Scotoom: Zien van blinde vlek in gezichtsveld

Door diverse oog- en hersenaandoeningen, evenals enkele omgevingsfactoren, kunnen mensen één of meerdere blinde vlekken in hun gezichtsveld ervaren, bekend als ‘scotomen’. In de praktijk zijn deze ‘blinde’ plekken niet altijd volledig zwart; ze kunnen variëren in uiterlijk en locatie. Nadat de diagnose is gesteld, behandelt de arts het onderliggende probleem van de scotomen. Soms zijn scotomen tijdelijk, maar wanneer de blinde vlekken permanent zijn, kunnen aanpassingen en hulpmiddelen voor slechtzienden nodig zijn, omdat het gezichtsvermogen blijvend is aangetast.

• Wat zijn scotomen?
• Soorten gezichtsvelddefecten
• Bilateraal scotoom
• Centraal scotoom
• Flikkerscotoom
• Hemianopisch scotoom
• Pareacentraal scotoom
• Perifeer scotoom
• Oog- en hersenaandoeningen die scotomen veroorzaken
• Achromatopsie
• Acute zonale occulte perifere retinopathie
• Bardet-Biedl-syndroom
• Cerebrale visuele inperking (CVI)
• Cytomegalovirus (CMV) retinitis
• Diabetisch maculaoedeem
• Diabetische neuropathie
• Diabetische retinopathie
• Glaucoom
• Hersentrauma
• Hersentumor
• Hoge bloeddruk (hypertensie)
• Leber erfelijke optische neuropathie (LHON)
• Maculaoedeem
• Migraine
• Multiple sclerose
• Netvliesloslating
• Oogtumor
• Oogtrauma
• Optische neuritis
• Retinitis pigmentosa
• Susac-syndroom
• Syndroom van Sjögren
• Syndroom van Usher
• Toxoplasmose retinitis
• Ziekte van Graves
• Omgevingsfactoren die scotomen kunnen veroorzaken
• Medicijnen
• Roken
• Voedingstekorten
• Risicofactoren en risicogroepen voor scotomen
• Symptomen bij gezichtsvelduitval
• Alarmsymptomen bij scotomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van scotomen
• Prognose van een scotoom
• Complicaties van een scotoom
• Preventie

Wat zijn scotomen?

Definitie van scotomen
Scotomen zijn visuele blindvlekken of gebieden in het gezichtsveld waar het zicht verminderd of afwezig is. Deze blinde vlekken kunnen variëren in grootte en locatie binnen het gezichtsveld. Het kan een tijdelijk of permanent fenomeen zijn, afhankelijk van de onderliggende oorzaak.

Verschijningsvormen van scotomen
Scotomen kunnen verschillende vormen aannemen, afhankelijk van hun oorsprong en de specifieke aandoening die ze veroorzaakt. Ze kunnen bijvoorbeeld verschijnen als donkere vlekken, kale plekken of vervormde beelden. Soms zijn ze ook omgeven door een halo-effect, wat kan bijdragen aan een verstoord gezichtsveld.

Gevolgen voor het gezichtsvermogen
De impact van scotomen op het gezichtsvermogen kan variëren. Terwijl sommige mensen met kleine scotomen in de periferie van hun gezichtsveld geen significante problemen ervaren, kunnen anderen met centrale scotomen of grotere gebieden van verlies aanzienlijke moeilijkheden ondervinden in hun dagelijkse activiteiten. Dit kan taken zoals lezen, autorijden of het volgen van gesprekken beïnvloeden.

Soorten gezichtsvelddefecten

Bilateraal scotoom

Bij een hypofysetumor kan hemianopsie optreden, waarbij een aanzienlijk deel van het gezichtsveld aan beide zijden van het centrale gezichtsveld wordt aangetast. Dit leidt vaak tot een verlies van het perifere zicht, wat de mogelijkheid om te navigeren en obstakels te vermijden aanzienlijk bemoeilijkt. Patiënten kunnen hierdoor een verhoogd risico lopen op ongelukken, vooral bij activiteiten zoals autorijden of het lopen in drukke omgevingen. Bovendien kunnen zij moeite hebben met het volgen van bewegende voorwerpen, wat hun interactie met de omgeving verder bemoeilijkt.

Centraal scotoom

Bij een centraal scotoom is het gezichtsvermogen in het centrale deel van het gezichtsveld afwezig of verminderd. Dit kan leiden tot kleurzienstoornissen en problemen met het waarnemen van details. Bewegend zien kan vaak gemakkelijker zijn dan stilstaand zien, wat kan resulteren in problemen met lezen of het herkennen van gezichten. Personen met een centraal scotoom moeten mogelijk andere strategieën ontwikkelen, zoals het gebruik van hun perifere zicht, om dagelijkse taken uit te voeren. Dit kan ook invloed hebben op hun sociale interacties, omdat ze moeite kunnen hebben met het zien van gezichten in gesprekken.

Flikkerscotoom

Een flikkerscotoom wordt gekenmerkt door flikkeringen in het gezichtsveld, wat vaak geassocieerd wordt met visuele migraine of andere visuele stoornissen. Deze flikkeringen kunnen tijdelijk zijn en gaan vaak gepaard met andere symptomen zoals hoofdpijn of duizeligheid. Het flikkeren kan het zicht verstoren en leidt tot ongemak, waardoor dagelijkse activiteiten zoals autorijden of werken met computers moeilijk worden. Patiënten kunnen ook angst ervaren over de flikkerende lichten, wat hun mentale welzijn verder kan beïnvloeden.

