Leeftijdsgebonden oogziekten: Oogaandoeningen bij ouderen
Vanaf veertigjarige leeftijd verandert het gezichtsvermogen geleidelijk. Mensen hebben dan mogelijk een bril nodig om van dichtbij te zien of anders hebben ze meer moeite om zich aan te passen aan verblinding of om bepaalde kleuren te onderscheiden. Deze veranderingen zijn een normaal onderdeel van de veroudering van het oog. Deze veranderingen alleen leiden normaal gesproken niet tot een ernstig verlies van het gezichtsvermogen. Maar naarmate mensen verouderen, lopen ze wel een hoger risico om leeftijdsgebonden oogziekten en te ontwikkelen. Voorbeelden hiervan zijn leeftijdsgebonden maculadegeneratie, cataract, een diabetische oogziekte, glaucoom en droge ogen.
Epidemiologie
Leeftijdsgebonden oogziekten komen veel voor bij ouderen en zijn een belangrijke oorzaak van visuele beperkingen en blindheid wereldwijd. De prevalentie van aandoeningen zoals maculaire degeneratie, glaucoom, en cataract neemt toe met de leeftijd. In veel landen worden oogziekten een steeds grotere zorg vanwege de vergrijzing van de bevolking. Epidemiologische studies tonen aan dat bijna de helft van de mensen boven de 65 jaar enige vorm van leeftijdsgebonden oogziekte heeft.
Oorzaken
Leeftijdsgebonden oogziekten worden voornamelijk veroorzaakt door verouderingsprocessen in het oog. Genetische aanleg, oxidatieve stress, en blootstelling aan uv-straling zijn belangrijke factoren. Maculaire degeneratie, bijvoorbeeld, is vaak gerelateerd aan de ophoping van afvalstoffen in de macula van het oog. Glaucoom is vaak het gevolg van verhoogde oogdruk die de zenuwvezels beschadigt. Cataract ontstaat door de veroudering van de ooglens, waardoor deze vertroebeld raakt.
Cataract
Oorzaken
De lens van het oog is transparant, waardoor het licht er doorheen kan gaan om zich vervolgens op het
netvlies te richten.
Cataract (grijze staar) verwijst naar een
oogprobleem waarbij deze lens ondoorzichtig wordt en vertroebelt, waardoor de lichtstroom naar het netvlies door de lens wordt verstoord. Wanneer het eiwit waaruit de lens bestaat samen begint te klonteren, begint het troebeleffect, dat het zicht verstoort.
Een overmatige blootstelling aan de zon is een risicofactor voor glaucoom /
Bron: Blueeve, Pixabay Risicofactoren
Enkele van de belangrijkste risicofactoren voor cataract zijn onder andere een oudere leeftijd, wonen in hooggelegen gebieden en een
langdurige blootstelling aan de schadelijke UV-stralen van zonlicht.
Symptomen
Bekende symptomen van ouderdomscataract zijn een troebel of
wazig zicht, een
overgevoeligheid voor licht (fotofobie) en verblinding, vervaagde kleuren (
verminderd kleurenzicht) en veel schittering zien. Hoewel cataract een niet-besmettelijke oogziekte is, krijgen veel mensen staar in beide ogen.
Behandeling
Een
cataractoperatie verhelpt de oogziekte. Dankzij enkele
preventieve maatregelen is het mogelijk om de kans op het krijgen van deze oogaandoening te verkleinen.
Diabetische retinopathie
Oorzaken
Het netvlies heeft een cluster van bloedvaten.
Diabetische retinopathie is een
complicatie van diabetes mellitus (suikerziekte) en een belangrijke oorzaak van blindheid. De diabetische oogziekte treedt op wanneer suikerziekte de kleine bloedvaten in het netvlies beschadigt. Deze veranderingen in de retinale bloedvaten zijn mogelijk te wijten aan verschillende types. Bij sommigen zwellen de bloedvaten op en lekken ze vloeistof. Bij anderen groeien bloedvaten abnormaal op het oppervlak van het netvlies (
oculaire neovascularisatie).
Symptomen
Drijvers (floaters) die door het gezichtsveld flitsen, zijn vaak één van de belangrijkste symptomen van diabetische
retinopathie. Andere symptomen bestaan uit een verminderd kleurenzicht, een schommelend gezichtsvermogen en een verlies van het zicht.
