Hersenschudding: Mild hersenletsel door stoot tegen schedel

De meest voorkomende en minst ernstige vorm van een hersenverwonding is gekend als een hersenschudding. Een hersenschudding treedt op wanneer het hoofd plotseling een (bewegend) object aanraakt, wat resulteert in een acute functiestoornis van de hersenen. Vooral bij contactsporten of een auto-ongeval komt een hersenschudding vaker voor. Hoofdpijn, een veranderde alertheid, of een verlies van bewustzijn zijn enkele symptomen van een hersenschudding. De tekenen van een hersenschudding treden niet altijd direct op na het letsel. Rust en medische observatie zijn vaak nodig. Deze meestal tijdelijke symptomen verdwijnen spontaan, hoewel het herstel soms lang kan duren. Bij sommige patiënten blijven de symptomen van een hersenschudding langdurig of permanent aanwezig.

• Synoniemen hersenschudding
• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Symptomen aan geheugen en gedrag
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Synoniemen hersenschudding

'Commotio cerebri', 'concussio cerebri', 'contusio' en 'contusie' zijn de vier medische benamingen voor een hersenschudding.

Epidemiologie

Hersenschuddingen komen wereldwijd voor, maar de frequentie varieert afhankelijk van de regio en de bevolkingsgroepen. In landen met veel contact- en vechtsporten, zoals rugby en American football, komt hersenschudding vaker voor. In België en Nederland zijn hersenschuddingen relatief zeldzaam vergeleken met andere landen. In de Verenigde Staten en Canada, waar contact- en vechtsporten vaker worden beoefend, worden jaarlijks duizenden gevallen van hersenschudding gerapporteerd. In Europa zijn de cijfers minder precies, maar ook hier wordt een stijgende trend in het aantal meldingen van hersenschuddingen waargenomen, vooral door de toename van het aantal georganiseerde sportevenementen.

Oorzaken

Een hersenschudding is het gevolg van een (harde) val, een klap of stoot tegen de schedel. Ook een val op de stuit of een val op de voeten kan een risicofactor voor een hersenschudding zijn, omdat trillingen via de wervelkolom naar de schedel kunnen worden overgebracht. Door de grote schokkende beweging van de hersenen ontstaat een acute functiestoornis in de hersenen.

Risicofactoren

Bepaalde factoren maken iemand kwetsbaarder voor de gevolgen van een hoofdletsel. Deze omvatten:

• mensen van 65 jaar of ouder
• patiënten die antistollingsmiddelen nemen, zoals Warfarine of aspirine, om bloedstolsels te voorkomen
• patiënten die bepaalde (contact)sporten beoefenen zoals rugby, voetbal, wielersport, boksen en gevechtssporten (en die geen geschikte veiligheidsuitrusting dragen)
• patiënten die in een verkeersongeval (auto-ongeval of fietsongeluk) of arbeidsongeval terechtkomen
• patiënten die door een aandoening sneller bloeden, zoals bij hemofilie
• patiënten die eerder al een hersenoperatie gehad hebben
• patiënten waarbij het bloed sneller stolt, zoals bij de aandoening trombofilie

Symptomen aan geheugen en gedrag

Milde hersenschudding

De symptomen van een milde hersenschudding ontstaan soms meteen na een hoofdletsel, maar het kan ook enige tijd duren voordat de symptomen verschijnen. Sommige symptomen duren slechts enkele seconden; anderen blijven langer bestaan. Symptomen van een milde hersenschudding zijn vaak gericht op het gedrag en geheugen, en daarnaast treden lichamelijke kenmerken op.