Hemianopisch scotoom

Bij een hemianopisch scotoom is het gezichtsvermogen aan één zijde van het centrale gezichtsveld verminderd of afwezig. Dit kan het gevolg zijn van een neurologische aandoening, zoals een beroerte of een hersentumor, en kan aanzienlijke invloed hebben op het dagelijks leven van een patiënt. Patiënten ervaren vaak moeilijkheden bij het navigeren in de omgeving en kunnen meer moeite hebben met het zien van objecten die zich aan de aangetaste zijde bevinden, wat de kans op ongelukken vergroot. Daarnaast kan dit type scotoom leiden tot aanpassingen in het dagelijks leven, zoals het vermijden van bepaalde situaties of het gebruik van hulpmiddelen.

Pareacentraal scotoom

Bij een pareacentraal scotoom is het gezichtsvermogen aangetast vlakbij het centrale gezichtsveld, maar de blinde vlek bevindt zich niet in het centrale gezichtsveld zelf. Dit kan leiden tot een significante belemmering in het vermogen om details te zien en kan het moeilijk maken om gezichtspunten te bepalen. Patiënten kunnen hierdoor moeite hebben met het lezen van tekst of het herkennen van gezichten die zich in de buurt van de blinde vlek bevinden. Bovendien kan dit defect hen dwingen om hun hoofd te draaien of te bewegen om beter zicht te krijgen, wat vermoeiend kan zijn.

Perifeer scotoom

Een perifeer scotoom verschijnt aan de zijkanten van het gezichtsveld, waarbij het gezichtsvermogen aan de randen verminderd of afwezig is. Dit defect kan het vermogen om beweging te detecteren en navigeren in de ruimte ernstig beïnvloeden. Personen met perifeer scotoom kunnen niet op tijd reageren op aankomende voertuigen of obstakels, wat hun veiligheid in gevaar kan brengen. Het is belangrijk voor deze patiënten om zich bewust te zijn van hun gezichtsvelddefect en eventueel hulpmiddelen of aanpassingen te gebruiken om hun mobiliteit te verbeteren. Training in het gebruik van hun perifere zicht kan ook nuttig zijn om de impact van dit defect op hun dagelijks leven te minimaliseren.

Oog- en hersenaandoeningen die scotomen veroorzaken

Een scotoom kan ontstaan door problemen in de hersenen, in het oog zelf of in de oogzenuw. De oogzenuw, die zich aan de achterkant van het oog bevindt, stuurt visuele informatie naar de hersenen. Een scotoom kan zich op verschillende manieren manifesteren, afhankelijk van de oorzaak en de locatie van de schade. Hieronder worden de verschillende aandoeningen die scotomen kunnen veroorzaken, afzonderlijk en alfabetisch beschreven.

Achromatopsie

Achromatopsie (volledige kleurenblindheid) is een zeldzame aandoening waarbij een persoon geen kleurwaarneming heeft. Dit kan leiden tot een verhoogde gevoeligheid voor licht (fotofobie) en verminderd zicht, wat bijdraagt aan visuele beperkingen zoals scotomen. Personen met achromatopsie ervaren vaak visuele verstoringen, wat hun dagelijks functioneren kan beïnvloeden.

Acute zonale occulte perifere retinopathie

Acute zonale occulte perifere retinopathie is een aandoening die wordt gekenmerkt door plotselinge visuele beperkingen en perifere scotomen. Dit gebeurt vaak door een verstoring van de bloedtoevoer naar het netvlies, wat leidt tot schade aan de fotoreceptoren. Patiënten kunnen vaak een verlies van helderheid en contrast ervaren in hun perifere gezichtsveld.

Bardet-Biedl-syndroom

Bardet-Biedl-syndroom is een genetische aandoening met symptomen aan het skelet, gewicht en de ogen. Deze aandoening kan visuele beperkingen en scotomen veroorzaken door retinale degeneratie. Patiënten hebben vaak een combinatie van symptomen, waaronder obesitas en polydactylie.

Cerebrale visuele inperking (CVI)

Cerebrale visuele inperking (CVI) is een hersenaandoening die resulteert in visuele beperkingen door schade aan de visuele cortex. Dit kan bij kinderen leiden tot een variëteit aan visuele symptomen, inclusief scotomen. Deze aandoening kan ook van invloed zijn op de perceptie van beweging en kleur, wat de ontwikkeling van de visuele vaardigheden bemoeilijkt.

Cytomegalovirus (CMV) retinitis

Cytomegalovirus (CMV) retinitis is een virale infectie die ernstige schade aan het netvlies kan veroorzaken. Het komt vooral voor bij mensen met een verzwakt immuunsysteem en kan leiden tot het ontstaan van scotomen en zelfs tot blindheid. Vroege diagnose en behandeling zijn essentieel om visueel verlies te voorkomen.

Diabetisch maculaoedeem

Diabetisch maculaoedeem is een oogaandoening die optreedt als gevolg van diabetes. Hierbij hoopt zich vocht op in de macula, wat leidt tot visusproblemen en het ontstaan van scotomen. Het kan symptomen zoals vervorming van het zicht of vlekken in het gezichtsveld met zich meebrengen.

Diabetische neuropathie

Diabetische neuropathie verwijst naar zenuwschade die optreedt door diabetes. Deze schade kan ook de oogzenuw aantasten, wat bijdraagt aan visuele problemen zoals scotomen. Dit kan leiden tot een vermindering van de visuele helderheid en een verhoogde kans op andere oogaandoeningen.

