Hemianopsie: Ogen - Uitval van gedeelte van gezichtsveld
Bij hemianopsie, ook bekend als "hemianopie," treedt een uitval van een gedeelte van het gezichtsveld op. De oorzaak van hemianopsie is hersenschade aan de delen die betrokken zijn bij de verwerking van visuele informatie. Bijgevolg treedt hemianopsie op na een beroerte, trauma, of bij een hersentumor. Hemianopsie is met andere woorden geen oogaandoening, maar komt voort uit niet-aangeboren hersenletsel (NAH). Met enkele specifieke trainingen kan de patiënt zich behelpen in de maatschappij.- Epidemiologie
- Prevalentie
- Leeftijd en geslacht
- Geografische verschillen
- Mechanisme
- Anatomie van de visuele banen
- Pathofysiologie
- Invloed van systemische aandoeningen
- Vormen bij patiënten
- Oorzaak: Beroerte (CVI)
- Risicofactoren
- Neurologische aandoeningen
- Traumatisch hersenletsel
- Chronische ziekten
- Risicogroepen
- Ouderen
- Patiënten met beroertegeschiedenis
- Patiënten met traumatisch hersenletsel
- Symptomen bij een patiënt: Ogen - Uitval van een gedeelte van het gezichtsveld
- Alarmsymptomen
- Acute visusveranderingen
- Neurologische symptomen
- Hoofdpijn en misselijkheid
- Onderzoek hemianopsie
- Behandeling van de oogaandoening
- Prognose en levenskwaliteit
- Complicaties
- Preventie
- Beheersing van vasculaire risicofactoren
- Veiligheidsmaatregelen
- Gezonde levensstijl
- Praktische tips voor het leven met / omgaan met hemianopsie
- Leer je omgeving aanpassen
- Oefen met visuele aanpassingsstrategieën
- Maak gebruik van ondersteunende hulpmiddelen
- Werk aan je zelfstandigheid met begeleiding
- Misvattingen rond hemianopsie
- Hemianopsie is hetzelfde als volledige blindheid
- Hemianopsie treft alleen ouderen
- Een bril kan hemianopsie corrigeren
- Mensen met hemianopsie merken hun probleem altijd op
- Hemianopsie is altijd permanent
- Hemianopsie komt alleen voor na een beroerte
- Er is geen behandeling mogelijk voor hemianopsie
Epidemiologie
Hemianopsie is een visuele aandoening waarbij een deel van het gezichtsveld verloren gaat. De epidemiologie van hemianopsie is afhankelijk van de onderliggende oorzaken, zoals beroerte, hersenletsel of neurologische aandoeningen. De prevalentie varieert sterk tussen verschillende bevolkingsgroepen en hangt nauw samen met risicofactoren zoals leeftijd, levensstijl en de aanwezigheid van chronische ziekten.Prevalentie
Hemianopsie komt vaker voor bij ouderen, omdat zij een groter risico lopen op beroertes en andere cerebrovasculaire aandoeningen. Onder patiënten met een beroerte wordt geschat dat tot 30% een vorm van hemianopsie ontwikkelt. Bij traumatisch hersenletsel varieert de prevalentie tussen 5% en 20%, afhankelijk van de ernst en locatie van het letsel.Leeftijd en geslacht
Hoewel hemianopsie bij alle leeftijden kan voorkomen, is de aandoening significant vaker aanwezig bij ouderen. Er zijn geen sterke aanwijzingen voor verschillen in prevalentie tussen mannen en vrouwen, hoewel sommige studies wijzen op kleine variaties afhankelijk van specifieke oorzaken.Geografische verschillen
De prevalentie van hemianopsie kan regionaal variëren, afhankelijk van factoren zoals de beschikbaarheid van medische zorg, preventieve maatregelen tegen beroertes en de incidentie van hoofdtrauma’s in specifieke populaties.Mechanisme
Hemianopsie ontstaat door schade aan de visuele banen in de hersenen. Het mechanisme is sterk afhankelijk van de locatie en aard van de schade, die kan variëren van een beroerte tot een tumor of trauma.Anatomie van de visuele banen
De visuele banen beginnen bij de retina en kruisen gedeeltelijk in het optisch chiasma. Schade aan deze banen, bijvoorbeeld in de tractus opticus of visuele cortex, kan leiden tot gezichtsvelduitval.Pathofysiologie
Afhankelijk van de aard van de schade kan hemianopsie homoniem (uitval van hetzelfde gezichtsveld in beide ogen) of heteroniem (uitval van verschillende delen) zijn. Bijvoorbeeld, schade aan de occipitale kwab veroorzaakt meestal homonieme hemianopsie.Invloed van systemische aandoeningen
