Muggenbeet: Oorzaken muggenbeten & ziekten door beet van mug

Muggen zijn kleine vliegende insecten die wereldwijd voorkomen. Jeukende muggenbeten zijn voor veel mensen een nachtmerrie. Wanneer een mug in de huid bijt, start het immuunsysteem een beschermingsreactie op tegen deze aanval, waardoor een verhoogde, jeukende bobbel ontstaat. Muggenbeten zijn niet alleen vervelend. Vooral in tropische landen verspreiden ze een ernstige en besmettelijke ziekte, waardoor de persoon kampt met heel wat symptomen. Daarnaast reageren sommige mensen allergisch op een muggenbeet. In de meeste gevallen helpen enkele eenvoudige huishoudmiddeltjes om de jeuk en ontsteking te verlichten, maar soms is wel een medische behandeling vereist.

• Waarom bijten muggen?
• Beet van mug
• Beschermingsreactie van het immuunsysteem
• Risicofactoren voor muggenbeet
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Behandeling
• Natuurlijke behandelingen
• Prognose
• Complicaties
• Ziekten door muggenbeten
• Preventie van beten op de huid
• Gebruiken
• Vermijden

Waarom bijten muggen?

Alleen vrouwelijke muggen bijten want ze hebben het bloed van mensen nodig. De eiwitten en het ijzer in het bloed zijn namelijk belangrijk voor de productie van eieren zodat ze zich voort kunnen planten. Na het drinken van bloed zoeken muggen stilstaand water op en leggen ze hierin eieren. De eieren komen uit in larven om uiteindelijk één à twee weken later te veranderen in volwassen muggen. De mannetjes leven ongeveer één week tot tien dagen en de vrouwtjes leven tot enkele weken. Sommige vrouwelijke muggen overwinteren in de winter en leven dan tot enkele maanden.

Beet van mug

Een mug gebruikt de scherpe punt van zijn stroachtige mond (proboscis) om de huid van een persoon te doorboren. De mug lokaliseert het bloedvat en trekt bloed omhoog door zijn mond. Hij injecteert hierbij speeksel dat een anticoagulans (antistollingsmiddel) bevat waardoor het bloed van de persoon niet kan stollen. Als het bloed rond de mond van de mug stolt, gaat dit namelijk het vastlopen.

Beschermingsreactie van het immuunsysteem

Wanneer een muggenbeet de huid breekt, aanziet het lichaam het speeksel van de mug als een vreemde substantie. Hierdoor komt een immuunreactie tot stand, want het immuunsysteem wil de indringer elimineren uit het lichaam. De zwelling rond de beet is veroorzaakt door histamine, wat het immuunsysteem produceert. Histamine verhoogt de bloedstroom en verhoogt eveneens het aantal witte bloedcellen rond het getroffen gebied, wat leidt tot een ontsteking of zwelling. Muggenbeten kriebelen, want histamine stuurt ook een signaal naar de zenuwen rond de beet. De eerste keer dat een mug een persoon bijt, reageert het lichaam mogelijk niet op deze manier. De immuunrespons leert het lichaam aan nadat het is blootgesteld aan een vreemde substantie. Sommige personen reageren misschien nooit op een beet. Anderen worden na verloop van tijd toleranter voor het speeksel van een mug. Voor de meeste mensen blijft de immuunreactie consistent.

Risicofactoren voor muggenbeet

Vrouwelijke muggen bijten sneller bepaalde mensen, maar de exacte reden hiervoor is onduidelijk (oktober 2020). Wel speelt koolstofdioxide een belangrijke rol bij muggenbeten. Muggen reizen soms tot 35 meter afstand om zich te voeden met hun gekozen prooi. Sommige mensen met overgewicht of zwangere vrouwen geven op een natuurlijke wijze meer koolstofdioxide af dan andere personen. Lichaamswarmte, beweging en lichaamsgeuren zoals zweet en melkzuur zijn eveneens geassocieerd bij het aantrekken van muggen. Verder lopen bierdrinkers mogelijk een hoger risico op een beet van een mug.

Symptomen

Op de huid verschijnt een ronde, rode muggenbult met een punt in het midden. Meestal gaat de muggenbeet gepaard met een vervelend, jeukend gevoel.

Andere tekenen van een muggenbeet zijn onder andere:

• donkere vlekken die op blauwe plekken lijken
• een zwelling of roodheid
• kleine blaren in plaats van harde bultjes

Meerdere bultjes komen ook veel voor. Deze geven aan dat een mug de huid op meer dan één locatie doorboord heeft of dat de persoon door meer dan één insecten is gebeten. Kinderen en personen met een verzwakt immuunsysteem hebben mogelijk bijkomende symptomen, zoals netelroos, gezwollen lymfeklieren en lichte koorts. Over het algemeen zijn de symptomen minder ernstig wanneer meer beten aanwezig zijn, omdat het lichaam langzaam went aan de beten.

Alarmsymptomen

Muggenbeten geraken mogelijk geïnfecteerd, waardoor het genezingsproces vertraagd is. Oogt een letsel verdacht, dan is het raadzaam om een arts te raadplegen. Verder reageren sommige mensen erg allergisch op beten van muggen (allergische reactie op een insectensteek). Zij kampen door een muggenbeet met een anafylactische shock. Symptomen hiervan zijn onder andere ademhalingsproblemen, blaren, een piepende ademhaling (stridor), een zwelling van het gezicht, een zwelling van de keel, flauwvallen, gezwollen gewrichten, hoge koorts en/of netelroos. Dringende medische hulp is nodig wanneer anafylaxie optreedt. Hoofdpijn, koorts, pijn en een huiduitslag zijn andere kenmerken waarmee een persoon best een arts opzoekt.