Diabetische retinopathie

Diabetische retinopathie is een complicatie van diabetes die de bloedvaten in het netvlies aantast. Dit kan leiden tot lekkage van vocht en bloed, resulterend in visuele symptomen zoals scotomen en verlies van gezichtsvermogen. Regelmatige oogcontroles zijn cruciaal voor mensen met diabetes om deze aandoening vroegtijdig op te sporen.

Glaucoom

Glaucoom is een aandoening die wordt gekenmerkt door verhoogde oogdruk. Dit kan leiden tot schade aan de oogzenuw, resulterend in scotomen en verlies van gezichtsvermogen. Regelmatige oogcontroles zijn essentieel voor vroege detectie en behandeling van deze aandoening.

Hersentrauma

Hersentrauma is letsel aan de hersenen dat kan ontstaan door een val, ongeluk of ander trauma. Dit kan leiden tot visuele afwijkingen, waaronder scotomen, afhankelijk van welke delen van de hersenen zijn aangetast. De ernst van de schade kan variëren, wat resulteert in verschillende niveaus van visueel verlies.

Hersentumor

Hersentumor kan druk uitoefenen op de visuele paden, wat resulteert in visuele symptomen zoals scotomen. De impact op het gezichtsvermogen hangt af van de grootte en locatie van de tumor, evenals van de snelheid waarmee deze groeit.

Hoge bloeddruk (hypertensie)

Hoge bloeddruk (hypertensie) kan leiden tot langdurige schade aan de bloedvaten in de ogen. Dit kan bijdragen aan visuele problemen en het ontstaan van scotomen door ischemie van de retina. Het is belangrijk om hoge bloeddruk onder controle te houden om visuele complicaties te voorkomen.

Leber erfelijke optische neuropathie (LHON)

Leber erfelijke optische neuropathie (LHON) is een erfelijke aandoening die leidt tot plotseling verlies van het gezichtsvermogen. Dit kan gepaard gaan met scotomen door degeneratie van de oogzenuw. Het verlies van het gezichtsvermogen gebeurt vaak snel, en behandeling kan beperkt zijn.

Maculaoedeem

Maculaoedeem is een aandoening waarbij zwelling van de macula optreedt door vochtophoping. Dit kan leiden tot visuele problemen, inclusief het optreden van scotomen. Het is cruciaal om deze aandoening tijdig te diagnosticeren en te behandelen om verdere schade te voorkomen.

Migraine

Migraine kan gepaard gaan met aanvallen van aura en/of eenzijdige hoofdpijn. Tijdens een migraineaanval kunnen visuele symptomen zoals scotomen optreden. De symptomen kunnen tijdelijk zijn, maar ze kunnen de kwaliteit van leven beïnvloeden.

• Hemiplegische migraine: Een vorm van migraine die gepaard gaat met ernstige hoofdpijn en neurologische symptomen, waaronder scotomen.
• Oogmigraine: Aanvallen van tijdelijke blindheid en hoofdpijn, vaak gekenmerkt door scotomen.

Multiple sclerose

Multiple sclerose is een auto-immuunziekte die het centrale zenuwstelsel aantast. Dit kan leiden tot visuele symptomen, waaronder scotomen, door beschadiging van de zenuwvezels in de retina en de oogzenuw. De symptomen kunnen fluctueren en variëren afhankelijk van de fase van de ziekte.

Netvliesloslating

Netvliesloslating verwijst naar het loslaten van het netvlies van de onderliggende weefsels. Dit kan leiden tot scotomen en verlies van gezichtsvermogen. Het is een medische noodsituatie die onmiddellijke behandeling vereist om blijvende schade te voorkomen.

Oogtumor

Oogtumor kan de retina beïnvloeden en leiden tot visuele symptomen zoals scotomen. Tumoren kunnen zowel goedaardig als kwaadaardig zijn en vereisen vaak een medische beoordeling en behandeling om de visuele functie te behouden.

Oogtrauma

Oogtrauma verwijst naar letsel aan het oog, dat kan leiden tot schade aan de retina of oogzenuw. Dit kan resulteren in visuele symptomen, waaronder scotomen. Behandeling kan variëren van medicatie tot chirurgische ingrepen, afhankelijk van de ernst van het trauma.

Optische neuritis

Optische neuritis is een ontsteking van de oogzenuw die kan leiden tot tijdelijke visuele beperkingen, waaronder scotomen. Het is vaak geassocieerd met aandoeningen zoals multiple sclerose, maar kan ook op zichzelf voorkomen. Behandeling kan bestaan uit corticosteroïden om de ontsteking te verminderen.

Retinitis pigmentosa

Retinitis pigmentosa is een erfelijke aandoening die leidt tot progressieve achteruitgang van de retina. Dit kan resulteren in scotomen en uiteindelijk tot verlies van het gezichtsvermogen. De aandoening veroorzaakt vaak nachtblindheid en een verlies van perifere visus.

Susac-syndroom

Susac-syndroom is een zeldzame aandoening die afwijkingen aan de oren, ogen en hersenen veroorzaakt. Het kan leiden tot visuele symptomen zoals scotomen door de betrokkenheid van de retina. Deze aandoening vereist vaak een multidisciplinaire benadering voor diagnose en behandeling.

