Tunnelzicht (kokerzicht): Verlies perifeer gezichtsvermogen

Al spelend kijkt iemand wel eens door een smalle buis of een toiletpapierkokertje. Hij ziet vervolgens slechts een stuk van het beeld wat hij normaal ziet. Er zijn echter mensen die geen “hulpmiddel” nodig hebben om steeds door een smal kokertje te kijken. Zij lijden aan tunnelzicht, waarbij het perifere gezichtsvermogen, het zicht aan de zijkant, stilaan of plots verdwijnt. Een patiënt met kokerzicht heeft het mogelijk lastig om te zien bij weinig licht en het oriëntatie- en mobiliteitsvermogen is vaak bemoeilijkt. Tal van oorzaken leiden tot een versmald gezichtsveld. In een aantal gevallen valt tunnelzicht te voorkomen door een jaarlijks uitgebreid oogonderzoek.

• Synoniemen tunnelzicht
• Oorzaken kokerzicht: Verlies perifeer gezichtsvermogen
• Symptomen: Verlies van het gezichtsveld
• Diagnose en onderzoeken door oogarts
• Behandeling tunnelvisie
• Risico's en complicaties verlies van zijzicht

Synoniemen tunnelzicht

Tunnelzicht is gekend onder deze synoniemen:

• kokervisie
• kokervisus
• tunnelvisie
• tunnelvisus
• tunnelzicht

Oorzaken kokerzicht: Verlies perifeer gezichtsvermogen

Fundamentele oorzaken van het perifeer visusverlies ontstaan door de adrenalineproductie in het lichaam, door hersenproblemen, door een netvliesaandoening of een andere oogziekte, bij bepaalde piloten en tot slot zijn er nog enkele externe (uitlokkende) factoren.

Adrenalineproductie

Tijdens periodes van hoge adrenalineproductie is het mogelijk dat de patiënt een tunnelvisie ontwikkelt, zoals bij een intense fysieke strijd of bij extreme angst (bijvoorbeeld bij een paniekaanval). Opwinding of extreem veel plezier zoals op achtbaan zitten, is eveneens een potentieel uitlokkende factor voor tunnelvisie. Een golf van adrenaline komt namelijk in het lichaam terecht. Dit is meestal een tijdelijke vorm van tunnelvisie.

Hersenen

• Hersenschudding (mild hersenletsel door stoot tegen schedel met symptomen aan geheugen en gedrag)
• Hypofysetumoren of andere hersentumoren die drukken op het optisch chiasma zoals het opticusglioom.
• Paniekaanval: Sommige patiënten die een paniekaanval hebben, ervaren een gevoel van onthechting en hebben daarom andere percepties. Tunnelzicht is één van de mogelijke symptomen.
• Schade aan de hersenen van een beroerte, ziekte of letsel: Een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen) of verwonding beschadigt mogelijk delen van de hersenen die beelden verwerken. Hierdoor ontstaan blinde vlekken (scotomen) in het gezichtsveld.

Oogziekte

• Ernstige cataract: Bij cataract (staar) is de ooglens vertroebeld. Dit is het gevolg van samengeklonterd eiwit dat zich ophoopt in de lens van het oog waardoor een troebel ooggebied ontstaat.
• Glaucoom: Een veel voorkomende oorzaak van het verlies van het perifeer zicht (perifeer gebiedsdefect) is oogzenuwschade door glaucoom, een oogzenuwaandoening.
• Choroideremie: Bij choroideremie, een zeldzame genetische oogaandoening, verliest de patiënt geleidelijk het gezichtsvermogen als gevolg van het afsterven van het vaatvlies en netvlies in het oog. Eerst verdonkert het zicht en daarna verdwijnt ook stilaan het perifere gezichtsvermogen.
• Netvliesloslating: Bij een netvliesloslatingen scheurt het lichtgevoelige weefsel achteraan het oog stilaan af.
• Neurologische schade zoals door optische neuritis (oogzenuwontsteking).
• Oculaire migraine: In tegenstelling tot migraine (aanvallen van een aura en/of eenzijdige hoofdpijn), is oogmigraine (oculaire migraine) vaak pijnloos, maar gaat dit wel gepaard met een tijdelijk verlies van het perifeer zicht.
• Ooginfarcten of afsluitingen: Occlusies (afsluitingen) of oogberoertes die de normale bloedtoevoer naar de interne structuur van het oog blokkeren, waaronder de oogzenuw, leiden eveneens tot het verlies van het perifere gezichtsvermogen.
• Retinitis pigmentosa Hierbij sterven de lichtgevoelige cellen van het netvlies af. Dit komt ook voor bij syndroom van Usher.

Vliegtuig

• Aanhoudende (1 seconde of meer) hoge acceleraties bij bijvoorbeeld gevechtspiloten.
• Langdurige blootstelling aan de vervuilde lucht (luchtvervuiling) met verwarmde hydraulische vloeistoffen en oliën, zoals in sommige passagiersvliegtuigen.

Andere oorzaken
Alcoholconsumptie, bloedverlies (hypovolemie), bepaalde medicatie, slaaptekort, de aurafase van een migraineaanval, het nemen van hallucigene drugs, een beet van een Zwarte Mamba en andere slangen met dezelfde gifsterkte en kwikvergiftiging (overmatige blootstelling aan kwik) (vooral Methylkwik) zijn andere mogelijke oorzaken van tunnelvisie. Bij alcohol en medicatie herstelt het gezichtsvermogen zich meestal spontaan.

