Gezwollen benen: oorzaken en behandeling van vocht in been

Gezwollen benen duidt op zwelling van de benen. Deze zwelling kan zich voordoen in één of beide benen. Gezwollen benen kunnen ontstaan door twee belangrijke hoofdoorzaken: door een abnormale ophoping van vocht (oedeem) en door een ontsteking. Oedeem ontstaat doordat het vocht op die plaats niet via de bloedsomloop kan worden afgevoerd. Dit kan gebeuren als je de hele dag op je benen doorbrengt of te lang blijft zitten. Maar het kan ook een teken zijn dat je te zwaar bent of niet genoeg lichaamsbeweging krijgt, en soms duidt het op een onderliggende (en soms potentieel gevaarlijke) aandoening. Gezwollen benen kunnen ook ontstaan als gevolg van ontsteking. Dit gebeurt wanneer de weefsels in de benen geïrriteerd en opgezwollen raken. Het is een natuurlijke reactie als je een bot breekt of een pees of ligament scheurt, maar het kan ook een teken zijn van een ernstiger ontstekingsziekte, zoals artritis.

• Gezwollen benen
• Epidemiologie van gezwollen benen: hoe vaak komt het voor en wie loopt risico?
• Oorzaken van gezwollen benen
• Vochtophoping (oedeem)
• Ontsteking
• Symptomen van gezwollen benen
• Enkelzijdig of dubbelzijdig
• Bepaald gebied of overal
• Pijnlijk of pijnloos
• Roodheid of normale huidkleur
• Putje in de zwelling
• Bijkomende symptomen
• Oorzaken van vochtophoping in been
• Lymfoedeem
• Hypothyreoïdie
• Dystrofie of zenuwaandoeningen
• Obesitas en overgewicht
• Langdurig zitten of staan
• Veneuze insufficiëntie door diepe veneuze klepinsufficiëntie
• Lymfangitis
• Congestief hartfalen
• Aderproblemen
• Nierziekten
• Leverziekten
• Medicijnen
• Zwangerschap
• Premenstrueel syndroom
• Slechte voeding
• Gezwollen benen door een ontsteking
• Artritis en andere gewrichtsproblemen
• Blessures
• Gescheurde achillespees (achillespeesruptuur)
• Kruisbandblessure
• Cellulitis
• Infectie of wond
• Risicofactoren en -groepen voor gezwollen benen
• Zelfzorg bij vocht in de benen: Wat kun je zelf doen?
• Medische hup
• Wanneer medische hulp inschakelen?
• Alarmsymptomen
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van gezwollen benen
• Medicamenteuze behandeling
• Niet-medicamenteuze behandelingen
• Invasieve en chirurgische behandelingen
• Prognose van beenzwelling: Wat kun je verwachten?
• Complicaties zwelling van de benen
• Preventie
• Casus: De ervaring van een 55-jarige vrouw met chronisch gezwollen benen

Gezwollen benen

Sophie, een drukke moeder van twee, merkte na een lange dag werken en rennen achter haar kinderen aan dat haar enkels en benen er wat opgezwollen uitzagen. Ze dacht dat het misschien kwam door de hitte of het dragen van hakken, en schonk er verder weinig aandacht aan. Maar toen de zwelling dagen achtereen bleef aanhouden en ze een zwaar gevoel in haar benen kreeg, begon ze zich toch af te vragen: is dit normaal?

Gezwollen benen zijn een veelvoorkomende klacht en kunnen het gevolg zijn van verschillende oorzaken, van iets eenvoudigs als langdurig staan tot meer complexe gezondheidsproblemen. Vaak gaat het om vochtophoping in de benen, ook wel oedeem genoemd, wat kan worden veroorzaakt door uiteenlopende factoren zoals slecht functionerende bloedvaten, hartproblemen, nier- of leveraandoeningen, of zelfs medicijngebruik. Hoewel tijdelijke zwelling vaak onschuldig is, kunnen aanhoudende of plotselinge zwellingen wijzen op een onderliggend probleem dat medische aandacht vereist.

In deze introductie kijken we naar de vele oorzaken van gezwollen benen, hoe je de verschillen kunt herkennen, en wanneer het verstandig is om een arts te raadplegen.

Epidemiologie van gezwollen benen: hoe vaak komt het voor en wie loopt risico?

Gezwollen benen, ook wel perifeer oedeem genoemd, is een veelvoorkomend probleem dat mensen van alle leeftijden kan treffen. Het ontstaat meestal door een ophoping van vocht in de weefsels van de benen en kan uiteenlopende oorzaken hebben, variërend van iets simpels zoals langdurig staan, tot meer complexe medische aandoeningen. Maar hoe vaak komt dit voor? Wie loopt het meeste risico? Laten we de epidemiologie van gezwollen benen stap voor stap verkennen.

Algemene prevalentie: Een veelvoorkomende klacht
Zwelling van de benen is een van de meest voorkomende klachten in de medische praktijk. Onderzoeken schatten dat ongeveer 10% van de volwassenen minstens een keer te maken krijgt met gezwollen benen. Dit percentage stijgt aanzienlijk bij mensen die bepaalde gezondheidsproblemen hebben, zoals hart- of nierziekten. Vooral naarmate mensen ouder worden, neemt de kans op vochtophoping in de benen toe, wat betekent dat de prevalentie bij ouderen veel hoger ligt.

Leeftijd en geslacht: Ouderen en vrouwen lopen meer risico
De kans op gezwollen benen neemt toe met de leeftijd. Naarmate we ouder worden, vermindert de efficiëntie van ons lichaam om vocht af te voeren. Dit komt deels door leeftijdsgebonden veranderingen in de bloedvaten, verminderde spierkracht en een afname van de algemene mobiliteit. Bij ouderen kan oedeem optreden door aandoeningen zoals chronische veneuze insufficiëntie of hartfalen, die het lichaam niet in staat stellen vocht effectief af te voeren.

Daarnaast hebben vrouwen meer kans om last te krijgen van gezwollen benen, vooral tijdens hormonale schommelingen zoals in de menstruatiecyclus, zwangerschap of de menopauze. Tijdens de zwangerschap wordt de druk op de aderen in de benen groter, wat kan leiden tot vochtophoping, vooral in het derde trimester.

Feitje: Tijdens de zwangerschap ervaart ongeveer 75% van de vrouwen enige vorm van zwelling in de benen, vaak als gevolg van hormonale veranderingen en de groeiende druk op de bloedvaten in de benen.

Gezondheidsproblemen en comorbiditeit: De rol van onderliggende aandoeningen
Mensen met chronische aandoeningen lopen een significant hoger risico op gezwollen benen. Bijvoorbeeld, tot wel 70% van de patiënten met congestief hartfalen ervaart vochtophoping in de benen. Hartfalen zorgt ervoor dat het hart niet goed genoeg pompt, wat leidt tot een ophoping van vocht in het lichaam, vooral in de onderste ledematen.

Andere aandoeningen zoals nierfalen en leverziekten kunnen ook leiden tot vochtophoping, omdat deze organen betrokken zijn bij het reguleren van vocht in het lichaam. Wanneer de nieren niet goed werken, kunnen ze niet genoeg vocht filteren uit het bloed, wat zich dan ophoopt in de benen. Bij leveraandoeningen, zoals cirrose, kan de lever onvoldoende eiwitten produceren om vocht in de bloedbaan te houden, waardoor het in de weefsels lekt.

Wist je dat? Mensen met diabetes hebben ook een verhoogd risico op zwelling van de benen, vooral als ze complicaties ontwikkelen zoals een slechte doorbloeding of nierproblemen.

Levensstijl en risicofactoren: Hoe je dagelijkse gewoonten bijdragen aan zwelling
Naast medische oorzaken spelen levensstijlkeuzes een grote rol in het ontwikkelen van gezwollen benen. Mensen die een sedentaire levensstijl leiden – bijvoorbeeld door veel te zitten of staan zonder beweging – hebben meer kans op zwelling. Dit komt doordat langdurig zitten of staan de bloedcirculatie kan vertragen, wat vochtophoping in de benen veroorzaakt.

Daarnaast verhoogt overgewicht de druk op de bloedvaten in de benen, wat kan leiden tot zwelling. Roken en alcoholgebruik kunnen de bloedvaten beschadigen en de bloedsomloop beïnvloeden, waardoor de kans op oedeem toeneemt.

Feitje: Het risico op gezwollen benen neemt sterk toe bij mensen met obesitas. Bij mensen met een BMI boven de 30 is de kans op oedeem veel groter door de extra druk op de bloedvaten.

Seizoensgebonden variatie: Warm weer kan zwelling verergeren
Veel mensen merken dat hun benen tijdens de zomermaanden vaker gezwollen zijn. Dit komt doordat warmte de bloedvaten doet uitzetten (vasodilatatie), waardoor er meer vocht in de weefsels lekt. Vooral bij mensen die al gevoelig zijn voor oedeem, kan de zomerperiode leiden tot meer vochtophoping in de benen.

Ook het dragen van strakke kleding of het niet genoeg drinken van water tijdens warme dagen kan het probleem verergeren. Zittende beroepen of langdurige vliegreizen in de zomer kunnen de zwelling verder bevorderen.

Etniciteit en sociaaleconomische factoren: Risico’s door verschillen in zorg en gezondheid
Er zijn ook verschillen in de prevalentie van gezwollen benen op basis van etniciteit en sociaaleconomische status. Afro-Amerikanen hebben bijvoorbeeld een hoger risico op hypertensie en hart- en vaatziekten, wat kan leiden tot een verhoogd risico op oedeem. Bovendien kunnen sociaaleconomische factoren, zoals toegang tot gezondheidszorg, invloed hebben op de incidentie van gezwollen benen. Mensen met een lager inkomen hebben mogelijk minder toegang tot preventieve zorg en behandelingen, wat leidt tot een hogere prevalentie van onbehandeld oedeem.

Voorbeeld: Mensen die weinig toegang hebben tot medische zorg, kunnen te maken krijgen met aanhoudende zwelling in de benen omdat onderliggende oorzaken zoals nier- of hartproblemen niet tijdig worden gediagnosticeerd of behandeld.

Effect op de kwaliteit van leven: Meer dan een ongemak
Hoewel gezwollen benen vaak als een ‘milde’ klacht worden beschouwd, kan het een aanzienlijke invloed hebben op de kwaliteit van leven. Mensen met chronische zwelling ervaren vaak ongemak, pijn, en beperkingen in hun dagelijkse activiteiten. Dit kan variëren van moeilijkheden met lopen tot het niet langer kunnen dragen van bepaalde schoenen door gezwollen voeten en enkels.

Daarnaast kan aanhoudende zwelling van de benen, vooral als het gepaard gaat met huidveranderingen zoals verkleuring of ulceraties, leiden tot psychologische stress. Mensen kunnen zich zorgen maken over het uiterlijk van hun benen of zich beperkt voelen in hun mobiliteit, wat kan bijdragen aan gevoelens van angst of depressie.