Syndroom van Sjögren

Syndroom van Sjögren is een auto-immuunziekte die de klieren aantast die speeksel en tranen produceren. Dit kan leiden tot droge ogen en een verhoogd risico op oogaandoeningen, wat bijdraagt aan het optreden van scotomen. Behandeling richt zich vaak op het verlichten van de symptomen en het verbeteren van de kwaliteit van leven.

Syndroom van Usher

Syndroom van Usher is een erfelijke aandoening die zowel auditieve als visuele beperkingen met zich meebrengt. Dit kan resulteren in scotomen door degeneratie van de retina. Mensen met dit syndroom ervaren vaak een geleidelijke achteruitgang van zowel het gehoor als het gezichtsvermogen.

Toxoplasmose retinitis

Toxoplasmose retinitis is een infectieuze aandoening die de retina aantast. Het komt voor bij mensen met een verzwakt immuunsysteem en kan leiden tot scotomen en verlies van gezichtsvermogen. Vroege behandeling is essentieel om de visuele functie te behouden.

Ziekte van Graves

Ziekte van Graves is een auto-immuunziekte die de schildklier beïnvloedt. Dit kan leiden tot een aantal oculaire symptomen, waaronder scotomen door oculaire thyreotoxicose. Het is belangrijk om deze aandoening te diagnosticeren en te behandelen om visuele complicaties te voorkomen.

Dit overzicht illustreert de verschillende oorzaken van scotomen en benadrukt het belang van tijdige diagnose en behandeling van deze aandoeningen. Regelmatige oogcontroles en medische evaluatie zijn cruciaal voor het behoud van een gezond gezichtsvermogen.

Omgevingsfactoren die scotomen kunnen veroorzaken

Naast aandoeningen zijn er ook omgevingsfactoren die bijdragen aan het ontstaan van scotomen. Blootstelling aan bepaalde chemische stoffen kan leiden tot blinde vlekken in het gezichtsvermogen. Specifiek zijn methylalcohol en quinine bekend om hun schadelijke effecten op de ogen.

Medicijnen

Verschillende medicijnen zijn bekend om scotomen als bijwerking te veroorzaken. Dit geldt met name voor anti-aritmica, die vaak worden voorgeschreven voor specifieke hartaandoeningen. Daarnaast kan medicatie voor malaria, een infectieziekte die symptomen zoals koorts, geelzucht, en zwakte vertoont, soms ook scotomen veroorzaken.

Roken

Verder kan roken bijdragen aan het ontstaan van scotomen, vooral door de ontwikkeling van leeftijdsgebonden maculadegeneratie (LMD). Deze aandoening beïnvloedt het centrale deel van het netvlies en kan leiden tot een verminderd gezichtsvermogen, inclusief scotomen.

Voedingstekorten

Tot slot kunnen ernstige voedingstekorten en een ongezonde voeding ook bijdragen aan het ontstaan van scotomen. Gebrek aan essentiële voedingsstoffen, zoals vitamine A, kan de gezondheid van de ogen negatief beïnvloeden en het risico op visuele problemen verhogen.

Deze omgevingsfactoren benadrukken de noodzaak van een gezonde levensstijl en regelmatige medische controles om de ooggezondheid te behouden en het risico op scotomen te minimaliseren.

Risicofactoren en risicogroepen voor scotomen

Aandoeningen
Verschillende medische aandoeningen verhogen het risico op het ontwikkelen van scotomen. Ziekten zoals diabetes, hoge bloeddruk en multiple sclerose zijn enkele voorbeelden die de ooggezondheid kunnen beïnvloeden en leiden tot het ontstaan van blinde vlekken in het gezichtsvermogen.

Leeftijd
Oudere volwassenen vormen een risicogroep voor scotomen, vooral door de toenemende kans op leeftijdsgebonden aandoeningen zoals maculadegeneratie en glaucoom. Naarmate mensen ouder worden, neemt de kans op visuele stoornissen toe, wat hen kwetsbaarder maakt voor het ontwikkelen van scotomen.

Roken
Roken is een significante risicofactor voor het ontwikkelen van scotomen. Het gebruik van tabak is niet alleen schadelijk voor de algehele gezondheid, maar kan ook leiden tot ernstige oogaandoeningen die het gezichtsvermogen beïnvloeden, zoals cataract en maculadegeneratie.

Voeding
Onvoldoende voeding en specifieke voedingstekorten kunnen bijdragen aan het risico op scotomen. Een voedingspatroon dat arm is aan antioxidanten, vitamine A, en andere belangrijke voedingsstoffen kan de gezondheid van de ogen negatief beïnvloeden, wat kan leiden tot visuele problemen.

Medicijngebruik
Bepaalde medicijnen, vooral die gebruikt voor de behandeling van hartaandoeningen en infectieziekten zoals malaria, kunnen scotomen als bijwerking hebben. Patiënten die deze medicijnen gebruiken, lopen een verhoogd risico op visuele veranderingen.

Familiegeschiedenis
Een familiegeschiedenis van oogaandoeningen kan ook een belangrijke risicofactor zijn. Genetische predispositie voor aandoeningen zoals glaucoom en retinitis pigmentosa kan het risico op het ontwikkelen van scotomen vergroten bij patiënten met een familiale achtergrond van deze aandoeningen.

Deze risicofactoren en risicogroepen benadrukken het belang van regelmatige oogcontroles en preventieve maatregelen om de gezondheid van de ogen te waarborgen en het risico op het ontstaan van scotomen te minimaliseren.

