Hersentrauma: Hoofdletsel door trauma met veel symptomen

Bij een hersentrauma ontstaat een hoofdletsel dat resulteert in schade aan de hersenen. Deze schade veroorzaakt mogelijk breed spectrum van mogelijke klachten, die onder andere afhankelijk zijn van de ernst en locatie van de hersenschade. De prognose is bijgevolg ook heel variabel. Een mild traumatisch hoofdletsel veroorzaakt vaak milde klachten en geneest spontaan, al kampt de patiënt soms nog wel langdurig met neurologische restschade. Een uitgebreide revalidatie is nodig voor patiënten die lijden aan een ernstig traumatisch hersenletsel waarbij de uitkomst variabel is.

• Synoniemen
• Epidemiologie van hoofdletsels
• Oorzaken van hersentrauma
• Symptomen
• Mild hersentrauma
• Ernstig hersentrauma
• Mogelijke symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Glasgow Coma Scale (GCS)
• Bijkomende onderzoeken nodig
• Beeldvormende onderzoeken
• Directe behandeling
• Revalidatie
• Late gevolgen van traumatisch hersenletsel
• Prognose van traumatisch hoofdtrauma

Synoniemen

Een hersentrauma staat ook bekend als:

• een hoofdwonde / hoofdletsel / hersenletsel door een trauma
• een intracranieel letsel
• een traumatisch hersenletsel

Epidemiologie van hoofdletsels

In de meeste westerse landen is een hoofdletsel verantwoordelijk voor ongeveer 250 ziekenhuisopnames per 100.000 inwoners per jaar.

Oorzaken van hersentrauma

Een traumatisch hersenletsel is vaak het gevolg van een hevige schok of klap tegen het hoofd. Dit gebeurt bijvoorbeeld door een verkeersongeval, door het sporten, door een valongeluk, door kindermishandeling, … Verder dringen soms door geweld of (werk)ongevallen voorwerpen binnen in de schedel, waardoor de normale hersenfunctie is aangetast.

Symptomen

Mild hersentrauma

Bij een milde traumatisch hersenletsel, ook gekend als een hersenschudding, is een patiënt een paar seconden of minuten verdoofd of versuft. Hierna blijft de patiënt alert zonder posttraumatische amnesie (geheugenverlies). Soms volgt hoofdpijn. Een volledig herstel is gebruikelijk.

Ernstig hersentrauma

Bij ernstigere letsels bepalen de duur van het bewustzijnsverlies en de duur van de posttraumatische amnesie de ernst van de ernstgraad. Wanneer het geheugenverlies langer dan 24 uur aanhoudt, is sprake van een ernstig traumatisch hersenletsel.

Mogelijke symptomen

De symptomen van een traumatisch hoofdletsel zijn soms subtiel en soms verschijnen ze pas dagen tot weken nadat het letsel is opgetreden. Verder ogen een aantal patiënten normaal, terwijl ze zich wel anders gedragen of voelen. Wanneer het aangetaste hersenweefsel zwelt, neem te druk op de schedel toe. Hierdoor ontstaat nog eens extra schade. Volgende klachten zijn mogelijk:

• aanhoudend huilen
• agitatie
• angst
• bewusteloosheid
• blauwe plekken en een zwelling aan het hoofd
• braken
• concentratieproblemen
• convulsies (stuipen: oncontroleerbare fysieke bewegingen en veranderingen in het bewustzijn) / epileptische aanvallen
• coördinatieproblemen
• desoriëntatie
• dubbelzien
• duizeligheid, een licht gevoel in het hoofd
• een onduidelijke spraak
• een slechte smaak in de mond
• een verhoogde gevoeligheid voor geluiden (fonofobie)
• een verhoogde lichtgevoeligheid (fotofobie)
• een verlies van interesse in de favoriete activiteiten of het speelgoed
• een verlies van nieuw verworven vaardigheden (zoals zindelijkheidstraining)
• een verlies van reukvermogen (ageusie)
• een verlies van smaak (smaakverlies)
• evenwichtsproblemen
• gebeurtenissen vlak voor en na het letsel niet kunnen onthouden
• geheugenproblemen
• hoofdpijn en ochtendhoofdpijn
• humeurigheid: plotseling verdrietig of boos worden zonder duidelijke reden
• krampen
• lusteloosheid
• misselijkheid
• nekpijn
• niet wakker worden uit slaap
• prikkelbaarheid
• scotomen (blinde vlekken in het gezichtsvermogen) (oogproblemen door hersentrauma)
• steeds gemakkelijker afgeleid worden
• stemmingswisselingen
• tinnitus aurium (oorsuizen)
• traag denken, spreken, lezen of handelen
• veranderingen in het slaappatroon (meer of minder slapen dan normaal)
• veranderingen in speelgedrag
• verlies van balans en coördinatie (ataxie)
• vermoeidheid
• verwardheid
• verwijde pupil of pupillen (mydriasis)
• wazig zien
• weigering om te eten
• ziekelijke slaapzucht
• zwaarmoedigheid
• zwakte en/of gevoelloosheid in de armen of benen (handen en voeten)

Diagnose en onderzoeken

Glasgow Coma Scale (GCS)

Artsen gebruiken de Glasgow Coma Scale (GCS) om de mate van bewustzijn vast te leggen. Hiermee is het mogelijk om op een objectieve wijze de bewustzijnstoestand van de patiënt te evalueren, hetgeen meteen na een trauma maar ook in de weken daarna mogelijk is. Deze schaal onderzoekt namelijk aan de hand van drie items zowel de wakker-zijn functie van de hersenstam als het contact met de omgeving en zichzelf. De maximale score bedraagt 15/15, en de minimale score 3/15. Hiervoor controleert de hulpverlener of arts:

• de opening van de ogen van de patiënt
• spontaan: scoort 4
• op aanspreken: scoort 3
• op pijn: scoort 2
• niet: scoort 1
• de motorische respons
• voert een gevraagde opdracht correct uit: scoort 6
• vermijdt efficiënt de pijnstimulus: scoort 5
• flecteert (buigt) de bovenste ledematen en kruist de middellijn bij pijn: scoort 4
• flecteert, maar kruist de middellijn niet bij pijn: scoort 3
• strekt de bovenste ledematen bij pijn: scoort 2
• geen enkele motorische reactie bij pijn: scoort 1
• de verbale respons
• antwoordt gericht op vragen: scoort 5
• antwoordt met volledige zinnen, maar verward: scoort 4
• antwoordt onsamenhangende woorden: scoort 3
• antwoordt met niet begrijpbare geluiden, kreunt: scoort 2
• antwoordt niet: scoort 1

Interpretatie van punten
Coma: een score van 8 of minder
Matig hersentrauma: een score van 9 tot 12
Mild hersentrauma: een score van 13 of meer

Bijkomende onderzoeken nodig

GCS is eenvoudig en gedetailleerd, en zelfs bruikbaar bij alle bewustzijnsstoornissen. Wel is het hiermee niet mogelijk om de asymmetrische problemen in de motoriek van de armen en benen te beoordelen. Daarnaast worden de pupilgrootte, de ongelijkheid van de pupillen, de reactie op licht, de oogstand en de oogbewegingen niet getest. De ademhaling, pols en temperatuur zijn andere zeer belangrijke lichaamsfuncties die niet opgenomen zijn in de GCS. De schaal voldoet met andere woorden niet om de aard, de ernst of de lokalisatie van het letsel vast te stellen, en daarom zijn verdere observaties en onderzoeken vereist. GCS heeft wel een prognostische waarde. Een GCS die lager is dan 5/15 na 24 uur impliceert een ernstige verwonding.

