Scotoom: Zien van blinde vlek in gezichtsveld

Scotoom: Zien van blinde vlek in gezichtsveld Door een heleboel oog- en hersenaandoeningen en ook enkele omgevingsfactoren, zien mensen mogelijk één of meer blinde vlekken in het gezichtsveld, gekend als ‘scotomen’. In de praktijk zijn deze ‘blinde’ plekken niet altijd volledig zwart; tal van combinaties zijn mogelijk en ook de locatie en mate van de gezichtsuitval is variabel. Nadat de diagnose gesteld is, behandelt de arts het onderliggende probleem van de scotomen. Soms zijn de scotomen tijdelijk, maar wanneer de blinde vlekken permanent zijn, zijn soms aanpassingen en hulpmiddelen voor slechtzienden nodig omdat het gezichtsvermogen permanent is aangetast.
Bij diverse typen migraine is een tijdelijk scotoom mogelijk / Bron: Geralt, PixabayBij diverse typen migraine is een tijdelijk scotoom mogelijk / Bron: Geralt, Pixabay

Aandoeningen aan ogen en hersenen en scotomen

Een scotoom is het gevolg van een probleem in de hersenen, een probleem in het oog of een probleem in de oogzenuw. De oogzenuw ligt achteraan in het oog en stuurt beelden naar de hersenen. Vele aandoeningen veroorzaken mogelijk een scotoom zoals:

Bepaalde medicijnen leiden tot blinde vlekken in het gezichtsveld / Bron: Stevepb, PixabayBepaalde medicijnen leiden tot blinde vlekken in het gezichtsveld / Bron: Stevepb, Pixabay

Omgevingsfactoren en een scotoom

Naast diverse aandoeningen die leiden tot een scotoom, zijn enkele omgevingsfactoren bekend voor dit symptoom. Zo veroorzaakt de blootstelling aan chemische stoffen (zoals methylalcohol of quinine) sneller een blinde vlek in het gezichtsvermogen. Verder staan enkele medicijnen er om bekend om als bijwerking mogelijk scotomen tot stand te brengen. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij anti-aritmica, die de arts voorschrijft bij bepaalde hartaandoeningen. Ook medicatie voor het behandelen van malaria (infectieziekte met koorts, geelzucht en zwakte), is soms geassocieerd met het verschijnen van een scotoom. Verder leidt roken sneller tot een scotoom, want roken veroorzaakt soms leeftijdsgebonden maculadegeneratie (LMD) waarbij blinde vlekken ontstaan. Tot slot dragen ernstige voedingstekorten en een slechte voeding bij aan de totstandkoming van een scotoom.

Symptomen bij gezichtsvelduitval

Een scotoom bevindt zich mogelijk overal in het gezichtsveld: in het midden of rond de randen. De uitval in het gezichtsveld is soms donker, heel licht of juist wazig. Het is eveneens mogelijk dat de patiënt flikkerende lichtjes ziet (fotopsie) nabij het midden van het gezichtsveld. Deze lichtflitsen drijven mogelijk weg, of creëren bogen in het gezichtsveld. Verder is een scotoom tijdelijk (zoals bij migraine) of permanent. Patiënten met een scotoom ervaren kleurenzienstoornissen; ze hebben namelijk problemen bij het duidelijk zien van bepaalde kleuren. Daarnaast hebben patiënten een duidelijke behoefte aan helder licht (een goede verlichting) en een goed contrast om goed te kunnen zien. Details worden tot slot niet altijd meer goed waargenomen door patiënten met een scotoom. Hierdoor hebben patiënten bijvoorbeeld problemen met het herkennen van gezichten.

Soorten gezichtsvelddefecten in het gezichtsveld

Bilateraal scotoom

Door een hypofysetumor ontstaat hemianopsie waarbij een zeer omvangrijk verlies van het gezichtsvermogen ontstaat door een uitval van het gedeelte van het gezichtsveld.

Centraal scotoom

Bij een centraal scotoom is de visus in het centrale gezichtsveld afwezig of verminderd. Kleurzienstoornissen en problemen met het zien van details komen hierbij voor. Wanneer patiënten in beweging zijn, is het vaak makkelijker om te navigeren met de ogen dan wanneer ze in rust zijn.

Flikkerscotoom

Wanneer flikkeringen aanwezig zijn bij de gezichtsvelduitval, is sprake van een ‘flikkerscotoom’.

Hemianopisch scotoom

Bij een hemianopisch scotoom is de visus aan één zijde van het centrale gezichtsveld verminderd of afwezig.

Perifeer scotoom

Wanneer aan de zijkant (rand) van het gezichtsvermogen een scotoom verschijnt, is in dit gebied het gezichtsvermogen afwezig of verminderd. Het zien van details en kleuren vormt voor deze patiënten geen probleem. Ze hebben goede verlichting nodig om optimaal te functioneren. Wel is het voor hen moeilijk om te navigeren in beweging, omdat ze bepaalde objecten mogelijk niet zien.

Pareacentraal scotoom

Bij een pareacentraal scotoom is het gezichtsvermogen dichtbij het centrale gezichtsveld aangetast, maar de blinde vlek is niet in het centrale gezichtsveld zelf aanwezig.

