Oogproblemen door hoofdtrauma en hersenschudding

Een hersenschudding of ander traumatisch hersenletsel (hoofdtrauma) veroorzaakt mogelijk lichamelijke symptomen zoals vermoeidheid, braken en hoofdpijn. Ook mentale symptomen komen voor, zoals verwardheid, prikkelbaarheid, desoriëntatie, geheugenverlies en een black-out. Sommige patiënten met een hoofdtrauma kampen bovendien met problemen met het gezichtsvermogen. Wazig zien, dubbelzien, abnormale oogbewegingen en oogpijn zijn enkele ooggerelateerde symptomen die mogelijk optreden na een hersentrauma. Een grondig oogonderzoek is nodig waarna een individueel behandelplan wordt opgesteld. Meestal zijn de visuele vooruitzichten goed na een hersentrauma, al moet de patiënt zeker voldoende rust nemen.

• Terminologie traumatisch hersenletsel versus hersenschudding
• Symptomen
• Abnormale oogbewegingen
• Dubbelzien of wazig zien
• Lichtgevoeligheid en fotofobie
• Oogpijn
• Verlies van gezichtsvermogen
• Verticale heteroforie
• Vertraagde visuele verwerking
• Visuele bewegingsgevoeligheid en desoriëntatie
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van hersengerelateerde problemen van het gezichtsvermogen
• Prognose van oogproblemen door traumatisch hersenletsel
• Complicaties

Terminologie traumatisch hersenletsel versus hersenschudding

Traumatisch hersenletsel
Een traumatisch hersenletsel of hoofdtrauma is een verstoring van de normale werking van de hersenen, veroorzaakt door een slag, klap of schok in het hoofd. Een hoofdtrauma is ‘mild’ (een korte verandering in het bewustzijn of de mentale toestand na het letsel, inclusief verwardheid, desoriëntatie of geheugenverlies) tot ‘ernstig’ (een langere periode van bewusteloosheid of geheugenverlies na het letsel).

Hersenschudding
Een hersenschudding is een term die vaak wordt gebruikt om een mild hoofdtrauma te beschrijven. Het is als het ware een soort ‘kneuzing’ van de hersenen waarbij de functie mogelijk getroffen is zonder enige structurele schade. De belangrijkste oorzaken van een hersenschudding zijn vallen, ongevallen met motorvoertuigen en contactsporten maar ook andere sporten zoals voetbal. Een slag tegen het hoofd hoeft niet ernstig te zijn om een hersenschudding te veroorzaken. Zelfs een lichte slag veroorzaakt mogelijk verwardheid, desoriëntatie en geheugenverlies die soms op lange termijn gevolgen heeft.

Symptomen

Een hoofdtrauma- en hersenschudding veroorzaakt cognitieve problemen zoals hoofdpijn, moeite met denken, geheugenproblemen, concentratieproblemen, stemmingswisselingen en frustratie.

Na een hoofdtrauma is er vaak een onderbreking in de communicatie tussen de ogen en de hersenen. Circa negentig procent van de patiënten met een hoofdtrauma heeft last heeft van het gezichtsvermogen na de blessure. Bij sommige oogproblemen is de oogfunctie rechtstreeks getroffen. Bij andere visuele problemen is mogelijk sprake van een stoornis aan vestibulaire of neurologische systemen die uiteindelijk oogklachten of problemen het gezichtsvermogen veroorzaken. Zo heeft een patiënt bijvoorbeeld hoofdpijn na een hersenschudding die bijvoorbeeld ook leidt tot oogpijn en lichtgevoeligheid.

Volgende oogproblemen komen tot uiting

• abnormale oogbewegingen
• dubbelzien en wazig zien
• een overgevoeligheid voor licht (fotofobie)
• een verlies van (een deel van) het gezichtsvermogen
• hoofdpijn bij het uitvoeren van visuele taken
• leesproblemen
• oogpijn
• verticale heteroforie
• vertraagde visuele verwerking
• visuele bewegingsgevoeligheid en desoriëntatie

Abnormale oogbewegingen

Verzwakte, vertraagde of andere abnormale oogbewegingen zijn vaak aanwezig voor patiënten en zijn vooral merkbaar voor patiënten met het aanhoudend post-hersenschuddingssyndroom. De mogelijkheid om bewegende objecten te volgen en te focussen (volgen van oogbewegingen) of de visuele focus verschuiven is lastig voor sommige patiënten.

