Kopertekort: Symptomen gebrek aan koper (koperdeficiëntie)
Koper is in kleine hoeveelheden aanwezig in het lichaam. Het zorgt voor de goede werking van het bloed en de hersenen. Bij een kopertekort (hypocupremie) is er te weinig koper in het bloed aanwezig om te voldoen aan de behoeften van het lichaam. Door koperdeficiëntie kampt de patiënt met problemen met het bloed, de hersenen en het immuunsysteem, al komen ook andere symptomen tot uiting. Voldoende koper innemen of anders kopersupplementen innemen zijn mogelijke behandelingen voor het kopergebrek. De vooruitzichten zijn tot slot goed wanneer het tekort aan koper snel verholpen wordt.- Koper en de rol in de ijzerstofwisseling
- Koper en de synthese van hemoglobine
- Koper en de ijzerabsorptie
- Koper en de cardiovasculaire gezondheid
- Koper en de elasticiteit van bloedvaten
- Koper en de hartfunctie
- Koper en de rol in de neurologische gezondheid
- Koper en de productie van neurotransmitters
- Koper en de bescherming van zenuwcellen
- Koper en het immuunsysteem
- Koper en de werking van witte bloedcellen
- Koper en de ontstekingsreactie
- Koper en de gezondheid van de huid en het bindweefsel
- Koper en de productie van collageen
- Koper en de regeneratie van bindweefsel
- Kopertekort en de rol in het energiemetabolisme
- Koper en de productie van ATP
- Koper en de verwerking van vetzuren en koolhydraten
- Koper en de interactie met andere mineralen
- Koper en de balans met zink
- Koper en de absorptie van ijzer
- Epidemiologie
- Mechanisme
- Verstoringen in de ijzerstofwisseling
- Verstoorde werking van enzymen
- Verstoring van de hersenfunctie
- Verstoorde werking van het immuunsysteem
- Oorzaken van tekort aan koper
- Chirurgie
- Ziekte van Menkes
- Zinkvergiftiging
- Andere oorzaken
- Risicofactoren
- Risicogroepen voor koperdeficiëntie
- Patiënten met aandoeningen van de spijsvertering
- Patiënten met de ziekte van Menkes
- Te hoge inname van zink
- Ouderen en voedingspatronen met kopertekort
- Symptomen van koperdeficiëntie
- Bloed
- Hersenen
- Immuunsysteem
- Andere symptomen
- Alarmsymptomen
- Diagnose en onderzoeken
- Behandeling van kopertekort
- Prognose van gebrek aan koper
- Herstel na behandeling
- Chronische koperdeficiëntie en complicaties
- Complicaties
- Bloedarmoede en verminderde zuurstoftoevoer
- Neurologische schade
- Verhoogde vatbaarheid voor infecties
- Hartaandoeningen en verzwakte bloedvaten
- Preventie
- Voedingspatroon rijk aan koper
- Gebruik van kopersupplementen
- Beheer van risicogroepen
- Praktische tips voor het leven met een kopertekort
- Volg een evenwichtig voedingspatroon
- Neem koper-rijke voedingsmiddelen op in je dieet
- Let op de symptomen van kopertekort
- Suppletie met koper kan nodig zijn
- Raadpleeg een arts bij ernstige tekorten
- Misvattingen rond kopertekort
- Kopertekort is zeldzaam
- Kopertekort leidt alleen tot bloedarmoede
- Kopertekort kan snel worden opgelost door supplementen in te nemen
- Kopertekort komt alleen voor bij mensen met een slecht dieet
- Kopertekort is eenvoudig te diagnosticeren
- Koper is niet belangrijk voor de gezondheid
- Kopertekort kan zich snel ontwikkelen en is altijd ernstig
Koper en de rol in de ijzerstofwisseling
Koper speelt een essentiële rol in de ijzerstofwisseling, en een tekort aan koper kan leiden tot bloedarmoede. Het is betrokken bij de opname, het transport en de mobilisatie van ijzer, en het ondersteunt de enzymen die nodig zijn om ijzer in het lichaam beschikbaar te stellen voor de productie van hemoglobine.Koper en de synthese van hemoglobine
