Desoriëntatie: Oorzaken en behandeling gedesoriënteerd zijn

Desoriëntatie is een symptoom waarbij een patiënt kortstondig verward is. Hij weet niet meer wat de tijd of datum is, waar hij zich bevindt of wie hij is. De meeste mensen ervaren dit beangstigende symptoom wel eens, bijvoorbeeld na het ontwaken uit een lange slaap, bij ziekte, of na het gebruik van alcohol. Langdurige desoriëntatie kan echter het gevolg zijn van een medisch probleem, het gebruik van bepaalde medicijnen, of psychische stoornissen. Bij plotselinge verwardheid en desoriëntatie is snel medisch advies nodig. De behandeling voor desoriëntatie varieert sterk. Korte momenten van desoriëntatie behoeven doorgaans geen behandeling, maar patiënten met chronische gevoelens van desoriëntatie hebben een grondig medisch onderzoek, psychologische behandeling of beide nodig.

• Aandoeningen en desoriëntatie
• Omgevingsfactoren en gedesoriënteerd gedrag
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Behandeling van gedesoriënteerd zijn
• Prognose
• Complicaties
• Preventie
• Omgaan met desoriëntatie
• Medische ondersteuning en cognitieve hulp
• Praktische strategieën en omgeving aanpassingen
• Misvattingen rond desoriëntatie
• Desoriëntatie is altijd het gevolg van dementie
• Desoriëntatie is een normaal onderdeel van veroudering
• Desoriëntatie betekent altijd dat iemand zijn geheugen verliest
• Desoriëntatie is altijd te wijten aan een fysieke oorzaak
• Mensen die desoriëntatie ervaren, kunnen niet herstellen
• Desoriëntatie is altijd duidelijk merkbaar

Aandoeningen en desoriëntatie

Gedesoriënteerd gedrag kan meerdere oorzaken hebben. Aandoeningen die dit symptoom veroorzaken zijn onder andere:

• acute hoogteziekte (te snel naar grote hoogte begeven)
• Een infectie, bijvoorbeeld in de hersenen, de longen of de urinewegen (vaak bij ouderen) zoals:
• pyelonefritis (ontsteking van de nier(en) en het nierbekken)
• ziekte van Whipple (infectie met symptomen aan maag en darmen)
• Een shock
• Een vergiftiging, zoals koolstofmonoxidevergiftiging
• elektrolytenstoornissen zoals:
• hypocalciëmie (zeer lage hoeveelheden calcium in het bloed) (soms)
• hyponatriëmie (zeer lage hoeveelheden natrium) (soms)
• hartaandoeningen zoals een aortadissectie (scheur in de wand van de aorta met pijn op de borst)
• hyperglykemie (verhoogde bloedsuikerspiegel)
• hypoglykemie (te lage bloedsuikerspiegel)
• kanker
• leveraandoeningen zoals leverfalen (soms)
• longaandoeningen
• neurologische aandoeningen zoals:
• de ziekte van Alzheimer
• de ziekte van Parkinson (neurologische aandoening met bevingen)
• dementie
• Een beroerte en een TIA (miniberoerte: tijdelijke functie-uitval)
• Een epileptische aanval
• Een hersenschudding na een hoofdletsel
• Een ontsteking van de hersenen (encefalitis) of het omringende membraan (meningitis) (soms)
• ziekte van Creutzfeldt-Jakob (progressieve hersenaandoening)
• nierproblemen
• Niet genoeg zuurstof in het bloed, zoals bij bloedarmoede
• pijn
• psychische stoornissen
• schildklieraandoeningen
• sepsis (bloedvergiftiging) (soms)
• slaapwandelen
• Slapeloosheid
• uitdroging

Dementie

Een veel voorkomende oorzaak van desoriëntatie is dementie, een aandoening die problemen veroorzaakt op het gebied van denken, gedrag en het vermogen om dagelijkse taken uit te voeren. Patiënten met dementie ontwikkelen vaker dan andere mensen een delirium, waarbij er een plotselinge verstoring van de gemoedstoestand is. Dit is vaak het gevolg van een infectie of medicatiegebruik.

Omgevingsfactoren en gedesoriënteerd gedrag

Desoriëntatie kan soms ook het gevolg zijn van omgevingsfactoren zoals:

• alcoholmisbruik
• Bijwerkingen van medicatie, waaronder pijnstillers, slaapmedicatie, anti-angstmedicatie, antidepressiva, medicatie voor de behandeling van allergieën en astma (chronische ontsteking van de luchtwegen in de longen)
• drugsmisbruik (vaak door marihuana)

Drugs- en alcoholmisbruik

Het gebruik van drugs kan soms leiden tot desoriëntatie, zowel tijdens als nadat een middel in het lichaam aanwezig is. Langdurig middelenmisbruik veroorzaakt soms hersenbeschadiging die leidt tot chronische gevoelens van desoriëntatie en verminderd cognitief functioneren.

