Tunnelzicht (kokerzicht): Verlies perifeer gezichtsvermogen

Al spelend kijkt iemand wel eens door een smalle buis of een toiletpapierkokertje. Hij ziet dan slechts een klein deel van het volledige beeld dat normaal zichtbaar is. Er zijn echter mensen die geen “hulpmiddel” nodig hebben om door een smal kokertje te kijken. Zij lijden aan tunnelzicht, waarbij het perifere gezichtsvermogen, oftewel het zicht aan de zijkanten, geleidelijk of plotseling verdwijnt. Patiënten met tunnelzicht kunnen moeite hebben met zien bij weinig licht en hebben vaak problemen met oriëntatie en mobiliteit. Er zijn veel mogelijke oorzaken voor een versmald gezichtsveld. In sommige gevallen kan tunnelzicht worden voorkomen door een jaarlijks uitgebreid oogonderzoek.

• Synoniemen van tunnelzicht
• Oorzaken van tunnelzicht: Verlies van perifeer gezichtsvermogen
• Symptomen van tunnelzicht: Verlies van het gezichtsveld
• Diagnose en onderzoeken door de oogarts
• Behandeling van tunnelzicht
• Prognose
• Oogziekten
• Neurologische oorzaken
• Systemische oorzaken
• Vliegtuiggerelateerde oorzaken
• Behandelingsopties en prognose
• Algemene prognose
• Risico's en complicaties van verlies van zijzicht

Synoniemen van tunnelzicht

Tunnelzicht staat ook bekend onder de volgende synoniemen:

• kokervisie
• kokervisus
• tunnelvisie
• tunnelvisus
• tunnelzicht

Oorzaken van tunnelzicht: Verlies van perifeer gezichtsvermogen

Tunnelzicht kan ontstaan door verschillende oorzaken die het perifere gezichtsvermogen beïnvloeden. Deze oorzaken kunnen voortkomen uit adrenalineproductie in het lichaam, hersenproblemen, netvliesaandoeningen, bepaalde beroepsomstandigheden en andere externe factoren.

Adrenalineproductie
Tijdens periodes van hoge adrenalineproductie kan tunnelzicht ontstaan, zoals bij intense fysieke strijd of extreme angst (bijvoorbeeld tijdens een paniekaanval). Ook opwinding of veel plezier, zoals bij een rit in een achtbaan, kan een tijdelijke vorm van tunnelzicht veroorzaken door de plotselinge adrenalineafgifte.

Hersenen

• Hersenschudding: Dit mild hersenletsel door een klap op de schedel kan symptomen veroorzaken zoals geheugenproblemen en gedragsveranderingen.
• Hypofysetumoren of andere hersentumoren kunnen druk uitoefenen op het optisch chiasma, zoals bij opticusglioom.
• Paniekaanval: Sommige patiënten ervaren tijdens een paniekaanval gevoelens van onthechting, wat kan leiden tot tunnelzicht.
• Schade aan de hersenen door beroerte, ziekte of letsel: Een beroerte of andere vormen van hersenbeschadiging kunnen delen van de hersenen beschadigen die verantwoordelijk zijn voor beeldverwerking, wat kan leiden tot blinde vlekken (scotomen) in het gezichtsveld.

Oogziekten

• Ernstige cataract: Bij cataract (staar) is de ooglens vertroebeld door samengeklonterd eiwit, wat leidt tot een troebel gezichtsveld.
• Glaucoom: Deze aandoening, waarbij de oogzenuw wordt beschadigd, is een veelvoorkomende oorzaak van verlies van perifeer zicht (glaucoom).
• Choroideremie: Deze zeldzame genetische aandoening zorgt voor een geleidelijke afname van het gezichtsvermogen door het afsterven van het vaatvlies en netvlies in het oog. Eerst verdwijnt het centrale zicht en vervolgens het perifere gezichtsvermogen (choroideremie).
• Netvliesloslating: Bij een netvliesloslating scheurt het lichtgevoelige weefsel aan de achterkant van het oog.
• Neurologische schade: Bijvoorbeeld door optische neuritis (oogzenuwontsteking).
• Oculaire migraine: Anders dan bij migraine (), waarbij vaak sprake is van een aura en/of [ARTIKEL=188301]eenzijdige hoofdpijn, gaat oogmigraine vaak gepaard met tijdelijk verlies van het perifeer zicht zonder pijn.
• Ooginfarcten of afsluitingen: Deze occlusies blokkeren de bloedtoevoer naar de interne structuren van het oog, inclusief de oogzenuw, wat kan leiden tot verlies van perifere visie.
• Retinitis pigmentosa: Hierbij sterven de lichtgevoelige cellen van het netvlies af, wat ook kan voorkomen bij het syndroom van Usher.

