NARP-syndroom: Symptomen aan o.a. zenuwstelsel en ogen

Het NARP-syndroom is een zeldzame genetische multisysteemaandoening veroorzaakt door afwijkingen in de mitochondriale energieproductie. Het syndroom vertoont een reeks symptomen, waaronder spierzwakte, evenwichts- en coördinatieproblemen, en retinitis pigmentosa, een progressieve oogafwijking. De behandeling is voornamelijk symptomatisch en ondersteunend.

• Synoniemen NARP-syndroom
• Epidemiologie
• Oorzaken en erfelijkheid: Mitochondriale aandoening
• Symptomen: Zenuwstelsel, ogen en ontwikkeling
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van NARP-syndroom
• Prognose van de aandoening
• Complicaties
• Preventie

Synoniemen NARP-syndroom

De gebruikte synoniemen voor het NARP-syndroom zijn:

• MILS-NARP-syndroom
• Neurogene spierzwakte, ataxie, retinitis pigmentosa
• Neuropathie, ataxie, en retinitis pigmentosa

Epidemiologie

De prevalentie van het NARP-syndroom wordt geschat op 1-9 per 100.000 mensen. Het syndroom komt voor bij zowel mannen als vrouwen in gelijke aantallen. Ondanks deze prevalentie is er beperkte informatie over de exacte epidemiologie en het voorkomen van NARP.

Oorzaken en erfelijkheid: Mitochondriale aandoening

NARP-syndroom is het gevolg van mutaties in het mitochondriale DNA, specifiek in het MT-ATP6-gen. Deze mutaties verstoren de mitochondriale energieproductie, wat leidt tot de symptomen van neuropathie, ataxie, en retinitis pigmentosa.

De aandoening wordt overgeërfd volgens een mitochondriaal patroon, ook bekend als maternale overerving. Dit betekent dat alleen vrouwen mitochondriale aandoeningen kunnen doorgeven aan hun kinderen. Mannen kunnen de aandoening niet doorgeven, hoewel zij zelf ook getroffen kunnen worden. Mitochondriale aandoeningen kunnen in elke generatie van een familie voorkomen en zowel mannen als vrouwen treffen.

Symptomen: Zenuwstelsel, ogen en ontwikkeling

NARP-syndroom veroorzaakt een breed scala aan symptomen, waarvan de meeste zich al in de kindertijd manifesteren en volledig tot uiting komen in de vroege volwassenheid. De ernst en aard van de symptomen kunnen variëren tussen patiënten.

Zenuwstelsel

Het zenuwstelsel is vaak het meest aangetast. Symptomen beginnen meestal in de kindertijd of vroege volwassenheid en omvatten:

• Gevoelloosheid, tintelingen, of pijn in de armen (armpijn) en benen (beenpijn) (sensorische neuropathie)
• Spierzwakte
• Evenwichts- en coördinatieproblemen, bekend als ataxie

Ogen

Veel patiënten met NARP lijden aan retinitis pigmentosa, een aandoening die leidt tot progressief verlies van gezichtsvermogen door afsterven van de lichtgevoelige cellen (fotoreceptoren) in het netvlies. Symptomen van retinitis pigmentosa omvatten:

• Nachtblindheid, het eerste vaak waargenomen symptoom
• Nystagmus (snelle, onwillekeurige oogbewegingen)
• Vertraagde pupilreactie

Ontwikkeling

Bij kinderen met NARP kunnen leerproblemen en ontwikkelingsachterstand optreden. Bij oudere patiënten kan dementie zich ontwikkelen.

Bijkomende symptomen

Andere symptomen kunnen zijn:

• Migraine (met aura en/of eenzijdige hoofdpijn)
• Toevallen
• Gehoorverlies
• Cardiale geleidingsstoornissen

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek

De diagnose van NARP-syndroom wordt gesteld op basis van klinische bevindingen, bloedonderzoek en verschillende aanvullende onderzoeken:

• Elektroretinografie (oogheelkundig onderzoek voor het diagnosticeren van retinitis pigmentosa)
• Urineonderzoek
• CT-scan
• MRI-scan
• Elektrocardiografie (ECG: meting van de elektrische activiteit van het hart)
• Spier- en huidweefselbiopsie (geeft meestal geen abnormale resultaten)
• Elektromyografie (spier- en zenuwonderzoek)
• Zenuwgeleidingsonderzoek

De definitieve diagnose wordt meestal bevestigd door genetisch onderzoek. Het stellen van een diagnose kan echter uitdagend zijn vanwege de variabiliteit van de symptomen.

Differentiële diagnose

Differentiële diagnoses voor NARP-syndroom omvatten:

• Leigh-syndroom
• Ziekte van Refsum
• Cockayne-syndroom
• Abetalipoproteïnemie
• Usher-syndroom
• Neurologische complicatie van lipidose
• Zeldzame gevallen van spinocerebellaire ataxie (progressieve evenwichts- en coördinatieproblemen)

Behandeling van NARP-syndroom

Er is momenteel geen genezing voor het NARP-syndroom. De behandeling richt zich op het verlichten van symptomen en het verbeteren van de levenskwaliteit. Het behandelteam bestaat vaak uit oogartsen, cardiologen, kinderartsen, neurologen en andere specialisten. Mogelijke behandelingsopties zijn:

• Medicatie, zoals anticonvulsiva voor epileptische aanvallen, medicatie tegen dystonie (bewegingsstoornis met spierspasmen en contracties)
• Low vision-therapie en revalidatietraining voor personen met een visuele handicap
• Fysiotherapie om beweging en balans te verbeteren
• Regelmatige controles bij specialisten om de voortgang en organen te monitoren

Prognose van de aandoening

De prognose van het NARP-syndroom varieert sterk tussen patiënten, afhankelijk van de ernst en uitgebreidheid van de symptomen. Sommige patiënten kunnen een relatief goede levenskwaliteit behouden, terwijl anderen ernstige beperkingen ervaren. Het verloop van de aandoening kan variëren van stabiel tot progressief, met mogelijke verslechtering van de symptomen na verloop van tijd.

Complicaties

Mogelijke complicaties van het NARP-syndroom omvatten:
Progressieve visuele en sensorische achteruitgang
Toename van cognitieve en motorische beperkingen
Psychologische gevolgen, zoals depressie of angst door chronische ziekte en beperking

Preventie

Omdat het NARP-syndroom een genetische aandoening is, zijn er geen specifieke preventieve maatregelen beschikbaar. Genetische expertise kan nuttig zijn voor families met een geschiedenis van mitochondriale aandoeningen om het risico van overdracht aan toekomstige generaties te begrijpen.