Histamine-intolerantie: Reactie door histaminerijke voeding

Soms ervaren patiënten na het eten van voedingsmiddelen zoals spinazie, tomaten of bananen diverse klachten, zoals een loopneus, jeukende ogen of diarree. Deze symptomen kunnen wijzen op histamine-intolerantie, omdat deze voedingsmiddelen een hoog histaminegehalte bevatten. Histamine is een chemische stof die van nature in het lichaam voorkomt en ook in bepaalde voedingsmiddelen aanwezig is. Bij 'echte' allergieën geeft het lichaam histamine vrij als reactie op een allergeen, wat leidt tot een allergische reactie. Histamine-intolerantie is echter geen allergie. Patiënten met histamine-intolerantie reageren op voedingsmiddelen die rijk zijn aan natuurlijke histamine doordat ze vaak lage niveaus hebben van diamine-oxidase (DAO) en histamine-N-methyltransferase (HNMT), waardoor de werking van histamine verstoord is en het zich ophoopt in het lichaam. Het vermijden van histaminerijke voeding is essentieel voor deze patiënten.

• Wat is histamine?
• Epidemiologie van histamine-intolerantie
• Mechanisme van histamine-intolerantie
• Oorzaken van histamine-intolerantie
• Risicofactoren
• Medicatie
• Voeding
• Andere risicofactoren
• Risicogroepen voor histamine-intolerantie
• Symptomen
• Veelvoorkomende symptomen
• Minder voorkomende symptomen
• Alarmsymptomen van histamine-intolerantie
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling voor histamine-intolerantie
• Voeding
• Vitaminen en mineralen
• Medicatie
• Prognose en levensstijl
• Complicaties
• Chronische symptomen
• Ernstige allergische reacties
• Verhoogde gevoeligheid
• Slaapproblemen
• Preventie
• Voedingsbeperkingen
• Medicamenteuze voorzorgsmaatregelen
• Voedingssupplementen
• Stressmanagement
• Regelmatige medische controles

Wat is histamine?

Histamine is een organische verbinding die van nature voorkomt in het lichaam en een belangrijke rol speelt in verschillende fysiologische processen, waaronder de immuunrespons, regulatie van maagsappen, en de overdracht van zenuwsignalen. Het is een biogene amine die vrijkomt uit mestcellen en basofiele leukocyten en is betrokken bij ontstekingsprocessen.

Histamine speelt een cruciale rol in de immuniteit en de allergische reactie. Wanneer het lichaam wordt blootgesteld aan een allergeen, komt histamine vrij, wat leidt tot symptomen zoals zwelling, roodheid en jeuk. Daarnaast helpt histamine bij de regulatie van maagzuurproductie, wat essentieel is voor de spijsvertering.

Epidemiologie van histamine-intolerantie

Histamine-intolerantie is een relatief vaak voorkomende aandoening, hoewel het moeilijk te diagnosticeren is, waardoor de werkelijke prevalentie mogelijk onderschat wordt. Het komt voor bij zowel mannen als vrouwen, maar studies wijzen erop dat het vaker voorkomt bij vrouwen.

Prevalentie en incidentie
Er zijn beperkte gegevens beschikbaar over de exacte prevalentie van histamine-intolerantie, maar schattingen suggereren dat tot 1% van de bevolking symptomen van histamine-intolerantie kan ervaren. Deze aandoening lijkt vooral voor te komen bij patiënten met andere spijsverteringsstoornissen, zoals het prikkelbare darm syndroom of voedselallergieën.

Leeftijdsgroepen en geslacht
Histamine-intolerantie kan op elke leeftijd optreden, maar wordt vaker gezien bij ouderen. Vrouwen lijken een verhoogd risico te hebben, mogelijk door hormonale invloeden die de activiteit van enzymen die histamine afbreken beïnvloeden.

Associatie met andere aandoeningen
Histamine-intolerantie wordt vaak geassocieerd met andere aandoeningen, zoals migraine, astma en eczeem. Patiënten met deze aandoeningen moeten extra alert zijn op mogelijke symptomen van histamine-intolerantie, omdat de overlappen in symptomen de diagnose kunnen bemoeilijken.

Onderreportage van de aandoening
Door de diversiteit aan symptomen en de overlap met andere aandoeningen, blijft histamine-intolerantie vaak ondergerapporteerd. Dit kan leiden tot een gebrek aan bewustzijn en een vertraagde diagnose, wat patiënten kan beletten om de juiste behandeling te ontvangen.

