Zika-virus: Milde virale infectie door besmette muggenbeet

Een infectie met het Zika-virus veroorzaakt zowel voor de patiënt zelf als mogelijk bij het ongeboren kind problemen. Het Zika-virus verspreidt zich door o.a. een besmette muggenbeet. Weinig mensen met een Zika-virusinfectie (Zikakoorts) vertonen lichamelijke symptomen van de ziekte, maar ze zijn wel mogelijk. Bij baby’s van aangetaste moeders komen echter vaak visuele en neurologische problemen voor. Enkel een ondersteunende behandeling is mogelijk bij dit virus. Het vermijden van muggenbeten is een belangrijk aspect van het voorkomen van Zika-virus. Het Zika-virus werd voor het eerst ontdekt in 1947 bij apen die in het Zika-bos in Oeganda leven. In 1952 werd het virus bij mensen gedetecteerd. De eerste grote uitbraak van het Zika-virus vond plaats in 2007 in de Yap Main Islands, een deel van de Caroline-eilanden in de westelijke Stille Oceaan.

• Epidemiologie virale infectieziekte
• Oorzaken: Door besmette muggenbeet
• Geassocieerd met Guillain-Barré-syndroom
• Symptomen: Koorts en andere milde klachten
• Symptomen bij besmette baby’s
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie virale infectieziekte

De wereldwijde prevalentie van het Zika-virus is moeilijk vast te stellen omdat veel patiënten asymptomatisch zijn of slechts milde klachten ervaren, en ook omdat de symptomen vaak doen denken aan andere infecties. De virale infectie komt vaak voor in tropische klimaten. Het Zika-virus is te vinden in grote delen van Afrika, Azië, het Caribisch gebied en Amerika. Een steeds geüpdatete lijst van gebieden waar dit virus voorkomt, is te vinden via CDC (Centers for Disease Control and Prevention). De muggen die Zika veroorzaken, komen niet voor in Nederland. Wel kunnen Nederlandse reizigers besmet raken in Zika-gebieden.

Oorzaken: Door besmette muggenbeet

Het Zika-virus (ZIKV) is een enkelstrengs RNA-virus van de familie Flaviviridae en het genus flavivirus. De overdracht van het Zika-virus vindt plaats door een beet van een besmette Aedes Aegypti-mug, die vooral overdag actief is, maar soms ook ’s nachts bijt. Dit virus verspreidt eveneens de virussen die verantwoordelijk zijn voor dengue en chikungunya. De overdracht van de Zika-infectie kan echter ook plaatsvinden via onbeschermde geslachtsgemeenschap, laboratoriumblootstelling, een bloedtransfusie, in de baarmoeder, of rond de geboorte. Borstvoeding draagt het virus niet over.

Geassocieerd met Guillain-Barré-syndroom

Een Zika-virusinfectie is geassocieerd met het Guillain-Barré-syndroom. Ongeveer 1 op de 4.000 patiënten ontwikkelt later deze neurologische aandoening. Symptomen zijn onder meer gevoelloosheid, tintelingen (paresthesieën), spierzwakte, verminderde reflexen of tijdelijke verlamming. In ernstige gevallen kunnen de ademhalingsspieren worden aangetast.

Symptomen: Koorts en andere milde klachten

Vaak milde tekenen

Ongeveer 20% van de geïnfecteerde patiënten ontwikkelt symptomen, die meestal mild zijn. Deze verschijnen doorgaans binnen drie tot veertien dagen na de besmetting. Symptomen zijn onder andere: koorts, huiduitslag, hoofdpijn, spierpijn, gewrichtspijn, en soms buikpijn en diarree.

Hart

Soms ontwikkelen patiënten hartproblemen, zoals hartritmestoornissen en hartfalen. Deze symptomen verminderen meestal na behandeling.

Ogen
Oogklachten zijn frequent, zoals oogpijn, rode ogen en conjunctivitis. Soms leidt Zika tot uveïtis, wat kan resulteren in cataract of fotopsie.

Oren

Sommige patiënten ervaren tijdelijk gehoorverlies.

Symptomen bij besmette baby’s

Dood

Een Zika-infectie kan leiden tot een miskraam of doodgeboorte.

Hersenen

Baby's kunnen hersenafwijkingen ontwikkelen, zoals microcefalie, epilepsie of ataxie.

Ogen

Ongeveer 40% van de foetussen van besmette vrouwen ontwikkelt oogafwijkingen. Dit leidt tot visuele problemen zoals scotomen, verminderd perifeer zicht, en strabisme.