Oorzaken van gezwollen benen

Er zijn veel mogelijke oorzaken van gezwollen benen. Gezwollen benen kent grofweg twee hoofdoorzaken: vochtophoping (vocht in de benen) en ontsteking.

Vochtophoping (oedeem)

Gezwollen benen die worden veroorzaakt door het vasthouden van vocht in beenweefsels staat bekend als perifeer oedeem. Het kan worden veroorzaakt door een probleem met de bloedsomloop, het lymfestelsel of de nieren. Gezwollen benen is niet altijd een teken van een probleem met je hart of bloedsomloop. Een veel voorkomende oorzaak van gezwollen benen is vochtophoping door overgewicht, inactief zijn, na lang zitten of staan, of het dragen van strakke kousen.

Factoren en aandoeningen die verband houden met vochtophoping zijn:

• acuut nierfalen
• cardiomyopathie (een hartspierziekte)
• chronische nierziekte
• levercirrose (littekenvorming van de lever)
• diepe veneuze trombose (DVT), ook bekend als trombosebeen
• hartfalen
• hormoontherapie
• lymfoedeem (blokkade in het lymfesysteem c.q. een verminderde lymfafvloed)
• nefrotisch syndroom (een stoornis waarbij de nieren het bloed niet goed filteren)
• pijnstillers, zoals ibuprofen of naproxen
• pericarditis (een ontsteking van het hartzakje)
• zwangerschap
• geneesmiddelen op recept, waaronder enkele medicijnen voor diabetes en hoge bloeddruk
• gedurende langere tijd zitten, zoals tijdens trans-Atlantische vluchten
• gedurende langere tijd staan
• tromboflebitis (een bloedstolsel dat meestal in het been voorkomt)
• chronische veneuze insufficiëntie (een chronische stoornis in de afvoerende aderen)

Ontsteking

Gezwollen benen kunnen ook worden veroorzaakt door ontsteking in de beenweefsels. Ontsteking kan een normale reactie zijn op verwonding of ziekte, of het kan het gevolg zijn van reumatoïde artritis of een andere ontstekingsaandoening. Vaak gaat ontsteking gepaard met pijn en zwelling.

Factoren en aandoeningen die kunnen bijdragen aan een ontsteking in het been zijn:

• achillespees ruptuur, ook wel bekend als een afgescheurde achillespees
• ACL-letsel (de voorste kruisband)
• kniekuilcyste of Bakerse cyste
• gebroken enkel / gebroken voet / gebroken been
• cellulitis (een huidinfectie)
• jicht (pijnlijke ontsteking door gekristalliseerd urinezuur in een gewricht)
• infectie of wond in het been
• slijmbeursontsteking knie, vaak werkster-knie of bidknie genoemd
• artrose (ziekte die de afbraak van gewrichten veroorzaakt)
• reumatoïde artritis (inflammatoire gewrichtsaandoening)
• verstuikte enkel

Symptomen van gezwollen benen

Het hebben van 'gezwollen benen' is een symptoom en geen aandoening. Benen kunnen op verschillende manieren opgezwollen zijn. Het type zwelling levert aanwijzingen op voor de oorzaak (en dus de behandeling). De zwelling kan de volgende kenmerken hebben:

Enkelzijdig of dubbelzijdig

Oedeem als gevolg van aandoeningen van algemene lichaamssystemen is meestal aan beide zijden, dus zowel in je linkerbeen als rechterbeen, en symmetrisch (bijvoorbeeld als gevolg van hartfalen, zwangerschap of nierproblemen). Eenzijdige zwelling, dus aan één been is waarschijnlijker het gevolg van een probleem met een bepaald deel van de huid van het betreffende been.

Bepaald gebied of overal

De zwelling kan optreden in een specifiek gebied of gegeneraliseerd. Zwelling rond gewrichten wordt meestal veroorzaakt door letsel of een vorm van artritis. Zwelling in specifieke delen van de huid kan worden veroorzaakt door een allergie of een infectie. Zwelling rond de achterkant van de hiel duidt op een probleem van de achillespees, enz. Gegeneraliseerde zwelling, vooral als aan beide kanten, waarschijnlijk oedeem is.

Pijnlijk of pijnloos

Gezwollen benen kunnen pijnloos zijn of gepaard gaan met pijn. Pijnlijke aandoeningen omvatten infecties, diepe veneuze trombose (DVT), verwondingen en gewrichtsproblemen. Oedeem is meestal niet pijnlijk, hoewel de benen pijn kunnen doen vanwege de spanning die erop staat door de zwelling.

Roodheid of normale huidkleur

Gezwollen benen kunnen gepaard gaan met roodheid (ontsteking) of hun normale huidskleur hebben. Als de huid rood is, is dit waarschijnlijk het gevolg van een infectie (zoals cellulitis) of een ontsteking (bijvoorbeeld jicht, reumatoïde artritis of DVT).

Putje in de zwelling

Als je met een vinger in de zwelling drukt, blijft er even een 'putje' in staan. Dit wijst op oedeem. Bij lymfoedeem, een aandoening waarbij er een blokkering is van lymfevloeistof, is dit minder het geval.

Bijkomende symptomen

Naast het gezwollen been of de gezwollen benen kunnen er ook andere symptomen optreden. Bijvoorbeeld:

• kortademigheid die op hetzelfde moment begon als de zwelling van het been kan wijzen op hartfalen (bij zwelling van beide benen) of DVT (als één been is opgezwollen) dat zich naar de longen uitspreidt (longembolie).
• koorts duidt op een soort infectie
• vermoeidheid kan een algemenere ziekte suggereren, zoals bloedarmoede of nierproblemen
• diarree kan wijzen op een darmprobleem dat van invloed is op de hoeveelheid eiwit die in de darm wordt opgenomen
• gele ogen en huid (geelzucht) duidt op een leverprobleem, zoals cirrose.
• zwelling op andere plaatsen dan de benen, bijvoorbeeld in de buik (ascites), handen (gezwollen handen) of rond de ogen (gezwollen ogen), wat eerder wijst op een probleem met een algemeen lichaamssysteem dan een probleem met het been of de beide benen

Oorzaken van vochtophoping in been

Verschillende omstandigheden kunnen leiden tot extra vocht of oedeem in één been of beide benen:

Lymfoedeem

Lymfoedeem ontstaat door een blokkade in het lymfestelsel, vaak als gevolg van een operatie, bestraling of infectie, wat leidt tot de ophoping van lymfevocht in de weefsels van de benen. Dit veroorzaakt zwelling, vaak gepaard met een zwaar gevoel in de benen.

Symptomen:

• Zwaar en strak gevoel in de benen
• Huidverdikking
• Verminderde mobiliteit
• Infecties (zoals cellulitis) door verstoorde lymfeafvoer

Hypothyreoïdie

Bij een trage schildklier (hypothyreoïdie) kan het metabolisme vertragen, wat leidt tot vochtophoping, vooral in de benen. Dit komt door verminderde circulatie en een verstoord hormonaal evenwicht.

Symptomen:

• Koude, droge huid
• Gewichtstoename
• Vermoeidheid
• Langzame hartslag

Dystrofie of zenuwaandoeningen

Zenuwschade, zoals bij complex regionaal pijnsyndroom (CRPS), kan leiden tot zwelling van de benen. Dit komt doordat het autonome zenuwstelsel de bloedsomloop en vochtbalans niet goed kan reguleren.

Symptomen:

• Hevige pijn in het aangedane been
• Kleurveranderingen van de huid
• Verandering in temperatuur van het been
• Bewegingsbeperkingen

Obesitas en overgewicht

overgewicht c.q. obesitas kan leiden tot gezwollen benen door de extra druk op de bloedvaten in de benen, wat de afvoer van vocht belemmert en veneuze insufficiëntie kan verergeren.

Symptomen:

• Gezwollen, zware benen
• Spataderen
• Pijn en vermoeidheid na lang staan of lopen

Langdurig zitten of staan

Langdurig zitten, bijvoorbeeld tijdens reizen, of staan kan ervoor zorgen dat vocht zich ophoopt in de benen, omdat de bloedcirculatie minder effectief is. Dit kan leiden tot tijdelijke zwelling.

Symptomen:

• Zwaar gevoel in de benen
• Mild tot matig oedeem, vooral in de enkels
• Zwelling die vermindert na rusten of omhoog leggen van de benen

Veneuze insufficiëntie door diepe veneuze klepinsufficiëntie

Wanneer de kleppen in de diepe aderen van de benen niet goed sluiten, stroomt het bloed moeilijker terug naar het hart. Dit leidt tot bloedophoping in de benen, waardoor zwelling ontstaat.

Symptomen:

• Chronische zwelling in de benen
• Huidveranderingen, zoals verkleuring of ulceraties
• Zwaar en vermoeid gevoel in de benen

Lymfangitis

Lymfangitis is een infectie van de lymfevaten, meestal veroorzaakt door bacteriën, en kan leiden tot zwelling van de benen door verstoorde lymfeafvoer.

Symptomen:

• Roodheid en zwelling langs de lymfevaten
• Koorts
• Pijn in het getroffen gebied
• Vermoeidheid

Congestief hartfalen

Hartfalen ontwikkelt zich wanneer het hart problemen heeft om het bloed naar de rest van het lichaam te pompen. Dit leidt tot vochtophoping, vooral in de benen. Andere symptomen van congestief hartfalen zijn:

• kortademigheid of moeite met ademhalen
• vermoeidheid
• hoesten

Aderproblemen

Diepe veneuze trombose (DVT) en tromboflebitis
DVT, ook bekend als trombosebeen, ontstaat als een bloedstolsel een bloedvat in het been afsluit. Het kan afbreken en naar je longen reizen. Wanneer dat gebeurt, wordt het een longembolie genoemd en dit levensbedreigend zijn. Bij tromboflebitis, ook wel oppervlakkige veneuze trombose genoemd, vormen stolsels zich dichter bij het oppervlak van de huid en deze zullen waarschijnlijk niet afbreken.

Een van de eerste symptomen van DVT of tromboflebitis is een vrij snel optredende zwelling van één been, meestal in de kuit, omdat zich bloed in het gebied ophoopt. Raadpleeg meteen een arts als je een zwelling in één been opmerkt, of een van deze andere symptomen hebt:

• pijn in de benen, gevoeligheid of krampen
• een rode of juist blauwachtige verkleuring van het been
• huid voelt warm aan

Spataderen en chronische veneuze insufficiëntie
Chronische veneuze insufficiëntie (CVI) is een chronische stoornis in de afvoerende aderen. Meestal zijn spataderen (abnormaal verwijde aderen) de boosdoener. Klachten kunnen bestaan uit:

• jeuk
• een zwaar, vermoeid gevoel in de benen
• pijn in de benen
• rusteloze benen
• pijn en krampen
• pijn na langdurig zitten of staan
• veranderingen in de huidskleur (rode of paarse aderen)
• droge, geïrriteerde, gebarsten huid

Nierziekten

Langdurige nierziekte vindt plaats wanneer de nieren niet werken zoals ze zouden moeten. In plaats van water en afvalmateriaal uit je bloed te filteren, komt vocht in je lichaam terecht, wat zwelling in je armen en benen veroorzaakt. Je kunt ook symptomen als deze opmerken:

• vermoeidheid
• kortademigheid
• misselijkheid
• veel dorst
• blauwe plekken en bloedingen

Acuut nierfalen (wanneer de nieren plotseling stoppen met werken) kan ook gezwollen benen, enkels en voeten veroorzaken.

