Oftalmoscopie (fundoscopie): Onderzoek achterkant van oog

Oftalmoscopie is van onschatbare waarde voor het opsporen van tal van oogaandoeningen. De oogarts bekijkt via een oftalmoscoop de achterkant van het oog, de fundus. De fundus – de binnenste structuren van de oogbol – bestaat uit het netvlies, het glasachtige lichaam, de retina, retinale bloedvaten, de macula en de papil. Een oftalmoscopie wordt ook wel fundoscopie of netvliesonderzoek genoemd en is meestal onderdeel van een standaard oogonderzoek. Enkele voorbereidingen zijn nodig alvorens dit onderzoek kan plaatsvinden. Zeer zelden brengt deze oogtest risico's met zich mee.

• Indicatie oogonderzoek: Oogaandoeningen opsporen
• Voor de oogtest
• Tijdens het onderzoek: Oogarts onderzoekt achterkant van het oog
• Na de fundoscopie
• Risico’s van oftalmoscopie
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Indicatie oogonderzoek: Oogaandoeningen opsporen

De oogarts gebruikt oftalmoscopie voor de screening van oogziekten die de bloedvaten aantasten. Het onderzoek is nuttig bij de diagnose van de volgende oogziekten:

• Cytomegalovirus retinitis (CMV) (een infectie van de retina)
• Glaucoom (hoge oogdruk)
• Hypertensie (medische term voor "hoge bloeddruk")
• Maculapucker (litteken op het netvlies met vervormd zien en wazig zien)
• Maculadegeneratie (verlies van gezichtsvermogen in het midden van het gezichtsveld)
• Oogmelanoom (een vorm van huidkanker in het oog)
• Netvliesloslating
• Schade aan de oogzenuw
• Suikerziekte: (netvliesaandoening als gevolg van suikerziekte) (diabetes mellitus – diabetische retinopathie)

Een patiënt krijgt bij een uitgebreid oogonderzoek altijd een oftalmoscopie. Een regelmatig oogonderzoek is essentieel, omdat hiermee tal van oog- en andere aandoeningen kunnen worden opgespoord.

Voor de oogtest

Vooraf deelt de patiënt aan de arts mee of hij allergisch is voor bepaalde medicijnen en ook welke medicatie hij gebruikt. De oogdruppels zijn namelijk niet altijd geschikt bij een allergie. Daarnaast kunnen sommige geneesmiddelen interageren met de oogdruppels. De oogarts moet ook weten of er een familiale geschiedenis is van glaucoom, omdat de gebruikte oogdruppels de oogdruk kunnen verhogen bij een patiënt die mogelijk glaucoom heeft. Tijdens een oftalmoscopie krijgt de patiënt pupil verwijdende oogdruppels (medische term is "mydriatica") toegediend. Deze druppels maken de pupillen groter, waardoor de oogarts gemakkelijker kan kijken. Omdat de patiënt door de druppels enige tijd wazig ziet (wazig gezichtsvermogen) en lichtgevoelig kan zijn, is het aanbevolen om vervoer naar huis te regelen. Het is ook handig een zonnebril bij te hebben om fotofobie te verminderen na het onderzoek. De patiënt neemt bij voorkeur een hele dag vrij als hij een zware baan heeft waarbij hij machines moet bedienen.

Tijdens het onderzoek: Oogarts onderzoekt achterkant van het oog

De patiënt krijgt eerst pupil verwijdende oogdruppels toegediend. Deze druppels kunnen een lichte prik of branderigheid veroorzaken, wat echter snel voorbijgaat. Soms kan de patiënt een vreemde smaak in de mond ervaren. Er zijn drie verschillende soorten oftalmoscopie. De oogarts bepaalt welke techniek(en) hij toepast om de achterkant van het oog te beoordelen. Het onderzoek duurt doorgaans vijf tot tien minuten.

Direct onderzoek

De onderzoeksruimte is verduisterd. De patiënt zit op een stoel en de oogarts zit recht tegenover hem. De oogarts gebruikt een oftalmoscoop, een instrument ter grootte van een zaklamp dat licht uitstraalt en enkele kleine lenzen bevat. De patiënt wordt gevraagd om in bepaalde richtingen te kijken zodat de oogarts de achterkant van het oog kan bestuderen. Het heldere licht van de oftalmoscoop kan enigszins ongemakkelijk zijn en mogelijk nabeelden veroorzaken, maar het onderzoek is pijnloos en de nabeelden verdwijnen snel.

