Zika-virus: Milde virale infectie door besmette muggenbeet

Een infectie met het Zika-virus veroorzaakt zowel voor de patiënt zelf als mogelijk bij het ongeboren kind problemen. Het Zika-virus verspreidt zich door o.a. een besmette muggenbeet. Weinig mensen met een Zika-virusinfectie (Zikakoorts) vertonen lichamelijke symptomen van de ziekte, maar ze zijn wel mogelijk. Bij baby’s van aangetaste moeders komen echter vaak visuele en neurologische problemen tot stand. Enkel een ondersteunende behandeling is mogelijk bij dit virus. Het vermijden van muggenbeten is een belangrijk aspect van het voorkomen van Zika-virus. Het Zika-virus werd voor het eerst ontdekt in 1947 bij apen die in het Zika-bos in Oeganda leven. In 1952 werd het virus bij mensen gedetecteerd. De eerste grote uitbraak van het Zika-virus vond plaats in 2007 in de Yap Main Islands, een deel van de Caroline-eilanden in de westelijke Stille Oceaan.

• Epidemiologie virale infectieziekte
• Oorzaken: Door besmette muggenbeet
• Geassocieerd met Guillain-Barré-syndroom
• Symptomen: Koorts en andere milde klachten
• Symptomen bij besmette baby’s
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van infectie met Zika-virus
• Prognose Zika-infectie
• Preventie

Epidemiologie virale infectieziekte

De wereldwijde prevalentie van het Zika-virus is niet gekend omdat veel patiënten asymptomatisch zijn of slechts milde klachten ervaren, en ook omdat de symptomen vaak doen denken aan andere infecties. De virale infectie is vaak aanwezig in tropische klimaten. Het Zika-virus is te vinden in grote delen van Afrika, Azië en het Caribisch gebied en Amerika. Een steeds geüpdatete lijst van gebieden waar dit virus voorkomt, is te vinden via CDC (Centers for Disease Control and Prevention). De muggen die Zika veroorzaken, komen niet voor in Nederland. Wel zijn mogelijk Nederlandse mensen getroffen wanneer ze naar een Zika-gebied reizen en daar besmet worden.

Oorzaken: Door besmette muggenbeet

Het Zika-virus (ZIKV) is een enkelstrengs RNA-virus van de familie Flaviviridae en genus flavivirus. De overdracht van het Zika-virus vindt plaats door een beet van een besmette Aedes Aegypti-mug die zowel door de dag (meestal) als de nacht (soms) bijt en het hele jaar door kan bijten. Dit virus verspreidt eveneens de virussen die verantwoordelijk zijn voor dengue en chikungunya. De overdracht van de Zika-infectie gebeurt evenwel niet enkel door middel van een muggenbeet, maar ook via onbeschermde geslachtsgemeenschap, via een blootstelling in het laboratorium, via een bloedtransfusie, in de baarmoeder en rond de geboorte. Het virus is niet overdraagbaar via de borstvoeding.

Geassocieerd met Guillain-Barré-syndroom

Een infectie met het Zika-virus is geassocieerd met het Guillain-Barré-syndroom. Bij ongeveer 1 op 4.000 patiënten die met Zika geïnfecteerd zijn, ontwikkelt zich later deze neurologische aandoening. De tekenen die bij deze auto-immuunaandoening tot stand komen, zijn tijdelijke gevoelloosheid, tintelingen (paresthesieën), arm- en beenzwakte, een verminderde reflexcontrole of een tijdelijke verlamming in een deel van of het gehele lichaam. Soms zijn de ademhalingsspieren aangetast. Het Guillain-Barré-syndroom is meestal geen levensbedreigende ziekte, maar de symptomen zijn wel chronisch.

Symptomen: Koorts en andere milde klachten

Vaak milde tekenen

Ongeveer één op de vijf patiënten bemerkt symptomen als gevolg van de infectieziekte; de andere patiënten zijn asymptomatisch. De meestal milde klachten verschijnen doorgaans binnen drie tot veertien dagen na de besmetting. Geïnfecteerde patiënten, waaronder mogelijk zwangere vrouwen, ervaren volgende tekenen: koorts, een rode huiduitslag (vaak start deze in het gezicht en verspreidt deze zich verder), jeuk, hoofdpijn, spierpijn (myalgie) of gewrichtspijn (artralgie). Buikpijn, diarree, een verlies van eetlust en braken zijn minder vaak voorkomende klachten van Zika. Zwangere vrouwen ervaren de meeste klachten in het eerste trimester van de zwangerschap.

Hart

Hartritmestoornissen, hartfalen (slecht rondpompen van bloed door het hart) en andere hartproblemen komen soms tot stand bij patiënten met een Zika-virusinfectie. Na een behandeling verminderen de meeste van de hartgerelateerde symptomen.

Ogen
Diverse oogklachten komen tot stand. Oogpijn (vooral achter de oogbollen), rode ogen, conjunctivitis (een oogbindvliesontsteking) komen frequent voor bij geïnfecteerde patiënten. Verder lijden sommige patiënten aan uveïtis, een ernstige oogontsteking van de uvea (middelste laag van het oog) wat mogelijk leidt tot een hoge bloeddruk (hypertensie) en cataract (staar: troebele ooglens). Het zien van knipperende lichten (fotopsie) is een ander mogelijk kenmerk van het Zika-virus.

Oren

Sommige patiënten lijden aan gehoorverlies dat enkele maanden tot een maand aanhoudt.