Leverziekten

Een leverziekte kan zwelling van de voet veroorzaken doordat de lever niet goed functioneert. Dit leidt tot overtollig vocht in je benen en voeten, waardoor zwelling ontstaat. Het kan worden veroorzaakt door genetische factoren. Virussen, alcohol en obesitas zijn ook gekoppeld aan leverschade. Andere symptomen zijn onder meer:

• gelige huid en ogen (geelzucht)
• pijnlijke en gezwollen buik (ascites)
• jeukende huid
• donkere urine
• bleke, bloederige of teerkleurige ontlasting
• vermoeidheid
• misselijkheid of braken
• verminderde eetlust
• gemakkelijk blauwe plekken krijgen

Medicijnen

Soms kan zwelling een ongewenst neveneffect zijn van geneesmiddelen op recept. Vaak betreft het de volgende medicijnen:

• calciumblokkers: medicijnen die worden voorgeschreven om het hart te ontlasten en de bloeddruk te verlagen:
• nifedipine: dit middel verwijdt de bloedvaten en verlaagt de bloeddruk en wordt voorgeschreven bij hoge bloeddruk, hartkramp en de ziekte van Raynaud
• amlodipine: middel tegen hoge bloeddruk, pijn op de borst door een hartstoornis of andere hartstoornissen
• niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's), zoals:
• aspirine
• ibuprofen
• naproxen
• cellecoxib
• bepaalde geneesmiddelen tegen diabetes, waaronder metformine
• hormoongeneesmiddelen die oestrogeen of progesteron bevatten
• sommige antidepressiva (middelen tegen depressie)

Neem contact op met de behandelend arts je een van deze geneesmiddelen gebruikt en last krijgt van zwelling van de onderste ledematen.

Zwangerschap

Tegen het derde trimester zet je groeiende baby druk op de aderen in je benen. Dit vertraagt ​​de circulatie van het bloed en zorgt ervoor dat vocht zich ophoopt. Het resultaat is lichte zwelling. Dat is een normaal verschijnsel. Als je evenwel een van deze symptomen opmerkt, neem dan contact op met je huisarts om pre-eclampsie uit te sluiten:

• ernstige zwelling, vooral rondom je ogen
• erge hoofdpijn
• aantasting van het gezichtsvermogen, zoals wazig zien of gevoeligheid voor licht

Bij pre-eclampsie (zwangerschapsvergiftiging) is er naast zwangerschapshypertensie ook sprake van eiwitverlies in de urine.

Als je tijdens het laatste trimester of kort na de bevalling gezwollen benen en kortademigheid hebt, overleg dan met je arts over een aandoening die peripartum-cardiomyopathie (PPCM) wordt genoemd, een type hartfalen dat verband houdt met zwangerschap.

Premenstrueel syndroom

Het premenstrueel syndroom (PMS) wijst op een groep klachten of symptomen die bij sommige vrouwen vlak voor de menstruatie optreden. Veel vrouwen met dit syndroom hebben last van een opgeblazen gevoel en gezwollen benen in de week voor hun menstruatie. Deze vrouwen doen er verstandig aan om een gezonde leefstijl in acht te nemen met evenwichtige voeding, voldoende slaap van een goede kwaliteit, voldoende ontspanning, geen cafeïne en ook geen alcohol. In ernstige gevallen kan de huisarts slaappillen, plaspillen (verwijdert vastgehouden vocht wat leidt tot het opgeblazen gevoel en de beenzwelling) en/of antidepressiva voorschrijven.

Slechte voeding

Ondervoeding kan leiden tot zwelling van de benen. Je moet er daarom voor zorgen dat je voldoende en vooral ook gezonde en gevarieerde voeding binnenkrijgt zodat je geen mineralen- en vitaminetekort oploopt. Gezwollen benen kunnen ook voorkomen bij een te hoge zoutinname via de voeding, vooral omdat te veel natrium ervoor zorgt dat het lichaam water vasthoudt. Een beperkte zoutinname vermindert het risico op gezwollen benen.

Gezwollen benen door een ontsteking

Als gezwollen benen niet komen door vochtophoping, dan kan er sprake zijn van een ontsteking. Veelvoorkomende oorzaken zijn:

Artritis en andere gewrichtsproblemen

Verschillende ziekten en aandoeningen kunnen de benen doen zwellen:

• jicht: een plotselinge pijnlijke aanval veroorzaakt door ophoping van urinezuurkristallen in de gewrichten
• artrose: hierbij wordt het kraakbeen dunner en zachter
• reumatoïde artritis: een ziekte waarbij je immuunsysteem weefsels in de gewrichten aanvalt

Blessures

Als je je enkel verdraait of een bot breekt, krijg je waarschijnlijk wat zwelling. Het is de natuurlijke reactie van je lichaam op de blessure. Het lichaam leidt vloeistof en witte bloedcellen naar het gebied en er komen stoffen vrij die helpen bij de genezing. Enkele van de meest voorkomende blessures of verwondingen zijn een gescheurde achillespees en een kruisbandblessure.

Gescheurde achillespees (achillespeesruptuur)

Bij een achillespeesruptuur is er sprake van een scheur in de achillespees en meestal zijn mannen tussen dertig en veertig jaar het haasje, die slechts matig getraind zijn of niet goed voorbereid een wedstrijd ingaan. Je wordt overvallen door hevige pijn laag achter op de kuit of enkel en lopen lukt daarna niet of nauwelijks meer.

Kruisbandblessure

Een kruisbandblessures komt regelmatig voor en ontstaat vaak acuut door verstappen of verdraaiing van de knie. Klachten die daarbij optreden zijn plotselinge pijn in de knie, een instabiel gevoel of door de knie zakken, een gezwollen knie en moeite met het buigen of strekken van de knie.

Cellulitis

Cellulitis, is een ontsteking van de dieper gelegen delen van het onderhuidse bindweefsel. Deze ernstige infectie ontstaat wanneer bacteriën zoals streptokokken en stafylokokken door een scheur of barst in je huid komen. Het komt het meest voor in je onderbeen. Andere symptomen zijn onder meer:

• een rood gebied van de huid dat groter wordt
• gevoeligheid
• pijn
• warmte
• koorts
• rode vlekken
• blaren

Infectie of wond

Wanneer je een wondje krijgt, een schaafwond of ernstiger wond, stroomt er vocht en witte bloedcellen naar het gebied. Dat veroorzaakt zwelling. Als het langer dan 2-3 weken duurt, raadpleeg dan een arts.

Als de wond geïnfecteerd raakt, kan de zwelling verergeren. Zwelling is normaal gedurende een aantal dagen. Rond de tweede dag is het vaak het ergst en daarna verbetert het. Als je diabetes of een andere aandoening hebt die van invloed is op je immuunsysteem, raadpleeg dan de arts.

Risicofactoren en -groepen voor gezwollen benen

Gezwollen benen, ook wel oedeem genoemd, kunnen door diverse oorzaken ontstaan. Sommige mensen hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van deze aandoening vanwege hun levensstijl, leeftijd, gezondheidstoestand of andere factoren. Laten we de belangrijkste risicofactoren en risicogroepen uitgebreid bekijken om te begrijpen wie het meeste kans heeft op gezwollen benen en waarom.

Leeftijd: Ouderen lopen een hoger risico
Naarmate we ouder worden, neemt het risico op gezwollen benen toe. Dit komt door een combinatie van factoren, waaronder verminderde circulatie, afname van spierkracht, en hormonale veranderingen. Oudere mensen hebben vaak last van zwakkere bloedvaten en aderen, waardoor vocht minder goed kan worden afgevoerd uit de onderste ledematen. Daarnaast hebben veel ouderen last van chronische gezondheidsproblemen zoals hart- en vaatziekten of nieraandoeningen, die bijdragen aan de ontwikkeling van oedeem.

Voorbeeld: Ouderen die minder mobiel zijn of veel tijd zittend doorbrengen, hebben een grotere kans op vochtophoping in hun benen.

Zwangerschap: Hormonen en druk in de aderen
Zwangerschap is een van de meest voorkomende oorzaken van tijdelijke zwelling in de benen bij vrouwen. Tijdens de zwangerschap zorgt de groeiende baarmoeder voor verhoogde druk op de aderen in het bekken en de benen, wat leidt tot een trager bloedtransport en vochtophoping. Hormonen spelen ook een rol, doordat ze de bloedvaten verwijden, wat de doorbloeding beïnvloedt. Meestal treedt deze zwelling op in het derde trimester van de zwangerschap.

Risicogroep: Vrouwen in het derde trimester van de zwangerschap of vrouwen met een meerlingzwangerschap.

Feitje: Ongeveer 75% van de zwangere vrouwen ervaart in enige mate gezwollen benen, vooral in de laatste maanden van de zwangerschap.

Overgewicht en obesitas: Extra druk op bloedvaten
Mensen met overgewicht of obesitas lopen een verhoogd risico op gezwollen benen, vooral door de extra druk op de bloedvaten in de benen. Overgewicht kan de bloedsomloop vertragen, wat resulteert in vochtophoping. Bovendien kunnen mensen met obesitas vaker last hebben van problemen zoals hoge bloeddruk, diabetes, en hartproblemen, die allemaal bijdragen aan het risico op oedeem.

Risicogroep: Mensen met een BMI van 30 of hoger (obesitas) lopen een aanzienlijk groter risico op vochtophoping in de benen.

Sedentaire levensstijl: Langdurig zitten of staan
Een inactieve levensstijl, vooral bij mensen die langdurig zitten of staan, verhoogt het risico op zwelling van de benen. Langdurig zitten, bijvoorbeeld tijdens reizen of zittende beroepen, vertraagt de bloedcirculatie, vooral in de onderste ledematen. Dit veroorzaakt vochtophoping. Langdurig staan kan ook problemen geven, omdat de bloedvaten de zwaartekracht moeten overwinnen om het bloed terug naar het hart te pompen.

Voorbeeld: Mensen die regelmatig lange vluchten maken of veel tijd aan een bureau doorbrengen, lopen een hoger risico op zwelling door gebrek aan beweging.