Mechanisme van histamine-intolerantie

De mechanismen achter histamine-intolerantie zijn complex en omvatten zowel genetische als omgevingsfactoren. Het begrijpen van deze mechanismen is cruciaal voor de diagnose en behandeling van de aandoening.

Rol van enzymen in histamine-afbraak
Het enzym diamine oxidase (DAO) is van vitaal belang voor de afbraak van histamine in het lichaam. Een verminderde activiteit van dit enzym kan leiden tot een verhoogde histamineconcentratie in de bloedbaan. Daarnaast kan het enzym histamine N-methyltransferase (HNMT) ook een rol spelen, vooral in de hersenen.

Genetische predispositie
Genetische variaties kunnen van invloed zijn op de enzymactiviteit die verantwoordelijk is voor de histamine-afbraak. Sommige patiënten kunnen genetisch predispositioneerd zijn om een verminderde activiteit van DAO te hebben, wat het risico op het ontwikkelen van histamine-intolerantie verhoogt.

Voeding en histamine-intolerantie
Voedingspatronen spelen een belangrijke rol bij histamine-intolerantie. Voedingsmiddelen die rijk zijn aan histamine, zoals gerijpte kazen, alcohol, en bewerkte voedingsmiddelen, kunnen symptomen verergeren. Het identificeren van uitlokkende factoren in het voedingspatroon is een cruciaal aspect van het beheer van deze aandoening.

Immuunrespons en ontsteking
Histamine-intolerantie kan ook verband houden met een abnormale immuunrespons en ontstekingsprocessen. Een verhoogde gevoeligheid voor histamine kan leiden tot ontsteking in verschillende weefsels, wat bijdraagt aan de verscheidenheid aan symptomen die patiënten ervaren.

Omgevingsfactoren
Bepaalde omgevingsfactoren, zoals stress, infecties en andere ziekten, kunnen ook bijdragen aan het ontstaan van histamine-intolerantie. Deze factoren kunnen de enzymactiviteit beïnvloeden en de histamineafbraak verstoren, waardoor symptomen verergeren.

Oorzaken van histamine-intolerantie

Veel voedingsmiddelen en dranken bevatten histamine. Normaliter breekt het enzym DAO (diamine-oxidase), en in mindere mate HNMT (histamine N-methyltransferase), histamine af. Hierdoor wordt het niet in de darm opgenomen en komt het niet in de bloedbaan terecht. Histamine-intolerantie ontstaat wanneer de afbraak van histamine door DAO en HNMT verstoord is, wat leidt tot ophoping van histamine in het lichaam. Wanneer het lichaam histamine niet adequaat afbreekt en deze door de darmwand lekt, komt het in de bloedbaan terecht en kan een immuunrespons veroorzaken.

Risicofactoren

Diverse factoren kunnen de werking van DAO en HNMT verstoren, wat leidt tot een ophoping van histamine in het lichaam.

Medicatie

Veel voorkomende geneesmiddelen die invloed hebben op DAO- en HNMT-niveaus zijn onder andere:

• antibiotica
• antidepressiva
• antipsychotica
• diuretica (plaspillen)
• medicijnen tegen maag- en darmproblemen
• hartmedicijnen
• luchtwegmedicijnen zoals theofylline
• malariamiddelen
• medicijnen tegen gastro-oesofageale refluxziekte
• medicijnen tegen misselijkheid (anti-emetica)
• pijnstillers
• spierverslappers
• tuberculose-medicijnen

Vrij verkrijgbare medicijnen die de DAO- en HNMT-niveaus kunnen beïnvloeden zijn:

• acetylsalicylzuur (aspirine)
• diclofenac (Voltaren)
• indomethacin (Indocin)
• naproxen

Voeding

Bijna alle voedingsmiddelen en dranken bevatten histamine, en het niveau neemt doorgaans toe naarmate het voedsel ouder wordt, bederft of fermenteert. Sommige voedingsmiddelen en dranken bevatten ook verbindingen die histamine in het lichaam vrijmaken of de productie of effectiviteit van de enzymen DAO en HNMT blokkeren.

