Hemianopsie: Ogen - Uitval van gedeelte van gezichtsveld

Bij hemianopsie, ook bekend als "hemianopie," treedt een uitval van een gedeelte van het gezichtsveld op. De oorzaak van hemianopsie is hersenschade aan de delen die betrokken zijn bij de verwerking van visuele informatie. Bijgevolg treedt hemianopsie op na een beroerte, trauma, of bij een hersentumor. Hemianopsie is met andere woorden geen oogaandoening, maar komt voort uit niet-aangeboren hersenletsel (NAH). Met enkele specifieke trainingen kan de patiënt zich behelpen in de maatschappij.

• Vormen bij patiënten
• Oorzaak: Beroerte (CVI)
• Symptomen bij een patiënt: Ogen - Uitval van een gedeelte van het gezichtsveld
• Onderzoek hemianopsie
• Behandeling van de oogaandoening
• Prognose en levenskwaliteit
• Complicaties
• Preventie

Vormen bij patiënten

Bij heteronieme hemianopsie vallen verschillende delen van het gezichtsveld in beide ogen weg. Sommige patiënten lijden aan homonieme hemianopsie; dan presenteert het gezichtsveldverlies zich aan dezelfde kant in beide ogen. Dit is kenmerkend voor een beroerte. Wanneer er schade is aan de rechterkant van de hersenen, treedt er gezichtsvelduitval op aan het linker gezichtsveld in beide ogen. Omgekeerd treedt er gezichtsvelduitval op aan het rechter gezichtsveld wanneer er schade is aan de linkerkant van de hersenen. Voorts is er ook nog sprake van kwadrantanopsie, waarbij een kwart van het gezichtsveld is uitgevallen. Er zijn echter veel tussenvormen en variaties mogelijk, afhankelijk van de locatie en grootte van het hersenletsel. Sommige patiënten zien bijvoorbeeld (veel) minder met één gezichtshelft (relatieve hemianopsie), terwijl bij anderen de gezichtshelft volledig ontbreekt (medische term: absolute hemianopsie).

Oorzaak: Beroerte (CVI)

De arts onderzoekt en behandelt zo zorgvuldig mogelijk de oorzaak van hemianopsie, zoals een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen), hersentumor, of oogtrauma. De oorzaak ligt nooit aan de ogen zelf, maar is het gevolg van niet-aangeboren hersenletsel.

Symptomen bij een patiënt: Ogen - Uitval van een gedeelte van het gezichtsveld

De patiënt heeft een slecht overzicht van zijn omgeving. Dit resulteert in een groot mobiliteits- en oriëntatieprobleem waarbij hij wel eens tegen anderen of auto’s aanbotst omdat hij deze niet ziet aankomen. Ook schrikt hij mogelijk wanneer hij plots voorwerpen of personen uit het niets ziet opduiken. De patiënt struikelt en valt makkelijk, stoot wel eens drankjes om, en soms is hij dermate angstig dat paniekaanvallen optreden, bijvoorbeeld in een drukke supermarkt. Hij voelt zich namelijk snel gedesoriënteerd en is niet in staat om veilig tussen de menigte te navigeren. Bovendien heeft de patiënt vaak ook last van lichthinder en leesproblemen. Hij vindt het daarnaast lastig om televisie te volgen en werken met de computer is eveneens vermoeiend. Hierdoor dreigt voor sommigen een sociaal isolement. Sommige patiënten beweren dat ze slechts in één oog gezichtsuitval hebben, terwijl dit toch in beide ogen het geval is. Anderen ontkennen dat ze een probleem hebben, ondanks het feit dat ze overal tegenaan lopen. Het is voor hen bijgevolg niet altijd eenvoudig om toe te geven dat ze een probleem hebben.

Onderzoek hemianopsie

Via een gezichtsveldonderzoek onderzoekt de oogarts de gezichtsvelddefecten.

Behandeling van de oogaandoening

In de eerste paar maanden na een beroerte of trauma is het mogelijk dat het gezichtsveld bij de patiënt verbetert, maar het herstel is afhankelijk van de omvang van de schade. Indien er na enkele maanden geen verbetering optreedt, is de schade waarschijnlijk permanent. Er zijn geen specifieke behandelingen om het verlies van het gezichtsveld te genezen. Kijkstrategietraining en speciale computertraining kunnen echter een grote hulp zijn. Hiermee krijgt de patiënt een sneller en beter overzicht van zijn omgeving, waardoor hij zich vrijer voelt in zijn mobiliteit. Daarnaast zijn er diverse trainingsmogelijkheden en leeshulpmiddelen.

Een beroerte geeft meestal weinig veranderingen in de gezichtsscherpte, maar een trauma of oogtumor zoals retinoblastoom kan zorgen voor een ernstig verlies van de gezichtsscherpte. Hiervoor bestaan low vision-hulpmiddelen zoals beeldschermloepen, hand-, klap- of leesloepen, telescoopbrillen enzovoort. Koninklijke Visio, een groot blindennazorgwerk in Nederland, adviseert patiënten over hulpmiddelen, zorgt voor begeleiding, organiseert trainingen, en doet onderzoek naar hemianopsie.

De HemianopsieStichting in Nederland wil hemianopsiepatiënten eveneens helpen. De stichting doet dat door middel van een op maat gemaakte, wetenschappelijk onderbouwde visuele computertraining van minstens zes maanden. Aan de basis van de stichting staan wetenschappelijke onderzoekers van het Radboud UMC te Nijmegen. Dankzij deze hulpverlening krijgt de patiënt een betere perceptie van de wereld om zich heen. Uiteraard vereisen eventuele andere problemen gepaard met het hersenletsel ook een behandeling.

Ook Bartiméus heeft expertise in huis op het gebied van Cerebral Visual Impairment (CVI) en bijgevolg ook hemianopsie. Meer hierover kom je te weten via onderstaande links:

• Wat is CVI?: http://www.bartimeus.nl/expertise/expertisegebieden/cvi/wat-cvi
• Symptomen van CVI?: http://www.bartimeus.nl/expertise/expertisegebieden/cvi/symptomen-van-cvi

Prognose en levenskwaliteit

De prognose van hemianopsie hangt sterk af van de onderliggende oorzaak en de omvang van het hersenletsel. Hoewel sommige patiënten zich gedeeltelijk herstellen, blijft gezichtsveldverlies vaak permanent. Met behulp van trainingen en hulpmiddelen kunnen patiënten hun dagelijkse activiteiten echter in zekere mate hervatten. Het aanleren van compensatiestrategieën en aanpassingen in de omgeving kan de levenskwaliteit aanzienlijk verbeteren.

Complicaties

Complicaties bij hemianopsie kunnen onder meer sociale isolatie, angststoornissen en een verhoogd risico op vallen en ongelukken omvatten.

Preventie

Preventieve maatregelen zijn gericht op het voorkomen van de onderliggende oorzaken, zoals het verminderen van risicofactoren voor beroertes en het beschermen van het hoofd tegen trauma’s. Daarnaast is vroege herkenning en behandeling van CVI belangrijk om verdere complicaties te voorkomen.