Hart- en vaatziekten: Verminderde bloedsomloop
Mensen met hart- en vaatziekten, zoals hartfalen of hoge bloeddruk, lopen een aanzienlijk hoger risico op gezwollen benen. Hartfalen ontstaat wanneer het hart niet goed genoeg pompt om bloed effectief door het lichaam te laten circuleren, wat leidt tot vochtophoping in de benen. Hoge bloeddruk kan de bloedvaten beschadigen, wat de doorbloeding belemmert en vochtophoping in de weefsels veroorzaakt.

Risicogroep: Mensen met congestief hartfalen hebben vaak last van aanhoudende zwelling in de benen, met een prevalentie tot 70% bij deze groep.

Nierproblemen: Slechte vochtregulatie
De nieren spelen een cruciale rol in het reguleren van de vochtbalans in het lichaam. Bij mensen met chronische nierziekten of nierfalen kunnen de nieren niet effectief vocht en afvalstoffen filteren, wat leidt tot vochtophoping in de benen en andere delen van het lichaam. Nierproblemen zijn een belangrijke oorzaak van aanhoudend oedeem en vereisen vaak medische behandeling.

Voorbeeld: Mensen met chronische nierziekte lopen een verhoogd risico op gezwollen benen, vooral in de latere stadia van de aandoening wanneer de nierfunctie sterk is verminderd.

Leverziekten: Problemen met vochtregulatie
Leverziekten, zoals cirrose, kunnen leiden tot zwelling van de benen doordat de lever niet in staat is om bepaalde eiwitten zoals albumine aan te maken. Albumine helpt vocht vast te houden in de bloedbaan, en bij een tekort lekt vocht naar de weefsels, wat leidt tot oedeem. Bovendien kan levercirrose zorgen voor verhoogde druk in de bloedvaten van de buik, wat de vochtophoping in de benen verergert.

Risicogroep: Mensen met levercirrose of ernstige leveraandoeningen.

Diepe veneuze trombose (DVT): Gevaarlijke bloedstolsels
Een diepe veneuze trombose (DVT) is een bloedstolsel dat zich vormt in de diepe aderen van de benen. Dit kan een ernstige oorzaak zijn van plotselinge zwelling in één been. De zwelling ontstaat omdat het stolsel de bloedstroom blokkeert, waardoor het bloed zich ophoopt en vocht in de weefsels lekt. Dit kan gepaard gaan met pijn, roodheid en een warm gevoel in het aangedane been. Een DVT kan levensbedreigend zijn als het stolsel naar de longen reist (longembolie).

Voorbeeld: Mensen die net een operatie hebben ondergaan of lange tijd bedrust hebben gehouden, lopen een verhoogd risico op DVT.

Medicijnen: Bijwerkingen van bepaalde behandelingen
Sommige medicijnen kunnen als bijwerking vochtophoping veroorzaken, vooral in de benen. Veelvoorkomende medicijnen die oedeem kunnen veroorzaken, zijn onder andere:

• Calciumblokkers (zoals amlodipine) die worden voorgeschreven bij hoge bloeddruk
• Niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's) zoals ibuprofen
• Hormonen, zoals oestrogeen en progesteron
• Antidepressiva zoals tricyclische antidepressiva

Risicogroep: Mensen die langdurig medicijnen gebruiken voor hartproblemen, hoge bloeddruk of depressie.

Chronische veneuze insufficiëntie (CVI): Verzwakte aderen
Bij chronische veneuze insufficiëntie kunnen de kleppen in de aderen van de benen niet goed sluiten, waardoor het bloed niet goed terugstroomt naar het hart. Dit leidt tot een ophoping van bloed in de benen, wat uiteindelijk zwelling en pijn veroorzaakt. Dit is een veelvoorkomende oorzaak van chronische zwelling in de benen bij oudere mensen en mensen met een zittende levensstijl.

Feitje: Spataderen kunnen ook een gevolg zijn van CVI en gaan vaak gepaard met gezwollen benen.

Lymfoedeem: Verstoring van het lymfestelsel
Lymfoedeem ontstaat wanneer het lymfestelsel, dat verantwoordelijk is voor de afvoer van overtollig vocht, beschadigd raakt of verstopt is. Dit leidt tot ophoping van lymfevocht, meestal in de benen of armen, wat zwelling veroorzaakt. Lymfoedeem kan ontstaan na een operatie, bestraling of infecties, of door een aangeboren afwijking van het lymfestelsel.

Risicogroep: Mensen die een operatie of bestraling hebben ondergaan voor kanker, zoals borstkanker, of die infecties hebben gehad die het lymfestelsel hebben aangetast.

Feitje: Lymfoedeem kan zich ontwikkelen maanden of zelfs jaren na een chirurgische ingreep of bestraling, en zonder behandeling kan de zwelling verergeren.

Allergische reacties: Lokale zwelling
Hoewel minder vaak voorkomend, kunnen allergische reacties leiden tot zwelling van de benen. Een allergische reactie kan bijvoorbeeld optreden als gevolg van insectenbeten, bepaalde voedingsmiddelen of medicijnen. De reactie veroorzaakt dan een lokale ontsteking en zwelling.

Voorbeeld: Iemand die allergisch is voor een insectenbeet kan zwelling in de benen ervaren als de beet zich daar bevindt. In zeldzame gevallen kan een ernstige allergische reactie (anafylaxie) zwelling veroorzaken die onmiddellijk medische hulp vereist.

Premenstrueel syndroom (PMS): Hormonale schommelingen
Vrouwen kunnen vlak voor hun menstruatie vocht vasthouden in de benen als gevolg van hormonale schommelingen tijdens het premenstrueel syndroom (PMS). Dit is meestal tijdelijk en verdwijnt weer na de menstruatie. De hormonen oestrogeen en progesteron spelen hierbij een belangrijke rol, omdat ze de vochtbalans in het lichaam beïnvloeden.

Risicogroep: Vrouwen die regelmatig last hebben van PMS kunnen gedurende deze periode tijdelijke zwelling in de benen ervaren.

Schildklieraandoeningen: Hormonale disbalans
Mensen met hypothyreoïdie (een traag werkende schildklier) kunnen last krijgen van vochtophoping in hun benen. Een traag werkende schildklier vertraagt de stofwisseling en beïnvloedt de manier waarop het lichaam vocht vasthoudt. Hierdoor kan er zwelling ontstaan in de onderste ledematen.

Risicogroep: Mensen met een schildklieraandoening, zoals hypothyreoïdie, hebben vaak last van oedeem in de benen, evenals andere symptomen zoals gewichtstoename, vermoeidheid en een droge huid.

Infecties zoals cellulitis
Cellulitis, een bacteriële infectie van de huid en het onderliggende weefsel, kan zwelling van de benen veroorzaken. Deze infectie komt meestal voor in de benen en veroorzaakt naast zwelling ook roodheid, warmte, pijn en gevoeligheid. De zwelling ontstaat doordat de infectie een ontstekingsreactie uitlokt, die vochtophoping in de weefsels veroorzaakt.

Risicogroep: Mensen met een verzwakt immuunsysteem, diabetes of huidaandoeningen lopen een verhoogd risico op cellulitis.

Voorbeeld: Iemand met een open wond of sneetje kan cellulitis ontwikkelen als bacteriën de huid binnendringen, wat leidt tot zwelling van het been.

Varicosis (spataderen)
Spataderen ontstaan wanneer de kleppen in de aderen van de benen niet goed functioneren, waardoor het bloed niet goed terugstroomt naar het hart. Dit leidt tot bloedophoping en zwelling in de benen. Spataderen zijn vaak zichtbaar als blauwachtige, kronkelige aderen net onder de huid.

Risicogroep: Mensen met een familiegeschiedenis van spataderen of die lang staan voor hun werk, zoals kappers en verpleegkundigen, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van spataderen en zwelling.

Dieet en voeding: Zoutinname
Een dieet met een hoge zoutinname kan bijdragen aan vochtophoping in de benen. Zout (natrium) houdt vocht vast in het lichaam en kan de bloeddruk verhogen, wat leidt tot oedeem. Mensen die regelmatig te veel zout eten, lopen een groter risico op zwelling, vooral in combinatie met andere risicofactoren zoals obesitas of hart- en vaatziekten.

Risicogroep: Mensen die een dieet volgen dat rijk is aan bewerkte voedingsmiddelen of fastfood hebben meer kans op vochtophoping in de benen door de hoge zoutgehaltes in deze voedingsmiddelen.

Langdurige immobilisatie of bedrust
Mensen die langdurig geïmmobiliseerd zijn, bijvoorbeeld na een operatie of door ziekte, hebben een verhoogd risico op zwelling van de benen. Dit komt doordat langdurig liggen of zitten de bloedcirculatie in de benen belemmert, wat leidt tot vochtophoping.

Risicogroep: Mensen die langdurig bedrust moeten houden na een operatie of mensen met een verlamde ledemaat.

Chronische ziekten zoals diabetes
Mensen met diabetes lopen een verhoogd risico op oedeem in de benen, vooral als hun bloedsuikerspiegel slecht gereguleerd is. Diabetes kan leiden tot schade aan de bloedvaten en de nieren, waardoor vochtophoping ontstaat. Bovendien kan een slechte wondgenezing door diabetes het risico op infecties zoals cellulitis verhogen, wat ook zwelling veroorzaakt.

Risicogroep: Mensen met type 1 of type 2 diabetes, vooral degenen met complicaties zoals diabetische neuropathie of nierproblemen.

Vliegtuigreizen of lange ritten: Verhoogd risico op zwelling
Lange periodes van inactiviteit, zoals tijdens een lange vlucht of autoreis, kunnen leiden tot tijdelijke zwelling in de benen. De beperkte beweging en verminderde bloedcirculatie tijdens lange reizen kunnen vochtophoping veroorzaken. Mensen met een verhoogd risico op diepe veneuze trombose (DVT) moeten extra voorzichtig zijn tijdens lange reizen.

Zelfzorg bij vocht in de benen: Wat kun je zelf doen?

Vochtophoping in de benen kan ongemakkelijk en vervelend zijn, maar gelukkig zijn er een aantal dingen die je zelf kunt doen om de zwelling te verminderen en de bloedsomloop te bevorderen. Hier zijn enkele eenvoudige maar effectieve huismiddeltjes die je kunt proberen:

Minder zout eten (natriumarm dieet)
Een van de eenvoudigste manieren om vochtophoping te verminderen is door je zoutinname te verlagen. Zout (natrium) zorgt ervoor dat je lichaam vocht vasthoudt, wat de zwelling kan verergeren. Door minder bewerkte voedingsmiddelen te eten en je maaltijden zelf te bereiden met verse ingrediënten, kun je je zoutinname flink verminderen. Let ook op verborgen zouten in voedingsmiddelen zoals kant-en-klaarmaaltijden, soepen en snacks.

Tip: Probeer smaak toe te voegen aan je maaltijden met kruiden en specerijen in plaats van zout. Dit is niet alleen gezonder, maar maakt je maaltijden ook gevarieerder.