Hemoglobine is een eiwit in rode bloedcellen dat zuurstof vervoert. Koper is nodig voor de enzymen die helpen bij de opname van ijzer uit het dieet en het transporteren van ijzer naar de botten waar het nodig is voor de productie van hemoglobine. Een kopertekort kan de efficiëntie van deze processen verminderen, wat leidt tot bloedarmoede.Koper en de ijzerabsorptie
Koper is betrokken bij de absorptie van ijzer in de dunne darm. Het helpt bij de omzetting van ijzer in een vorm die gemakkelijker door het lichaam kan worden opgenomen. Zonder voldoende koper kan deze absorptie belemmerd worden, wat kan bijdragen aan een ijzertekort.Koper en de cardiovasculaire gezondheid
Koper speelt een cruciale rol in het handhaven van een gezonde hartfunctie en het behouden van de structuur van bloedvaten. Het ondersteunt enzymen die helpen bij het reguleren van de vaatverwijding en -vernauwing, wat belangrijk is voor een gezond circulatiesysteem.Koper en de elasticiteit van bloedvaten
Koper is belangrijk voor de productie van collageen en elastine, twee eiwitten die essentieel zijn voor de elasticiteit van bloedvaten. Een kopertekort kan leiden tot verminderde bloedvatgezondheid, wat het risico op hart- en vaatziekten kan verhogen, zoals hoge bloeddruk en arteriosclerose.Koper en de hartfunctie
Mangaan heeft ook invloed op de hartfunctie door de productie van enzymen die betrokken zijn bij de energieproductie van hartcellen. Kopertekort kan de energievoorziening van het hart verstoren, wat kan leiden tot een verminderde werking van het hart en een verhoogd risico op hartfalen.Koper en de rol in de neurologische gezondheid
Koper speelt een belangrijke rol in het functioneren van de hersenen, waarbij het betrokken is bij de productie van neurotransmitters en het behoud van de integriteit van zenuwcellen. Een tekort aan koper kan neurologische symptomen veroorzaken, zoals geheugenverlies en andere cognitieve problemen.Koper en de productie van neurotransmitters
Neurotransmitters zijn chemische stoffen die signalen tussen zenuwcellen overbrengen. Koper is nodig voor de productie van belangrijke neurotransmitters, zoals dopamine en norepinefrine. Een tekort aan koper kan de werking van het zenuwstelsel verstoren en bijdragen aan psychische symptomen, zoals depressie en angst.Koper en de bescherming van zenuwcellen
Koper heeft antioxidante eigenschappen die helpen bij het beschermen van zenuwcellen tegen schade door vrije radicalen. Het is een belangrijk bestanddeel van het enzym superoxide dismutase (SOD), dat schadelijke zuurstofmoleculen in het lichaam neutraliseert. Een tekort aan koper kan leiden tot versnelde veroudering van het zenuwstelsel en het risico op neurodegeneratieve ziekten verhogen.Koper en het immuunsysteem
Koper speelt een essentiële rol in het functioneren van het immuunsysteem. Het ondersteunt de activiteit van witte bloedcellen, die helpen bij het bestrijden van infecties en het herstel van beschadigde weefsels. Een tekort aan koper kan de afweer van het lichaam verzwakken, waardoor de patiënt vatbaarder wordt voor infecties.Koper en de werking van witte bloedcellen
Witte bloedcellen zijn cruciaal voor het afweren van ziekteverwekkers en infecties. Koper bevordert de productie en de functie van witte bloedcellen, zoals neutrofielen, die essentieel zijn voor de bestrijding van bacteriële en virale infecties. Een kopertekort kan leiden tot een verminderde immuunrespons en een verhoogd risico op infecties.Koper en de ontstekingsreactie
Koper heeft ook invloed op de ontstekingsreactie van het lichaam door het moduleren van de activiteit van ontstekingsbevorderende stoffen. Het helpt bij het verminderen van chronische ontstekingen, die geassocieerd kunnen worden met ziekten zoals artritis, hartziekten en diabetes. Een tekort aan koper kan het ontstekingsniveau verhogen en bijdragen aan chronische gezondheidsproblemen.Koper en de gezondheid van de huid en het bindweefsel