Symptomen

Bij een patiënt die gedesoriënteerd is, is de mentale toestand veranderd. De patiënt weet dan niet meer waar hij zich bevindt, wie hij is, of wat de tijd of datum is. Ook de volgende symptomen komen voor:

• agitatie (rusteloosheid, opgewonden en van streek zijn)
• Bekende personen niet herkennen
• concentratieproblemen (moeite met het richten van de aandacht op iets of iemand)
• Delirium
• hallucinaties (dingen zien die er niet echt zijn of dingen horen die er niet zijn)
• Mompelen / onzinnige dingen vertellen
• Niet wakker lijken te zijn
• Rondlopen (en de weg naar huis niet meer weten)
• Traag en onzeker gedrag
• verwardheid
• Wanen

Bij sommige patiënten, zoals die met dementie, ontwikkelen deze symptomen zich geleidelijk. Bij plotselinge desoriëntatie is dringende medische hulp nodig omdat dit mogelijk wijst op een onderliggend probleem. Dit geldt zowel voor jongere als oudere patiënten.

Alarmsymptomen

Een patiënt die plotseling gedesoriënteerd raakt, moet altijd een arts bezoeken zodra hij daartoe in staat is, of anders moet een begeleider de patiënt zo snel mogelijk naar de arts brengen.

Behandeling van gedesoriënteerd zijn

De behandeling van desoriëntatie hangt af van de oorzaak. Vaak verdwijnt dit beangstigende symptoom zodra de onderliggende oorzaak is behandeld. Een begeleider die merkt dat een patiënt plotseling gedesoriënteerd is, moet kalm blijven en onmiddellijk met de patiënt een arts bezoeken. Verder is het belangrijk om voor vertrouwde dingen te zorgen bij de zorg voor patiënten met dementie. Daarnaast is het essentieel om het huis op orde te houden en op een manier in te richten zodat de patiënt zijn weg kan vinden. Patiënten met dementie raken soms plotseling gedesoriënteerd, zelfs in een vertrouwde omgeving. Als ze naar buiten gaan, moeten ze altijd een identificatie bij zich dragen, inclusief hun naam, adres en een noodnummer. De patiënt moet voorts de instructies van de arts volgen als hij geneesmiddelen gebruikt om de oorzaak van de desoriëntatie te behandelen. Als de oorzaak niet gemakkelijk te behandelen is, moet de patiënt met de arts praten over manieren om om te gaan met desoriëntatie. Het is ook nuttig om familie, vrienden en de naaste omgeving te informeren over de desoriëntatie.

Prognose

De prognose van desoriëntatie hangt sterk af van de onderliggende oorzaak. Korte momenten van desoriëntatie, zoals die optreden na een lange slaap of bij lichte intoxicatie, hebben vaak een goede prognose en verdwijnen vanzelf zodra de onderliggende situatie is opgelost. Langdurige of chronische desoriëntatie kan echter een teken zijn van ernstigere medische of neurologische aandoeningen en vereist doorgaans een grondig medisch onderzoek. Bij tijdige en adequate behandeling van de oorzaak van desoriëntatie kunnen de meeste patiënten verbetering ervaren. Bij aandoeningen zoals dementie kan de prognose variëren afhankelijk van de progressie van de ziekte en de effectiviteit van de behandelingen.

Complicaties

Desoriëntatie zelf is meestal niet levensbedreigend, maar kan wijzen op ernstige onderliggende aandoeningen die complicaties kunnen veroorzaken. Mogelijke complicaties zijn:

Verhoogd risico op ongevallen en verwondingen door verward gedrag en desoriëntatie.
Verergering van bestaande medische aandoeningen als desoriëntatie niet op tijd wordt behandeld.
Chronische desoriëntatie kan leiden tot een verminderd cognitief functioneren en verminderde kwaliteit van leven, vooral bij aandoeningen zoals dementie.
Bij patiënten met ernstige desoriëntatie die niet adequaat worden behandeld, kan er een risico zijn op verdere medische complicaties en verslechtering van de algehele gezondheidstoestand.

Preventie

Preventie van desoriëntatie richt zich voornamelijk op het vermijden van de onderliggende oorzaken en risicofactoren:

Gezonde levensstijl: Zorg voor een gezonde levensstijl door voldoende slaap, een evenwichtige voeding en regelmatige lichaamsbeweging om de algehele gezondheid te bevorderen.
Beheer van chronische aandoeningen: Behandel chronische aandoeningen zoals diabetes, hartaandoeningen en neurologische aandoeningen effectief om het risico op desoriëntatie te verminderen.
Veilige medicatie: Gebruik medicijnen alleen zoals voorgeschreven en bespreek eventuele bijwerkingen of zorgen met een arts om ongewenste bijwerkingen die desoriëntatie kunnen veroorzaken te voorkomen.
Alcohol- en drugsmisbruik vermijden: Vermijd overmatig alcoholgebruik en drugsmisbruik om desoriëntatie te voorkomen die kan ontstaan door deze middelen.
Vroegtijdige medische zorg: Zoek onmiddellijk medische hulp bij plotselinge veranderingen in mentale toestand of bij symptomen van mogelijke onderliggende aandoeningen.