Behandeling
Het is niet mogelijk om diabetische retinopathie volledig te vermijden, maar het verkleinen van de risico's is wel goed mogelijk. Een effectieve controle van de bloedsuikerspiegel vermindert de progressie van retinopathie. Bij ernstige diabetische retinopathie zet de arts laserchirurgie in om de oogziekte te behandelen.
Preventie
Diabetici moeten voorts één keer per jaar een
oogonderzoek krijgen waarbij de oogarts de pupillen verwijdt met speciale
oogdruppels (
mydriatica). Hij doet dit namelijk om via een
oftalmoscopie de achterkant van het oog te bekijken, waar het netvlies gelegen is. Een strikte controle van de bloedsuikerspiegel is tot slot noodzakelijk
Glaucoom is één van de mogelijke symptomen van glaucoom /
Bron: Geralt, PixabayGlaucoom
Oorzaken
Glaucoom is een groep ziekten waarbij schade aan de
oogzenuw ontstaat hetgeen resulteert in een verlies van gezichtsvermogen en blindheid. De oogziekte is meestal geassocieerd met een hoge vloeistofdruk in het oog hetgeen het gevolg is van het onvermogen van vloeibaar kamerwater om op de juiste manier af te vloeien. Hierdoor verzamelt de vloeistof zich, wat resulteert in een hogere druk en schade aan de oogzenuw. De (leeftijdsgebonden) oogaandoening tast het zicht aan de zijkant aan (
verlies van perifeer gezichtsvermogen).
Risicofactoren
Risicofactoren voor glaucoom zijn onder andere van Afro-Amerikaanse afkomst zijn, zestigplusser zijn, een familiegeschiedenis van de oogziekte hebben en een verhoogde oogdruk.
Symptomen
Enkele symptomen van glaucoom zijn ernstige
oogpijn, wazig zien,
roodheid in de ogen,
halo's rond lichten zien,
hoofdpijn,
misselijkheid en/of
braken, al merken sommige patiënten zeker in het beginstadium weinig symptomen van de oogziekte.
Behandeling
Glaucoomverlagende oogdruppels,
laserchirurgie en/of diverse operatietechnieken zijn mogelijk voor het behandelen van glaucoom.
Enkele adviezen verlagen het risico op de oogziekte glaucoom.
Leeftijdgebonden maculadegeneratie
Oorzaken
De macula, het centrale deel van het netvlies, is verantwoordelijk om het zicht te behouden in het centrum van het gezichtsveld. Een persoon heeft een centraal gezichtsvermogen nodig om voorwerpen helder te kunnen zien en voor het uitvoeren van dagelijkse activiteiten zoals lezen, schrijven en autorijden.
Leeftijdsgebonden maculadegeneratie is een leeftijdsgerelateerde oogziekte waarbij de macula aangetast is. De patiënt verliest bij
droge maculadegeneratie of
natte maculadegeneratie geleidelijk het scherp centraal gezichtsvermogen.
Symptomen
Autorijden, lezen, gezichten herkennen en andere dagelijkse activiteiten zijn bemoeilijkt wanneer een patiënt lijdt aan dit oogprobleem dat geassocieerd is met het ouder worden. Een
vervormd zicht, rechte lijnen die krom of gegolfd lijken, dingen die er kleiner uitzien dan hun werkelijke formaat en kleuren die vervaagd lijken zijn andere symptomen van leeftijdsgebonden maculadegeneratie. Zelden leidt deze oogaandoening tot volledige blindheid.
Behandeling
Voor leeftijdsgerelateerde maculadegeneratie is er anno oktober 2020 geen behandeling beschikbaar, met uitzondering van enkele
vitaminen die het proces zouden kunnen vertragen. Enkele tips helpen bij de
preventie van leeftijdsgebonden maculadegeneratie.
Ouderdomsverziendheid
Symptomen
Presbyopie (
ouderdomsverziendheid) ontwikkelt zich meestal rond 45-jarige leeftijd. De lens in het oog van kinderen en jongvolwassenen kan zich gemakkelijk op objecten richten, op een andere manier en op een correcte manier, voor voorwerpen dichtbij of veraf. Door de
veroudering van het oog werkt het richtingsvermogen van de lens niet meer goed.