Behandeling

Antihistaminica zijn vrij verkrijgbare medicijnen die ontstekingen en jeuk verminderen, zoals veroorzaakt door een muggenbeet. Corticosteroïde crèmes verlichten ontstekingen en jeuk. Wel moeten personen deze crèmes spaarzaam gebruiken en mogen ze niet aangebracht worden op open wonden. Bij herhaald gebruik verdunt de huid. Als een persoon een anafylactische shock heeft, is een medische spoedbehandeling nodig, meestal door middel van een injectie van epinefrine via een EpiPen.

Natuurlijke behandelingen

Aloë
Aloë is effectief in het verminderen van de ontsteking en jeuk en het bespoedigen van de wondgenezing.

Basilicumolie
Basilicumolie heeft ontstekingsremmende eigenschappen, waardoor dit mogelijk ook helpt bij muggenbultjes.

Honing
Natuurlijke honing vermindert een ontsteking en voorkomt een infectie. Het is essentieel om de honing af te wassen wanneer de persoon naar buiten gaat, omdat dit anders muggen en andere insecten aantrekt.

Warmte en koude
Het toepassen van warmte of koude op een muggenbeet vermindert de ontsteking en jeuk. Lokaal toegediende warmte biedt snel verlichting voor de symptomen van muggenbeten.

Prognose

Muggenbeten genezen meestal binnen een paar dagen. Wanneer één of meer alarmsymptomen optreden, is mogelijk sprake van een ziekte veroorzaakt door een muggenbeet. De vooruitzichten zijn dan variabel en afhankelijk van het klinisch beeld.

Complicaties

Het is belangrijk om bij jeuk niet te gaan krabben, want krabben verergert de jeuk en verhoogt de kans op een infectie door een gebarsten huid. Als een persoon een gevoelige huid heeft, ontstaan mogelijk veranderingen in de huidpigmentatie rondom de beet tijdens het genezingsproces. Het gebruik van crèmes met vitamine E en het aanbrengen van zonnebrandcrème voorkomt dit probleem. Verder veroorzaken muggenbeten soms andere ziekten.

Ziekten door muggenbeten

Jaarlijks komen wereldwijd meer dan één miljoen mensen te overlijden aan de gevolgen van door muggen overgebrachte ziekten. Verscheidene schadelijke infecties die worden gedragen en overgedragen door muggen omvatten:

• chikungunya: virale infectie met koorts, gewrichtspijn, hoofdpijn en een huiduitslag; bedrust en voldoende vochtinname is nodig
• dengue: virale infectie met milde tot ernstige symptomen zoals koorts en een huiduitslag, spierpijn en gewrichtspijn; in ernstige gevallen ontstaan ernstige bloedingen, epileptische aanvallen en de dood
• elefantiasis: verdikking en verharding van huid
• filariasis: griepachtige symptomen en verstopte lymfevaten
• gele koorts: koorts, keelpijn en geelzucht door een ontsteking van de hersenen en het ruggenmerg
• het West-Nijlvirus: meestal geen symptomen, maar één op de vijf patiënten ervaart koorts of andere griepachtige symptomen; bij minder dan één procent ontwikkelt zich een ernstiger verloop van de ziekte waarbij het zenuwstelsel is aangetast
• malaria: levensbedreigende ziekte veroorzaakt door parasieten die rode bloedcellen infecteren en vernietigen met koorts, geelzucht en zwakte
• riftdalkoorts: virale infectie met koorts en milde symptomen
• tularemie: bacteriële infectie door besmette (wilde) dieren
• zika: een in het algemeen milde virale infectie met koorts, gewrichtspijn en een huiduitslag; de symptomen verdwijnen meestal na één week maar soms ontstaan ernstige aangeboren afwijkingen als gevolg van de infectie

In de meeste gevallen veroorzaken muggenbeten in (sub)tropische landen ziekten. Het risico op het krijgen van een ziekte van een mug in België of Nederland is laag. Als een persoon naar een land reist waar muggen mogelijk een ziekte met zich meedragen, is het inwinnen van medisch advies voor vertrek aanbevolen. Soms zijn medicijnen of vaccins nodig vlak voor een persoon op vakantie gaat. Waar mogelijk moeten reizigers accommodatie kiezen met airconditioning of raam- en deurschermen, of slapen onder een muskietennet. Verder zorgen ze ter plekke ook voor beschermingsmaatregelen voor het voorkomen van muggenbeten.

Preventie van beten op de huid

Om het risico op een muggenbeet te verkleinen, zijn volgende adviezen aanbevolen.

Gebruiken

• DEET gebruiken: DEET is verkrijgbaar in verschillende vormen, zoals in vloeistoffen, sprays, lotions en polsbandjes
• lange mouwen en een lange broek dragen
• muggenspray gebruiken
• olie van citroeneucalyptus gebruiken
• para-menthaan-diol gebruiken
• Picaridin/Icaridin of KBR 3023 (2-(2-hydroxyethyl) -1-piperidinecarboxylic acid 1-methylpropylester) gebruiken
• schermen of netten gebruiken
• zichzelf vaak wassen, omdat zweet muggen aantrekt

Vermijden

• alcohol vermijden, omdat dit de kans op een beet verhoogt
• beboste en met gras begroeide gebieden vermijden
• bronnen van stilstaand water rond het huis en de tuin verwijderen
• geurende verzorgingsproducten vermijden
• kleding met een lichte kleur vermijden
• parfums vermijden

Lees verder

• Skeeter-syndroom: Ernstige allergische reactie op muggenbeet
• Allergische reactie op insectensteek: Symptomen & preventie
• EHBO bij insectenbeten (wespen, bijen, mieren en teken)
• Door muggen overgedragen ziekten: Infectie door muggenbeet
• Bijensteek: Symptomen en behandeling van bijensteken