Histaminerijke voedingsmiddelen
Voedingsmiddelen en dranken die rijk zijn aan histamine zijn onder andere:

• aardbeien
• alcohol
• ananas
• aubergine
• azijn
• bananen
• chilipoeder
• chocolade en cacao
• de meeste citrusvruchten
• gerookte producten zoals worst, ham, bacon of salami
• groene thee
• ingeblikt, gebeitst en gefermenteerd voedsel
• ingeblikte vis zoals makreel en tonijn
• kaneel
• kersen
• kruidnagel
• oude kazen
• peulvruchten zoals kikkererwten, sojabonen en linzen
• pinda's
• snoepjes met conserveermiddelen
• spinazie
• tomaten
• veel bereide maaltijden
• yoghurt
• zoute snacks

Voedingsmiddelen die histamine-afgifte veroorzaken
Voedingsmiddelen die de afgifte van histamine bevorderen zijn onder andere:

• additieven, conserveermiddelen en kleurstoffen
• bonen en peulvruchten
• cacao en chocolade
• de meeste citrusvruchten
• noten
• tarwekiemen
• tomaten

Voedingsmiddelen die DAO- en HNMT-activiteit remmen
Voedingsmiddelen en dranken die mogelijk de DAO- en HNMT-activiteit verstoren, zijn:

• alcohol
• bepaalde soorten yoghurt, afhankelijk van het bacterietype
• energiedranken
• groene thee
• rauw eiwit
• zwarte thee

Andere risicofactoren

Andere factoren die histamine-intolerantie kunnen beïnvloeden zijn onder andere:

• bacteriën: Sommige bacteriën in de darmen kunnen histamine produceren. Als deze bacteriën overmatig groeien, kunnen ze voldoende histamine aanmaken om symptomen te veroorzaken.
• letsels of trauma
• tekorten aan voedingsstoffen zoals vitamine B6, vitamine C, koper of zink
• extreme of chronische stress
• extreme temperaturen
• darmziekten of verwondingen die de darmwand en spijsvertering aantasten
• lage zuurstofniveaus
• leveraandoeningen

Risicogroepen voor histamine-intolerantie

Histamine-intolerantie kan iedereen treffen, maar er zijn bepaalde risicogroepen die een verhoogde kans hebben op het ontwikkelen van deze aandoening. Het identificeren van deze risicogroepen kan helpen bij vroege diagnose en behandeling.

Patiënten met andere spijsverteringsstoornissen
Mensen met spijsverteringsstoornissen zoals prikkelbare darm syndroom, coeliakie of inflammatoire darmziekten lopen een verhoogd risico op histamine-intolerantie. Deze aandoeningen kunnen de productie en functie van DAO beïnvloeden.

Vrouwen in de reproductieve leeftijd
Vrouwen, vooral die in de reproductieve leeftijd, hebben een verhoogd risico op histamine-intolerantie. Hormonale schommelingen kunnen de enzymactiviteit die histamine afbreekt beïnvloeden, waardoor vrouwen gevoeliger worden voor histamine.

Ouderen
Ouderen hebben vaak een verminderde enzymactiviteit en kunnen daardoor meer vatbaar zijn voor histamine-intolerantie. Bovendien hebben zij vaak een hogere consumptie van histamine-rijke voedingsmiddelen, wat het risico verder kan verhogen.

Personen met allergieën
Patiënten met een geschiedenis van allergieën, zoals hooikoorts of eczeem, kunnen ook een verhoogd risico lopen op histamine-intolerantie. De overgevoeligheid van hun immuunsysteem kan hen kwetsbaarder maken voor de effecten van histamine.

Familiegeschiedenis
Een familiegeschiedenis van histamine-intolerantie kan ook een risicofactor zijn. Genetische predispositie kan een rol spelen in de ontwikkeling van deze aandoening, waardoor het belangrijk is voor patiënten met een familielid dat lijdt aan histamine-intolerantie extra voorzichtig te zijn.

Symptomen

De symptomen van histamine-intolerantie kunnen variëren in ernst, afhankelijk van de hoeveelheid histamine die zich in het lichaam ophoopt. Vaak vertonen patiënten symptomen die lijken op andere allergische reacties, wat het moeilijk kan maken om de oorzaak te identificeren.

Veelvoorkomende symptomen

Veel voorkomende symptomen zijn:

• blozen, vooral van het hoofd en de borst
• chronische constipatie
• chronische hoofdpijn
• diarree
• duizeligheid
• onregelmatige hartslag of verhoogde hartslag
• verstopte neus, loopneus of jeukende neus
• een zeer droge huid, vlekkerige huid of schilferige huid (eczeem)
• jeukende huid
• ernstige menstruatiepijn
• gas of een opgeblazen gevoel
• prikkelbaredarmsyndroom
• kortademigheid
• maagkrampen of maagpijn
• misselijkheid en overgeven
• netelroos of rode, verhoogde, jeukende, brandende bulten
• niezen
• onverklaarbare angst
• onverklaarde uitputting
• rode ogen, jeukende ogen of waterige ogen
• winderigheid

