EHBO bij een hersenschudding en hersenkneuzing

Geheugenverlies en bewusteloosheid zijn twee kenmerkende symptomen die verschijnen bij een patiënt met een hersenschudding of hersenkneuzing. Deze stoornissen, waarbij de hersenen als het ware door elkaar geschud zijn, veroorzaken kortstondige neurologische problemen zonder dat de hersenstructuren zelf aangetast zijn. Een hersenkneuzing is vaak iets ernstiger dan een hersenschudding. Een hulpverlener dient in deze situatie de eerste zorgen toe zodat de patiënt zo veilig mogelijk naar het ziekenhuis kan. Een regelmatige observatie en evaluatie van het bewustzijn van de patiënt speelt bij deze medische noodsituatie een belangrijke rol.

• Fysiologische gevolgen van een hersenschudding en hersenkneuzing
• Impact op het zenuwstelsel
• Veranderingen in hersenchemie en neurotransmissie
• Hersenschudding
• Hersenkneuzing
• Hersenschudding versus hersenkneuzing: Verschillen en diagnose
• Kenmerken van een hersenschudding
• Kenmerken van een hersenkneuzing
• Diagnose van hersenschudding en hersenkneuzing
• Fysieke symptomen en observaties bij hersenschudding en hersenkneuzing
• Geheugenverlies en verwarring
• Hoofdpijn en duizeligheid
• Verlies van bewustzijn
• Eerste hulp bij een hersenschudding en hersenkneuzing
• Waarschuwingssignalen voor ernstigere verwondingen
• Aanhoudend verlies van bewustzijn
• Oncontroleerbare hoofdpijn of braken
• Zichtbare verwondingen aan het hoofd
• Langdurige gevolgen van hersenschudding en hersenkneuzing
• Post-commotioneel syndroom
• Cognitieve en gedragsveranderingen
• Langdurige motorische problemen
• Psychologische zorg bij hersenschudding en hersenkneuzing
• Angst en stress door het letsel
• Therapieën voor cognitieve en gedragsveranderingen
• Preventie van hersenschudding en hersenkneuzing
• Gebruik van beschermende uitrusting
• Veiligheid in risicovolle omgevingen

Fysiologische gevolgen van een hersenschudding en hersenkneuzing

Een hersenschudding en een hersenkneuzing kunnen aanzienlijke invloed hebben op de werking van de hersenen. Deze schade aan het zenuwstelsel kan zowel tijdelijk als blijvend zijn, afhankelijk van de ernst van de verwonding. Het begrijpen van de fysiologische veranderingen die optreden, helpt bij het bieden van de juiste zorg.

Impact op het zenuwstelsel

Een hersenschudding veroorzaakt een tijdelijke verstoring van de hersenfunctie door een plotselinge schok of draaiing van het hoofd, wat leidt tot neurologische symptomen zoals geheugenverlies of verwardheid. Bij een hersenkneuzing is er schade aan de hersenweefsels zelf, die kan leiden tot langdurige cognitieve en motorische problemen.

Veranderingen in hersenchemie en neurotransmissie

De plotselinge impact kan leiden tot verstoringen in de chemie van de hersenen. Neurotransmitters kunnen in onevenwicht raken, wat symptomen zoals prikkelbaarheid, duizeligheid en verminderde concentratie kan veroorzaken.

Hersenschudding

Epidemiologie
Hersenschuddingen komen veel voor, vooral bij jonge mensen en sporters. Ongeveer 1,6 tot 3,8 miljoen hersenschuddingen worden jaarlijks gerapporteerd in de Verenigde Staten, voornamelijk door sportblessures. Het risico op hersenschudding is het grootst bij contact- en contactsporten zoals American football, hockey en rugby. Ook verkeersongevallen en valpartijen zijn veel voorkomende oorzaken van hersenschuddingen.

Oorzaken
Een hersenschudding is in medische termen gekend als “commotio cerebri” of “concussio cerebri”. Door bijvoorbeeld een slag van een stomp voorwerp tegen het hoofd, een stoot tegen een vrij groot oppervlak van de schedel, of een klap op de kaak, ontstaat een acute functiestoornis van de hersenen zonder aantoonbare beschadigingen van het hersenweefsel. De hersenen zijn namelijk letterlijk geschud als gevolg van het uitwendig geweld. Hierbij ontstaat een soort schok met trillingen in de hersenen. Deze trillingen in de hersenen zijn niet enkel het gevolg van schade aan het hoofd of de schedel. Dit treedt mogelijk ook op door een val op de stuit of een val op de voeten, waarbij de trillingen via de wervelkolom naar de schedel gaan.