• Andere visuele problemen omvatten:
• maculalittekens
• onderontwikkeling van de oogzenuw
• nystagmus

Oren

Baby's kunnen ook gehoorverlies hebben.

Spieren en gewrichten

Congenitale contracturen en arthrogryposis zijn gemeld, evenals hypertonie en slikproblemen.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek

De arts voert een uitgebreid bloedonderzoek uit om Zika-koorts op te sporen. Hiervoor gebruiken laboranten een speciale techniek, namelijk RT-PCR (reverse transcription polymerase chain reaction). Dit onderzoek detecteert de aanwezigheid van het virus in het bloed tijdens de eerste week van de infectie. De RT-PCR-test kan ook worden uitgevoerd op urine- of speekselmonsters. In sommige gevallen kan serologisch onderzoek worden gebruikt om antilichamen tegen het Zika-virus op te sporen, maar deze methode is minder betrouwbaar vanwege de kruisreacties met andere virussen zoals dengue en chikungunya.

Differentiële diagnose

De meestal milde tekenen van het Zika-virus doen soms denken aan volgende ziekten:

• chikungunya (virale infectie met koorts en gewrichtspijn)
• dengue (knokkelkoorts, ook veroorzaakt door een flavivirus)
• leptospirose (bacteriële infectie, overgedragen door dieren)
• West-Nijlvirus (ook een flavivirusinfectie, verspreid door muggen)

Behandeling

Een specifieke antivirale behandeling voor het Zika-virus bestaat niet. De behandeling is daarom vooral ondersteunend en gericht op het verlichten van de symptomen. Dit omvat het toedienen van pijnstillers zoals paracetamol en ontstekingsremmers zoals ibuprofen om koorts en pijn te verlichten. Het is echter belangrijk om niet meteen NSAID’s (niet-steroïdale ontstekingsremmers) te gebruiken bij de eerste symptomen van de ziekte totdat dengue is uitgesloten, omdat dit het risico op bloedingen kan verhogen bij deze ziekte. Voldoende hydratatie en rust worden sterk aanbevolen.

Prognose

De meeste mensen herstellen volledig van een Zika-virusinfectie zonder blijvende complicaties. De symptomen zijn doorgaans mild en verdwijnen vanzelf binnen een week. In zeldzame gevallen kunnen complicaties optreden, zoals het ontwikkelen van het Guillain-Barré-syndroom, een ernstige neurologische aandoening die tijdelijke verlamming kan veroorzaken. Voor zwangere vrouwen is de prognose ingewikkelder, aangezien het Zika-virus ernstige geboorteafwijkingen kan veroorzaken bij de baby, zoals microcefalie en andere neurologische aandoeningen.

Complicaties

Naast het Guillain-Barré-syndroom, zijn er enkele andere potentiële complicaties van een Zika-virusinfectie:

• Microcefalie en andere aangeboren afwijkingen bij de foetus van een besmette moeder
• Neurologische complicaties zoals meningoencefalitis en myelitis
• Zeldzaam voorkomende complicaties zoals trombocytopenie (laag aantal bloedplaatjes), wat bloedingen kan veroorzaken
• Hartcomplicaties zoals myocarditis en hartritmestoornissen

Preventie

De preventie van het Zika-virus richt zich voornamelijk op het vermijden van muggenbeten, vooral in gebieden waar het virus actief is. Enkele effectieve preventieve maatregelen zijn:

• Gebruik van insectenwerende middelen die DEET bevatten op de huid en kleding
• Draag lange mouwen, lange broeken en sokken om blootstelling aan muggen te minimaliseren
• Slaap onder een muskietennet, vooral in gebieden met een hoge muggenpopulatie
• Elimineer stilstaand water in en rondom het huis, waar muggen kunnen broeden
• Gebruik airconditioning en sluit ramen om muggen buiten te houden
• Voor vrouwen die zwanger zijn of zwanger willen worden, wordt geadviseerd reizen naar Zika-gebieden te vermijden

Het is ook belangrijk om seksuele overdracht van het virus te voorkomen door condooms te gebruiken of af te zien van onbeschermde seks met iemand die mogelijk is blootgesteld aan het Zika-virus, vooral wanneer een van beide partners zwanger is of zwanger wil worden.

Er is anno september 2024 nog geen vaccin beschikbaar voor het Zika-virus, maar er worden onderzoeken gedaan naar de ontwikkeling van een effectief vaccin.

Lees verder

• Muggenbeet: Oorzaken muggenbeten & ziekten door beet van mug
• Skeeter-syndroom: Ernstige allergische reactie op muggenbeet
• Door muggen overgedragen ziekten: Infectie door muggenbeet