Omgaan met desoriëntatie

Desoriëntatie kan tijdelijk of chronisch zijn en wordt vaak veroorzaakt door onderliggende aandoeningen zoals dementie, trauma, of neurologische problemen. Het gaat gepaard met verwarring over tijd, plaats of identiteit en kan grote impact hebben op het dagelijks leven. Goede zorg en ondersteunende strategieën zijn essentieel.

Medische ondersteuning en cognitieve hulp

De behandeling van desoriëntatie richt zich op het aanpakken van de onderliggende oorzaak. Bijvoorbeeld, bij uitdroging of een infectie kan een tijdige behandeling de symptomen verlichten. Bij chronische aandoeningen zoals dementie kan medicatie worden ingezet om het verloop van de ziekte te vertragen.

Het inzetten van cognitieve hulpmiddelen, zoals kalenders, herinneringen of digitale assistenten, kan patiënten helpen om dagelijkse routines te behouden en verwarring te verminderen. Regelmatige medische controles zijn belangrijk om de voortgang van de aandoening te volgen en behandelingen indien nodig aan te passen.

Praktische strategieën en omgeving aanpassingen

Een voorspelbare omgeving met duidelijke visuele aanwijzingen, zoals goed zichtbare klokken of labels op deuren, kan helpen om desoriëntatie te verminderen. Het gebruik van kleurcodes of symbolen kan patiënten ondersteunen bij het navigeren door hun huis.

Emotionele ondersteuning door familie of verzorgers is cruciaal. Het tonen van geduld en begrip helpt patiënten zich minder angstig of geïsoleerd te voelen. Het betrekken van een psychotherapeut kan ook waardevol zijn, vooral als desoriëntatie gepaard gaat met angst of depressie.

Misvattingen rond desoriëntatie

Desoriëntatie is een toestand waarbij iemand verward raakt over tijd, plaats of zichzelf. Dit kan optreden als gevolg van verschillende oorzaken, zoals dementie, ziekte of medicatie. Er bestaan verschillende misvattingen over wat desoriëntatie precies inhoudt en hoe het zich uit in de praktijk.

Desoriëntatie is altijd het gevolg van dementie

Een veelvoorkomende misvatting is dat desoriëntatie altijd het gevolg is van dementie. Hoewel dementie vaak gepaard gaat met desoriëntatie, kunnen er ook andere oorzaken zijn, zoals een infectie, medicatie, psychische stoornissen of zelfs slaapgebrek. Het is belangrijk om te begrijpen dat desoriëntatie in verschillende situaties kan optreden, niet alleen bij dementie.

Desoriëntatie is een normaal onderdeel van veroudering

Veel mensen denken dat desoriëntatie een normaal onderdeel is van het verouderingsproces. Hoewel het waar is dat ouderen meer kans hebben op desoriëntatie door aandoeningen zoals mentale gezondheidproblemen, is het geen onvermijdelijk aspect van veroudering. Het is belangrijk om medische oorzaken uit te sluiten en tijdige hulp in te schakelen om de situatie te verbeteren.

Desoriëntatie betekent altijd dat iemand zijn geheugen verliest

Desoriëntatie wordt vaak verward met geheugenverlies, maar dit is niet altijd het geval. Iemand kan desoriënteerd zijn zonder daadwerkelijk geheugenverlies te ervaren. Het probleem kan liggen in de verwarring over de huidige tijd, plaats of situatie, zonder dat er een verlies van herinneringen is. Het is dus belangrijk om te begrijpen dat desoriëntatie meer te maken heeft met verwarring dan met geheugenverlies.

Desoriëntatie is altijd te wijten aan een fysieke oorzaak

Er wordt vaak gedacht dat desoriëntatie alleen een fysieke oorzaak heeft, zoals een ziekte of letsel aan de hersenen. Hoewel fysieke oorzaken zoals een hersenbeschadiging of een infectie een rol kunnen spelen, kunnen psychische oorzaken ook desoriëntatie veroorzaken. Stress, angst of zelfs ernstige depressie kunnen bijdragen aan verwardheid en desoriëntatie.

Mensen die desoriëntatie ervaren, kunnen niet herstellen

Veel mensen geloven dat als iemand eenmaal desoriëntatie ervaart, dit altijd een langdurige of permanente toestand zal zijn. Dit is niet waar. In veel gevallen kan desoriëntatie tijdelijk zijn, vooral wanneer het wordt veroorzaakt door omgevingsfactoren zoals vermoeidheid, alcoholgebruik of bepaalde medicijnen. Behandeling of aanpassing van deze factoren kan helpen de verwarring te verlichten.

Desoriëntatie is altijd duidelijk merkbaar

Desoriëntatie wordt soms alleen opgemerkt wanneer iemand daadwerkelijk verward is over waar hij of zij is, wie ze zijn of wat de tijd is. Echter, in sommige gevallen kunnen de symptomen subtieler zijn, zoals lichte verwarring of moeilijkheden met het uitvoeren van dagelijkse taken. Het is belangrijk om ook naar deze subtiele tekenen te kijken, vooral bij ouderen of mensen met een verhoogd risico op desoriëntatie.

Lees verder

• Verwardheid: Desoriëntatie in tijd, plaats en persoon