Symptomen bij besmette baby’s

Dood

Een geïnfecteerde vrouw krijgt mogelijk een miskraam door het Zika-virus. Sommige getroffen zuigelingen komen verder dood ter wereld (doodgeboorte).

Hersenen

Zika leidt mogelijk tot ernstige hersenschade bij de geboorte. De baby’s komen namelijk ter wereld met hersenafwijkingen, onderontwikkelde hersenen en/of een te klein hoofd (microcefalie) met een gedeeltelijk ingevallen schedel. Epileptische aanvallen, evenwichtsproblemen (ataxie) en een ontwikkelingsachterstand komen bijgevolg tot uiting wanneer schade aan de hersenen aanwezig is. Wanneer de baby niet geboren is met microcefalie, is sprake van het ‘congenitaal Zika syndroom’. Hierbij verschijnen alle aangeboren tekenen van Zika, behalve de microcefalie.

Ogen

Bij zwangere vrouwen die besmet zijn met het Zika-virus, heeft 40% van de foetussen in de baarmoeder reeds oogproblemen. De baby komt met andere woorden ter wereld met problemen met het gezichtsvermogen. Deze bevindingen werden online gepubliceerd in het tijdschrift ‘Journal of the American Association for Pediatric Ophthalmology and Strabismus’ in augustus 2016. Niet alle foetussen hebben echter oogafwijkingen. Dit gebeurt namelijk vrijwel uitsluitend bij foetussen die schade oplopen aan het centrale zenuwstelsel.

Vaak zijn beide ogen getroffen door de virale ooginfectie en komen volgende aangeboren oogproblemen voor:

• blinde plekken (scotomen) in het gezichtsvermogen
• chorioretinale atrofie (afsterven van het vaatvlies en netvlies)
• corticale blindheid
• een verminderd perifeer gezichtsvermogen (verminderd zicht aan de zijkanten)
• een verminderde gezichtsscherpte
• maculalittekens aan de ogen
• onderontwikkeling van de oogzenuw
• strabisme (scheelzien)
• wiebelogen (nystagmus)

Oren

Ook baby’s lijden mogelijk aan gehoorverlies.

Spieren en gewrichten

Andere symptomen die beschreven zijn in de medische literatuur, zijn aangeboren contracturen (gewrichtsverstijvingen) door arthrogryposis, vroegtijdige hypertonie (spierspanning), een beperkt bewegingsbereik, krampen en slikproblemen.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek
De arts voert een uitgebreid bloedonderzoek uit om Zika-koorts op te sporen. Hiervoor gebruiken laboranten een speciale techniek met name RT-PCR (reverse transcription polymerase chain reaction).

Differentiële diagnose

De meestal milde tekenen van het Zika-virus doen soms denken aan volgende ziekten:

• chikungunya (virale infectie met koorts en gewrichtspijn)
• dengue (virale infectie met koorts en een huiduitslag)
• erythema infectiosum (ziekte met huiduitslag en gewrichtspijn)
• gele koorts (griepachtige symptomen en geelzucht)
• griep
• het West-Nijlvirus (infectie met soms neurologische problemen)
• Japanse encefalitis (hersenontsteking door infectie met mug)
• leptospirose (infectieziekte met koorts en spierproblemen)
• malaria (infectieziekte met koorts, geelzucht en zwakte)
• Rocky Mountain spotted fever (tekenziekte met koorts)
• rodehond (huiduitslag op gezicht, romp, armen en benen)

Behandeling van infectie met Zika-virus

Anno oktober 2020 is geen vaccin of medicijn voor Zika beschikbaar. De meeste patiënten ervaren milde symptomen waarvoor een ziekenhuisopname niet vereist is. De behandeling gebeurt vooral ondersteunend. De patiënt moet voldoende drinken om uitdroging te voorkomen, bedrust nemen (uitzieken) en indien nodig mag hij pijnstillers nemen die de pijn en koorts verminderen. De CDC adviseert dat zwangere vrouwen die met Zika gediagnosticeerd zijn, best elke drie tot vier weken naar de gynaecoloog gaan voor een echografie. De arts controleert dan de foetale groei en de anatomie van de foetus.

Prognose Zika-infectie

Bij de meeste volwassen patiënten zijn de symptomen binnen de week verdwenen. De prognose voor baby’s die de infectie via de moeder gekregen hebben, is anno oktober 2020 onduidelijk. Zodra een patiënt met Zika geïnfecteerd is, is hij beschermd tegen toekomstige infecties van het Zika-virus.

Preventie

Een preventief vaccin is niet beschikbaar voor Zika-koorts. De patiënt voorkomt evenwel best muggenbeten door zichzelf en zijn gezin te beschermen met bijvoorbeeld muggen- of klamboenetten en raam- en deurschermen. Het dragen van kledij met lange mouwen en een lange broek die behandeld zijn met DEET is bovendien aanbevolen. Het gebruik van insectenspray of insecticiden is ook een goed idee. In huis is best airconditioning aanwezig. Stilstaand water in en rond het huis of het bezoeken van meren of andere gebieden met stilstaand water, is afgeraden, want deze trekken muggen aan. Voorts is het verstandig om bij de geslachtsgemeenschap altijd een condoom te gebruiken. Zwangere vrouwen krijgen tot slot het advies om niet naar gebieden te reizen waar Zika aanwezig is.

Lees verder

• Muggenbeet: Oorzaken muggenbeten & ziekten door beet van mug
• Skeeter-syndroom: Ernstige allergische reactie op muggenbeet
• Door muggen overgedragen ziekten: Infectie door muggenbeet