Symptomen bij gezichtsvelduitval

Locatie van scotomen
Scotomen kunnen zich overal in het gezichtsveld bevinden, inclusief het centrale zicht, de randen of ergens daartussenin. De exacte locatie kan variëren en heeft invloed op de visuele waarneming van de patiënt. Wanneer de scotomen zich in het centrale gezichtsveld bevinden, kunnen ze het dagelijkse functioneren aanzienlijk beïnvloeden.

Variaties in uitval
De uitval kan variëren van donker en licht tot wazig, afhankelijk van de onderliggende oorzaak en de ernst van de aandoening. Sommige patiënten ervaren vlekken die flikkerend of knipperend zijn, wat de visuele ervaring verder kan verstoren. Dit kan vooral verontrustend zijn voor personen die een constante visuele input verwachten.

Flikkerende lichtjes
Patiënten kunnen ook flikkerende lichtjes ervaren, een fenomeen dat bekendstaat als fotopsie. Deze lichtverschijnselen kunnen zich nabij het midden van het gezichtsveld voordoen en kunnen zich manifesteren als bogen of bewegingen die door het gezichtsveld drijven. Deze symptomen kunnen tijdelijk zijn, maar ze zijn vaak een indicator van visuele verstoringen.

Duur van scotomen
Scotomen kunnen tijdelijk zijn, zoals bij migraine, of permanent, afhankelijk van de oorzaak. Bij tijdelijke scotomen is er vaak een direct verband met hoofdpijn of andere neurologische symptomen, terwijl permanente scotomen duiden op ernstigere oogaandoeningen.

Kleurenzienstoornissen
Patiënten met scotomen ervaren vaak kleurenzienstoornissen. Dit houdt in dat ze moeite hebben met het onderscheiden van bepaalde kleuren, wat hun vermogen om te functioneren in het dagelijks leven kan belemmeren. Dit kan vooral problematisch zijn bij activiteiten die afhankelijk zijn van kleurperceptie, zoals autorijden of het herkennen van verkeersborden.

Verhoogde behoefte aan licht en contrast
Daarnaast hebben patiënten met scotomen vaak een grotere behoefte aan helder licht en goed contrast om goed te kunnen zien. Dit kan leiden tot ongemak in situaties met weinig licht of in omgevingen met weinig contrast, wat het dagelijks leven verder kan bemoeilijken.

Problemen met detailherkenning
Details worden niet altijd goed waargenomen door patiënten met scotomen, wat kan leiden tot problemen met het herkennen van gezichten of andere belangrijke visuele informatie. Dit kan sociale interacties bemoeilijken en angst of frustratie veroorzaken bij dagelijkse activiteiten.

Het is cruciaal voor patiënten met symptomen van gezichtsvelduitval om een oogarts of specialist te raadplegen voor een grondige evaluatie en passende behandeling.

Alarmsymptomen bij scotomen

Acute visuele veranderingen
Patiënten die plotselinge of acute veranderingen in hun gezichtsvermogen ervaren, zoals een nieuw of veranderd scotoom, moeten onmiddellijk medische hulp zoeken. Deze symptomen kunnen duiden op ernstige onderliggende aandoeningen, zoals netvliesloslating of een herseninfarct.

Flitsen of lichtflitsen
De aanwezigheid van flitsen of lichtflitsen in het gezichtsveld, vooral als deze gepaard gaan met een nieuw scotoom, kan een waarschuwing zijn voor een mogelijk probleem met de retina of de oogzenuw. Dit fenomeen, bekend als fotopsie, kan wijzen op een netvliesprobleem en vereist dringend onderzoek.

Verminderd gezichtsvermogen
Een merkbare afname van het gezichtsvermogen, vooral als dit gepaard gaat met scotomen, moet serieus worden genomen. Dit kan duiden op ernstige oogaandoeningen zoals glaucoom of een retinale aandoening die onmiddellijke behandeling vereisen.

Gevoel van druk of pijn in het oog
Patiënten die druk of pijn in het oog ervaren in combinatie met veranderingen in hun gezichtsveld, zoals scotomen, moeten medische hulp inroepen. Deze symptomen kunnen wijzen op glaucoom of andere oogaandoeningen die onmiddellijke aandacht vereisen.

Neurologische symptomen
Het optreden van neurologische symptomen, zoals gevoelloosheid, zwakte of spraakproblemen, samen met scotomen kan een teken zijn van een beroerte of andere neurologische aandoeningen. Dit vereist onmiddellijke medische evaluatie en interventie.

Oogletsel of trauma
Indien er recentelijk een oogletsel of trauma is opgetreden en de patiënt scotomen ervaart, is het essentieel om onmiddellijk medische hulp te zoeken. Oogtrauma kan leiden tot ernstige visuele complicaties.

Verlies van perifere visie
Een merkbaar verlies van het perifere gezichtsvermogen, samen met scotomen, kan wijzen op ernstige aandoeningen zoals retinitis pigmentosa of glaucoom. Dit symptoom vereist een grondige evaluatie door een oogspecialist.

Patiënten met een of meer van deze alarmsymptomen moeten zo snel mogelijk een oogarts of gezondheidsprofessional raadplegen voor een grondige evaluatie en mogelijke behandeling. Het vroegtijdig herkennen van deze symptomen kan essentieel zijn voor het behoud van het gezichtsvermogen.

