Hoe faalangst en stress tot een burn-out kunnen leiden

Het begint met alles goed willen doen. Zo goed mogelijk zelfs. Zo min mogelijk fouten maken en je merkt wellicht dat je niet snel tevreden bent met je eigen resultaat. Of je nu naar school gaat, studeert, wel of geen kinderen hebt, wel of niet werkt, je kunt er in allerlei situaties en levensfasen last van hebben. Anders dan wat sommigen denken heeft faalangst niet alleen met prestaties van een studie of werk te maken. Wat voor velen herkenbaar is, is dat je het op je werk goed wilt doen, contact met vrienden en familie wilt onderhouden, tijd wilt besteden aan sport en hobby's, tegelijkertijd het huishouden wilt runnen en misschien zelfs nog een studie volgen waarbij je ook nog graag hoge cijfers wilt halen. Het is bijna onmogelijk om dit allemaal perfect te doen, waardoor faalangst zich kan uitbreiden tot paniekaanvallen en uiteindelijk zelfs kan leiden tot een burn-out.

Van faalangst tot burn-out

• Hoe merk je dat je last hebt van faalangst?
• Het verminderen van faalangst: hoe gaat dit?
• Wanneer faalangst en hiermee de stress doorzet
• Kenmerken van een burn-out
• Tijdig hulp zoeken

Hoe merk je dat je last hebt van faalangst?

Faalangst begint in veel situaties met angst om het niet goed te doen. Dit kan voor het eerst voorkomen met een belangrijke presentatie, een sollicitatiegesprek, met een rijexamen of bijvoorbeeld een toneelstuk. Ook kan dit ontstaan bij een druk leven, waar veel verwachtingen aan gekoppeld zijn. Bij faalangst verandert gezonde spanning in ongezonde spanning, de zenuwen zijn niet meer effectief om je geconcentreerd te krijgen maar zorgen er in veel gevallen voor dat je lichamelijke klachten kan ervaren die erg onaangenaam zijn. Bij faalangst kan er kan een negatieve vicieuze cirkel ontstaan. Wanneer je verwacht dat iets niet lukt, omdat je die ervaring bijvoorbeeld uit het verleden hebt, of ervan overtuigd bent dat je het niet kunt (om wat voor reden dan ook), zal het in de praktijk ook vaak inderdaad niet lukken. Dit heet ook wel self-fulfilling prophecy.

Het verminderen van faalangst: hoe gaat dit?

Self-fulfilling prophecy werkt ook op een andere manier. Namelijk, wanneer je positieve verwachtingen hebt over een gebeurtenis: bijvoorbeeld die belangrijke presentatie, een tentamen of een belangrijke afspraak, zal het in de praktijk ook vaak positief uitpakken. Het is dus goed en zinvol om op een andere manier naar een situatie te leren kijken. Dit kan door er in kleine stapjes mee aan de slag te gaan. Op deze manier kan je meer vertrouwen in je eigen kunnen krijgen. Heb je bijvoorbeeld een belangrijke presentatie die je moet geven, oefen die dan in stapjes. Bijvoorbeeld eerst voor jezelf, daarna voor ouders of je partner. Merk je dat dit goed gaat, dan krijg je wat vertrouwen in jezelf. Wanneer de presentatie dan ook werkelijk goed gaat (omdat je van tevoren dus een positieve verwachting hebt), zal dit de presentatie een volgende keer ook makkelijker maken. Het is belangrijk om dit te ervaren, dit maakt toekomstige presentaties (of: afspraken, sollicitatiegesprekken, tentamens etc.) gemakkelijker.

Wanneer faalangst en hiermee de stress doorzet

Wanneer faalangst doorzet kunnen er ernstigere klachten ontstaan. Er is dan geen sprake van incidentele spanning en/of stress, maar de stress kan zich opbouwen, ook buiten de spannende gebeurtenissen om. Het kan dan zijn dat je voor allerlei zaken stress gaat ervaren, waar je van tevoren nooit last van hebt gehad. De stress kan tevens chronisch worden, je weet bijna niet meer hoe het voelt om ontspannen te zijn. Dit uitbreiden kan ontstaan door bijvoorbeeld de negatieve vicieuze cirkel die hierboven is beschreven. Dan ben je niet meer alleen bang en gestrest voor een presentatie of een belangrijke gebeurtenis, maar ben je ook bang voor een afspraak met vrienden, bang om naar de supermarkt te gaan, je kan bang zijn voor het openbaar vervoer. Dit is niet rationeel, maar wel erg vervelend. Tevens kan het gevoel om alles zo goed mogelijk te willen doen ervoor zorgen dat je faalangst verergert. Er gaan nou eenmaal ook wel eens dingen mis: je komt ergens te laat, je vergeet een afspraak of je komt nauwelijks aan het huishouden toe. Wanneer deze aspecten ook onderdeel van jouw faalangst zijn (of zijn geworden) en je veel stress ervaart als dit soort zaken anders lopen dan gepland, is het belangrijk om naar je lichaam te luisteren en momenten van ontspanning in te plannen.

Kenmerken van een burn-out

Een burn-out kan zich in vele vormen uiten. Sommige mensen ervaren in het begin vooral de lichamelijke klachten en wanneer de stress niet voldoende aangepakt wordt kan het zijn dat later de psychische klachten op komen spelen. Echter hoeft dit niet zo te zijn en kan het ook voorkomen dat iemand vooral psychisch last heeft van de extreme stress. De meestvoorkomende symptomen zijn onder te verdelen in lichamelijke symptomen en psychische symptomen.

Lichamelijke symptomen

• Vermoeidheid
• Slecht slapen: zowel inslapen als doorslapen
• Verminderde eetlust
• Darmklachten
• Maagklachten
• Onrust voelen
• Slikproblemen
• Verminderde weerstand
• Verminderde concentratie

Psychische symptomen

• Lusteloos voelen
• Geen energie hebben
• Uitgeput voelen
• Somberheid
• Angstige gevoelens
• Depressieve gevoelens
• Paniekaanvallen ervaren

Tijdig hulp zoeken

Wanneer er niets aan de oorzaak van de faalangst wordt gedaan kan de stress die dit veroorzaakt leiden tot een burn-out. Het is belangrijk om hierbij tijdig hulp te zoeken, hoe eerder hoe beter. Het is namelijk beter om een teveel aan stress te voorkomen dan te genezen. Hulp van een expert kan door middel van cognitieve gedragstherapie, mindfulness, alternatieve geneeswijzen of overige alternatieven verlichting bieden wanneer het niet lukt om de (extreme) faalangst zelf aan te pakken.