Draag compressiekousen
Compressiekousen helpen de bloedsomloop in je benen te verbeteren en kunnen effectief zwelling verminderen. Ze werken door druk uit te oefenen op je benen, waardoor het bloed makkelijker terugstroomt naar je hart. Compressiekousen zijn vooral nuttig als je veel zit of staat gedurende de dag of als je een verhoogd risico hebt op zwelling door bijvoorbeeld zwangerschap of een zittend beroep.

Weetje: Compressiekousen zijn verkrijgbaar in verschillende drukniveaus. Een arts of apotheker kan je helpen bepalen welke het meest geschikt is voor jouw situatie.

Dagelijks bewegen
Regelmatige lichaamsbeweging is essentieel voor een goede bloedsomloop en het voorkomen van vochtophoping in de benen. Beweging stimuleert de spieren in je benen om bloed en vocht terug te pompen naar je hart. Zelfs een eenvoudige dagelijkse wandeling kan al helpen om zwelling te verminderen.

Tip: Probeer elke dag minimaal 30 minuten te bewegen, of dit nu wandelen, fietsen of een andere vorm van lichte inspanning is. Dit houdt niet alleen je bloedsomloop op peil, maar helpt ook je algemene gezondheid te verbeteren.

Wissel van positie tijdens lange autoritten
Als je lange periodes achter elkaar zit, bijvoorbeeld tijdens een lange autorit, kan dit de doorbloeding in je benen vertragen, wat kan leiden tot zwelling. Het is belangrijk om regelmatig van positie te wisselen en om de 1-2 uur een pauze in te lassen om je benen te strekken en rond te lopen.

Tip: Gebruik een paar simpele rek- en strekoefeningen tijdens je pauzes, zoals het buigen en strekken van je voeten of het optillen van je benen, om de bloedsomloop te bevorderen.

Blijf in beweging tijdens vliegreizen
Vliegtuigreizen staan bekend om het veroorzaken van vochtophoping in de benen door het langdurige zitten en de lage cabinedruk. Probeer tijdens de vlucht zoveel mogelijk te staan en rond te lopen om de bloedcirculatie in je benen te stimuleren.

Weetje: Als rondlopen niet altijd mogelijk is, probeer dan oefeningen te doen terwijl je zit, zoals je tenen optrekken en weer ontspannen, of je hielen op en neer bewegen.

Benen omhoog leggen
Een van de eenvoudigste manieren om vocht uit je benen af te voeren is door je benen omhoog te leggen. Dit helpt de zwaartekracht een handje door het vocht terug te laten stromen richting je hart. Probeer meerdere keren per dag je benen gedurende minstens een half uur omhoog te leggen, bij voorkeur hoger dan je hart, bijvoorbeeld door ze op een kussen te leggen terwijl je ligt.

Tip: Leg je benen ‘s avonds omhoog op een stapel kussens terwijl je ontspant, bijvoorbeeld tijdens het tv-kijken. Dit is een gemakkelijke manier om de zwelling te verminderen na een lange dag staan of zitten.

Drink voldoende water
Hoewel het misschien tegenstrijdig klinkt, kan het drinken van voldoende water helpen om vochtophoping te verminderen. Uitdroging kan ervoor zorgen dat je lichaam juist vocht gaat vasthouden om dit tekort te compenseren. Door de hele dag door voldoende water te drinken, houd je je vochtbalans op peil en help je je lichaam om overtollig vocht af te voeren.

Tip: Probeer dagelijks ten minste 1,5 tot 2 liter water te drinken, afhankelijk van je lichaamsbehoefte en activiteitsniveau.

Vermijd strakke kleding
Strakke kleding, vooral rond de taille, dijen of benen, kan de doorbloeding beperken en bijdragen aan zwelling. Draag losse, comfortabele kleding die je benen niet afknelt en die de bloedsomloop niet hindert, vooral tijdens lange periodes van zitten of staan.

Zelfzorgmaatregelen kunnen verlichting bieden, maar zorg ervoor dat je altijd een arts raadpleegt als de zwelling aanhoudt of gepaard gaat met bovenstaande symptomen. Aangezien zwelling van de benen een teken kan zijn van een serieus probleem, is het belangrijk om deze klacht niet te negeren. Zodra je andere symptomen opmerkt, met name pijn aan de benen, kortademigheid of extreme vermoeidheid, neem dan onmiddellijk contact op met je arts.

Medische hup

Wanneer medische hulp inschakelen?

Zoek dringende medische hulp als je last hebt van gezwollen benen met een van de volgende tekenen of symptomen, die op een bloedstolsel in de longen of een ernstige hartaandoening kunnen duiden:

• pijn op de borst
• ademhalingsmoeilijkheden
• kortademigheid bij inspanning of als je ligt in bed
• flauwvallen of duizeligheid
• bloed ophoesten

Alarmsymptomen

Neem onmiddellijk contact op met een arts als je last hebt van gezwollen benen of een gezwollen been:

• het komt plotseling en zonder duidelijke reden
• de zwelling is gerelateerd aan een lichamelijk letsel, zoals een val, een sportblessure of een auto-ongeluk
• de zwelling komt voor in één been en is pijnlijk of wordt vergezeld door een koude, bleke huid

Onderzoek en diagnose

In sommige gevallen volstaat een vraaggesprek en een lichamelijk onderzoek en zijn verdere tests niet nodig. Vervolgonderzoek kan bestaan uit:

• Urineonderzoek, bijvoorbeeld om een probleem met de nieren op te sporen.
• Bloedonderzoek, om te controleren op bloedarmoede, hartfalen of een DVT. Er kunnen testen worden uitgevoerd om de functie van je nieren, lever of schildklier te controleren.
• Een thoraxfoto, om te controleren op bijvoorbeeld hartfalen of een longembolie.
• Een echografie van het been om te kijken naar de aard van de zwelling en om vast te stellen waar het vandaan komt. Het kan nuttig zijn om peesproblemen, DVT en andere problemen in de aderen van de benen te diagnosticeren.
• Een röntgenfoto kan nuttig zijn in geval van een breuk of als een een infectie van het bot wordt vermoed.

Afhankelijk van de resultaten van deze tests kunnen in sommige gevallen andere onderzoeken nodig zijn.

Behandeling van gezwollen benen

De behandeling van gezwollen benen, ook wel oedeem genoemd, hangt sterk af van de onderliggende oorzaak. Vochtophoping in de benen kan door verschillende aandoeningen worden veroorzaakt, waaronder hart- en vaatziekten, nier- of leverproblemen, veneuze insufficiëntie, lymfoedeem of infecties zoals cellulitis. De medische behandeling is gericht op zowel het verminderen van de zwelling als het aanpakken van de oorzaak om herhaling te voorkomen. Hieronder volgt een uitgebreid overzicht van de mogelijke medische behandelingen voor gezwollen benen.

Medicamenteuze behandeling

Bij gezwollen benen kan de arts medicijnen voorschrijven die gericht zijn op het verminderen van de vochtophoping en het behandelen van de onderliggende oorzaak.

a. Diuretica (plaspillen)
Diuretica, ook wel plaspillen genoemd, zijn een van de meest voorgeschreven medicijnen bij oedeem. Ze helpen het lichaam om overtollig vocht af te voeren door de urineproductie te verhogen. Diuretica zijn vooral nuttig bij gezwollen benen als gevolg van hartfalen, nierfalen of levercirrose.

• Voorbeelden van diuretica: Furosemide, bumetanide, hydrochloorthiazide.
• Toepassing: Diuretica worden vaak gebruikt bij mensen met congestief hartfalen, omdat het hart niet goed in staat is om bloed efficiënt rond te pompen. Door het overtollige vocht af te voeren, verminderen de symptomen van zwelling.
• Let op: Diuretica kunnen bijwerkingen hebben, zoals een verstoorde elektrolytenbalans (waaronder een tekort aan kalium), uitdroging, en een verhoogd risico op nierproblemen.

b. Antihypertensiva
Als gezwollen benen worden veroorzaakt door hoge bloeddruk of hartproblemen, kan de arts medicijnen voorschrijven om de bloeddruk te verlagen en de druk op de bloedvaten te verminderen. Deze medicijnen kunnen helpen om de bloedcirculatie te verbeteren en oedeem te verminderen.

• Voorbeelden: ACE-remmers (zoals lisinopril), angiotensine II-receptorblokkers (zoals losartan), calciumkanaalblokkers (zoals amlodipine).

c. Anticoagulantia (bloedverdunners)
Bij gezwollen benen door een diepe veneuze trombose (DVT), veroorzaakt door een bloedstolsel in de diepe aderen van het been, zal de arts bloedverdunners voorschrijven. Deze medicijnen helpen het bloedstolsel te voorkomen of op te lossen, waardoor de bloedstroom herstelt en de zwelling vermindert.

• Voorbeelden: Warfarine, heparine, rivaroxaban, apixaban.
• Toepassing: Bloedverdunners worden onmiddellijk voorgeschreven bij vermoedens van een DVT om levensbedreigende complicaties, zoals een longembolie, te voorkomen.

d. Antibiotica
Als de zwelling wordt veroorzaakt door een infectie, zoals cellulitis (een bacteriële huidinfectie), zijn antibiotica noodzakelijk. Antibiotica bestrijden de bacteriële infectie, waardoor de ontsteking en zwelling afnemen.

• Voorbeelden: Penicilline, cefalosporinen, clindamycine.
• Toepassing: Antibiotica worden voorgeschreven bij tekenen van infectie, zoals roodheid, warmte en pijn rond het gezwollen gebied.

Niet-medicamenteuze behandelingen

Naast medicijnen kan de behandeling van gezwollen benen ook bestaan uit niet-medicamenteuze maatregelen, vooral bij chronische aandoeningen zoals veneuze insufficiëntie of lymfoedeem.

a. Compressietherapie
Compressiekousen zijn een van de meest effectieve behandelingen voor gezwollen benen, vooral als de oorzaak ligt in chronische veneuze insufficiëntie of lymfoedeem. Compressiekousen werken door druk uit te oefenen op de benen, waardoor de bloedvaten en lymfevaten worden ondersteund en vochtophoping wordt verminderd.

• Indicaties: Compressietherapie wordt aanbevolen bij mensen met spataderen, veneuze insufficiëntie, of na operaties om zwelling te voorkomen.
• Toepassing: De arts of specialist bepaalt het juiste type en de juiste drukklasse van de compressiekousen. Het is belangrijk om de kousen dagelijks te dragen, vooral tijdens lange periodes van zitten of staan.

b. Manuele lymfedrainage
Bij mensen met lymfoedeem kan manuele lymfedrainage, een speciale massagetechniek, helpen om het overtollige lymfevocht af te voeren. Deze therapie wordt uitgevoerd door een getrainde fysiotherapeut en is gericht op het stimuleren van het lymfestelsel om beter vocht af te voeren uit de weefsels.