Behandeling
Dit oogprobleem is in de meeste gevallen te verhelpen met een leesbril en
contactlenzen.
Risicofactoren
Belangrijke risicofactoren voor leeftijdsgebonden oogziekten zijn onder andere ouderdom, genetische aanleg, blootstelling aan uv-straling, en een ongezonde levensstijl. Roken en een dieet met weinig antioxidanten kunnen ook bijdragen aan het risico op oogziekten. Voor sommige aandoeningen, zoals glaucoom, kunnen ook hoge bloeddruk en diabetes een rol spelen.
Symptomen van leeftijdsgerelateerde oogziekten
Het is belangrijk om zich bewust te zijn van de tekenen van leeftijdsgerelateerde oogproblemen zodat mensen tijdig actie kunnen ondernemen om een goed gezichtsvermogen te behouden. Als een patiënt één van volgende symptomen ervaart, moet hij zo snel mogelijk een oogarts raadplegen voor een uitgebreid oogonderzoek.
Blinde vlekken (scotomen)
Sommige patiënten bemerken plots of geleidelijk
blinde vlekken in het gezichtsveld.
Droge, geïrriteerde ogen
Aanhoudende
oogirritatie en/of oogpijn op het oppervlak van de ogen, of ogen die geen normale hoeveelheden tranen produceren, zijn veel voorkomende symptomen van het
droge ogen-syndroom. Droge ogen treden op wanneer het oog niet goed traant of wanneer de tranen niet de juiste consistentie hebben en te snel verdampen. Droge ogen kunnen door de veroudering van het oog steeds ernstiger worden, omdat het lichaam steeds minder tranen produceert of omdat de tranen van een oudere patiënt veranderen. Droge ogen maken het patiënten moeilijker om bepaalde activiteiten uit te voeren, zoals het gebruik van een computer of het lezen gedurende een langere periode. Remedies voor droge ogen bestaan uit het bevochtigen van de ogen met
kunsttranen of andere verkrijgbare oogdruppels die de patiënt moet gebruiken via correcte
oogdruppelrichtlijnen.
Dubbelzien
Veel oogaandoeningen veroorzaken mogelijk een
dubbel zicht. Dubbelzien wijst echter soms ook op een beroerte of een andere ernstige aandoening. Als een patiënt plotseling een dubbel zicht ervaart, is onmiddellijk een onderzoek door de oogarts of huisarts nodig.
Tunnelzicht
Wanneer een patiënt het perifeer gezichtsvermogen verliest, ervaart hij
tunnelzicht (kokerzicht). Het gezichtsveld versmalt hierbij. Vaak is glaucoom de oorzaak van deze vermindering van het vermogen om objecten te zien die zich aan de zijkant bevinden. Medische aandacht is vereist. Zonder behandeling verergert het
gezichtsveldverlies, wat leidt tot een smaller tunnelzicht en mogelijk blindheid.
Verdonkerd zicht
Als een patiënt het gevoel ervaart dat hij alles verdonkert ziet, is dit mogelijk het resultaat van een
netvliesloslating. Door de loslating scheidt het netvlies van het vaatvlies, de kritieke voedende laag van bloedvaten. Een spoedbehandeling is nodig om een blijvend verlies van het gezichtsvermogen te voorkomen.
Vermindering van het centrale zicht
Een vervormd zicht, zoals rechte lijnen die golvend lijken, wijst mogelijk op van leeftijdsgebonden maculadegeneratie, één van de belangrijkste oorzaken van blindheid bij ouderen. Moderne medische behandelingen stoppen of beperken soms de mate van verlies van het gezichtsvermogen.
Vlekken en drijvers
Het plotseling verschijnen van veel vlekken en drijvers is mogelijk het resultaat van een scheur in het netvlies of een netvliesloslating en vereist onmiddellijke medische aandacht.
Wazig zien is één van de mogelijke tekenen van cataract /
Bron: Nufkin, Flickr (CC BY-2.0)Wazig zicht
Wazig zien, ’s avonds halo's rond lichten zien en verminderd kleuren zien zijn mogelijke symptomen van cataract. Staar verergert geleidelijk als de ooglens blijft verouderen. Het zicht kan blijven verslechteren. Te lang wachten op een cataractoperatie verhoogt het risico op complicaties, zoals glaucoom. Als een staaroperatie te lang wordt uitgesteld, is het voor de chirurg bovendien lastiger om de troebele lens goed en veilig te verwijderen.
