Verlies van perifeer gezichtsvermogen (zicht om zich heen)

Het centrale gezichtsvermogen is het zicht waarmee een persoon recht voor zich uit kan kijken. Daarnaast hebben mensen ook het vermogen om een zicht te krijgen van objecten om zich heen (boven, onder, links en rechts). Dit gezichtsvermogen, dat buiten het centrale gezichtsveld valt, staat in medische termen bekend als het ‘perifere gezichtsvermogen’. Dankzij het perifere zicht zien mensen zonder het hoofd te moeten draaien of de ogen te moeten bewegen. Het zicht aan de zijkanten helpt om beweging te voelen en te lopen zonder tegen dingen te botsen. Enkele oogziekten leiden tot een vermindering van de visus aan de zijkant, waardoor een patiënt meer en meer zijn ogen moet bewegen en hoofd moet draaien om dit te kunnen compenseren. Een tijdig oogonderzoek voorkomt of vertraagt veel oogziekten die leiden tot een verlies van het perifere blikveld.

• Oorzaken van verlies van perifeer gezichtsvermogen
• Glaucoom
• Retinitis pigmentosa
• Andere oorzaken
• Geassocieerde symptomen van verlies van zicht om zich heen
• Alarmsymptomen bij verminderd perifeer blikveld
• Diagnose en onderzoeken
• Gezichtsveldonderzoek
• Oogdrukmeting
• Behandeling van perifere gezichtsverlies
• Oogziekte behandelen
• Hulpmiddelen en aanpassingen leren gebruiken
• Preventie van vermindering van visus aan zijkant

Oorzaken van verlies van perifeer gezichtsvermogen

Het verlies van het perifere zicht houdt verband met zenuwbeschadiging, die onder andere veroorzaakt is door glaucoom, retinitis pigmentosa of een verwonding aan het oog. Ook andere oorzaken zijn bekend voor het perifere gezichtsverlies.

Glaucoom

De oogziekte glaucoom is het gevolg van een opeenhoping van vocht en druk in het oog. Dit tast mogelijk de oog zenuw aan die informatie van het oog naar de hersenen verzendt. Wanneer glaucoom optreedt, verliest een patiënt mogelijk het perifere blikveld hetgeen dan resulteert in tunnelzicht (zien in een kokertje). Na verloop van tijd verliest de patiënt onbehandeld mogelijk het volledige gezichtsvermogen. Meestal is een oogarts wel in staat om het volledig verlies van het zicht te voorkomen door glaucoom tijdig op te sporen en te behandelen via bijvoorbeeld oogdruppels, lasertherapie of een operatie.

Retinitis pigmentosa

Retinitis pigmentosa (RP) is een genetische aandoening waarbij het netvlies beschadigd is. De retina (netvlies) is het deel van het oog dat licht waarneemt. Nachtblindheid is één van de eerste symptomen van deze oogaandoening. Daarnaast heeft een patiënt het lastig om verschillende kleuren uit elkaar te houden (slecht kleurenzicht). Na verloop van tijd ervaart de patiënt veranderingen in het perifere zicht. De oogziekte ontstaat mogelijk op elke leeftijd, maar meestal zijn tieners en jongvolwassenen getroffen. De meeste patiënten zijn rond veertigjarige leeftijd juridisch blind (maatschappelijk blind), al is dit voor elke patiënt verschillend.

Andere oorzaken

Bijkomende oorzaken van perifeer zichtverlies zijn bijvoorbeeld:

• een hersenschudding
• een netvliesloslating
• een ooginfarct
• een oogzenuwontsteking en andere aandoeningen die neurologische schade veroorzaken
• hersenschade door een beroerte, ziekte of verwonding
• stuwingspapil (zwelling van de oogzenuw door verhoogde hersendruk)

Geassocieerde symptomen van verlies van zicht om zich heen

De symptomen van perifeer zichtverlies zijn mogelijk erg subtiel en misschien zelfs niet detecteerbaar door de patiënt in een beginstadium. Mogelijk heeft een patiënt problemen om te navigeren tijdens het lopen of ziet hij slecht bij weinig licht. Kleurenzienproblemen is een ander probleem dat soms optreedt.