Systemische aandoeningen zoals hypertensie en diabetes kunnen het risico op vasculaire schade vergroten, wat indirect bijdraagt aan de ontwikkeling van hemianopsie.Vormen bij patiënten
Bij heteronieme hemianopsie vallen verschillende delen van het gezichtsveld in beide ogen weg. Sommige patiënten lijden aan homonieme hemianopsie; dan presenteert het gezichtsveldverlies zich aan dezelfde kant in beide ogen. Dit is kenmerkend voor een beroerte. Wanneer er schade is aan de rechterkant van de hersenen, treedt er gezichtsvelduitval op aan het linker gezichtsveld in beide ogen. Omgekeerd treedt er gezichtsvelduitval op aan het rechter gezichtsveld wanneer er schade is aan de linkerkant van de hersenen. Voorts is er ook nog sprake van kwadrantanopsie, waarbij een kwart van het gezichtsveld is uitgevallen. Er zijn echter veel tussenvormen en variaties mogelijk, afhankelijk van de locatie en grootte van het hersenletsel. Sommige patiënten zien bijvoorbeeld (veel) minder met één gezichtshelft (relatieve hemianopsie), terwijl bij anderen de gezichtshelft volledig ontbreekt (medische term: absolute hemianopsie).Oorzaak: Beroerte (CVI)
De arts onderzoekt en behandelt zo zorgvuldig mogelijk de oorzaak van hemianopsie, zoals een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen), hersentumor, of oogtrauma. De oorzaak ligt nooit aan de ogen zelf, maar is het gevolg van niet-aangeboren hersenletsel.Risicofactoren
De ontwikkeling van hemianopsie wordt beïnvloed door een breed scala aan risicofactoren, waaronder leeftijd, onderliggende medische aandoeningen en levensstijl.Neurologische aandoeningen
Aandoeningen zoals beroertes, multiple sclerose en hersentumoren vormen significante risicofactoren voor hemianopsie. Deze ziekten veroorzaken vaak directe schade aan de visuele banen.Traumatisch hersenletsel
Ongevallen die leiden tot schedeltrauma verhogen het risico op hemianopsie, vooral als het letsel de posterieure delen van de hersenen betreft.Chronische ziekten
Hypertensie, diabetes en atherosclerose zijn indirecte risicofactoren omdat zij de bloedtoevoer naar kritieke hersengebieden kunnen belemmeren.Risicogroepen
Specifieke bevolkingsgroepen lopen een verhoogd risico op hemianopsie vanwege hun leeftijd, medische geschiedenis of leefomstandigheden.Ouderen
Vanwege de verhoogde prevalentie van beroertes en andere neurologische aandoeningen lopen ouderen een significant hoger risico.Patiënten met beroertegeschiedenis
Patiënten die eerder een beroerte hebben gehad, hebben een verhoogd risico op hemianopsie, vooral als de beroerte de posterieure cerebrale gebieden heeft aangetast.Patiënten met traumatisch hersenletsel
Mensen die een ernstig hoofdtrauma hebben opgelopen, lopen een hoger risico, vooral als het letsel schade aan de visuele banen veroorzaakt.Symptomen bij een patiënt: Ogen - Uitval van een gedeelte van het gezichtsveld
De patiënt heeft een slecht overzicht van zijn omgeving. Dit resulteert in een groot mobiliteits- en oriëntatieprobleem waarbij hij wel eens tegen anderen of auto’s aanbotst omdat hij deze niet ziet aankomen. Ook schrikt hij mogelijk wanneer hij plots voorwerpen of personen uit het niets ziet opduiken. De patiënt struikelt en valt makkelijk, stoot wel eens drankjes om, en soms is hij dermate angstig dat paniekaanvallen optreden, bijvoorbeeld in een drukke supermarkt. Hij voelt zich namelijk snel gedesoriënteerd en is niet in staat om veilig tussen de menigte te navigeren. Bovendien heeft de patiënt vaak ook last van lichthinder en leesproblemen. Hij vindt het daarnaast lastig om televisie te volgen en werken met de computer is eveneens vermoeiend. Hierdoor dreigt voor sommigen een sociaal isolement. Sommige patiënten beweren dat ze slechts in één oog gezichtsuitval hebben, terwijl dit toch in beide ogen het geval is. Anderen ontkennen dat ze een probleem hebben, ondanks het feit dat ze overal tegenaan lopen. Het is voor hen bijgevolg niet altijd eenvoudig om toe te geven dat ze een probleem hebben.Alarmsymptomen