Diagnose en onderzoeken

Anamnese en symptomen
De oogarts begint met het verzamelen van belangrijke informatie over de symptomen van de patiënt en de medische geschiedenis. Dit omvat vragen over het begin, de duur en de aard van de symptomen, evenals eventuele bijkomende klachten zoals hoofdpijn of visuele veranderingen. Het is cruciaal dat de patiënt zo gedetailleerd mogelijk antwoord geeft, omdat dit kan helpen bij het stellen van een nauwkeurige diagnose.

Oogonderzoek
Na het verzamelen van de anamnese voert de arts een uitgebreid oogonderzoek uit met behulp van een spleetlamp, een microscoop met een ingebouwde lamp. Dit onderzoek stelt de arts in staat om de verschillende structuren van het oog nauwkeurig te beoordelen, waaronder het hoornvlies, de lens en de netvlies. Bij het onderzoek kan de arts ook tekenen van aandoeningen zoals netvliesloslating of maculadegeneratie identificeren.

Oftalmoscopie
Een belangrijk onderdeel van het oogonderzoek is oftalmoscopie. Hiervoor worden de pupillen verwijd met speciale oogdruppels, bekend als ‘mydriatica’. Dit maakt het mogelijk om de achterkant van het oog, inclusief de netvlies en de oogzenuw, te inspecteren. De arts kan hierbij tekenen van schade of andere aandoeningen opmerken die van invloed kunnen zijn op het gezichtsvermogen.

Gezichtsveldonderzoek
Om blinde vlekken in het gezichtsveld te beoordelen, wordt een gezichtsveldonderzoek aanbevolen. Dit onderzoek helpt bij het identificeren van specifieke patronen van gezichtsvelduitval en kan aanwijzingen geven over de onderliggende oorzaak. Verschillende technieken kunnen worden gebruikt, zoals de Humphrey-perimetrie, waarbij patiënten reageren op visuele stimuli die in hun gezichtsveld worden gepresenteerd.

Aanvullende onderzoeken
Afhankelijk van de vermoedelijke onderliggende oorzaak kunnen aanvullende oogonderzoeken en/of hersentests nodig zijn. Dit kan beeldvormend onderzoek omvatten, zoals een CT-scan of MRI-scan. Deze onderzoeken zijn cruciaal voor het identificeren van mogelijke neurologische aandoeningen of tumoren die de oogzenuw of andere structuren kunnen beïnvloeden. Het gebruik van deze beeldvormingstechnieken kan de arts helpen bij het stellen van een nauwkeurige diagnose en het ontwikkelen van een effectief behandelplan.

Behandeling van scotomen

Algemene informatie over scotomen
Veel scotomen zijn tijdelijk en verdwijnen vaak binnen een uur, bijvoorbeeld bij migraine. Wanneer het scotoom aan de randen van het gezichtsveld ligt, zijn er meestal geen ernstige visuele problemen te verwachten. Echter, een scotoom in het centrale gezichtsvermogen kan niet behandeld worden met een bril, contactlenzen of een operatie. Sommige patiënten ervaren een lichte tot ernstige visuele beperking en kunnen zelfs maatschappelijk blind worden (juridisch blind). Het is belangrijk dat deze patiënten goed geïnformeerd worden over hun situatie en de mogelijke gevolgen.

Ondersteuning bij visuele beperkingen
De arts kan hulpmiddelen aanbevelen om het verminderd gezichtsvermogen te ondersteunen. Er zijn diverse aanpassingen en hulpmiddelen beschikbaar voor slechtzienden (en blinden), zoals:

• Activiteiten dagelijks leven:
• Aanpassingen en hulpmiddelen voor in de euro
• Keukenaanpassingen en kookhulpmiddelen
• Puzzelen
• Sprekende kleurendetector
• TV: sprekende ondertiteling
• Zelfstandig wonen met een visuele handicap
• Computer:
• Brailleleesregel voor (zwaar) slechtzienden en blinden
• Brailleprinter: documenten in braille afdrukken
• Screenreaders: schermuitleesprogramma (zet informatie van de computer om in spraak, braille of vergroting)
• Zoomtext: Nederlandstalig vergrotings- en spraakprogramma
• GSM:
• App "Be My Eyes" (helpt blinden door hun ogen te zijn)
• iPhone, iPad en andere Apple-producten
• Lezen en schrijven:
• Beeldschermloep: hulpmiddel met camera voor slechtzienden
• Daisy-speler: navigeren door lectuur voor leesbeperkten
• Kranten lezen
• Lezen in braille, grootletterdruk en gesproken lectuur
• Optische hulpmiddelen
• Schrijfhulpmiddelen
• Voorleestoestel: documenten voorlezen met spraak
• Mobiliteit:
• Blindengeleidehond
• Ultracane: een slimme stok voor blinden en slechtzienden
• Witte stok: herkenningsstok, taststok, steunstok

Deze hulpmiddelen en aanpassingen kunnen patiënten helpen om hun dagelijkse leven gemakkelijker te maken en hen in staat te stellen om zo zelfstandig mogelijk te functioneren. Het is belangrijk dat deze hulpmiddelen niet alleen effectief zijn, maar ook goed passen bij de persoonlijke situatie en voorkeuren van de patiënt. Voor veel mensen kan de integratie van technologie in hun dagelijks leven een grote verbetering van de levenskwaliteit betekenen.

Revalidatietraining
Sommige patiënten volgen specifieke revalidatietraining voor blinden en slechtzienden. Deze training kan hen helpen om beter om te gaan met hun visuele beperking en om vaardigheden te ontwikkelen die hen in staat stellen om onafhankelijker te functioneren. Training kan onder meer vaardigheden omvatten zoals oriëntatie, mobiliteit en het gebruik van speciale hulpmiddelen. De ondersteuning van professionals en ervaren trainers is cruciaal in dit proces. De training kan ook sociale interactie bevorderen, wat helpt om gevoelens van isolement te verminderen.