Alarmsymptomen bij verminderd perifeer blikveld

Elke plotselinge afname of een verlies van het perifere zicht is een reden om onmiddellijk medische hulp in te roepen. Dit wijst namelijk mogelijk op een ernstig oogprobleem, zoals een netvliesloslating.

Diagnose en onderzoeken

Gezichtsveldonderzoek

De oogarts voert een standaard oogonderzoek uit, maar om de mate van het verlies van het perifere gezichtsvermogen vast te stellen, is een gezichtsveldonderzoek nodig. Dit pijnloos onderzoek geeft de oogarts informatie over blinde vlekken (scotomen) in het zicht. Dit zijn vlekken die een patiënt niet altijd ziet maar die er soms wel zijn. Wanneer deze blinde vlekken aanwezig zijn, heeft de patiënt daar geen zicht. Bij een gezichtsveldtest plaatst de oogarts een bolvormig apparaat voor het gezicht. De patiënt moet één oog afdekken, zodat de oogarts elk oog afzonderlijk kan testen. Terwijl de patiënt recht vooruit kijkt naar een bepaald punt in het midden van de bol, flitst een lichtje op verschillende punten rond in de bolvorm. De patiënt drukt op een knop wanneer hij lichten ziet, zonder het hoofd heen en weer te draaien.

Oogdrukmeting

Één van de onderdelen van een standaard oogonderzoek is een tonometrie. Bij dit oogonderzoek meet de oogarts de oogdruk hetgeen nodig is om de aanwezigheid van glaucoom vast te stellen.

Behandeling van perifere gezichtsverlies

De behandeling van perifeer gezichtsverlies is niet altijd eenvoudig want een gewone bril verhelpt dit oogprobleem niet. Af en toe schrijft de arts wel een prismabril voor om het gezichtsveld te vergroten. In de meeste gevallen wil de oogarts echter de oorzaak van het verlies willen bepalen en dat eerst willen behandelen, in de hoop het perifere blikveld te herstellen of op zijn minst verdere schade te voorkomen of de progressie hiervan te vertragen.

Oogziekte behandelen

Als de oogarts glaucoom vroegtijdig opspoort, schrijft hij oogdruppels voor om de oogdruk te verlagen. De patiënt moet deze oogdruppels wel gebruiken via correcte oogdruppelrichtlijnen om ooginfecties te voorkomen en er voor te zorgen dat de oogdruppels effectief hun werk kunnen doen. Als deze oogdruppels niet werken, is een operatie nodig.

Hulpmiddelen en aanpassingen leren gebruiken

Verder is een ondersteunende behandeling nodig bij patiënten met tunnelzicht, door het geven van revalidatietraining. Hij leert zo omgaan met zijn oogproblemen en de consequenties hiervan, en leert indien nodig ook te werken met onder andere optische hulpmiddelen, leeshulpmiddelen of mobiliteitshulpmiddelen.

Preventie van vermindering van visus aan zijkant

Het is anno oktober 2020 niet mogelijk om het verlies van het perifere zicht te voorkomen. Wel zijn enkele tips voorhanden om het risico te verkleinen op het krijgen van een oogziekte die leidt tot een verminderd perifeer zicht. Het is vooreerst verstandig om elke twee tot vier jaar een oogonderzoek te laten uitvoeren bij de oogarts vanaf veertigjarige leeftijd, en mogelijk nog vaker wanneer een patiënt één of meer risicofactoren voor glaucoom heeft. Verder is het dragen van een veiligheidsbril nodig om de ogen te beschermen; een oogletsel kan immers leiden tot glaucoom. Regelmatige lichaamsbeweging is bovendien nuttig voor het verlagen van de oogdruk; een hoge oogdruk is immers de belangrijkste oorzaak van glaucoom. De bloeddruk verlaagt ook door te sporten en trainen; een hoge bloeddruk is eveneens een risicofactor voor glaucoom.

Lees verder

• Tunnelzicht (kokerzicht): Verlies perifeer gezichtsvermogen
• Glaucoom: Verhoogde oogdruk met verlies van gezichtsvermogen
• Retinitis pigmentosa: Verlies kegeltjes en staafjes in oog
• Ooginfarct: Afsluiting bloedvaten in netvlies
• Gezichtsveldonderzoek: Onderzoek uitval gezichtsveld