Oogproblemen door hoofdtrauma en hersenschudding

Een hersenschudding of ander traumatisch hersenletsel (hoofdtrauma) veroorzaakt mogelijk lichamelijke symptomen zoals vermoeidheid, braken en hoofdpijn. Ook mentale symptomen komen voor, zoals verwardheid, prikkelbaarheid, desoriëntatie, geheugenverlies en een black-out. Sommige patiënten met een hoofdtrauma kampen bovendien met problemen met het gezichtsvermogen. Wazig zien, dubbelzien, abnormale oogbewegingen en oogpijn zijn enkele ooggerelateerde symptomen die mogelijk optreden na een hersentrauma. Een grondig oogonderzoek is nodig waarna een individueel behandelplan wordt opgesteld. Meestal zijn de visuele vooruitzichten goed na een hersentrauma, al moet de patiënt zeker voldoende rust nemen.

• Terminologie traumatisch hersenletsel versus hersenschudding
• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Symptomen
• Abnormale oogbewegingen
• Dubbelzien of wazig zien
• Lichtgevoeligheid en fotofobie
• Oogpijn
• Verlies van gezichtsvermogen
• Hoofdpijn bij visuele taken
• Leesproblemen
• Verticale heteroforie
• Vertraagde visuele verwerking
• Visuele bewegingsgevoeligheid en desoriëntatie
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Terminologie traumatisch hersenletsel versus hersenschudding

Traumatisch hersenletsel

Een traumatisch hersenletsel of hoofdtrauma is een verstoring van de normale werking van de hersenen, veroorzaakt door een slag, klap of schok in het hoofd. Een hoofdtrauma is ‘mild’ (een korte verandering in het bewustzijn of de mentale toestand na het letsel, inclusief verwardheid, desoriëntatie of geheugenverlies) tot ‘ernstig’ (een langere periode van bewusteloosheid of geheugenverlies na het letsel).

Hersenschudding

Een hersenschudding is een term die vaak wordt gebruikt om een mild hoofdtrauma te beschrijven. Het is als het ware een soort ‘kneuzing’ van de hersenen waarbij de functie mogelijk getroffen is zonder enige structurele schade. De belangrijkste oorzaken van een hersenschudding zijn vallen, ongevallen met motorvoertuigen en contactsporten, maar ook andere sporten zoals voetbal. Een slag tegen het hoofd hoeft niet ernstig te zijn om een hersenschudding te veroorzaken. Zelfs een lichte slag veroorzaakt mogelijk verwardheid, desoriëntatie en geheugenverlies die soms op lange termijn gevolgen heeft.

Epidemiologie

Anno september 2024 blijkt dat traumatisch hersenletsel en hersenschuddingen wereldwijd veel voorkomen, vooral bij sporters en verkeersslachtoffers. Elk jaar lopen miljoenen mensen een hersenschudding op, waarvan het merendeel mild is. Er is echter ook een toename van gevallen waarbij langdurige cognitieve problemen optreden, vooral bij patiënten die herhaaldelijk aan hoofdtrauma's worden blootgesteld, zoals in contactsporten.

Oorzaken

De belangrijkste oorzaken van hersenschuddingen zijn vallen, verkeersongevallen en sportblessures. Daarnaast kunnen hersenschuddingen ook ontstaan door geweld of mishandeling. Zelfs een lichte impact kan leiden tot een verstoring van de hersenfunctie zonder zichtbare schade op hersenscans.

Risicofactoren

Enkele risicofactoren voor het ontwikkelen van een hersenschudding of ander traumatisch hersenletsel zijn:

• deelname aan contactsporten (bijv. voetbal, rugby, boksen)
• ongevallen met motorvoertuigen
• fysiek geweld
• eerdere hersenschuddingen
• jongeren en ouderen zijn kwetsbaarder
• gebruik van alcohol of drugs (verhoogt het risico op ongevallen)

Symptomen

Een hoofdtrauma- en hersenschudding veroorzaakt cognitieve problemen zoals hoofdpijn, moeite met denken, geheugenproblemen, concentratieproblemen, stemmingswisselingen en frustratie.

Na een hoofdtrauma is er vaak een onderbreking in de communicatie tussen de ogen en de hersenen. Circa negentig procent van de patiënten met een hoofdtrauma heeft last heeft van het gezichtsvermogen na de blessure. Bij sommige oogproblemen is de oogfunctie rechtstreeks getroffen. Bij andere visuele problemen is mogelijk sprake van een stoornis aan vestibulaire of neurologische systemen die uiteindelijk oogklachten of problemen met het gezichtsvermogen veroorzaken. Zo heeft een patiënt bijvoorbeeld hoofdpijn na een hersenschudding die bijvoorbeeld ook leidt tot oogpijn en lichtgevoeligheid.