Risicofactoren
De belangrijkste risicofactoren voor het ontwikkelen van een hersenschudding zijn:

• het deelnemen aan contact- en contactsporten
• verkeersongevallen
• valpartijen
• hoofdletsels door geweld
• Bestaande neurologische aandoeningen

Symptomen
Bewusteloos
Een patiënt met een hersenschudding is gedurende enkele seconden tot minuten bewusteloos. De patiënt ligt hierbij soms bewegingsloos en slap. Soms is sprake van een kortdurende bewustzijnsdaling waarbij de patiënt zich min of meer staande houdt. Dit treedt bijvoorbeeld op bij een bokser die zich net nog staande houdt. De patiënt is voorts dikwijls onrustig en soms eveneens nog lichtjes gedesoriënteerd na het bijkomen.

Geheugenverlies
De patiënt verliest het geheugen. Wanneer dit voor een periode voor het ongeval plaatsvindt, is sprake van een “anterograde amnesie”. Is het geheugenverlies aanwezig voor de periode vanaf het ongeval, dan is dit gekend als “retrograde amnesie”. Van “posttraumatische amnesie” is ten slotte sprake wanneer het geheugenverlies is opgetreden nadat het bewustzijn is teruggekeerd.

Andere symptomen
Bijkomende symptomen omvatten:

• allerhande veranderingen in de pols- en ademhalingsfrequentie
• apathie
• desoriëntatie
• dubbelzien (diplopie) of een wazig gezichtsvermogen (verminderde gezichtsscherpte)
• duizeligheid
• een dof gevoel in het hoofd
• een verminderde oog-handcoördinatie
• het koud of warm hebben
• hoofdpijn (mogelijk ernstig)
• irritatie
• misselijkheid en braken
• vermoeidheid
• verwardheid

Een patiënt die na een val bewusteloos geweest is en nadien weer fit en gezond is, heeft wellicht geen hersenschudding.

Hersenkneuzing

Epidemiologie
Hersenkneuzingen komen minder vaak voor dan hersenschuddingen, maar kunnen ernstiger zijn. Ze worden vaak gezien bij ernstige trauma's, zoals bij verkeersongelukken of zware vallen. De incidentie is lager dan die van hersenschuddingen, maar de gevolgen zijn vaak ingrijpender.

Verklaring
“Contusio cerebri” of “contusie” zijn de medische termen voor een kneuzing van de hersenen. Het verschil tussen een hersenschudding en een hersenkneuzing is niet altijd makkelijk te verklaren. Bij een kneuzing van de hersenen zijn vaak uitgebreide bloedingen van de haarvaten (kleinste vaten van de bloedsomloop) aanwezig. Soms is hierbij schade aan de hersenschors opgetreden, maar dat bemerkt de arts tijdens een neurologisch onderzoek.

Symptomen
Net als bij een hersenschudding, treedt bewusteloosheid op. Soms treedt het bewustzijn weer op na enkele minuten, maar meestal duurt de stoornis veel langer dan bij een hersenschudding. Tevens kent het geheugenverlies doorgaans een langere tijdsduur dan bij een hersenschudding. De pupilreacties zijn zwak aanwezig of afwezig, en vaak is sprake van een ongelijke pupil (anisocorie). Dit is het gevolg van druk op de oogspierzenuw en wijst op een mogelijke bloeding tussen de hersenen en de schedel. Een patiënt met deze symptomen heeft dringend medische hulp nodig. Bovendien verstijven soms de pupillen aan beide ogen, wat mogelijk wijst op het stoppen van de hersenfunctie. De ademhaling is schokkerig en overmatig diep. Dit is soms het teken van een dreigende inklemming van de hersenmassa ter hoogte van het achterhoofdsgat. De pols en bloeddruk zijn daarnaast sterk wisselend. Daarnaast wijst een snelle temperatuurstijging op hersenoedeem (zwelling van de hersenen). Soms treedt incontinentie of retentie van de urine op. Troebele ogen, een overgevoeligheid voor licht (fotofobie), steeds wegdraaiende ogen, slaperigheid, overmatig geeuwen, spiertrekkingen, toenemende misselijkheid en steeds kortstondig het bewustzijn verliezen, zijn tekenen van een ernstig hersenletsel.