Hemianopsie kan gepaard gaan met andere symptomen die wijzen op ernstige onderliggende aandoeningen. Het is belangrijk om deze symptomen snel te herkennen.Acute visusveranderingen
Plotseling verlies van een deel van het gezichtsveld is een belangrijk alarmsymptoom en vereist onmiddellijke medische evaluatie.Neurologische symptomen
Symptomen zoals verlamming, spraakstoornissen of duizeligheid, naast hemianopsie, wijzen vaak op een acute beroerte.Hoofdpijn en misselijkheid
Ernstige hoofdpijn, vooral in combinatie met hemianopsie, kan wijzen op een hersentumor of verhoogde intracraniale druk.Onderzoek hemianopsie
Via een gezichtsveldonderzoek onderzoekt de oogarts de gezichtsvelddefecten.Behandeling van de oogaandoening
In de eerste paar maanden na een beroerte of trauma is het mogelijk dat het gezichtsveld bij de patiënt verbetert, maar het herstel is afhankelijk van de omvang van de schade. Indien er na enkele maanden geen verbetering optreedt, is de schade waarschijnlijk permanent. Er zijn geen specifieke behandelingen om het verlies van het gezichtsveld te genezen. Kijkstrategietraining en speciale computertraining kunnen echter een grote hulp zijn. Hiermee krijgt de patiënt een sneller en beter overzicht van zijn omgeving, waardoor hij zich vrijer voelt in zijn mobiliteit. Daarnaast zijn er diverse trainingsmogelijkheden en leeshulpmiddelen.Een beroerte geeft meestal weinig veranderingen in de gezichtsscherpte, maar een trauma of oogtumor zoals retinoblastoom kan zorgen voor een ernstig verlies van de gezichtsscherpte. Hiervoor bestaan low vision-hulpmiddelen zoals beeldschermloepen, hand-, klap- of leesloepen, telescoopbrillen enzovoort. Koninklijke Visio, een groot blindennazorgwerk in Nederland, adviseert patiënten over hulpmiddelen, zorgt voor begeleiding, organiseert trainingen, en doet onderzoek naar hemianopsie.
De HemianopsieStichting in Nederland wil hemianopsiepatiënten eveneens helpen. De stichting doet dat door middel van een op maat gemaakte, wetenschappelijk onderbouwde visuele computertraining van minstens zes maanden. Aan de basis van de stichting staan wetenschappelijke onderzoekers van het Radboud UMC te Nijmegen. Dankzij deze hulpverlening krijgt de patiënt een betere perceptie van de wereld om zich heen. Uiteraard vereisen eventuele andere problemen gepaard met het hersenletsel ook een behandeling.
Ook Bartiméus heeft expertise in huis op het gebied van Cerebral Visual Impairment (CVI) en bijgevolg ook hemianopsie. Meer hierover kom je te weten via onderstaande links:
- Wat is CVI?: http://www.bartimeus.nl/expertise/expertisegebieden/cvi/wat-cvi
- Symptomen van CVI?: http://www.bartimeus.nl/expertise/expertisegebieden/cvi/symptomen-van-cvi
Prognose en levenskwaliteit
De prognose van hemianopsie hangt sterk af van de onderliggende oorzaak en de omvang van het hersenletsel. Hoewel sommige patiënten zich gedeeltelijk herstellen, blijft gezichtsveldverlies vaak permanent. Met behulp van trainingen en hulpmiddelen kunnen patiënten hun dagelijkse activiteiten echter in zekere mate hervatten. Het aanleren van compensatiestrategieën en aanpassingen in de omgeving kan de levenskwaliteit aanzienlijk verbeteren.Complicaties
Complicaties bij hemianopsie kunnen onder meer sociale isolatie, angststoornissen en een verhoogd risico op vallen en ongelukken omvatten.Preventie
Preventieve maatregelen richten zich voornamelijk op het beheersen van risicofactoren en het voorkomen van neurologische schade.Beheersing van vasculaire risicofactoren
Regelmatige controle van bloeddruk, bloedsuiker en cholesterol kan het risico op beroertes en hemianopsie aanzienlijk verminderen.Veiligheidsmaatregelen