[B]Vliegtuiggerelateerde oorzaken

• Aanhoudende (1 seconde of meer) hoge acceleraties, zoals die bij gevechtspiloten.
• Langdurige blootstelling aan vervuilde lucht (luchtvervuiling), vaak met verwarmde hydraulische vloeistoffen en oliën, zoals in sommige passagiersvliegtuigen.

Andere oorzaken

• Alcoholconsumptie
• Bloedverlies (hypovolemie)
• Bepaalde medicatie
• Slaaptekort
• De aurafase van een migraineaanval
• Het gebruik van hallucinogene drugs
• Een beet van een Zwarte Mamba of andere slang met vergelijkbare gifsterkte
• Kwikvergiftiging (vooral Methylkwik)

Bij alcohol- en medicijngebruik herstelt het gezichtsvermogen vaak spontaan.

Symptomen van tunnelzicht: Verlies van het gezichtsveld

Verlies van perifeer zicht
Een patiënt met tunnelzicht ziet slechts een deel van het beeld dat iemand met een normaal gezichtsveld waarneemt. Dit kan leiden tot problemen zoals het niet tijdig opmerken van obstakels, moeite met het lezen van tekst op een scherm, of het niet terugvinden van vrienden op een speelplaats. De patiënt kan zijn hoofd veel heen en weer bewegen om nieuwe informatie uit zijn omgeving te scannen, wat extra tijd en energie kost. Als het overblijvende gezichtsveld nog goed functioneert, kan de patiënt mogelijk nog wel een boek lezen of een voorwerp oprapen dat binnen zijn gezichtsveld valt. De mate van slechtziendheid door tunnelzicht varieert echter sterk. Niet iedereen met gezichtsvelduitval of kokervisus maakt gebruik van een witte stok, werkt met een beeldschermloep, of gebruikt een brailleleesregel.

Andere ooggerelateerde symptomen
Naast het verlies van het perifere zicht kunnen andere symptomen wijzen op tunnelzicht, zoals:

• Abnormale pupilgrootte of geen reactie op licht
• Slecht nachtzicht (nachtblindheid)
• Verhoogde gevoeligheid voor licht (fotofobie)
• Zwelling in één of beide ogen
• Het zien van drijvende voorwerpen of knipperende lichtjes (floaters)
• Het zien van schittering, lichtverblinding of halo's rond lichten
• Rode ogen, pijnlijke ogen (oogpijn), en bloeddoorlopen ogen

Soms kunnen andere symptomen zoals hoofdpijn, misselijkheid, en braken aanwezig zijn bij verlies van perifeer zicht.

Diagnose en onderzoeken door de oogarts

Gezichtsvelduitval kan worden opgespoord met een gezichtsveldonderzoek, in combinatie met een uitgebreid oogonderzoek. Patiënten dienen onmiddellijk naar de oogarts te gaan als ze merken dat hun perifeer gezichtsvermogen afneemt. Bijvoorbeeld een netvliesloslating is een medische noodsituatie die onmiddellijk behandeld moet worden om permanent gezichtsverlies te voorkomen.

Behandeling van tunnelzicht

De behandeling van tunnelzicht hangt af van de onderliggende oorzaak. Professionele zorg en ondersteuning zijn belangrijk, zelfs bij milde symptomen. Een arts kan medische complicaties zoals permanent gezichtsverlies, hersenbeschadiging, of bewusteloosheid helpen voorkomen.

Hulp, aanpassingen, begeleiding en hulpmiddelen
Een eenvoudige visuscorrectie zoals een bril of contactlenzen kan het permanente verlies van perifere visie niet herstellen. Soms kan een prismabril nuttig zijn om het gezichtsveld te vergroten bij bepaalde soorten perifeer visusverlies. Daarnaast wordt voor sommige patiënten revalidatietraining aanbevolen, waarbij zij leren omgaan met tunnelzicht en de psychologische impact ervan. Een low vision specialist kan advies geven over brillen en ARTIKEL=161253 hulpmiddelen[/ARTIKEL]. Een oriëntatie- en mobiliteitsinstructeur kan helpen bij mobiliteitsproblemen die voortkomen uit tunnelzicht.

Preventie
Veel patiënten merken niet dat ze perifeer gezichtsvermogen verliezen totdat de symptomen duidelijk worden en er al aanzienlijke schade is opgetreden. Preventie is cruciaal bij het voorkomen van tunnelzicht door glaucoom. Een correcte druppeltoediening van oogdruppels is noodzakelijk. Daarnaast is regelmatig oogonderzoek, vooral voor mensen boven de veertig, essentieel. Via tonometrie wordt de oogdruk gemeten. Regelmatige, grondige oogonderzoeken verminderen het risico op permanente schade aan de oogzenuw en vertragen de ontwikkeling van blinde vlekken in het gezichtsveld. Bij een vertraagde behandeling van glaucoom kan tunnelzicht permanent worden en zelfs tot blindheid leiden.