Minder voorkomende symptomen

Minder vaak voorkomende symptomen zijn onder andere:

• bewustzijnsverlies
• lage bloeddruk
• zwelling rond de lippen, zwelling rond de ogen en af en toe zwelling van de keel
• slaapproblemen
• tremoren (bewegingen)

Alarmsymptomen van histamine-intolerantie

Histamine-intolerantie kan een breed scala aan symptomen veroorzaken die vaak verwarrend kunnen zijn voor zowel patiënten als zorgverleners. Het is belangrijk om op de hoogte te zijn van de alarmsymptomen, zodat tijdige diagnose en behandeling kunnen plaatsvinden.

Huidreacties
Een van de meest voorkomende symptomen van histamine-intolerantie zijn huidreacties, waaronder uitslag, netelroos en jeuk. Deze symptomen kunnen variëren van mild tot ernstig en kunnen aanzienlijk ongemak veroorzaken voor patiënten.

Maag-darmklachten
Patiënten kunnen ook maag-darmklachten ervaren, zoals een opgeblazen gevoel, buikpijn, diarree of constipatie. Deze symptomen kunnen variëren afhankelijk van de hoeveelheid histamine die is geconsumeerd en de individuele tolerantie.

Hoofdpijn en migraine
Hoofdpijn, inclusief migraine, is een veelvoorkomend symptoom van histamine-intolerantie. De verbinding van histamine met de vaatverwijding en ontstekingsreacties in de hersenen kan bijdragen aan de ontwikkeling van deze hoofdpijn.

Ademhalingsproblemen
Sommige patiënten ervaren ademhalingsproblemen zoals astma-achtige symptomen, waaronder piepende ademhaling en kortademigheid. Deze symptomen kunnen vooral problematisch zijn voor patiënten met een bestaande ademhalingsaandoening.

Hartkloppingen
Histamine-intolerantie kan ook leiden tot cardiovasculaire symptomen, zoals hartkloppingen of een versnelde hartslag. Dit kan leiden tot angstgevoelens bij patiënten, wat de symptomen verder kan verergeren.

Psychische symptomen
Sommige patiënten melden psychische symptomen zoals angst, prikkelbaarheid of depressieve gevoelens. Dit kan een direct gevolg zijn van de impact van de symptomen op hun dagelijkse leven, evenals de fysiologische effecten van histamine op de hersenen.

Diagnose en onderzoeken

Anno augustus 2024 zijn er geen specifieke tests beschikbaar om histamine-intolerantie direct te diagnosticeren. De diagnose wordt vaak gesteld door andere mogelijke oorzaken uit te sluiten. Een allergoloog of immunoloog zal eerst beoordelen of de patiënt lijdt aan een voedselallergie of -intolerantie. Bij patiënten met chronische darmsymptomen zal een maag- en darmarts testen op aandoeningen zoals coeliakie (glutenintolerantie), inflammatoire darmaandoeningen, lactose-intolerantie of prikkelbaredarmsyndroom. Het bijhouden van een voedingsdagboek gedurende twee tot vier weken kan helpen om symptomen en voedingspatronen te identificeren. Ook kan een eliminatiedieet worden aanbevolen. Daarnaast kan een bloedonderzoek helpen om de DAO-niveaus en enzymactiviteitsniveaus te controleren.

Behandeling voor histamine-intolerantie

Voeding

Patiënten met histamine-intolerantie moeten vaak een histamine-arm voedingspatroon volgen om de symptomen te verminderen.

Voedingsmiddelen en dranken met lage histaminegehalten zijn onder andere:

• boter
• de meeste bladgroenten behalve spinazie
• de meeste kruidentheeën behalve zwarte en groene thee
• de meeste sappen en smoothies op basis van niet-citrusvruchten
• de meeste spijsoliën
• de meeste verse fruit en bessen, met uitzondering van citrusvruchten, aardbeien en kersen
• de meeste verse groenten behalve tomaten en aubergines
• gekookte eierdooiers
• gevilde verse kip
• kokosmelk en rijstmelk
• roomkaas
• vers of snel bevroren vlees en vis
• verse, gepasteuriseerde melk en melkproducten
• volkoren noedels, brood, crackers en pasta's

Vitaminen en mineralen

Voor een goede werking van DAO zijn bepaalde vitaminen en mineralen belangrijk. Patiënten met histamine-intolerantie kunnen baat hebben bij voedingsmiddelen en supplementen die rijk zijn aan deze voedingsstoffen.