Dubbelzien of wazig zien

Wazig zien of dubbelzien (diplopie) is een veel voorkomende klacht na een hoofdtrauma. Dit is mogelijk het gevolg van schade aan de spieren en/of zenuwen rond het oog hetgeen optreedt door convergentie-insufficiëntie. De positie van de ogen wijkt namelijk af bij het proberen scherpstellen op objecten vlakbij. Dubbelzien of wazig zien na een hoofdletsel wijst soms ook op een meer ernstige neurologische aandoening, zoals migraine met een aura of migraine-geassocieerde vertigo. Bovendien leidt dubbelzien of wazig zien tot andere fysiologische of cognitieve complicaties zoals duizeligheid, een slechte balans, vermoeide ogen, moeite met lezen of concentratieproblemen.

Lichtgevoeligheid en fotofobie

Fotofobie (overgevoeligheid voor licht) is ook een resteffect van een hersenschudding en verergert mogelijk door specifieke lichtbronnen, zoals fel zonlicht, TL-verlichting en LCD-schermen (zoals van computers of smartphoneapparaten). De kracht van het trauma veroorzaakt mogelijk een verplaatsing, irritatie of letsel in verschillende pijngevoelige hersenstructuren. Hoofdpijn komt bijgevolg vaker voor, hetgeen bijdraagt aan iemands sensorische gevoeligheden zoals overgevoelig zijn voor fel licht.

Oogpijn

Soms ontstaat stekende of doffe pijn in of rond het oog. Ook rode ogen, brandende ogen of jeukende ogen komen soms tot stand. Door het trauma dat de hersenschudding veroorzaakte, ontstaat mogelijk een langdurige samentrekking in één van de spieren rond het oog. De blootstelling aan licht (bij patiënten met fotofobie)) leidt ook tot oogpijn na een traumatisch hersenletsel.

Verlies van gezichtsvermogen

Een gedeeltelijk of volledig verlies van gezichtsvermogen is ook mogelijk na een trauma van het hoofd. De patiënt ervaart bijvoorbeeld blinde vlekken (scotomen) in de periferie (zicht aan de zijkant) of heeft een verminderd gezichtsvermogen in de helft van het gezichtsveld (hemianopsie). Dit is het gevolg van diverse mogelijke oorzaken. Directe oogbeschadiging met snijwonden, blauwe plekken, gebroken bloedvaten en zwelling in het gebied leidt mogelijk tot deze oogsymptomen. Ook ontstaat soms neurologische schade waardoor een verlies van het gezichtsvermogen ontstaat. Soms is de visuele route getroffen door schade aan de hersenen. Ook tast het trauma mogelijk de oogzenuw aan aan de achterkant van het oog.

Verticale heteroforie

Verticale heteroforie treedt op wanneer de ogen verticaal verkeerd gepositioneerd zijn, wat betekent dat het ene oog meestal hoger gepositioneerd is dan het andere. De ogen proberen dit te compenseren hetgeen resulteert in oogstress of vermoeidheid in de oogspieren. Verticale heteroforie leidt soms tot dubbelzien, duizeligheid, hoofdpijn of oogpijn.

Vertraagde visuele verwerking

Sommige patiënten met een hersenschudding ervaren een langzamere visuele verwerkingssnelheid. Dit resulteert bijvoorbeeld in problemen bij het aflezen van datgene wat er op het veld gebeurt tijdens een sport, het inschatten van afstanden, het beoordelen van de snelheid van andere spelers en de snelheid van een bal.