Symptomen: Verlies van het gezichtsveld

Verlies van perifeer zicht

Een patiënt ziet slechts een deel van het beeld wat een persoon met een gewoon gezichtsveld waarneemt. Hierdoor merkt hij niet steeds tijdig obstakels op, ziet hij niet alle tekst op een scherm staan of vindt hij bijvoorbeeld zijn vrienden niet terug op een speelplaats. Mogelijk beweegt hij zijn hoofd veel heen en weer om steeds nieuwe informatie te “scannen” van zijn omgeving, wat hem meer tijd en energie kost. Als het overblijvende gezichtsveld nog goed van kwaliteit is, is de patiënt bijvoorbeeld wel in staat een boek te lezen of meteen een gevallen voorwerp terug op te rapen indien dit in zijn gezichtsveld ligt. Slechtziendheid door tunnelvisie is wel voor iedereen anders. Niet iedereen met gezichtsvelduitval of kokervisus loopt met een witte stok rond, werkt met een beeldschermloep of heeft een brailleleesregel nodig.

Andere ooggerelateerde symptomen

Het belangrijkste symptoom is het verlies van het zicht aan de zijkant, maar ook andere symptomen wijzen in de richting van tunnelvisie zoals:

• een abnormale pupilgrootte of geen reactie op het licht
• een slecht nachtzicht (nachtblindheid)
• een verhoogde gevoeligheid voor licht (fotofobie)
• een zwelling in één of beide ogen
• het zien van drijvende voorwerpen of knipperende lampjes (floaters, drijvers)
• het zien van schittering, lichtverblinding of halo's rond lichten
• rode ogen, pijnlijke ogen (oogpijn) en bloeddoorlopen ogen

Soms zijn andere symptomen aanwezig bij een verlies van het perifeer zicht, zoals hoofdpijn, misselijkheid en braken.

Diagnose en onderzoeken door oogarts

Gezichtsvelduitval valt op te sporen met een gezichtsveldonderzoek in combinatie met een uitgebreid oogonderzoek. De patiënt moet onmiddellijk naar de oogarts indien hij merkt dat hij zijn perifeer gezichtsvermogen verliest. Een netvliesloslating is bijvoorbeeld een medische noodsituatie die zo snel mogelijk behandeling vereist om permanent gezichtsverlies te voorkomen.

Behandeling tunnelvisie

De behandeling van tunnelvisie is afhankelijk van de oorzaak, maar professionele zorg en ondersteuning is nodig, zelfs in situaties waarbij de symptomen mild lijken. Zo is een arts bijvoorbeeld in staat om de medische complicaties waaronder een permanent verlies van het gezichtsvermogen of blindheid, hersenbeschadiging of bewusteloosheid te voorkomen.

Hulp, aanpassingen, begeleiding en hulpmiddelen

Een eenvoudige visuscorrectie zoals een bril of contactlenzen corrigeren helaas het permanent verlies van het perifere zicht niet. Een prismabril is soms nuttig voor de uitbreiding van het gezichtsveld bij bepaalde types van perifeer visusverlies. Daarnaast is voor een aantal patiënten revalidatietraining aanbevolen waarbij ze leren om met het kokerzicht nog in de maatschappij deel te nemen, maar ook psychisch leren omgaan met de beperking(en). Voorts is een low vision specialist beschikbaar waar de patiënt advies krijgt over brillen en (optische) hulpmiddelen. Een oriëntatie- en mobiliteitsinstructeur helpt bij mobiliteitsproblemen waar de patiënt tegenaan loopt als gevolg van tunnelvisie.

Preventie

Vaak merkt een patiënt niet eens op dat hij perifeer gezichtsvermogen verliest, totdat de symptomen erg duidelijk zijn en er reeds veel onherstelbare schade is opgetreden. Preventie is de sleutel tot behandeling bij glaucoom; zo valt tunnelvisie te voorkomen. Een correcte druppeltoediening van oogdruppels is voorts noodzakelijk. Daarnaast is een regelmatig oogonderzoek nodig, zeker voor wie boven de veertig is. Via tonometrie, een oogdrukonderzoek, bepaalt de oogarts de oogdruk. Door een regelmatig grondig oogonderzoek loopt de patiënt minder risico op permanente schade aan de oogzenuw en ontwikkelen er zich minder snel blinde vlekken in het gezichtsveld. Indien de glaucoompatiënt geen tijdige behandeling krijgt, leidt dit tot een permanent verlies van het perifere gezichtsvermogen en zelfs tot blindheid.

Risico's en complicaties verlies van zijzicht

Leven zonder perifeer zicht is niet alleen erg vervelend, maar vormt eveneens een gevaar voor de veiligheid. Zonder goed perifeer gezichtsvermogen, is het bijvoorbeeld moeilijk om 's nachts gevaren in te schatten. Het besturen van een auto is bijgevolg onmogelijk bij tunnelvisie. Ook het fietsen met tunnelzicht is vaak erg moeilijk en gevaarlijk voor de patiënt zelf en diens omgeving. Boodschappen doen is niet altijd eenvoudig; hulp van vrienden, familie of een personeelslid van de winkel is dan soms nodig. Sommige patiënten moeten door de tunnelvisie ook op zoek naar een andere tewerkstelling of hobby, of op zoek gaan naar hulpmiddelen en aanpassingen om nog deel te nemen aan het dagelijks leven.

Lees verder

• Verlies van perifeer gezichtsvermogen (zicht om zich heen)