Advies en hulpmiddelen
Het is raadzaam om onafhankelijk advies over hulpmiddelen in te winnen voordat je ze aanschaft. Het verkrijgen van goed advies kan ervoor zorgen dat patiënten de juiste hulpmiddelen kiezen die passen bij hun specifieke behoeften en levensstijl. Het consulteren van deskundigen kan ook helpen om onnodige kosten te vermijden en ervoor te zorgen dat de hulpmiddelen daadwerkelijk nuttig zijn in de dagelijkse praktijk. Het is nuttig om ervaringen van andere gebruikers mee te nemen in de beslissing om bepaalde hulpmiddelen aan te schaffen.

Oogbeurs
De Oogbeurs, een nationale beurs voor blinden en slechtzienden die jaarlijks of om de twee jaar plaatsvindt, is één van de nuttige evenementen voor mensen met scotomen. Op deze beurs kunnen patiënten informatie verzamelen over de nieuwste hulpmiddelen en technologieën, en met deskundigen praten over hun situatie. Het is een waardevolle gelegenheid om ervaringen uit te wisselen met andere patiënten en om op de hoogte te blijven van de ontwikkelingen op het gebied van visuele hulpmiddelen. De beurs biedt ook workshops en presentaties die de deelnemers helpen om nieuwe vaardigheden te leren en beter geïnformeerd te zijn over hun opties.

Prognose van een scotoom

Tijdelijke scotoom
Bij aandoeningen zoals migraine of tijdelijke retinale vasospasme kan een scotoom tijdelijk zijn. Deze scotomen verdwijnen vaak vanzelf zodra de onderliggende oorzaak is behandeld of onder controle is. De prognose is in dergelijke gevallen meestal goed, met een volledig herstel van het gezichtsvermogen. Patiënten worden aangemoedigd om snel medische hulp te zoeken wanneer ze symptomen ervaren, aangezien vroege interventie het herstel kan versnellen. Dit benadrukt ook de noodzaak van goede communicatie tussen de patiënt en de zorgverlener over de aard van de symptomen en de te nemen stappen.

Chronische scotoom
Bij chronische aandoeningen zoals maculaire degeneratie of retinitis pigmentosa kan een scotoom blijvend zijn. In deze situaties richt de behandeling zich vaak op het vertragen van de voortgang van de ziekte en het maximaliseren van het behoud van het gezichtsvermogen. Patiënten kunnen stabiliteit in hun gezichtsvermogen ervaren, maar er is altijd het risico van verdere verslechtering, afhankelijk van de progressie van de aandoening. Regelmatige controles bij de oogarts zijn essentieel voor deze patiënten om eventuele veranderingen in hun toestand tijdig te detecteren. Het begrip van de aandoening en de implicaties ervan voor het dagelijks leven kan ook helpen bij het beheer van de verwachtingen.

Verlies van gezichtsvermogen
In sommige gevallen, vooral bij ernstige of onbehandelde aandoeningen, kan een scotoom leiden tot significant verlies van gezichtsvermogen. Dit kan ingrijpende gevolgen hebben voor de kwaliteit van leven van de patiënt, zoals problemen met dagelijkse activiteiten en onafhankelijkheid. Het is cruciaal om de oorzaak tijdig te diagnosticeren en te behandelen om de impact op het dagelijks leven te minimaliseren. Ondersteunende middelen, zoals visuele hulpmiddelen en revalidatietrainingen, kunnen patiënten helpen beter om te gaan met hun visuele beperkingen. Dit kan hen in staat stellen een zo normaal mogelijk leven te leiden ondanks de uitdagingen die gepaard gaan met hun aandoening.

Belang van regelmatige controle
Regelmatige oogcontroles zijn essentieel, vooral voor patiënten die symptomen van scotomen ervaren. Vroegtijdige diagnose en behandeling kunnen een groot verschil maken voor de prognose en de algehele gezondheid van het gezichtsvermogen. Patiënten worden aangemoedigd om alert te zijn op veranderingen in hun zicht en om tijdig hulp te zoeken. Educatie over de aandoening en de mogelijke uitkomsten kan patiënten ook helpen om beter geïnformeerd te zijn en actiever deel te nemen aan hun behandelplan. Dit versterkt niet alleen hun begrip van de aandoening, maar bevordert ook een gevoel van controle over hun gezondheid.

Complicaties van een scotoom

Verminderd gezichtsvermogen
Een scotoom kan leiden tot een verminderd gezichtsvermogen, wat de algehele visuele functionaliteit van een persoon aanzienlijk kan beïnvloeden. Dit kan resulteren in problemen met het waarnemen van details en het identificeren van objecten in het gezichtsveld. Het verminderd gezichtsvermogen kan ook invloed hebben op de dieptewaarneming, wat het risico op ongelukken en verwondingen vergroot. Voor veel patiënten heeft deze beperking niet alleen gevolgen voor hun dagelijkse activiteiten, maar ook voor hun onafhankelijkheid en kwaliteit van leven.