Complicaties
Een hersenkneuzing is mogelijk ernstig wanneer hersenoedeem met inklemmingsverschijnselen optreedt. Mogelijk zijn de bloedvaten ingeklemd ter hoogte van het achterhoofdsgat, wat betekent dat de zuurstofvoorziening naar de hersenen in het gedrang komt. Een andere complicatie is hyperthermie. Dit is de medische term voor een snelle temperatuurstijging, boven 40°C binnen de zes uur. Hierdoor ontstaan stuiptrekkingen (oncontroleerbare fysieke bewegingen en veranderingen in het bewustzijn) en treedt mogelijk de dood op. Hyperthermie is vaak een teken van hersenoedeem.

Hersenschudding versus hersenkneuzing: Verschillen en diagnose

Hoewel zowel een hersenschudding als een hersenkneuzing schade aan de hersenen veroorzaken, zijn er belangrijke verschillen in hoe deze zich manifesteren en worden gediagnosticeerd. Het is essentieel om het onderscheid te begrijpen voor de juiste behandeling en zorg.

Kenmerken van een hersenschudding

Een hersenschudding wordt meestal gekarakteriseerd door een tijdelijk verlies van hersenfunctie zonder zichtbare beschadiging van hersenweefsel. Symptomen zoals kortstondig geheugenverlies, duizeligheid en hoofdpijn verdwijnen vaak binnen enkele uren tot dagen.

Kenmerken van een hersenkneuzing

Bij een hersenkneuzing is er daadwerkelijk beschadigd hersenweefsel, wat kan leiden tot ernstigere symptomen, zoals langdurige bewusteloosheid, verlamming of verlies van motorische functies. Het herstel is vaak langzamer en de gevolgen kunnen blijvender zijn.

Diagnose van hersenschudding en hersenkneuzing

Een hersenschudding wordt vaak vastgesteld door het observeren van symptomen en het uitsluiten van ernstigere verwondingen, terwijl een hersenkneuzing meestal door beeldvorming, zoals CT- of MRI-scans, wordt gediagnosticeerd om de schade aan het hersenweefsel te identificeren.

Fysieke symptomen en observaties bij hersenschudding en hersenkneuzing

De symptomen van een hersenschudding of hersenkneuzing kunnen variëren afhankelijk van de ernst van de verwonding, maar ze hebben allemaal invloed op het centrale zenuwstelsel en moeten zorgvuldig worden geobserveerd om de juiste behandeling te waarborgen.

Geheugenverlies en verwarring

Patiënten kunnen geheugenverlies ervaren, variërend van het vergeten van het moment van het ongeluk tot langer durend geheugenverlies. Verwarring en desoriëntatie zijn ook veel voorkomende symptomen van zowel een hersenschudding als een hersenkneuzing.

Hoofdpijn en duizeligheid

Hoofdpijn is een veelvoorkomend symptoom na een hersenschudding. Deze kan variëren van mild tot ernstig en kan gepaard gaan met duizeligheid, wat vaak het gevolg is van de verstoring van de hersenfunctie.

Verlies van bewustzijn

In gevallen van een ernstigere hersenkneuzing kan de patiënt tijdelijk het bewustzijn verliezen, wat aangeeft dat er ernstigere schade aan de hersenen is. Dit is een belangrijke observatie die onmiddellijk medische hulp vereist.

Eerste hulp bij een hersenschudding en hersenkneuzing

Hulp toedienen
Nadat de hulpdiensten zijn verwittigd, zorgt de hulpverlener indien mogelijk voor een zo rustig mogelijke omgeving. Daarna laat hij de patiënt plat liggen. Hij plaatst hiervoor een dun kussen of trui onder het hoofd. Is de patiënt bewusteloos, dan plaatst de hulpverlener hem in een zijdelingse veiligheidshouding (stabiele zijligging). Daarna controleert de hulpverlener de patiënt op aanwezige symptomen. Indien de patiënt bij bewustzijn is, kan de hulpverlener een lichte ademhaling en een stabiele hartslag constateren. Het is dan noodzakelijk om de patiënt op tijd en met zorg naar een arts te brengen. De toestand van de patiënt wordt gevolgd door de hulpverlener totdat de arts de patiënt heeft overgenomen.