Visuele bewegingsgevoeligheid en desoriëntatie

Na een trauma aan het hoofd ervaren sommige patiënten desoriëntatie en/of duizeligheid nadat ze zich begeven naar drukke of desoriënterende omgevingen. Deze visuele bewegingsgevoeligheid is vermoedelijk veroorzaakt door een disfunctie van het centrale zenuwstelsel. De patiënt kan hierbij complexe externe stimuli moeilijker verwerken.

Diagnose en onderzoeken

Bij het begin van de behandeling van een traumatisch hersenletsel zien veel artsen de ooggerelateerde symptomen over het hoofd. Ook zijn visuele symptomen van een hoofdtrauma of hersenschudding niet altijd meteen aanwezig en ontstaan ze soms pas later nadat het letsel opgetreden is. Een patiënt met een hersenschudding of een ander traumatisch hersenletsel moet steeds een oogarts raadplegen die gespecialiseerd is in hoofdtraumagerelateerde oogproblemen. Dit geldt vooral als een patiënt veranderingen in het gezichtsvermogen opmerkt na een hersenschudding of een ander hoofdtrauma. Een neuro-oftalmoloog (oogarts) is gespecialiseerd in de opsporing en behandeling van visuele problemen na een hoofdtrauma en hersenschudding. De oogarts voert een standaard oogonderzoek uit, waarbij hij de gezichtsscherpte meet, een refractietest inzet en een tonometrie uitvoert om de aanwezigheid van de oogziekte glaucoom (verhoogde oogdruk met mogelijk schade aan de oogzenuw waardoor een verlies van het gezichtsvermogen ontstaat) op te sporen. Daarnaast beoordeelt de neuro-oftalmoloog ook andere visuele functies zoals hoe de ogen samenwerken, de verbinding tussen het zicht en andere systemen zoals balans en beweging, en de nauwkeurigheid van oogbewegingen. Na afloop van het oogonderzoek stelt de neuro-oogarts een behandelplan op om de symptomen en moeilijkheden na een hoofdtrauma te elimineren.

Behandeling van hersengerelateerde problemen van het gezichtsvermogen

Bij een hersenletsel is een interdisciplinaire, geïntegreerde teambenadering essentieel. Hierbij werken een neuro-oogarts, revalidatieteamleden, verpleegkundigen, fysiotherapeuten, ergotherapeuten, logopedisten, neurologen, neuropsychologen en anderen samen. De behandeling bestaat uit een gespecialiseerde bril, visuele revalidatietraining, oogoefeningen en/of werk- en thuisaanpassingen om de symptomen te verminderen en het visueel herstel te bevorderen.

Prognose van oogproblemen door traumatisch hersenletsel

De meeste problemen die vaak optreden als gevolg van een hersenschudding verdwijnen door het nemen van voldoende rust. Artsen adviseren vaak volledige rust zonder hersenstimulatie, waaronder videogames, tv of sociale contacten met vrienden. Hoe minder stimuli, hoe beter. Dit geeft de hersenen een kans om te herstellen. Als de oogproblemen aanhouden, is een herevaluatie door een neuroloog aanbevolen om ernstige en soms levensbedreigende medische problemen uit te sluiten. De meeste van deze problemen zijn goed te behandelen als ze niet vanzelf verdwijnen. Veel van de problemen met het gezichtsvermogen reageren goed op de revalidatietraining.

Complicaties

Wanneer de arts de oogproblemen van een hoofdtrauma en hersenschudding niet meteen behandelt, heeft dit mogelijk ernstige gevolgen, zoals:

• chronische hoofdpijn
• een verminderde concentratie
• een verminderde dieptewaarneming
• evenwichts- en houdingsproblemen
• het verlies van het vermogen om te organiseren en betekenis te geven aan visuele informatie
• problemen met begrijpend lezen

Lees verder

• Hersentrauma: Hoofdletsel door trauma met veel symptomen
• Hersenschudding: Mild hersenletsel door stoot tegen schedel
• Convergentie-insufficiëntie: Dichtbij zien gaat moeilijk
• Diplopie: Dubbelzien met één oog of beide ogen
• Hoofdletsels bij kinderen voorkomen: Tips en adviezen