Problemen met dagelijkse activiteiten
Patiënten met scotomen kunnen aanzienlijke moeite ondervinden met alledaagse taken, zoals lezen, autorijden en andere activiteiten die een volledig gezichtsveld vereisen. Dit kan leiden tot frustratie en een gevoel van afhankelijkheid van anderen, wat de psychosociale gezondheid van de patiënt verder kan ondermijnen. Het is cruciaal voor patiënten om hulpmiddelen en aanpassingen te overwegen die hen kunnen helpen bij het uitvoeren van deze taken, zoals verbeterde verlichting, vergrotende lenzen, en specifieke training in het omgaan met visuele beperkingen.

Psychosociale impact
Chronische visuele defecten kunnen leiden tot emotionele en psychologische stress, angst en depressie. De impact op de kwaliteit van leven kan aanzienlijk zijn, vooral bij blijvende scotomen. Patiënten kunnen zich sociaal geïsoleerd voelen en het gevoel hebben dat ze hun vroegere levensstijl niet kunnen volhouden. Het is belangrijk voor zorgverleners om ook aandacht te besteden aan de mentale gezondheid van patiënten met scotomen. Ondersteuning door middel van psychotherapie, steungroepen of psychologische interventies kan helpen om de emotionele last te verlichten en de coping-mechanismen van de patiënt te verbeteren.

Verdere progressie van de onderliggende aandoening
Als het scotoom het gevolg is van een progressieve aandoening zoals glaucoom of retinitis pigmentosa, kan de aandoening verder vorderen en leiden tot ernstigere visuele problemen of zelfs blindheid. Vroege diagnose en behandeling van de onderliggende oorzaak zijn cruciaal om verdere complicaties te voorkomen. Regelmatige controles bij een oogarts zijn noodzakelijk om de voortgang van de aandoening te monitoren en tijdig in te grijpen. Het is van vitaal belang dat patiënten zich bewust zijn van hun symptomen en de noodzaak om proactief om te gaan met hun ooggezondheid om de kans op verdere complicaties te minimaliseren.

Preventie

Behandelen van bestaande gezondheidsproblemen
Chronische aandoeningen zoals diabetes en hoge bloeddruk kunnen bijdragen aan visuele problemen en het risico op scotomen verhogen. Het goed beheren van deze aandoeningen is essentieel om het risico op visuele complicaties te verminderen. Dit omvat regelmatige controle van de bloedsuikerspiegel, het volgen van een gezonde voeding, en het innemen van voorgeschreven medicatie. Door deze gezondheidsproblemen actief aan te pakken, kunnen patiënten niet alleen hun algehele gezondheid verbeteren, maar ook hun ooggezondheid beschermen tegen mogelijke schade.

Gezonde levensstijl
Een gezonde voeding speelt een cruciale rol in het ondersteunen van de gezondheid van het netvlies en de ogen. Voeding die rijk is aan antioxidanten, vitamines (zoals vitamine A, C en E), en mineralen kan bijdragen aan het behoud van een goed gezichtsvermogen. Daarnaast is het belangrijk om schadelijke gewoonten zoals roken te vermijden en overmatige blootstelling aan UV-stralen te minimaliseren. Het dragen van zonnebrillen met UV-bescherming kan helpen om de ogen te beschermen tegen schadelijke straling, wat op lange termijn kan bijdragen aan de ooggezondheid.

Oogbescherming
Het dragen van beschermende brillen bij het uitvoeren van risicovolle activiteiten is een effectieve manier om oogletsel te voorkomen. Dit is vooral belangrijk bij het werken met gevaarlijke stoffen, in de bouw, of bij deelname aan contact- of extreme sporten. Het gebruik van veiligheidsbrillen kan de kans op traumatisch oogletsel aanzienlijk verkleinen. Voor mensen die in omgevingen werken met veel stof of chemische stoffen, is het dragen van een masker of een andere vorm van oogbescherming cruciaal om de ogen te beschermen.

Regelmatige oogonderzoeken
Vroege detectie van aandoeningen die scotomen kunnen veroorzaken, zoals maculadegeneratie of glaucoom, is essentieel om de ziekte effectief te beheren en verdere schade te voorkomen. Regelmatige oogonderzoeken stellen de oogarts in staat om eventuele veranderingen in het gezichtsvermogen tijdig op te merken en passende maatregelen te nemen. Deze onderzoeken kunnen ook helpen bij het identificeren van risicofactoren, waardoor gerichte preventieve strategieën kunnen worden ontwikkeld. Het is aan te raden om minstens eenmaal per jaar een oogonderzoek te laten uitvoeren, vooral voor mensen met een verhoogd risico op oogaandoeningen.

Zorg voor oogaandoeningen
Het tijdig en adequaat behandelen van bestaande oogaandoeningen is van groot belang om verdere complicaties te voorkomen. Dit omvat het volgen van de aanbevelingen van zorgverleners, het regelmatig innemen van voorgeschreven medicatie, en het ondergaan van noodzakelijke therapieën. Patiënten moeten zich bewust zijn van hun aandoeningen en de noodzaak om deze actief te beheren. Dit proactieve gedrag kan helpen om de progressie van oogaandoeningen te vertragen en het risico op het ontwikkelen van scotomen te verminderen.

Lees verder

• Gezichtsveldonderzoek: Onderzoek uitval gezichtsveld
• Gezichtsvelduitval en gezichtsvelddefect: Soorten onderzoek
• Hemianopsie: Ogen - Uitval van gedeelte van gezichtsveld
• Tunnelzicht (kokerzicht): Verlies perifeer gezichtsvermogen
• Verlies van perifeer gezichtsvermogen (zicht om zich heen)