Volgende oogproblemen komen tot uiting

• abnormale oogbewegingen dubbelzien en wazig zien een overgevoeligheid voor licht (fotofobie) een verlies van (een deel van) het gezichtsvermogen hoofdpijn bij het uitvoeren van visuele taken leesproblemen oogpijn verticale heteroforie vertraagde visuele verwerking visuele bewegingsgevoeligheid en desoriëntatie

Abnormale oogbewegingen

Verzwakte, vertraagde of andere abnormale oogbewegingen zijn vaak aanwezig voor patiënten en zijn vooral merkbaar bij het aanhoudend post-hersenschuddingssyndroom. De mogelijkheid om bewegende objecten te volgen en te focussen (volgen van oogbewegingen) of de visuele focus te verschuiven, is lastig voor sommige patiënten.

Dubbelzien of wazig zien

Wazig zien of dubbelzien (diplopie) is een veel voorkomende klacht na een hoofdtrauma. Dit is mogelijk het gevolg van schade aan de spieren en/of zenuwen rond het oog, hetgeen optreedt door convergentie-insufficiëntie. De positie van de ogen wijkt namelijk af bij het proberen scherpstellen op objecten vlakbij. Dubbelzien of wazig zien na een hoofdletsel wijst soms ook op een ernstigere neurologische aandoening, zoals migraine met een aura of migraine-geassocieerde vertigo. Bovendien leidt dubbelzien of wazig zien tot andere fysiologische of cognitieve complicaties zoals duizeligheid, een slechte balans, vermoeide ogen, moeite met lezen of concentratieproblemen.

Lichtgevoeligheid en fotofobie

Fotofobie (overgevoeligheid voor licht) is ook een resteffect van een hersenschudding en verergert mogelijk door specifieke lichtbronnen, zoals fel zonlicht, TL-verlichting en LCD-schermen (zoals van computers of smartphoneapparaten). De kracht van het trauma veroorzaakt mogelijk een verplaatsing, irritatie of letsel in verschillende pijngevoelige hersenstructuren. Hoofdpijn komt bijgevolg vaker voor, hetgeen bijdraagt aan iemands sensorische gevoeligheden zoals overgevoelig zijn voor fel licht.

Oogpijn

Soms ontstaat stekende of doffe pijn in of rond het oog. Ook rode ogen, brandende ogen of jeukende ogen komen soms tot stand. Door het trauma dat de hersenschudding veroorzaakte, ontstaat mogelijk een langdurige samentrekking in één van de spieren rond het oog. De blootstelling aan licht (bij patiënten met fotofobie) leidt ook tot oogpijn na een traumatisch hersenletsel.

Verlies van gezichtsvermogen

Een gedeeltelijk of volledig verlies van gezichtsvermogen is ook mogelijk na een trauma van het hoofd. De patiënt ervaart bijvoorbeeld blinde vlekken (scotomen) in de periferie (zicht aan de zijkant) of heeft een verminderd gezichtsvermogen in de helft van het gezichtsveld (hemianopsie). Dit is het gevolg van diverse mogelijke oorzaken. Directe oogbeschadiging met snijwonden, blauwe plekken, gebroken bloedvaten en zwelling in het gebied leidt mogelijk tot deze oogsymptomen. Ook ontstaat soms neurologische schade waardoor een verlies van gezichtsvermogen plaatsvindt. Tevens ontstaat mogelijk schade aan de optische zenuw zelf, de hersenen of de gebieden van de hersenen die de beelden van de ogen interpreteren.

Hoofdpijn bij visuele taken

Hoofdpijn is een veel voorkomend symptoom na een hersenschudding en wordt vaak verergerd door visuele inspanningen. Activiteiten zoals lezen, schermgebruik of het volgen van bewegende objecten kunnen de druk op de ogen vergroten, wat leidt tot hoofdpijn. Dit kan samenhangen met visuele stoornissen zoals convergentie-insufficiëntie, waarbij de ogen moeite hebben om samen te werken bij het scherpstellen op objecten dichtbij.

Leesproblemen

Veel patiënten met een hersenschudding ervaren moeite met lezen. Dit kan te wijten zijn aan dubbelzien, wazig zien, of moeilijkheden bij het snel verplaatsen van de blik van het ene naar het andere woord. Dit maakt lezen vermoeiend en kan hoofdpijn of andere cognitieve klachten veroorzaken.

Verticale heteroforie

Verticale heteroforie is een visuele aandoening waarbij de ogen niet goed uitgelijnd zijn in de verticale richting, waardoor dubbelzien ontstaat. Na een hersenschudding kunnen de spieren rondom het oog worden verstoord, wat leidt tot deze aandoening. Dit veroorzaakt vaak hoofdpijn, duizeligheid en visuele verwarring.

Vertraagde visuele verwerking

Een hersenschudding kan de hersenen vertragen in het verwerken van visuele informatie. Dit betekent dat patiënten moeite kunnen hebben met het interpreteren van snelle bewegingen, of dat ze langer nodig hebben om visuele stimuli te verwerken, zoals verkeersborden of bewegende objecten in hun omgeving.