Alarmsymptomen
Alarmsymptomen van leeftijdsgebonden oogziekten kunnen variëren afhankelijk van de aandoening. Symptomen zoals wazig zien, verminderde gezichtsvermogen, het zien van lichtflitsen of zwarte vlekken, en verlies van perifere visie kunnen wijzen op ernstigere oogproblemen. Bij het ervaren van deze symptomen is het belangrijk om een oogarts te raadplegen voor een grondige evaluatie en diagnose.
Diagnose en onderzoeken
De diagnose van leeftijdsgebonden oogziekten wordt gesteld door middel van een oogonderzoek, waarbij de arts de gezondheid van het oog beoordeelt. Specifieke tests kunnen de toestand van de retina, de oogdruk en de lens evalueren. Deze kunnen onder andere bestaan uit een fundoscopie, tonometrie en optische coherentie tomografie (OCT). Regelmatige oogonderzoeken zijn cruciaal voor het tijdig opsporen van leeftijdsgebonden aandoeningen.
Behandelingen, hulpmiddelen en aanpassingen voor ouderen met oogziekte
Bij sommige ouderen heeft het verlies van het gezichtsvermogen effect op het dagelijks leven. Voor bepaalde leeftijdgebonden oogaandoeningen bestaan chirurgische ingrepen, medicijnen, een bril of contactlenzen. Soms is het echter niet mogelijk om het volledig verlies van het gezichtsvermogen te herstellen of een achteruitgang van het zicht te voorkomen. Deze slechtziende patiënten hebben mogelijk baat bij hulp(middelen) en aanpassingen om weer actief aan het leven deel te kunnen nemen. Het lezen van de mail is mogelijk met
computerhulpmiddelen, winkelen en weer buitenkomen kan met behulp van een
witte stok, koken gebeurt met behulp van
aanpassingen in de keuken en kookhulpmiddelen, het lezen van een boek is mogelijk dankzij een
optisch hulpmiddel of
beeldschermloep, …
Prognose
De prognose voor leeftijdsgebonden oogziekten hangt af van de ernst van de aandoening en het tijdstip van diagnose. Vroegtijdige opsporing en behandeling kunnen de progressie van de ziekte vertragen en de levenskwaliteit verbeteren. Bij sommige aandoeningen kan echter het gezichtsvermogen verminderd blijven, vooral als de aandoening laat wordt ontdekt of niet goed wordt behandeld.
Complicaties
Complicaties van leeftijdsgebonden oogziekten kunnen variëren van verdere verslechtering van het gezichtsvermogen tot functionele beperkingen in het dagelijks leven. Ernstige gevallen kunnen leiden tot blindheid of een aanzienlijk verlies van gezichtsvermogen. Regelmatige medische follow-up en een goede behandeling zijn belangrijk om complicaties te voorkomen.
Preventie van leeftijdsgebonden oogaandoeningen
Ooggezonde voeding
De voeding heeft veel te maken met de
ooggezondheid. De meeste mensen erkennen het belang van een
gezonde voeding niet om oogproblemen te voorkomen naarmate ze verouderen. Een
ooggezonde voeding bestaat uit onder andere veel groenten, fruit en
omega 3-vetzuren.
Een uitgebreid preventief oogonderzoek is van primordiaal belang bij het tijdig opsporen van leeftijdgebonden oogziekten /
Bron: Jeff Dahl, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Uitgebreid oogonderzoek
Iedereen van veertig jaar of ouder moet een oogarts bezoeken voor een uitgebreid oogonderzoek. Veel oogziekten hebben geen vroege waarschuwingssignalen of -symptomen. Dankzij een uitgebreid oogonderzoek is het voor de oogarts wel mogelijk om oogziekten in de vroege stadia te detecteren voordat het gezichtsvermogen verloren gaat. Een vroege opsporing en behandeling helpt bij het behoud van het gezichtsvermogen. Zelfs als een patiënt geen oogproblemen ondervindt, is het verstandig een oogarts te bezoeken voor een oogonderzoek.
Zonnebril dragen
Een andere eenvoudige maar effectieve manier om de ogen te beschermen tegen schadelijke
UV-stralen, is door het dragen van een beschermende
zonnebril.
Lees verder