Het dragen van een helm tijdens risicovolle activiteiten kan traumatisch hersenletsel en daarmee geassocieerde hemianopsie helpen voorkomen.Gezonde levensstijl
Een evenwichtig voedingspatroon, regelmatige lichaamsbeweging en het vermijden van roken zijn essentiële preventieve strategieën.Praktische tips voor het leven met / omgaan met hemianopsie
Hemianopsie, een aandoening waarbij de helft van je gezichtsveld verloren is gegaan, kan een grote impact hebben op je dagelijks leven. Deze aandoening wordt vaak veroorzaakt door schade aan de hersenen, bijvoorbeeld door een beroerte of hoofdletsel. Hoewel het niet altijd mogelijk is om volledig herstel te bereiken, kun je met praktische aanpassingen je onafhankelijkheid en kwaliteit van leven behouden.Leer je omgeving aanpassen
Omdat hemianopsie je vermogen om objecten en bewegingen in een deel van je gezichtsveld waar te nemen beperkt, is het essentieel om je omgeving hierop aan te passen. Zorg ervoor dat je leefruimte goed georganiseerd en vrij van obstakels is. Plaats veelgebruikte voorwerpen op vaste plekken die binnen je zichtbereik vallen. Bijvoorbeeld, als je rechter gezichtsveld is aangetast, plaats belangrijke voorwerpen zoals een waterglas of telefoon aan de linkerkant van je ruimte.Verlichting speelt ook een grote rol. Zorg voor goede, heldere verlichting in huis, vooral op trappen en in doorgangen, om ongelukken te voorkomen. Gebruik eventueel contrasterende kleuren om objecten of randen van meubels beter zichtbaar te maken.
Oefen met visuele aanpassingsstrategieën
Om je gezichtsveldverlies te compenseren, kun je specifieke visuele strategieën leren. Een van de meest effectieve technieken is scannen. Dit houdt in dat je bewust je hoofd en ogen beweegt om te zoeken naar objecten of mensen in het deel van je gezichtsveld dat verloren is gegaan. Begin bijvoorbeeld met eenvoudige oefeningen, zoals zoeken naar objecten in een kamer, en bouw dit geleidelijk op naar complexere taken zoals lezen of wandelen.Een andere handige strategie is het markeren van de rand van een pagina of het gebruiken van een leeswijzer, zodat je beter weet waar je moet beginnen met lezen. Overweeg ook het gebruik van hulpmiddelen zoals een gezichtsveld-trainingsprogramma of speciale software die ontworpen is om je aanpassingsvermogen te verbeteren.
Maak gebruik van ondersteunende hulpmiddelen
Er zijn verschillende hulpmiddelen beschikbaar om het leven met hemianopsie gemakkelijker te maken. Denk aan brillen met prismalenzen die het gezichtsveld kunnen uitbreiden of elektronische hulpmiddelen die je visuele waarneming ondersteunen. Daarnaast kunnen apps op je smartphone je helpen met navigatie en oriëntatie, vooral in onbekende omgevingen.Als lezen of schrijven een uitdaging is geworden, kun je audioboeken of spraakgestuurde technologieën gebruiken. Voor wie geen toegang meer heeft tot geschreven tekst, kunnen hulpmiddelen voor blinden en slechtzienden, zoals vergrotende lezers of schermlezers, uitkomst bieden.
Werk aan je zelfstandigheid met begeleiding
Het aanpassen aan hemianopsie kan emotioneel zwaar zijn en het kan frustrerend zijn om zelfstandigheid te verliezen. Overweeg daarom begeleiding van een gespecialiseerde revalidatietherapeut. Deze professionals kunnen je helpen met praktische vaardigheden zoals veilig lopen, het gebruik van hulpmiddelen en dagelijkse activiteiten uitvoeren met je gezichtsbeperking.Daarnaast kan deelname aan een lotgenotengroep waardevol zijn. Het delen van ervaringen en het leren van anderen met soortgelijke uitdagingen kan niet alleen praktische tips opleveren, maar ook emotionele steun bieden.
Met een combinatie van aanpassingen, hulpmiddelen en professionele begeleiding kun je je dagelijkse leven beter beheren en je zelfstandigheid behouden. Blijf proactief in het zoeken naar oplossingen die voor jou werken en wees geduldig met jezelf tijdens het leerproces.