Prognose

De prognose van tunnelzicht kan sterk variëren, afhankelijk van de oorzaak en de timing van de behandeling. Hieronder volgt een gedetailleerd overzicht van de prognose op basis van verschillende factoren:

Oogziekten

• Glaucoom: Met tijdige diagnose en behandeling kan de voortgang van tunnelzicht vaak worden vertraagd of gestopt. Onbehandeld kan glaucoom echter leiden tot blijvend verlies van perifere visie.
• Cataract: Cataract kan vaak worden behandeld met een operatie, waarbij de troebele lens wordt vervangen door een kunstlens. Dit kan het gezichtsvermogen herstellen en mogelijk ook het tunnelzicht verbeteren.
• Retinitis pigmentosa: Deze erfelijke aandoening heeft momenteel geen genezing. De progressie kan variëren, maar tunnelzicht kan verergeren naarmate de ziekte vordert.

Neurologische oorzaken

• Hersenschudding en hersenletsel: De prognose hangt af van de ernst van het letsel. Bij milde hersenschuddingen kan het gezichtsvermogen herstellen met tijd en rust. Ernstiger hersenletsel kan langdurige of permanente veranderingen in het gezichtsveld veroorzaken.
• Optische neuritis: Behandeling met corticosteroïden kan helpen bij het herstel van het gezichtsvermogen, maar sommige patiënten kunnen blijvende visuele beperkingen ervaren.
• Hersentumoren: De prognose hangt af van de aard van de tumor en de behandeling. Chirurgie, bestraling en chemotherapie kunnen de symptomen verbeteren en de voortgang van tunnelzicht mogelijk stoppen.

Systemische oorzaken

Paniekaanvallen: Tunnelzicht veroorzaakt door paniekaanvallen is meestal tijdelijk en kan verbeteren zodra de paniekaanval onder controle is.
Alcoholmisbruik en drugsmisbruik: Bij stopzetting van het gebruik kan het gezichtsvermogen vaak herstellen, hoewel langdurig misbruik blijvende schade kan veroorzaken.

Vliegtuiggerelateerde oorzaken

Hoge acceleraties: Tunnelzicht door hoge acceleraties is vaak tijdelijk en verdwijnt zodra de omstandigheden veranderen.
Luchtvervuiling: Langdurige blootstelling aan vervuilde lucht kan schadelijk zijn, maar het effect op het gezichtsvermogen is meestal minder goed gedocumenteerd.

Behandelingsopties en prognose

Medische behandelingen
Tijdige en passende medische behandelingen kunnen de voortgang van tunnelzicht vaak stoppen en het gezichtsvermogen verbeteren. Regelmatige controles en opvolging zijn cruciaal om de behandeling te optimaliseren en eventuele complicaties vroegtijdig te identificeren.

Revalidatie en aanpassingen
Voor patiënten met chronisch tunnelzicht kan revalidatie helpen bij het verbeteren van de functionele capaciteit en het aanpassen aan de beperking. Dit kan onder andere bestaan uit oriëntatie- en mobiliteitstraining en het gebruik van speciale hulpmiddelen.

Preventie en monitoring
Bij aandoeningen zoals glaucoom kan vroege detectie en continue monitoring de prognose aanzienlijk verbeteren. Regelmatige oogonderzoeken kunnen helpen bij het voorkomen van ernstige visuele beperkingen door tijdig in te grijpen.

Algemene prognose

De prognose voor tunnelzicht varieert dus aanzienlijk, afhankelijk van de oorzaak en de effectiviteit van de behandeling. Bij veel aandoeningen kan tijdige behandeling de voortgang van tunnelzicht stoppen en in sommige gevallen het gezichtsvermogen verbeteren. Zonder behandeling kunnen de symptomen echter verergeren, wat leidt tot blijvende beperkingen in het gezichtsveld.

Individuele prognoses kunnen het beste worden besproken met een oogarts of specialist, die een op maat gemaakte evaluatie en behandelplan kan bieden op basis van de specifieke omstandigheden van de patiënt.

Risico's en complicaties van verlies van zijzicht

Leven zonder perifeer zicht is niet alleen erg ongemakkelijk, maar vormt ook veiligheidsrisico's. Het is moeilijk om gevaren 's nachts in te schatten, wat het autorijden gevaarlijk maakt voor mensen met tunnelzicht. Fietsen met tunnelzicht is eveneens riskant voor zowel de patiënt als zijn omgeving. Boodschappen doen kan problematisch zijn en soms is hulp van vrienden, familie of winkelpersoneel nodig. Sommige patiënten moeten mogelijk hun werk of hobby aanpassen, of zoeken naar hulpmiddelen en aanpassingen om nog deel te nemen aan het dagelijks leven.

Lees verder

• Verlies van perifeer gezichtsvermogen (zicht om zich heen)