Indirect onderzoek

Bij een indirect onderzoek kan de oogarts gedetailleerdere beelden van de structuren aan de achterkant van het oog krijgen. De patiënt ligt of zit tijdens het onderzoek. De oogarts plaatst een helder licht rond zijn of haar voorhoofd en schijnt dit licht in de ogen van de patiënt. Hij houdt een lens tegen de voorkant van het oog. De patiënt moet de ogen openhouden en in bepaalde richtingen kijken. Soms gebruikt de oogarts een kleine stompe sonde, wat enigszins oncomfortabel kan zijn, maar niet pijnlijk.

Spleetlamponderzoek

Bij dit onderzoek verkrijgt de oogarts vergelijkbare informatie als bij een indirect onderzoek, maar met een hogere vergroting. De patiënt plaatst zijn kin tegen een kinsteun en zijn hoofd tegen een hoofdsteun om het hoofd stabiel te houden tijdens het onderzoek. De oogarts gebruikt een spleetlamp, een instrument dat helder licht uitstraalt, en bekijkt met een microscoop de achterkant van het oog. De patiënt moet op aanwijzing van de oogarts in verschillende richtingen kijken. Soms gebruikt de oogarts een vinger om de ogen open te houden voor een beter zicht. Daarnaast kan de oogarts een kleine, onscherpe probe gebruiken om een beetje druk op het oog uit te oefenen. Dit kan ongemak veroorzaken, maar is niet pijnlijk. Nabeelden kunnen optreden na het uitzetten van de lamp, maar verdwijnen na enkele keren knipperen.

Na de fundoscopie

Na de fundoscopie kan de patiënt enkele uren wazig zien en lichtgevoelig zijn door de pupil verwijdende oogdruppels (wazig gezichtsvermogen en fotofobie).

Risico’s van oftalmoscopie

In zeldzame gevallen kan een patiënt reageren op de verdovende oogdruppels. Mogelijke reacties zijn blozen, een droge mond (xerostomie), duizeligheid, misselijkheid en braken. Er is ook een risico op gesloten hoek-glaucoom, wat kan worden opgespoord met een tonometrie (oogdrukmeting).

Prognose

Over het algemeen is oftalmoscopie een veilige en effectieve manier om oogaandoeningen vroegtijdig op te sporen en te monitoren. Het stelt artsen in staat om veranderingen in het netvlies en andere structuren aan de achterkant van het oog te detecteren, wat cruciaal is voor het tijdig stellen van een diagnose en het starten van een geschikte behandeling. De meeste patiënten ervaren geen langdurige bijwerkingen na de test, hoewel tijdelijke visuele veranderingen zoals wazigheid en fotofobie kunnen optreden.

Complicaties

Hoewel complicaties zeldzaam zijn, kunnen de meest voorkomende problemen na oftalmoscopie tijdelijke visuele verstoringen zijn zoals wazig zien en verhoogde lichtgevoeligheid. In uiterst zeldzame gevallen kan de patiënt een allergische reactie op de gebruikte oogdruppels ervaren, die kan variëren van milde symptomen tot ernstigere reacties zoals gezwollen ogen of ademhalingsproblemen. Bij dergelijke symptomen moet onmiddellijk medische hulp worden ingeroepen.

Preventie

Om complicaties te minimaliseren, is het belangrijk dat patiënten hun arts op de hoogte stellen van eventuele allergieën of medicatiegebruik. Regelmatige oogcontroles kunnen helpen om problemen vroegtijdig op te sporen en te behandelen. Patiënten dienen de instructies van hun oogarts op te volgen en de aanbevolen voorzorgsmaatregelen te nemen na de test, zoals het dragen van een zonnebril en het vermijden van fel licht om fotofobie te verlichten.

Lees verder

• Laat regelmatig een oogonderzoek doen door de oogarts
• Een oogonderzoek bij de oogarts: Screening naar oogziekten