• Indicaties: Lymfoedeem, vaak na operaties of bestraling, waarbij het lymfestelsel is aangetast.
• Werking: Manuele lymfedrainage bevordert de afvoer van lymfevocht en helpt om zwelling te verminderen en de functie van de ledematen te herstellen.

c. Elevatie van de benen
Het regelmatig omhoog leggen van de benen helpt om de zwaartekracht te benutten en vochtophoping in de benen te verminderen. Dit is vooral nuttig bij zwelling door veneuze insufficiëntie of een zittende levensstijl.

• Toepassing: Het wordt aanbevolen om meerdere keren per dag de benen omhoog te leggen, bij voorkeur hoger dan het hart. Dit bevordert de terugstroom van bloed en vocht naar het bovenlichaam.

d. Lichamelijke activiteit
Regelmatige beweging speelt een belangrijke rol bij het voorkomen en verminderen van gezwollen benen, vooral bij mensen met veneuze problemen of een zittende levensstijl. Beweging stimuleert de bloedcirculatie en voorkomt dat vocht zich ophoopt in de benen.

• Aanbevelingen: Wandelen, fietsen en zwemmen zijn uitstekende vormen van beweging die de bloedsomloop stimuleren zonder te veel druk op de gewrichten te zetten. Regelmatig bewegen helpt om het bloed en vocht uit de benen terug naar het hart te pompen.

e. Dieet en vochtinname
Een dieet met een beperkte zoutinname kan helpen om vochtophoping te verminderen, vooral bij mensen met hoge bloeddruk of hartfalen. Zout (natrium) zorgt ervoor dat het lichaam vocht vasthoudt, wat de zwelling kan verergeren.

• Aanbevelingen: Vermijd voedingsmiddelen met een hoog zoutgehalte, zoals bewerkte voedingsmiddelen, fastfood en kant-en-klaarmaaltijden. Drink daarnaast voldoende water om uitdroging te voorkomen en de nieren goed te laten functioneren.

Invasieve en chirurgische behandelingen

In sommige gevallen kan de behandeling van gezwollen benen meer ingrijpende maatregelen vereisen, zoals operaties of medische procedures, vooral bij chronische of ernstige gevallen.

a. Sclerotherapie of lasertherapie voor spataderen
Bij spataderen of chronische veneuze insufficiëntie kan een behandeling zoals sclerotherapie of lasertherapie worden aanbevolen. Bij sclerotherapie wordt een oplossing in de aangetaste ader geïnjecteerd om deze te sluiten en de bloedstroom naar gezonde aderen te leiden. Lasertherapie gebruikt energie om de aderen te verkleinen en de zwelling te verminderen.

• Toepassing: Sclerotherapie en lasertherapie worden vaak toegepast bij mensen met cosmetische klachten of ernstige veneuze insufficiëntie, waarbij compressietherapie niet voldoende werkt.

b. Chirurgische ingrepen voor ernstige veneuze insufficiëntie of DVT
In ernstige gevallen van veneuze insufficiëntie, waarbij andere behandelingen niet effectief zijn, kan een chirurgische ingreep nodig zijn om de beschadigde aderen te repareren of te verwijderen. Bij een diepe veneuze trombose (DVT) kan in zeldzame gevallen een operatie nodig zijn om een bloedstolsel te verwijderen als medicatie niet voldoende werkt.

• Indicaties: Chirurgie wordt meestal als laatste redmiddel overwogen, wanneer andere conservatieve behandelingen niet effectief zijn.

c. Dialyse bij nierfalen
Als gezwollen benen worden veroorzaakt door nierfalen, waarbij de nieren niet in staat zijn om overtollig vocht en afvalstoffen uit het lichaam te verwijderen, kan dialyse nodig zijn. Dialyse helpt om het bloed te zuiveren en overtollig vocht te verwijderen.

• Toepassing: Dialyse wordt ingezet bij patiënten met ernstig nierfalen, wanneer de nieren hun functie niet langer goed kunnen vervullen.

Prognose van beenzwelling: Wat kun je verwachten?

De prognose van gezwollen benen, of oedeem, hangt sterk af van de onderliggende oorzaak en hoe snel de behandeling wordt gestart. In veel gevallen kan de zwelling met de juiste behandeling goed onder controle worden gehouden of volledig verdwijnen. Hier volgt een overzicht van wat je kunt verwachten op basis van verschillende oorzaken van gezwollen benen.

Tijdelijke zwelling: Goede prognose
Zwelling van de benen als gevolg van tijdelijke omstandigheden, zoals langdurig zitten of staan, hitte, of zwangerschap, heeft over het algemeen een goede prognose. In deze gevallen verdwijnt de zwelling vaak snel wanneer de oorzaak wordt weggenomen of zelfzorgmaatregelen worden genomen.

• Voorbeeld: Zwelling door een lange vlucht of na een lange werkdag verdwijnt meestal binnen een paar uur of dagen na voldoende rust, beweging, en het omhoog leggen van de benen.
• Verwachting: Volledig herstel zonder blijvende problemen, mits de zwelling wordt veroorzaakt door een tijdelijke factor.

Chronische aandoeningen: Variabele prognose
Wanneer gezwollen benen het gevolg zijn van een chronische aandoening, zoals chronische veneuze insufficiëntie, hartfalen, lymfoedeem, of nier- of leverziekten, hangt de prognose af van hoe goed de onderliggende aandoening kan worden beheerd.

• Chronische veneuze insufficiëntie: Met de juiste behandeling, zoals compressietherapie en levensstijlveranderingen, kunnen de symptomen worden beheerst. De zwelling kan afnemen, maar volledig herstel is vaak niet mogelijk zonder blijvende aandacht voor zelfzorgmaatregelen.
• Hartfalen: Als gezwollen benen het gevolg zijn van congestief hartfalen, is de prognose afhankelijk van hoe goed de aandoening wordt beheerd met medicijnen, zoals diuretica en antihypertensiva. Zwelling kan verbeteren met een goede behandeling, maar het kan terugkeren als de hartfunctie verder verslechtert.
• Lymfoedeem: Lymfoedeem is vaak een chronische aandoening die niet volledig kan worden genezen. Met therapieën zoals manuele lymfedrainage, compressiekousen en lichaamsbeweging kan de zwelling onder controle worden gehouden, maar het blijft een levenslange zorg.

Verwachting: De zwelling kan worden beheerd, maar vaak is de aandoening chronisch en vereist het blijvende medische zorg en zelfzorgmaatregelen. Terugkerende episodes van zwelling zijn mogelijk.

Zwelling door acute aandoeningen: Wisselende prognose
Wanneer gezwollen benen het gevolg zijn van een acute aandoening, zoals een diepe veneuze trombose (DVT), cellulitis, of hartaanval, hangt de prognose af van hoe snel de behandeling wordt gestart en de ernst van de aandoening.

• DVT: Als een DVT snel wordt behandeld met bloedverdunners, kan de zwelling afnemen en herhaling worden voorkomen. Echter, mensen met een voorgeschiedenis van DVT lopen een verhoogd risico op herhaling en moeten langdurig bloedverdunners gebruiken.
• Cellulitis: Met antibiotica kan cellulitis vaak goed worden behandeld, en de zwelling zal binnen een paar dagen tot weken afnemen. Zonder behandeling kan de infectie zich echter uitbreiden, wat de prognose verslechtert.

Verwachting: Als de aandoening snel en effectief wordt behandeld, kan de zwelling volledig verdwijnen. Bij vertraagde behandeling of complicaties kan de prognose minder gunstig zijn.

Zwelling door medicatie: Goede prognose na aanpassing van medicatie
Als gezwollen benen het gevolg zijn van bepaalde medicijnen, zoals calciumkanaalblokkers, NSAID's of hormonen, kan het aanpassen of stoppen van de medicatie vaak snel verlichting bieden.

• Voorbeeld: Zwelling door medicatie verdwijnt meestal binnen enkele dagen tot weken nadat de medicatie is aangepast of gestopt, mits er geen onderliggende aandoening is die de zwelling verergert.
• Verwachting: Volledig herstel is mogelijk zodra de medicatie wordt aangepast of vervangen, maar het is belangrijk dat dit altijd in overleg met een arts gebeurt.

Zwangerschap-gerelateerde zwelling: Goede prognose na de bevalling
Zwelling van de benen tijdens de zwangerschap is normaal, vooral in het derde trimester, en verdwijnt meestal snel na de bevalling. Zwangere vrouwen kunnen enige mate van zwelling ervaren totdat hun lichaam zich na de bevalling herstelt.

• Voorbeeld: De meeste vrouwen zien een afname van zwelling binnen enkele dagen tot weken na de bevalling.
  

Verwachting: Volledig herstel is gebruikelijk. In sommige gevallen kan zwelling langer aanhouden als er andere complicaties zijn, zoals pre-eclampsie. Langetermijnverwachtingen
Bij tijdelijke of behandelbare oorzaken is de prognose doorgaans uitstekend, en zwelling verdwijnt met de juiste behandeling en zorg. Bij chronische aandoeningen kan zwelling terugkeren en is de prognose afhankelijk van de mate waarin de onderliggende aandoening kan worden beheerst.

Complicaties zwelling van de benen

Ofschoon gezwollen benen in veel gevallen een tijdelijk en behandelbaar probleem zijn, kunnen er complicaties optreden als de onderliggende oorzaak niet wordt aangepakt of als de zwelling aanhoudt. Langdurige of onbehandelde zwelling kan leiden tot diverse complicaties, variërend van ongemakkelijke tot ernstige gezondheidsproblemen. Hieronder volgt een overzicht van de mogelijke complicaties van gezwollen benen:

Huidproblemen en infecties
Een van de meest voorkomende complicaties van langdurige zwelling is de ontwikkeling van huidproblemen. De ophoping van vocht in de benen kan de huid doen uitrekken en kwetsbaarder maken voor beschadigingen en infecties.

a. Cellulitis
Cellulitis is een bacteriële infectie van de huid en het onderliggende weefsel, die vaak optreedt in gezwollen benen. Door zwelling kan de huid gespannen en dunner worden, waardoor bacteriën zoals stafylokokken en streptokokken gemakkelijker kunnen binnendringen, vooral via kleine scheurtjes of wondjes.

• Symptomen: Roodheid, warmte, pijn, zwelling, koorts.
• Complicatie: Zonder behandeling kan cellulitis zich verder verspreiden naar de diepe weefsels en in ernstige gevallen tot bloedvergiftiging (sepsis) leiden.

b. Huidzweren (ulcera)
Langdurige zwelling kan leiden tot de vorming van huidzweren of ulcera, vooral bij mensen met chronische veneuze insufficiëntie of spataderen. Dit zijn open wonden die langzaam genezen en vatbaar zijn voor infecties.

• Complicatie: Ulcera kunnen pijnlijk zijn, vatbaar voor infectie en zeer moeilijk te genezen zonder medische behandeling.

Verminderde mobiliteit
Gezwollen benen kunnen de mobiliteit aanzienlijk beperken, vooral als de zwelling gepaard gaat met pijn of een zwaar gevoel in de benen. Dit kan het voor mensen moeilijker maken om dagelijkse activiteiten uit te voeren, zoals lopen, staan of langdurig zitten.