Koper is een belangrijk mineraal voor het behoud van een gezonde huid en bindweefsel. Het bevordert de aanmaak van collageen, een eiwit dat essentieel is voor de elasticiteit en stevigheid van de huid. Een tekort aan koper kan leiden tot een verzwakte huid en verhoogde kans op huidproblemen, zoals wondhelingstoornissen en verslapping.Koper en de productie van collageen
Collageen is een structureel eiwit dat de huid en bindweefsel sterkte en elasticiteit geeft. Koper speelt een sleutelrol in de enzymen die betrokken zijn bij de productie en crosslinking van collageenvezels. Een kopertekort kan leiden tot huidverslapping, vertraagde wondgenezing en een verhoogd risico op rimpels en littekenvorming.Koper en de regeneratie van bindweefsel
Koper is ook betrokken bij de regeneratie van bindweefsel, dat essentieel is voor het herstel van beschadigde huid en andere weefsels. Een tekort aan koper kan het vermogen van het lichaam om bindweefsel te herstellen vertragen, wat kan leiden tot langere hersteltijden na verwondingen en operaties.Kopertekort en de rol in het energiemetabolisme
Koper is betrokken bij verschillende enzymen die nodig zijn voor de energieproductie in cellen. Een kopertekort kan de efficiëntie van het energiemetabolisme verminderen, wat resulteert in vermoeidheid, zwakte en een verminderd uithoudingsvermogen.Koper en de productie van ATP
ATP is de primaire energiebron voor cellen. Koper is nodig voor de enzymen die betrokken zijn bij de productie van ATP, zoals cytochroom c-oxidase. Een tekort aan koper kan de energieproductie verstoren, wat kan leiden tot vermoeidheid en andere metabole problemen.Koper en de verwerking van vetzuren en koolhydraten
Koper ondersteunt ook de verbranding van vetzuren en koolhydraten in de cellen om energie te produceren. Een tekort aan koper kan het metabolisme vertragen en leiden tot problemen met het reguleren van bloedsuiker en vetniveaus in het bloed, wat kan bijdragen aan het ontwikkelen van metabole aandoeningen zoals diabetes.Koper en de interactie met andere mineralen
Koper werkt samen met andere mineralen, zoals ijzer en zink, om verschillende biologische processen te ondersteunen. Een tekort aan koper kan de balans van deze mineralen verstoren, wat verder bijdraagt aan de ontwikkeling van gezondheidsproblemen.Koper en de balans met zink
Zink en koper hebben een nauwe relatie in het lichaam. Te veel zink kan de opname van koper verminderen, wat kan leiden tot kopertekort. Een gebalanceerde inname van beide mineralen is cruciaal voor de algehele gezondheid. Te veel koper kan de zinkstatus verstoren en omgekeerd.Koper en de absorptie van ijzer
Een kopertekort kan de absorptie van ijzer beïnvloeden, wat kan leiden tot bloedarmoede. Dit gebeurt omdat koper nodig is voor de werking van ceruloplasmine, een enzym dat ijzer helpt om naar de juiste plaats in het lichaam te worden getransporteerd. Een onjuiste balans tussen koper en ijzer kan de gezondheid van het bloed beïnvloeden.Epidemiologie
Kopertekort komt relatief zeldzaam voor, maar kan aanzienlijke gezondheidsproblemen veroorzaken als het niet tijdig wordt behandeld. Het kan optreden door een onvoldoende inname via de voeding, absorptieproblemen in de darmen, of aandoeningen die de koperstofwisseling beïnvloeden. De prevalentie varieert afhankelijk van de voeding en gezondheidstoestand van de bevolking.Mechanisme
Koper is een essentieel mineraal dat betrokken is bij verschillende vitale fysiologische processen. Het speelt een cruciale rol in de productie van enzymen die noodzakelijk zijn voor de stofwisseling van ijzer, de functie van het immuunsysteem, de zenuwgezondheid en de vorming van bindweefsel. Bij kopertekort verstoort het lichaam deze processen, wat kan leiden tot een breed scala aan gezondheidsproblemen.Verstoringen in de ijzerstofwisseling