Nuttige vitaminen en mineralen voor patiënten met histamine-intolerantie zijn onder andere:

• calcium (kan netelroos en blozen verminderen)
• foliumzuur
• koper (kan de DAO-bloedspiegels verhogen en helpen bij de afbraak van histamine)
• magnesium (kan de allergische responsdrempel verhogen)
• mangaan (kan de DAO-activiteit verbeteren)
• vitamine B1
• vitamine B12
• vitamine B6 (helpt DAO bij het afbreken van histamine)
• vitamine C (helpt het histaminegehalte in het bloed te verlagen en ondersteunt DAO bij de afbraak van histamine)
• zink (helpt DAO bij het afbreken van histamine en heeft mogelijk ontstekingsremmende en antiallergische eigenschappen)

Medicatie

Naast voedingsaanpassingen kunnen verschillende medische behandelingen helpen bij het verlichten van de symptomen of de oorzaak van histamine-intolerantie.

Enkele behandelingsopties zijn:

• antihistaminica
• corticosteroïden
• DAO-enzymsupplementen
• vermijden van medicijnen die histamine-intolerantie kunnen verergeren, zoals ontstekingsremmers en pijnstillers
• voorgeschreven medicijnen zoals aangegeven door de arts

Prognose en levensstijl

De meeste patiënten kunnen de symptomen van histamine-intolerantie onder controle krijgen door hun voedingsaanpassingen aan te passen en indien nodig antihistaminica of enzymsupplementen te gebruiken. Het is vaak nodig om histaminerijke voeding gedurende enkele maanden te vermijden om de symptomen te beheersen. Patiënten die herstellen van histamine-intolerantie moeten ook medicijnen vermijden waarvan bekend is dat ze histamine-afgifte bevorderen. Voor een optimaal herstel wordt aangeraden om vers, niet-verpakt of bereid voedsel met lage histaminegehaltes te kiezen.

Complicaties

Histamine-intolerantie kan leiden tot verschillende complicaties, vooral als het niet goed wordt beheerd:

• Chronische symptomen

• Langdurige blootstelling aan hoge niveaus van histamine kan leiden tot chronische symptomen zoals blozen, constipatie, en duizeligheid. Dit kan de kwaliteit van leven aanzienlijk verminderen.

• Ernstige allergische reacties

• In zeldzame gevallen kan histamine-intolerantie leiden tot ernstigere allergische reacties zoals zwelling van de lippen, ogen of keel, wat kan resulteren in ademhalingsproblemen en medisch noodgevallen.

• Verhoogde gevoeligheid

• Onbehandelde histamine-intolerantie kan leiden tot een verhoogde gevoeligheid voor andere allergieën of intoleranties, wat kan compliceren bij de diagnose en behandeling van andere aandoeningen.

• Slaapproblemen

• Sommige patiënten ervaren slaapproblemen als gevolg van ongemak en symptomen zoals winderigheid en maagpijn, wat de algehele gezondheid kan beïnvloeden.

Preventie

Preventie van histamine-intolerantie richt zich vooral op het vermijden van triggers en het ondersteunen van een gezonde spijsvertering:

Voedingsbeperkingen

Het vermijden van histaminerijke voedingsmiddelen zoals alcohol, oude kazen, en gefermenteerde producten kan helpen om symptomen te voorkomen. Het bijhouden van een voedingsdagboek kan nuttig zijn om persoonlijke triggers te identificeren en te vermijden.

Medicamenteuze voorzorgsmaatregelen

Bij het gebruik van medicijnen die histamine-intolerantie kunnen verergeren, zoals sommige ontstekingsremmers, kan het nuttig zijn om alternatieven te bespreken met een arts. Het gebruik van DAO-enzymsupplementen kan ook helpen bij het afbreken van histamine.

Voedingssupplementen

Het aanvullen van voeding met vitaminen en mineralen zoals foliumzuur, calcium, en mangaan kan helpen bij het bevorderen van een gezonde DAO-activiteit en het verminderen van histamine-symptomen.

Stressmanagement

Het verminderen van stress door relaxatietechnieken en een gezonde levensstijl kan helpen bij het voorkomen van symptomen en het ondersteunen van een gezonde spijsvertering en immuunsysteem.

Regelmatige medische controles

Regelmatige controles bij een arts kunnen helpen bij het monitoren van symptomen en het aanpassen van behandelingen en voedingsadviezen indien nodig. Dit kan ook helpen om mogelijke complicaties vroegtijdig te identificeren en aan te pakken.