Diagnose en onderzoeken

De oogarts bevraagt de patiënt over de aanwezige symptomen. Hij is eveneens geïnteresseerd in de medische geschiedenis van de patiënt. Nadat hij alle informatie verzameld heeft, voert de oogarts een uitgebreid oogonderzoek uit. Hij bekijkt met behulp van een spleetlamp (een speciale microscoop met hieraan bevestigd een lampje) de voor- en achterzijde van het oog. Bovendien wil hij de achterkant van de ogen beter inspecteren, wat mogelijk is door middel van een oftalmoscopie. Hiervoor moet hij eerst de pupillen van de patiënt verwijden met behulp van speciale oogdruppels, gekend als ‘mydriatica’. Een gezichtsveldonderzoek is eveneens standaard aanbevolen wanneer één of meer blinde vlekken in het gezichtsveld aanwezig zijn. Afhankelijk van de vermoedelijke onderliggende pathologie, zijn nog verdere oogonderzoeken en/of hersentests nodig. Meestal zet de arts hiervoor beeldvormende onderzoeken in zoals een CT-scan of MRI-scan.

Diverse hulpmiddelen en aanpassingen zijn mogelijk bij een scotoom / Bron: Van Lent SystemsDiverse hulpmiddelen en aanpassingen zijn mogelijk bij een scotoom / Bron: Van Lent Systems

Behandeling en prognose van zien van blinde vlekken

Heel vaak is een scotoom tijdelijk, en dan trekt dit binnen het uur weer weg, bijvoorbeeld bij hoofdpijn door migraine. Wanneer het scotoom aan de buitenste randen van het gezichtsvermogen ligt, dan zijn meestal geen ernstige visusproblemen te verwachten. Maar een scotoom in het centrale gezichtsvermogen, is niet te behandelen met een bril, contactlenzen of een operatie. Sommige patiënten hebben een lichte tot ernstige visuele beperking, of zijn zelfs maatschappelijk blind (juridisch blind). De arts zet bijgevolg vaak hulpmiddelen in om het verminderd gezichtsvermogen te ondersteunen. Op de markt zijn vele aanpassingen en hulpmiddelen voor slechtzienden (en blinden) te vinden zoals:

Sommige patiënten krijgen hiervoor specifieke revalidatietraining voor blinden en slechtzienden. Het verdient alleszins de aanbeveling om onafhankelijk advies over hulpmiddelen in te winnen alvorens deze aan te schaffen. De ZieZo-beurs, een nationale beurs rond blinden en slechtzienden die jaarlijks of om de twee jaar plaatsvindt, is één van de mogelijk interessante evenementen die een slechtziende persoon met scotomen kan bezoeken.

Lees verder

© 2017 - 2024 Miske, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Een verkeersongeval veroorzaakt door de blinde vlekEen verkeersongeval veroorzaakt door de blinde vlekEen ongeluk zit in een klein hoekje, zeker als dat hoekje niet wordt gezien. Het kan worden veroorzaakt door een vlek in…
Gezichtsveldonderzoek bij de oogarts, hoe gaat dat?Gezichtsveldonderzoek bij de oogarts, hoe gaat dat?Een gezichtsveldonderzoek is een onderzoek waarbij onderzocht wordt of het gezichtsveld van de patiënt in orde is. Het g…
Vlekken zien van vermoeidheidVlekken zien van vermoeidheidHet kan gebeuren dat je erg druk bent, daardoor vermoeid bent en ineens vlekken in je gezichtsveld ziet. Vlekken zien va…
Zintuigen van het paard - Het gezichtsvermogenZintuigen van het paard - Het gezichtsvermogenEén van de belangrijkste zintuigen van een paard is het gezichtsvermogen. Een paard neemt zijn omgeving onder andere op…

Laryngo-onycho-cutaan syndroom: Symptomen aan huid en ogenLaryngo-onycho-cutaan syndroom: Symptomen aan huid en ogenHet laryngo-onycho-cutaan syndroom is een aandoening waarbij afwijkingen aan de huid, de nagels, de ogen en het strotten…
Hoe faalangst en stress tot een burn-out kunnen leidenHoe faalangst en stress tot een burn-out kunnen leidenHet begint met alles goed willen doen. Zo goed mogelijk zelfs. Zo min mogelijk fouten maken en je merkt wellicht dat je…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Mick Lucas, Wikimedia Commons (Publiek domein)
  • Geraadpleegd op 16 september 2017:
  • Coëlho, Medisch Zakwoordenboek, digitale editie, versie 2010
  • Eigen ervaring, Kim Bols, blind maar vroeger slechtziend met een scotoom
  • Scotoma, blind spot: http://www.primehealthchannel.com/scotoma-blind-spot.html
  • Scotomas, http://www.csb-cde.ca.gov/csb_causesVI-Scotomas.html
  • VISION, BLIND SPOT (SCOTOMA), http://www.summitmedicalgroup.com/library/adult_health/oph_scotoom/
  • Afbeelding bron 1: Geralt, Pixabay
  • Afbeelding bron 2: Stevepb, Pixabay
  • Afbeelding bron 3: Van Lent Systems
Miske (4.039 artikelen)
Laatste update: 14-02-2020
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 10
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.