Koper is van essentieel belang voor de activiteit van ceruloplasmine, een enzym dat ijzer omzet in een bruikbare vorm die het lichaam kan opnemen. Bij een kopertekort is de synthese van ceruloplasmine verminderd, wat betekent dat ijzer niet goed wordt omgezet en niet goed door het lichaam kan worden opgenomen. Dit kan leiden tot bloedarmoede, omdat het lichaam niet in staat is om voldoende gezonde rode bloedcellen te produceren. De symptomen van bloedarmoede, zoals vermoeidheid, zwakte en kortademigheid, zijn vaak de eerste tekenen van koperdeficiëntie.Verstoorde werking van enzymen
Koper is ook een cofactor voor verschillende enzymen, zoals cytochroom c-oxidase en superoxide dismutase. Deze enzymen zijn essentieel voor de productie van energie in cellen en voor het neutraliseren van schadelijke vrije radicalen. Bij een kopertekort wordt de werking van deze enzymen verstoord, wat resulteert in een verminderde energieproductie, verhoogde oxidatieve stress en de schade van cellen en weefsels. Dit kan bijdragen aan een breed scala aan aandoeningen, waaronder spierzwakte en verminderde cognitieve functies.Verstoring van de hersenfunctie
Koper speelt een sleutelrol in de hersenfunctie, vooral in de productie van neurotransmitters zoals dopamine en noradrenaline, die betrokken zijn bij stemming, gedrag en cognitieve functies. Een tekort aan koper kan leiden tot neurologische symptomen, zoals geheugenverlies, concentratieproblemen, verminderde coördinatie en andere tekenen van cognitieve achteruitgang. Daarnaast kan koperdeficiëntie bijdragen aan psychische aandoeningen zoals depressie en angst.Verstoorde werking van het immuunsysteem
Koper is noodzakelijk voor de juiste werking van het immuunsysteem. Het is betrokken bij de productie en activatie van witte bloedcellen, die helpen bij het afweren van infecties. Een kopertekort kan leiden tot een verminderde immuunrespons, waardoor het lichaam vatbaarder wordt voor infecties en ziekten. Dit verhoogt het risico op chronische infecties en kan het herstel na ziekte vertragen.Oorzaken van tekort aan koper
Bij circa één op de vijf patiënten is de oorzaak van een kopertekort onbekend, maar vaak is dit te wijten aan chirurgie, de ziekte van Menkes of zinkvergiftiging.Chirurgie
Bariatrische chirurgie (operatie met als doel om gewicht te verliezen) zoals een maag-bypass-operatie is een veelvoorkomende oorzaak van koperdeficiëntie. Door de operatie ontstaan mogelijk absorptieproblemen voor koper, ijzer, vitamine B12 en vele andere voedingsstoffen.Ziekte van Menkes
De ziekte van Menkes is een aangeboren ziekte die wordt veroorzaakt door een defect gen dat betrokken is bij het metabolisme van koper in het lichaam. Bij de ziekte van Menkes treden veel symptomen op, waaronder een slappe spierspanning (hypotonie), epileptische aanvallen, abnormaal lage temperaturen en een staalkleurig haar dat erg ruw aanvoelt. De ziekte van Menkes is meestal een dodelijke ziekte waarbij de meeste kinderen binnen de eerste tien jaar van het leven komen te overlijden.Zinkvergiftiging
Een verhoogde consumptie van zink is een mogelijke oorzaak van koperdeficiëntie. Zink zet de arts aak in voor de preventie of behandeling van een verkoudheid en sinusitis (ontsteking van sinussen als gevolg van een infectie), huidzweren, sikkelcelanemie, geheugenstoornissen en acne (huidaandoening met ontsteking van talgklieren). Zink komt voor in veel voorkomende vitaminesupplementen en kunstgebitcrèmes. Ook de inname van een groot aantal metaalzinkmunten leidt tot zinkvergiftiging, hetgeen neurologische symptomen van een tekort aan koper tot stand brengt.
