in staat om dit risico in te schatten.

Complicaties voor het gezichtsvermogen

Dankzij een vroege diagnose en behandeling voorkomt de patiënt blijvende problemen met het gezichtsvermogen. In zeldzame gevallen leidt cataract tot gevorderde (hypermature) cataract, wat pijnlijk is voor de patiënt. Hierdoor begint deze ooglens te lekken in andere delen van het oog. Deze veroorzaken glaucoom en een ontsteking in het oog.

Preventie grijze staar: Ogen beschermen

Diverse maatregelen kunnen cataract mogelijk voorkomen, zoals:

• Het dragen van een zonnebril met UV-filter
• Een gezonder dieet met voldoende vitaminen en antioxidanten (voorkomt oxidatieve schade in de lens)
• Het vermijden van een overmatige alcoholconsumptie
• Regelmatig oogonderzoek bij de oogarts

Praktische omgangstips bij leeftijdsgebonden cataract

Behandeling en oogzorg

Leeftijdsgebonden cataract veroorzaakt vertroebeling van de ooglens, wat leidt tot wazig zien en andere visuele problemen. De belangrijkste behandelingsoptie is vaak een operatie om de vertroebelde lens te verwijderen en deze te vervangen door een kunstlens. Patiënten die cataract hebben, moeten regelmatig hun gezichtsvermogen laten controleren om te bepalen of een operatie noodzakelijk is.

Voor mensen die nog geen operatie nodig hebben, kunnen aangepaste brillen of contactlenzen helpen om het gezichtsvermogen te verbeteren. Het vermijden van fel licht door het dragen van een hoed of zonnebril kan helpen om oogvermoeidheid te verminderen.

Aanpassingen in het dagelijks leven

Patiënten met cataract kunnen moeite hebben met het lezen van kleine letters of het uitvoeren van andere activiteiten die nauwkeurig zicht vereisen. Het aanpassen van de verlichting in huis, zoals het gebruik van helder, indirect licht, kan het makkelijker maken om te zien. Bij het lezen of het uitvoeren van fijne motorische taken, kan het gebruik van vergrootglazen of andere hulpmiddelen nuttig zijn.

Aangepaste routines die rekening houden met visuele beperkingen, zoals het organiseren van dagelijkse activiteiten in goed verlichte omgevingen, kunnen ook helpen de algehele functionaliteit te behouden.

Misvattingen rond leeftijdsgebonden cataract

Leeftijdsgebonden cataract is een veelvoorkomende aandoening waarbij de ooglens geleidelijk vertroebelt, wat leidt tot verminderd zicht. Veel mensen hebben onjuiste ideeën over cataract, de oorzaken ervan en de behandelingsmogelijkheden.

Leeftijdsgebonden cataract is alleen een gevolg van veroudering

Een veelvoorkomende misvatting is dat leeftijdsgebonden cataract uitsluitend het resultaat is van veroudering. Hoewel het inderdaad vaker voorkomt naarmate mensen ouder worden, kunnen er andere factoren zijn die de ontwikkeling van cataract versnellen, zoals langdurige blootstelling aan alcohol, roken, of het gebruik van bepaalde medicijnen. Bepaalde medische aandoeningen, zoals diabetes mellitus, kunnen ook bijdragen aan de vorming van cataract op jongere leeftijd.

Leeftijdsgebonden cataract veroorzaakt altijd plotselinge blindheid

Veel mensen denken dat cataract altijd snel tot volledige blindheid leidt, maar dit is niet het geval. Cataract ontwikkelt zich meestal geleidelijk en de meeste mensen merken in het begin slechts een lichte verandering in hun gezichtsvermogen, zoals wazig zicht of moeite met het zien van lichten 's nachts. In de vroege stadia kunnen mensen vaak nog normaal functioneren, en er is geen onmiddellijke dreiging van blindheid.

Leeftijdsgebonden cataract is altijd te verhelpen met brillen

Er bestaat de misvatting dat cataract altijd kan worden gecorrigeerd met een bril. In de beginfase van de aandoening kan een bril de symptomen verlichten, maar zodra de cataract vordert, helpt een bril vaak niet meer. De enige effectieve behandeling voor gevorderde cataract is een operatie waarbij de vertroebelde lens wordt verwijderd en vaak vervangen door een kunstlens.

Leeftijdsgebonden cataract heeft geen invloed op de algehele gezondheid

Sommige mensen geloven dat cataract slechts een visuele aandoening is zonder invloed op de algehele gezondheid. Hoewel cataract voornamelijk het zicht beïnvloedt, kan het indirect andere gezondheidsproblemen veroorzaken. Verminderd zicht kan bijvoorbeeld het risico op vallen vergroten, wat vooral gevaarlijk kan zijn voor ouderen. Het kan ook leiden tot vermijdingsgedrag, waardoor mensen minder actief worden en daardoor hun algehele gezondheid verslechtert.

Leeftijdsgebonden cataract kan niet voorkomen worden

Veel mensen denken dat er niets is dat ze kunnen doen om leeftijdsgebonden cataract te voorkomen. Hoewel het verouderingsproces een belangrijke factor is, kunnen er stappen worden ondernomen om de kans op cataract te verlagen. Het handhaven van een gezond dieet, het vermijden van alcohol en sigaretten, en het beschermen van de ogen tegen de schadelijke effecten van UV-straling door het dragen van zonnebrillen, kan allemaal helpen om de kans op cataract te verminderen.

Leeftijdsgebonden cataract kan niet worden behandeld als het eenmaal is ontstaan

Er bestaat de misvatting dat cataract, eenmaal ontstaan, niet behandeld kan worden. Dit is niet waar, omdat cataract effectief kan worden behandeld met een operatie. De chirurgische procedure is een van de meest succesvolle en risicoloze operaties die in de geneeskunde worden uitgevoerd, met een hoog succespercentage en een snelle herstelperiode. De meeste patiënten ervaren een significante verbetering van hun gezichtsvermogen na de operatie.

Lees verder

• Congenitale cataract (staar): Vertroebeling van de ooglens
• Studie: Oogdruppels met lanosterol bij oogziekte cataract
• Staaroperaties: Kunstlens vervangt vertroebelde lens
• Leeftijdsgebonden cataract: Grijze staar voorkomen
• Leeftijdsgebonden oogziekten: Oogaandoeningen bij ouderen