Verzorging en observatie
De patiënt moet zorgvuldig in de gaten gehouden worden op eventuele symptomen van hersenschudding. Het is noodzakelijk dat de patiënt in een omgeving ligt die zowel rustig als veilig is. Het is belangrijk om de patiënt bij bewustzijn te houden en in de gaten te houden. Indien de symptomen verergeren, zoals verlammingsverschijnselen of bewustzijnsverlies, moet onmiddellijk medische hulp ingeschakeld worden.

Waarschuwingssignalen voor ernstigere verwondingen

Soms kunnen de symptomen van een hersenschudding of hersenkneuzing snel verergeren, waardoor het noodzakelijk is om onmiddellijk medische hulp in te schakelen. Er zijn specifieke waarschuwingssignalen die wijzen op ernstigere schade.

Aanhoudend verlies van bewustzijn

Als de patiënt langer dan een paar minuten bewusteloos blijft, duidt dit op ernstigere hersenschade en moet onmiddellijk medische hulp worden ingeschakeld.

Oncontroleerbare hoofdpijn of braken

Intense hoofdpijn die niet verlicht kan worden door pijnstillers of herhaaldelijk braken kan duiden op verhoogde druk in de hersenen, wat medische interventie vereist.

Zichtbare verwondingen aan het hoofd

Zichtbare verwondingen zoals grote bloedingen of deuken in de schedel kunnen wijzen op een ernstiger letsel en vereisen onmiddellijk medische zorg.

Langdurige gevolgen van hersenschudding en hersenkneuzing

Hoewel de meeste patiënten herstellen van een hersenschudding of hersenkneuzing, kunnen er langdurige effecten optreden die de levenskwaliteit beïnvloeden. Het is belangrijk om deze te herkennen en tijdig te behandelen.

Post-commotioneel syndroom

Een klein percentage van de patiënten ontwikkelt post-commotioneel syndroom, dat gekarakteriseerd wordt door aanhoudende symptomen zoals hoofdpijn, duizeligheid, vermoeidheid, geheugenproblemen en concentratieverlies, die weken of maanden kunnen aanhouden.

Cognitieve en gedragsveranderingen

Sommige patiënten kunnen na een hersenschudding of hersenkneuzing cognitieve problemen ervaren, zoals geheugenverlies of verminderde concentratie. Gedragsveranderingen, zoals prikkelbaarheid en angst, kunnen eveneens optreden.

Langdurige motorische problemen

In gevallen van een hersenkneuzing kan het herstel langer duren en kunnen patiënten langdurige motorische problemen ervaren, zoals moeite met coördinatie of fijne motoriek.

Psychologische zorg bij hersenschudding en hersenkneuzing

Naast lichamelijke zorg is het ook van belang om psychologische ondersteuning te bieden, vooral wanneer de patiënt langer dan verwacht last heeft van de gevolgen van de verwonding.

Angst en stress door het letsel

Patiënten kunnen na het ervaren van een hersenschudding of hersenkneuzing last krijgen van posttraumatische stress of angststoornissen. Psychologische therapie kan hierbij helpen om de emotionele en mentale last van de verwonding te verlichten.

Therapieën voor cognitieve en gedragsveranderingen

Cognitieve therapieën, zoals neurofeedback en cognitieve gedrags-therapie, kunnen helpen bij het herstellen van mentale functies en het verminderen van gedragsveranderingen na een hersenschudding of hersenkneuzing.

Preventie van hersenschudding en hersenkneuzing

Hoewel het niet altijd mogelijk is om een hersenschudding of hersenkneuzing te voorkomen, kunnen bepaalde voorzorgsmaatregelen helpen om het risico op dergelijke verwondingen te verkleinen, vooral in risicovolle situaties.

Gebruik van beschermende uitrusting

In sport of andere risicovolle activiteiten is het dragen van geschikte beschermende uitrusting, zoals een helm, van essentieel belang om hersenschuddingen en kneuzingen te voorkomen.

Veiligheid in risicovolle omgevingen

Zorg ervoor dat de omgeving veilig is, vooral op plaatsen waar vallen of harde botsingen waarschijnlijk zijn. Dit kan helpen om het risico op letsel te minimaliseren, bijvoorbeeld door het gebruik van antislipschoenen of het onderhouden van veilige werkruimtes.

Lees verder

• Hersenschudding: Mild hersenletsel door stoot tegen schedel
• Hersentrauma: Hoofdletsel door trauma met veel symptomen
• Hoofdletsels bij kinderen voorkomen: Tips en adviezen
• Oogproblemen door hoofdtrauma en hersenschudding