Zeer zelden is alcoholisme geassocieerd met een kopertekort / Bron: Jarmoluk, PixabayAndere oorzaken
Een ijzervergiftiging (bijvoorbeeld door een overmatige inname van ijzersupplementen) leidt soms tot myelopathie door koperdeficiëntie. Zeer zelden veroorzaakt coeliakie (maag- en darmproblemen door het eten van gluten) een tekort aan koper, wellicht als gevolg van malabsorptie (problemen met de opname van voedingsstoffen) in de darmen. Ook alcoholisme is sporadisch geassocieerd met een gebrek aan koper.Risicofactoren
Risicofactoren voor kopertekort omvatten een dieet dat arm is aan koper, aandoeningen die de absorptie van koper beïnvloeden, en genetische aandoeningen zoals de ziekte van Wilson. Mensen met een verhoogde behoefte aan koper, zoals tijdens zwangerschap of ziekte, lopen ook risico op een tekort.Risicogroepen voor koperdeficiëntie
Hoewel koperdeficiëntie zeldzaam is in de algemene bevolking, zijn er bepaalde risicogroepen die een verhoogd risico lopen om kopertekort te ontwikkelen. Deze groepen hebben een grotere kans op kopergebrek als gevolg van medische aandoeningen, genetische factoren of dieetgewoonten.Patiënten met aandoeningen van de spijsvertering
Mensen met aandoeningen die de opname van voedingsstoffen in de darmen belemmeren, zoals de ziekte van Crohn, coeliakie of bij patiënten die een maag-bypassoperatie hebben ondergaan, lopen een groter risico op kopertekort. Bij deze aandoeningen wordt de opname van koper verminderd, wat kan leiden tot een deficiëntie, zelfs als het dieet voldoende koper bevat.Patiënten met de ziekte van Menkes
De ziekte van Menkes is een genetische aandoening die de opname en distributie van koper in het lichaam ernstig verstoort. Bij deze aandoening is er een defect in het ATP7A-gen, dat verantwoordelijk is voor het transport van koper in cellen. Dit leidt tot een ernstig kopertekort, wat kan resulteren in een breed scala aan neurologische en ontwikkelingsproblemen. De ziekte van Menkes komt vaak voor bij zuigelingen en vereist intensieve medische zorg.Te hoge inname van zink
Een te hoge inname van zink kan de absorptie van koper belemmeren. Zink en koper worden in competitie met elkaar opgenomen in de darmen, en wanneer zinkniveaus te hoog zijn, kan dit leiden tot een verlaagde koperopname. Dit kan ontstaan bij patiënten die langdurig hoge doses zinksupplementen gebruiken, wat kan resulteren in kopertekort.Ouderen en voedingspatronen met kopertekort
Ouderen lopen een verhoogd risico op kopertekort, vooral als zij een eenzijdig of onvoldoende gevarieerd voedingspatroon hebben. Daarnaast kan de afname van de darmgezondheid met de leeftijd de absorptie van koper bemoeilijken. Een dieet dat niet rijk is aan koper kan leiden tot een tekort, vooral als de inname van koperhoudende voedingsmiddelen zoals lever, schaal- en schelpdieren, en noten laag is.Symptomen van koperdeficiëntie
Door een verlaagd aantal bloedplaatjes, kampt de patiënt sneller met blauwe plekken / Bron: Dezidor, Wikimedia Commons (CC BY-3.0)Bloed