Visuele bewegingsgevoeligheid en desoriëntatie

Veel patiënten ervaren overgevoeligheid voor visuele bewegingen. Dit betekent dat snelle bewegingen in de omgeving, zoals het voorbijrijden van auto's, hen duizelig of desoriënterend kunnen laten voelen. Dit symptoom kan leiden tot misselijkheid en desoriëntatie, vooral in drukke of visueel stimulerende omgevingen.

Alarmsymptomen

In sommige gevallen kunnen de symptomen van een hersenschudding wijzen op ernstigere onderliggende problemen, zoals bloedingen of zwellingen in de hersenen. Enkele alarmsymptomen zijn:

• ernstige hoofdpijn die niet afneemt
• herhaaldelijk braken
• verlies van bewustzijn (zelfs kort)
• convulsies of epileptische aanvallen
• problemen met spreken of bewegen
• dubbelzien dat aanhoudt of verergert
• toenemende verwarring of desoriëntatie

Als één van deze symptomen zich voordoet, is onmiddellijke medische hulp noodzakelijk.

Diagnose en onderzoeken

Een hersenschudding wordt meestal gediagnosticeerd op basis van de medische geschiedenis en een lichamelijk onderzoek. De arts beoordeelt de ernst van de symptomen, zoals geheugenverlies, verwardheid, en hoofdpijn. In sommige gevallen kan beeldvorming, zoals een CT-scan of MRI, worden uitgevoerd om ernstigere problemen, zoals hersenbloedingen of zwellingen, uit te sluiten. Oogonderzoeken kunnen worden ingezet om de visuele klachten verder te evalueren, met name bij symptomen zoals wazig zien, dubbelzien, of oogpijn.

Behandeling

De behandeling van een hersenschudding richt zich vooral op rust en herstel. Dit omvat zowel fysieke als mentale rust om de hersenen de tijd te geven om te genezen. Patiënten wordt geadviseerd om activiteiten die hun symptomen verergeren, zoals schermtijd of intensief lezen, tijdelijk te vermijden. Daarnaast kunnen visuele therapieën worden ingezet om oogproblemen zoals convergentie-insufficiëntie aan te pakken.

• Rust en herstel (mentale en fysieke rust)
• Visuele therapieën voor oogproblemen
• Medicatie tegen hoofdpijn of misselijkheid
• Progressieve terugkeer naar normale activiteiten onder begeleiding van een arts

In sommige gevallen, vooral bij herhaaldelijke hersenschuddingen, kan langdurige of gespecialiseerde zorg nodig zijn, zoals cognitieve therapie of fysiotherapie.

Prognose

De meeste patiënten met een hersenschudding herstellen binnen enkele weken tot maanden, afhankelijk van de ernst van het trauma. Visuele klachten, zoals wazig zien of dubbelzien, verdwijnen meestal na verloop van tijd, vooral met de juiste therapieën. Bij sommige patiënten, vooral degenen met herhaalde hersenschuddingen, kunnen de symptomen echter langdurig aanhouden en invloed hebben op het dagelijks leven. Het is belangrijk om voorzichtig te zijn bij het hervatten van activiteiten, vooral bij sporters, om herhaling te voorkomen.

Complicaties

Zonder adequate rust en behandeling kan een hersenschudding leiden tot complicaties, zoals:

• Postcommotioneel syndroom: een aandoening waarbij symptomen zoals hoofdpijn, duizeligheid en concentratieproblemen maanden of zelfs jaren na de hersenschudding blijven aanhouden.
• Second-impact syndrome: wanneer een persoon een tweede hersenschudding oploopt voordat de eerste volledig genezen is, wat kan leiden tot ernstige hersenschade of zelfs de dood.
• Chronische traumatische encefalopathie (CTE): een degeneratieve hersenziekte die vaak wordt geassocieerd met herhaaldelijk hoofdtrauma, met symptomen zoals geheugenverlies, gedragsveranderingen en dementie.

Preventie

Het voorkomen van hersenschuddingen begint met het nemen van voorzorgsmaatregelen om hoofdtrauma te vermijden. Enkele belangrijke preventieve maatregelen zijn:

• Het dragen van een helm tijdens risicovolle activiteiten zoals fietsen, skiën, of contactsporten.
• Het dragen van veiligheidsgordels in auto's. Vermijden van fysiek geweld en agressief gedrag.
• Verhoogde aandacht voor veiligheid in huis om vallen te voorkomen, vooral bij ouderen.
• Het creëren van bewustzijn over de risico's van herhaalde hersenschuddingen bij sporters en het nemen van voldoende herstelperiodes.

Lees verder

• Hersentrauma: Hoofdletsel door trauma met veel symptomen
• Hersenschudding: Mild hersenletsel door stoot tegen schedel
• Convergentie-insufficiëntie: Dichtbij zien gaat moeilijk
• Diplopie: Dubbelzien met één oog of beide ogen
• Hoofdletsels bij kinderen voorkomen: Tips en adviezen