• Complicatie: Beperkte mobiliteit kan leiden tot een vicieuze cirkel, waarbij minder beweging de bloedcirculatie verder belemmert en de zwelling verergert. Inactiviteit verhoogt ook het risico op bloedstolsels.

Diepe veneuze trombose (DVT)
Langdurige zwelling kan in sommige gevallen leiden tot een diepe veneuze trombose (DVT), een ernstige aandoening waarbij zich een bloedstolsel vormt in een diepe ader, meestal in het been. Dit kan gebeuren wanneer de bloedcirculatie vertraagt door de zwelling en vochtophoping.

• Symptomen: Plotselinge, ernstige pijn in het been, roodheid, warmte en een strakke, gezwollen kuit.
• Complicatie: Een DVT is levensbedreigend als het bloedstolsel losraakt en naar de longen reist, waar het een longembolie kan veroorzaken.

Longembolie
Als een bloedstolsel zich ontwikkelt in een been (DVT) en naar de longen reist, kan dit leiden tot een longembolie. Dit is een medische noodsituatie waarbij de bloedstroom naar de longen wordt geblokkeerd, wat ernstige gevolgen kan hebben voor de longfunctie en hartwerking.

• Symptomen: Plotselinge kortademigheid, pijn op de borst, snelle hartslag, flauwvallen.
• Complicatie: Een longembolie kan dodelijk zijn als deze niet onmiddellijk wordt behandeld.

Chronische veneuze insufficiëntie
Chronische veneuze insufficiëntie (CVI) kan zowel een oorzaak als een complicatie zijn van langdurige zwelling. Als de aderen in de benen niet goed functioneren, kan bloed zich ophopen in de benen, wat leidt tot aanhoudende zwelling en het risico op verdere complicaties zoals huidproblemen en zweren.

• Complicatie: CVI kan leiden tot permanente veranderingen in de huid, zoals verdikking, verkleuring en huidzweren. Zonder behandeling kan het de zwelling verergeren en de kans op complicaties zoals cellulitis of ulcera verhogen.

Lymfoedeem
Langdurige zwelling kan leiden tot lymfoedeem, een aandoening waarbij de lymfevaten niet in staat zijn om lymfevocht effectief af te voeren, waardoor er vochtophoping in de weefsels ontstaat. Dit kan het risico op infecties verhogen en de zwelling verder verergeren.

• Symptomen: Ernstige, chronische zwelling, verdikking van de huid, een zwaar gevoel in de benen.
• Complicatie: Lymfoedeem kan leiden tot herhaalde infecties zoals cellulitis en verdere huidproblemen.

Psychologische en emotionele impact
De fysieke symptomen van gezwollen benen kunnen ook een aanzienlijke psychologische impact hebben. Mensen met aanhoudende zwelling kunnen zich onzeker voelen over hun uiterlijk, wat kan leiden tot een verminderd zelfvertrouwen en psychische stress. Bovendien kan chronische pijn of ongemak de kwaliteit van leven beïnvloeden en bijdragen aan gevoelens van frustratie, depressie of angst.

• Complicatie: Gevoelens van isolatie of depressie kunnen ontstaan wanneer mensen zich terugtrekken uit sociale activiteiten vanwege de fysieke beperkingen of het ongemak dat met gezwollen benen gepaard gaat.

Verergering van onderliggende aandoeningen
Als gezwollen benen het gevolg zijn van een onderliggende aandoening zoals hartfalen, levercirrose of nierfalen, kan het niet behandelen van de zwelling de aandoening verergeren. Vochtophoping in de benen is vaak een teken dat de onderliggende aandoening niet goed onder controle is.

• Complicatie: Zonder behandeling kan het hart-, lever- of nierfalen verder verslechteren, wat leidt tot meer ernstige gezondheidsproblemen zoals longvocht (bij hartfalen) of ascites (bij levercirrose).

Gewichtstoename en spierzwakte
Bij aanhoudende zwelling kan de ophoping van vocht in de benen leiden tot gewichtstoename, vooral als de zwelling ernstig is. Dit extra gewicht kan de belasting op de gewrichten, spieren en het hart vergroten, wat kan leiden tot spierzwakte en vermoeidheid.

• Complicatie: Spierzwakte kan het moeilijker maken om te bewegen, wat de zwelling kan verergeren en het risico op verdere complicaties vergroot.

Ulceraties en wondgenezing
Bij aanhoudende zwelling kan de huid kwetsbaar worden en kunnen er open wonden of ulcera ontstaan, vooral bij mensen met chronische veneuze insufficiëntie. Deze ulcera kunnen moeilijk te genezen zijn en vatbaar zijn voor infecties.

• Complicatie: Huidzweren kunnen maanden duren om te genezen en kunnen chronisch worden als ze niet adequaat worden behandeld, wat leidt tot een verhoogd risico op ernstige infecties zoals cellulitis.

Preventie

Gezwollen benen, of oedeem, kunnen ongemak en mobiliteitsproblemen veroorzaken, maar gelukkig zijn er verschillende preventieve maatregelen die je kunt nemen om het risico op vochtophoping in de benen te verminderen. Of je nu vatbaar bent voor oedeem door een medische aandoening, een zittende levensstijl, of omdat je vaak langdurig moet staan of zitten, de volgende preventieve stappen kunnen je helpen om gezwollen benen te voorkomen. Hier volgt een uitgebreid overzicht van preventieve maatregelen:

Houd een gezond gewicht aan
Een van de belangrijkste preventieve maatregelen tegen gezwollen benen is het behouden van een gezond lichaamsgewicht. Overgewicht legt extra druk op de bloedvaten in je benen, wat de doorbloeding kan belemmeren en kan leiden tot vochtophoping.

Waarom belangrijk? Overgewicht verhoogt de kans op het ontwikkelen van spataderen, veneuze insufficiëntie, en problemen met de bloedsomloop. Het extra gewicht zorgt ervoor dat het moeilijker is voor het bloed om effectief terug naar het hart te worden gepompt, wat leidt tot zwelling in de benen.

• Preventieve maatregel: Door een gezond dieet en regelmatige lichaamsbeweging te volgen, kun je je gewicht op peil houden en het risico op oedeem verminderen. Focus op een dieet dat rijk is aan groenten, fruit, volkorenproducten en magere eiwitten, en vermijd overmatige inname van suiker, zout en verzadigde vetten.

Verminder zoutinname
Een dieet met een hoog zoutgehalte kan bijdragen aan vochtophoping in het lichaam, inclusief de benen. Zout (natrium) zorgt ervoor dat je lichaam meer vocht vasthoudt, wat zwelling kan verergeren.

Waarom belangrijk? Zout verhoogt de bloeddruk en zorgt ervoor dat je lichaam meer vocht vasthoudt dan nodig, wat de kans op oedeem vergroot.

• Preventieve maatregel: Vermijd voedingsmiddelen met een hoog natriumgehalte, zoals fastfood, kant-en-klaarmaaltijden, ingeblikte soepen en bewerkte voedingsmiddelen. Kies voor verse, onbewerkte ingrediënten en gebruik kruiden en specerijen om je eten op smaak te brengen in plaats van zout.

Beweeg regelmatig
Lichaamsbeweging is cruciaal voor het verbeteren van de bloedcirculatie en het voorkomen van vochtophoping in de benen. Regelmatige beweging helpt de spieren in je benen te activeren, wat de bloedstroom terug naar het hart stimuleert en voorkomt dat bloed zich ophoopt in de onderste ledematen.

Waarom belangrijk? Lichamelijke activiteit zorgt ervoor dat de spieren in je benen samentrekken en het bloed naar het hart pompen, wat helpt om vochtophoping te verminderen en de bloedcirculatie te verbeteren.

• Preventieve maatregel: Probeer elke dag minstens 30 minuten te bewegen. Wandelen, fietsen en zwemmen zijn uitstekende vormen van beweging die de bloedsomloop stimuleren zonder te veel druk op je gewrichten te leggen. Vermijd langdurig zitten of staan zonder onderbreking.

Wissel regelmatig van houding
Langdurig zitten of staan kan leiden tot zwelling van de benen, omdat het de bloedcirculatie belemmert. Vooral bij mensen die een zittend beroep hebben of lange periodes achter elkaar moeten staan, is het belangrijk om regelmatig van houding te wisselen.

Waarom belangrijk? Langdurige inactiviteit zorgt ervoor dat bloed zich ophoopt in de benen, wat leidt tot zwelling. Dit kan vooral een probleem zijn bij mensen die reizen, zoals tijdens lange vliegreizen of autoritten.

• Preventieve maatregel: Als je een zittend beroep hebt, probeer dan elk uur even op te staan en een korte wandeling te maken. Strek je benen, wiebel met je tenen of maak cirkelbewegingen met je voeten om de bloedstroom te bevorderen. Sta je langdurig? Verplaats dan regelmatig je gewicht van het ene been naar het andere en loop rond als dat mogelijk is.

Draag compressiekousen
Compressiekousen kunnen een effectief preventief middel zijn tegen gezwollen benen, vooral bij mensen die vatbaar zijn voor oedeem, zoals zwangere vrouwen, mensen met spataderen, of mensen die lange periodes moeten zitten of staan.

Waarom belangrijk? Compressiekousen oefenen lichte druk uit op de benen en helpen de bloedvaten om het bloed terug naar het hart te pompen. Dit voorkomt dat het bloed zich ophoopt in de benen en dat er vochtophoping ontstaat.

• Preventieve maatregel: Overweeg compressiekousen te dragen tijdens lange vluchten, autoritten, of als je een beroep hebt waarbij je veel moet staan. Raadpleeg je arts over welk compressieniveau het meest geschikt is voor jouw situatie.

Leg je benen omhoog
Een eenvoudige manier om vochtophoping in de benen te voorkomen is door je benen omhoog te leggen. Dit helpt de zwaartekracht een handje door het bloed en vocht terug naar het hart te laten stromen.

Waarom belangrijk? Het omhoog leggen van je benen vermindert de druk op de bloedvaten in de benen en bevordert de terugstroom van bloed naar het hart, waardoor zwelling wordt voorkomen.

• Preventieve maatregel: Leg je benen meerdere keren per dag gedurende 15-30 minuten omhoog, bij voorkeur hoger dan je hart. Dit kan helpen bij het voorkomen van oedeem, vooral na een lange dag zitten of staan. Zorg ervoor dat je je benen goed ondersteunt met kussens.

Vermijd strakke kleding
Strakke kleding, vooral rond de taille, dijen en benen, kan de bloedsomloop beperken en bijdragen aan zwelling in de onderste ledematen. Strakke kleding knijpt de bloedvaten af en belemmert de terugstroom van bloed naar het hart.

Waarom belangrijk? Strakke kleding kan de bloedcirculatie belemmeren en zo bijdragen aan vochtophoping, vooral als je al vatbaar bent voor oedeem.