Door een gebrek aan koper ontstaat anemie (tekort aan rode bloedcellen) en neutropenie (tekort aan neutrofielen = soort witte bloedcellen). Trombocytopenie (lage bloedplaatjes) komt zeer zelden ook tot uiting. De bloedarmoede en neutropenie verdwijnen doorgaans binnen zes weken na vervanging van koper. Verder ervaren sommige patiënten pancytopenie waarbij alle bloedcellen in het bloed verlaagd zijn (bloedplaatjes, rode en witte bloedcellen). Het immuunsysteem is hierdoor aangetast.Volgende symptomen zijn gerelateerd aan de bloedproblemen;
- altijd koud hebben
- een bleke huid
- een slechte groei
- gemakkelijk blauwe plekken krijgen
- onverklaarbare spierpijn
- problemen met de spierbewegingen
- vermoeidheid
- ziek zijn of gemakkelijk ziek worden
Hersenen
Een kopergebrek veroorzaakt een breed scala aan neurologische problemen veroorzaken waaronder myelopathie, perifere neuropathie en optische neuropathie.Myelopathie
De symptomen van myelopathie door koperdeficiëntie ontstaan vaak pas na lange tijd (soms tientallen jaren). Pijnlijke paresthesieën (tintelingen) en moeite met lopen veroorzaakt door sensorische ataxie (onregelmatige spiercoördinatie) zijn de vaakst voorkomende tekenen.
Perifere neuropathie
De patiënt ervaart gevoelloosheid of tintelingen in de ledematen. Deze gevoelloosheid en tintelingen vormen een gevaar voor ouderen, omdat hierdoor sneller valongelukken ontstaan. Perifere neuropathie is soms zeer invaliderend, waardoor sommige patiënten afhankelijk zijn van een rolstoel, rollator of wandelstok voor mobiliteit als ze geen correcte diagnose krijgen. Ernstige invaliderende symptomen door een kopergebrek ontstaan enkel wanneer een langdurig kopertekort aanwezig is.
Optische neuropathie
Sommige patiënten met een koperdeficiëntie vertonen tekenen van een verlies van het kleurenzien en een verlies van het gezichtsvermogen. Meestal is het perifere gezichtsvermogen (zicht aan de zijkant) getroffen. De visusproblemen treffen beide ogen en meestal is de progressie zeer traag. Een OCT-scan (netvliesscan) onthult bij de meeste patiënten het verlies van de zenuwvezellaag, hetgeen er op wijst dat het verlies van het gezichtsvermogen en verlies van het kleurenzicht secundair is aan optische neuropathie of neurodegeneratie.
Immuunsysteem
Lage kopergehaltes in het bloed veroorzaken problemen met het immuunsysteem en de energieniveaus van een patiënt. De patiënt kampt dan met volgende mogelijke symptomen:- een huidontsteking / huidzweren
- ziek zijn of gemakkelijk ziek worden
Andere symptomen
Pigmentverlies in het haar, problemen met de botontwikkeling en snel een botbreuk krijgen door osteoporose zijn enkele andere symptomen van lage koperwaarden in het bloed.Alarmsymptomen
Alarmsymptomen van kopertekort kunnen ernstige neurologische symptomen zoals tremoren, coördinatieproblemen, en geheugenverlies omvatten. Andere symptomen zijn bloedarmoede, vermoeidheid, en verzwakte immuniteit. Bij ernstige tekorten kunnen ook cardiovasculaire problemen optreden.
Een bloedonderzoek is nodig / Bron: Frolicsomepl, Pixabay