Gedrag

Volgende gedragswijzigingen zijn mogelijk bij een hersenschudding:

• apathie (gebrek aan motivatie in het leven)
• onhandigheid
• sufheid
• traagheid in reactie
• verwardheid
• wijzigingen in het gedrag of de persoonlijkheid

Geheugen

Geheugengerelateerde tekenen van een hersenschudding omvatten:

• concentratieproblemen
• desoriëntatie
• geheugenverlies (amnesie) van de gebeurtenissen vóór het letsel of vlak daarna
• niet helder denken

Lichamelijk
Deze lichamelijke kenmerken treden op bij een hersenschudding:

• convergentie-insufficiëntie (dichtbij zien gaat moeilijk)
• druk in het hoofd voelen
• dubbelzien (diplopie) (oogproblemen door hersentrauma)
• duizeligheid
• een dof gevoel in het hoofd
• een verlies van bewustzijn gedurende een korte periode
• een verminderde oog-handcoördinatie
• een wazig gezichtsvermogen
• evenwichtsproblemen
• gevoeligheid voor geluid (hyperacusis)
• gevoeligheid voor licht (fotofobie)
• het koud of warm hebben
• het zien van lichtflitsen of sterren (fotopsie)
• hoofdpijn
• misselijkheid en overgeven
• moeilijk om wakker te worden of blijven
• nekpijn
• oorsuizen (tinnitus aurium)
• slaapstoornissen zoals slaapzucht
• tunnelzicht (verlies van het perifere gezichtsvermogen)
• vermoeidheid

Een verlies van alertheid (bewusteloosheid) komt af en toe voor tijdens een korte tijdsperiode. De duur van de bewusteloosheid geeft een idee over de ernst van de hersenschudding. Een hersenschudding leidt evenwel niet altijd tot een verlies van bewustzijn. De meeste patiënten vallen nooit flauw (flauwvallen). Zij zien bijvoorbeeld alles in het wit, in het zwart, of zien sterren verschijnen. Soms heeft een patiënt een hersenschudding zonder dat hij dit beseft.

Ernstige hersenschudding

Volgende symptomen wijzen op een ernstig hoofdletsel of een ernstige hersenschudding waarvoor medische hulp vereist is:

Gedrag

Deze ernstige gedragsproblemen treden op:

• verwardheid
• ongepaste emotionele reacties, zoals plotseling lachen of huilen
• veranderingen in de alertheid
• verwardheid die niet weggaat

Lichamelijk

Volgende lichamelijke klachten wijzen op een ernstige hersenschudding:

• slaapstoornissen
• bewusteloosheid voor een langere periode of aanhoudende bewusteloosheid (coma)
• een onduidelijke spraak
• een verminderde coördinatie
• epileptische aanvallen
• gevoelloosheid
• herhaaldelijk braken of misselijkheid
• ongebruikelijke oogbewegingen (nystagmus: wiebelogen)
• plotselinge doofheid in één oor of beide oren
• spierzwakte aan één of beide zijden
• verschillende pupilgroottes van de ogen (anisocorie)
• wandel- of evenwichtsproblemen (ataxie)

Alarmsymptomen

Wanneer de symptomen een indicatie zijn voor een ernstige hersenschudding of hoofdletsel is onmiddellijke medische hulp vereist. Alarmsymptomen zijn:

• epileptische aanvallen
• bewusteloosheid en een langdurige bewusteloosheid
• langdurig braken of herhaaldelijk braken
• lichte of zware verminderde bewustzijnsniveaus (sufheid) in combinatie met het niet kunnen herinneren van wat er gebeurd is
• lichte of zware moeilijkheden met het spreken en denken
• afwijkende pupilgrootte van de ogen
• onverklaarbare spierzwakte
• onverklaarbare of uitgebreide bloedingen bij het hoofd of gezicht
• duizeligheid en/ of evenwichtsproblemen
• intense hoofdpijn die verergert
• schokkende symptomen van een onderhuidse bloeduitstorting in de schedel
• verlies van motorische controle zoals spasticiteit of verlamming

De bovenstaande alarmsymptomen zijn indicaties van een ernstige hersenschudding die mogelijk leidt tot een hersenbloeding, subduraal hematoom, epidurale bloeding, of andere ernstige complicaties die onmiddellijke medische behandeling vereisen.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van een hersenschudding wordt doorgaans gesteld door een arts op basis van de anamnese en het klinisch onderzoek. Indien de symptomen ernstiger zijn of als er vermoedens zijn van bijkomende verwondingen, kunnen verdere onderzoeken noodzakelijk zijn, zoals:

• CT-scan of MRI-scanvan de hersenen om eventuele structurele schade uit te sluiten
• neurologisch onderzoekom de hersenfuncties en reflexen te testen
• neuropsychologisch onderzoek voor evaluatie van geheugen en cognitieve functies
• neuropsychologische testen ter evaluatie van de cognitieve en gedragsmatige impact

Een hersenschudding kan soms moeilijk te diagnosticeren zijn, vooral als de symptomen mild zijn. Een arts kan verschillende observaties en tests aanbevelen om het herstel van de patiënt te monitoren en om ervoor te zorgen dat geen verdere complicaties optreden.

Behandeling

De behandeling van een hersenschudding hangt af van de ernst van het letsel en de symptomen. Bij een milde hersenschudding omvat de behandeling vaak:

• Rust en een tijdelijke afwezigheid van werk, school of andere activiteiten
• het vermijden van fysieke en mentale inspanning tot herstel
• het controleren van de symptomen door een arts
• het volgen van aanbevolen richtlijnen voor herstel
• het monitoren van eventuele veranderingen in de symptomen en het zoeken van medische hulp indien nodig

Bij ernstigere gevallen of symptomen kan een meer intensieve medische behandeling nodig zijn, zoals:

• observatie in een ziekenhuis
• medische interventies voor eventuele bijkomende hersenbloedingen of verwondingen
• revalidatie, zoals fysiotherapie en ergotherapie, voor herstel van motorische en cognitieve functies
• psychologische ondersteuningvoor coping en behandeling van langdurige symptomen

Prognose

De prognose van een hersenschudding is meestal goed, vooral bij een milde hersenschudding waarbij de symptomen binnen enkele dagen of weken verbeteren. Het herstel kan variëren afhankelijk van de ernst van het letsel en de reactie van de patiënt op de behandeling. Langdurige of aanhoudende symptomen kunnen bij sommige patiënten voorkomen en kunnen invloed hebben op de levenskwaliteit. Bij ernstige hersenschuddingen is het herstel doorgaans complexer en kunnen er bijkomende complicaties optreden.

Complicaties

Mogelijke complicaties van een hersenschudding omvatten:

• postcommotioneel syndroom (aanhoudende symptomen na het letsel, zoals hoofdpijn, duizeligheid en vermoeidheid)
• chronische traumatische encefalopathie (langdurige hersenschade door herhaalde hersenschuddingen)
• hersenbloeding of subduraal hematoom bij ernstige gevallen
• cognitieve stoornissen of gedragsproblemen na langdurige hersenschudding
• epileptische aanvallen bij ernstige of herhaalde hersenschuddingen

Preventieve maatregelen zijn cruciaal om complicaties te vermijden, vooral in risicovolle omgevingen of tijdens risicovolle activiteiten.

Preventie

Het voorkomen van hersenschuddingen kan worden bevorderd door:

• het dragen van geschikte beschermende uitrusting tijdens contact- en risicosporten
• het naleven van veiligheidsvoorschriften bij contact- en risicosporten
• het vermijden van risicovolle activiteiten zonder de juiste bescherming
• het waarborgen van een veilige omgeving om vallen en stoten te voorkomen
• het tijdig zoeken van medische hulp bij hoofdletsel om complicaties te voorkomen

Preventie speelt een essentiële rol bij het verminderen van het risico op hersenschuddingen en het bevorderen van een gezonde levensstijl en veilige deelname aan activiteiten.

Lees verder

• Hersentrauma: Hoofdletsel door trauma met veel symptomen
• Concentratieproblemen: Tips voor verbeteren van concentratie
• Desoriëntatie: Oorzaken en behandeling gedesoriënteerd zijn
• Hoofdletsels bij kinderen voorkomen: Tips en adviezen
• EHBO bij een hersenschudding en hersenkneuzing