• Preventieve maatregel: Draag losse, comfortabele kleding die je bloedsomloop niet hindert, vooral tijdens lange periodes van zitten of staan. Kies voor kleding die niet knelt rond de enkels, dijen of taille.

Beheer medische aandoeningen
Als je een medische aandoening hebt die je risico op gezwollen benen verhoogt, zoals hartfalen, nierproblemen, of spataderen, is het belangrijk om deze goed te beheren. Goed gecontroleerde medische aandoeningen verkleinen de kans op vochtophoping.

Waarom belangrijk? Chronische aandoeningen zoals hart- en vaatziekten, nierfalen, en veneuze insufficiëntie kunnen leiden tot vochtophoping in de benen. Door deze aandoeningen goed te beheren, kun je complicaties zoals oedeem voorkomen.

• Preventieve maatregel: Volg het behandelplan van je arts nauwgezet, neem je medicatie zoals voorgeschreven en zorg ervoor dat je regelmatig medische controles ondergaat. Als je merkt dat de zwelling erger wordt ondanks behandeling, neem dan contact op met je arts.

Vermijd langdurige blootstelling aan hitte
Warmte kan ervoor zorgen dat de bloedvaten uitzetten (vasodilatatie), wat de kans op vochtophoping vergroot. Dit kan vooral problematisch zijn bij mensen die gevoelig zijn voor oedeem of spataderen hebben.

Waarom belangrijk? Warmte zorgt voor uitzetting van de bloedvaten, waardoor vocht gemakkelijker in de omliggende weefsels kan lekken. Dit verhoogt het risico op zwelling in de benen.

• Preventieve maatregel: Vermijd langdurige blootstelling aan hoge temperaturen, zoals sauna’s, warme baden of zonnebaden. Zorg ervoor dat je voldoende drinkt op warme dagen om uitdroging te voorkomen, wat de zwelling kan verergeren.

Drink voldoende water
Voldoende hydratie is essentieel om je lichaam in balans te houden en vochtophoping te voorkomen. Hoewel het misschien tegenstrijdig klinkt, helpt het drinken van voldoende water juist om oedeem te voorkomen, omdat uitdroging kan leiden tot vochtretentie.

Waarom belangrijk? Als je te weinig water drinkt, kan je lichaam vocht vasthouden om uitdroging te voorkomen, wat kan bijdragen aan zwelling.

• Preventieve maatregel: Drink dagelijks 1,5 tot 2 liter water, afhankelijk van je behoeften en activiteitsniveau. Vermijd overmatige consumptie van cafeïne en alcohol, die uitdroging kunnen bevorderen en oedeem kunnen verergeren.

Stop met roken
Roken beschadigt de bloedvaten en kan leiden tot problemen met de bloedsomloop, wat de kans op gezwollen benen vergroot. Het draagt bij aan de ontwikkeling van atherosclerose (slagaderverkalking) en verhoogt het risico op hart- en vaatziekten.

Waarom belangrijk? Roken vernauwt de bloedvaten, belemmert de bloedstroom en kan leiden tot ernstige circulatieproblemen, waaronder oedeem.

• Preventieve maatregel: Stoppen met roken kan je bloedsomloop verbeteren en de kans op zwelling van de benen verkleinen. Zoek professionele hulp als je moeite hebt met stoppen.

Casus: De ervaring van een 55-jarige vrouw met chronisch gezwollen benen

Mieke, een 55-jarige vrouw, had al enkele maanden last van gezwollen benen. Aanvankelijk dacht ze dat het kwam door haar zittende baan, waarin ze lange uren achter haar bureau doorbracht. Ze besloot vaker te wandelen en haar benen omhoog te leggen, maar de zwelling bleef. Na verloop van tijd werd de zwelling erger en begon Mieke ook andere symptomen te ervaren, zoals vermoeidheid en een zwaar gevoel in haar benen. Dit had een aanzienlijke invloed op haar dagelijkse leven, en ze besloot om naar de huisarts te gaan.

Medische voorgeschiedenis
Mieke heeft een voorgeschiedenis van hoge bloeddruk en overgewicht. Ze gebruikt medicatie voor haar bloeddruk, namelijk een calciumkanaalblokker (amlodipine), die zij al enkele jaren trouw inneemt. Daarnaast kampt ze met spataderen, die af en toe zorgen voor een zeurende pijn in haar benen, vooral na een lange dag werken.

Klinische presentatie
Tijdens het eerste consult gaf Mieke aan dat haar benen vooral 's avonds ernstig gezwollen zijn. De zwelling neemt iets af na een nacht slapen, maar haar benen voelen vaak zwaar en strak aan. Ze heeft moeite met lopen als de zwelling toeneemt en kan soms moeilijk haar schoenen aan. Ook heeft ze gemerkt dat haar enkels en voeten roodachtig verkleuren. Naast de zwelling voelt ze geen specifieke pijn, maar de benen zijn zichtbaar gezwollen en voelen warm aan.

Symptomen bij aankomst bij de huisarts:

• Aan beide benen zichtbaar oedeem, dat niet volledig wegtrekt na rust.
• Roodheid en warme huid aan de enkels.
• Een zwaar en ongemakkelijk gevoel in de benen, vooral na lang staan of zitten.
• Vermoeidheid door de zwaarte van haar benen, wat haar activiteitenniveau verlaagt.

Fysiek onderzoek
Tijdens het lichamelijk onderzoek stelde de huisarts vast dat Mieke last had van pitting oedeem. Dit betekent dat wanneer er op de huid van haar onderbenen werd gedrukt, er een deukje achterbleef dat langzaam verdween. Dit type oedeem duidt op vochtophoping. De huisarts merkte ook dat Mieke last had van spataderen, vooral rond de binnenkant van haar benen, en vermoedde dat haar oedeem een gevolg kon zijn van chronische veneuze insufficiëntie. Daarnaast werden de bloeddruk en hartslag gecontroleerd, en beide waren aan de hoge kant.

Diagnostische overwegingen
De huisarts stelde voor om verder onderzoek te doen om de oorzaak van Mieke's zwelling te achterhalen en ernstige complicaties uit te sluiten. Mogelijke diagnoses waren:

• Chronische veneuze insufficiëntie (CVI) door haar spataderen en sedentaire levensstijl.
• Bijwerkingen van de calciumblokker die haar bloeddruk controleert, aangezien deze medicijnen zwelling in de benen kunnen veroorzaken.
• Hartfalen, gezien haar voorgeschiedenis van hoge bloeddruk.
• Lymfoedeem, hoewel dit minder waarschijnlijk was gezien de symmetrische zwelling.

Aanvullend onderzoek
Om de onderliggende oorzaak beter te begrijpen, werden enkele aanvullende onderzoeken uitgevoerd:

• Doppler-echografie van de benen: Dit onderzoek werd uitgevoerd om te controleren of de zwelling het gevolg was van een veneuze insufficiëntie of een bloedstolsel (DVT). De echografie toonde geen tekenen van een DVT, maar bevestigde dat er sprake was van een verminderde veneuze terugstroom, wat wijst op chronische veneuze insufficiëntie.
• Bloedonderzoek: Dit werd gedaan om haar nierfunctie, leverfunctie en elektrolyten te controleren. Alles was binnen de normale grenzen, wat de mogelijkheid van nier- of leverproblemen als oorzaak van de zwelling uitsloot.
• Hartonderzoek: Een echocardiogram werd uitgevoerd om eventuele tekenen van hartfalen uit te sluiten. De resultaten toonden geen significante aanwijzingen voor hartfalen.

Diagnose
Na het afronden van de onderzoeken werd bij Mieke chronische veneuze insufficiëntie (CVI) vastgesteld, verergerd door haar zittende levensstijl en mogelijk in combinatie met het gebruik van de calciumblokker. CVI betekent dat de kleppen in de aderen van haar benen niet goed functioneren, waardoor het bloed niet effectief terug naar het hart wordt gepompt. Dit leidt tot bloedophoping en vochtophoping in de onderste ledematen.

Behandeling
De huisarts stelde een behandelplan voor dat bestond uit zowel medicamenteuze als niet-medicamenteuze interventies:

1. Aanpassing van medicatie:
De calciumkanaalblokker (amlodipine) werd vervangen door een ander antihypertensivum, een ACE-remmer (lisinopril), dat minder kans geeft op vochtophoping. Dit werd gedaan om te zien of de medicatie haar zwelling verergerde.

2. Compressietherapie:
Mieke kreeg compressiekousen voorgeschreven om de bloedcirculatie te ondersteunen en het bloed terug naar het hart te helpen stromen. Het dragen van deze kousen zou de zwelling moeten verminderen en de druk op haar aderen verlichten.

3. Bewegingsprogramma:
Omdat haar zittende baan waarschijnlijk bijdroeg aan de zwelling, werd Mieke aangemoedigd om regelmatig te bewegen, zoals dagelijkse wandelingen te maken, en op haar werk regelmatig korte pauzes te nemen om te bewegen. Ze werd geadviseerd haar benen tijdens werkpauzes omhoog te leggen.

4. Dieet en levensstijl:
Mieke werd geadviseerd om haar zoutinname te beperken, aangezien dit kan bijdragen aan vochtophoping. Ze werd ook aangemoedigd om gewicht te verliezen door een gezonder dieet en regelmatige lichaamsbeweging, wat niet alleen haar bloeddruk zou helpen beheersen, maar ook de druk op haar benen zou verminderen.

5. Regelmatige controles:
Mieke werd gevraagd om terug te komen voor regelmatige controles om te beoordelen hoe de zwelling zich ontwikkelde en om te controleren of de verandering in medicatie effect had.

Follow-up
Na enkele maanden meldde Mieke dat de zwelling aanzienlijk was afgenomen, vooral na de aanpassing van haar medicatie en het dragen van de compressiekousen. Ze voelde zich minder vermoeid en kon haar dagelijkse activiteiten beter uitvoeren zonder het zware gevoel in haar benen. Door regelmatige lichaamsbeweging, het omhoog leggen van haar benen en het dragen van de compressiekousen had ze de zwelling grotendeels onder controle.

Conclusie
In Mieke's geval werd de zwelling van de benen veroorzaakt door een combinatie van chronische veneuze insufficiëntie en de bijwerkingen van haar bloeddrukmedicatie. Door tijdig medisch ingrijpen en aanpassingen in haar medicatie en levensstijl, kon de zwelling worden verminderd en werd haar mobiliteit en kwaliteit van leven aanzienlijk verbeterd. Mieke’s verhaal onderstreept het belang van het zoeken naar medische hulp bij aanhoudende zwelling, aangezien het vaak kan wijzen op onderliggende aandoeningen die behandeling vereisen.

Lees verder

• Gezwollen enkels en dikke voeten: oorzaken en behandeling
• Gezwollen knie: oorzaken en symptomen zwelling van knie
• Pijn in bovenbeen: oorzaken pijn in dijen of bovenbenen