Beeldvormende onderzoeken

Beeldvormende scans van de hersenen zoals een CT-scan en MRI-scan bepalen de aanwezigheid, de uitgebreidheid en de locatie van het hersenletsel. Verder is een angiografie nodig om de binnenkant (lumen) van de bloedvaten en de organen van het lichaam te visualiseren. Verder zet de arts mogelijk een EEG (elektro-encefalografie: hersenfilmpje) in om de elektrische activiteit in de hersenen te meten. Tot slot werkt de arts met een Intracraniale drukmonitor om de schedeldruk te meten. Wanneer namelijk een zwelling van het hersenweefsel ontstaat, leidt dit tot bijkomende schade aan de hersenen.

Directe behandeling

Na een hoofdletsel is aandacht voor de luchtwegen van vitaal belang. Als er sprake is van coma, een depressieve fractuur of een vermoeden van een intracranieel hematoom (bloed buiten bloedvaten in de hersenen), zet de arts een CT-scan in en overlegt hij met een neurochirurgisch team omdat mogelijk een operatie nodig is. Bij veel patiënten met een ernstige traumatische hersenletsel, is beademing nodig. Het meten van de hersendruk is verder waardevol. Hypothermie (een lage lichaamstemperatuur) verlaagt de intracraniale druk (hersendruk) wanneer deze vroeg na een traumatisch hersenletsel wordt gebruikt. De bloeddruk daalt mogelijk ernstig na een hoofdletsel; dit moet de arts ook opvolgen en zo nodig behandelen met medicatie.

Revalidatie

Voor patiënten met een traumatisch hersenletsel is deskundige en langdurige ondersteuning vereist. Overlevenden met ernstige fysieke en cognitieve stoornissen als gevolg van een hersentrauma, vereisen revalidatie in gespecialiseerde centra. In een revalidatiecentrum krijgt de patiënt de zorg van een multidisciplinair team met fysiotherapeuten, psychotherapeuten, ergotherapeuten, logopedisten, … Veel overlevenden hebben cognitieve problemen (geheugenverlies, ongeordende aandacht en geen motivatie) en gedrags-/emotionele problemen (moeilijkheden voor het controleren van de emoties, een depressie en verdriet). Langdurige ondersteuning voor zowel patiënten als gezinnen is noodzakelijk.

Late gevolgen van traumatisch hersenletsel

Late gevolgen van traumatisch hersenletsel zijn belangrijke oorzaken van morbiditeit en veroorzaken mogelijk ernstige sociale en medische gevolgen. Ze bevatten:

• chronische traumatische encefalopathie: Dit volgt op herhaalde en vaak lichte verwondingen. Het staat bekend als ‘het stomdronken-syndroom’ en bestaat uit cognitieve stoornissen, extrapiramidale en piramidale verschijnselen. Dit syndroom komt het vaakst voor bij professionele boksers.
• een chronisch subduraal hematoom (bloeding onder schedel, buiten hersenen)
• een onvolledig herstel, zoals cognitieve stoornissen, hemiparese (zwakte aan één kant van het lichaam), …
• een waterhoofd (overmatig veel ruggenmerg- of hersenvocht in de schedel)
• goedaardige paroxismale positieduizeligheid (duizeligheid door het bewegen van het hoofd)
• posttraumatische (post-concussie) syndroom. Dit beschrijft de vage klachten van hoofdpijn, duizeligheid en malaise die zelfs mogelijk volgen na een licht hoofdletsel. Een depressie is prominent aanwezig. De symptomen houden mogelijk eveneens langer aan.
• posttraumatische epilepsie

Prognose van traumatisch hoofdtrauma

Een traumatisch hersenletsel beschrijft letsels met mogelijk blijvende gevolgen. Voor elke 100.000 patiënten sterven jaarlijks tien mensen na een traumatisch hersenletsel. 10-15 patiënten worden overgebracht naar een neurochirurgische afdeling. Voor de meerderheid van deze patiënten is revalidatie gedurende een langere periode van één tot negen maanden vereist. 50% van patiënten met een ernstige verwonding (GCS die lager is dan 5/15) sterft of blijft in een vegetatieve of minimaal bewuste toestand. Af en toe komt een patiënt echter na een langdurige coma van maximaal enkele weken weer tot bewustzijn en herstelt hij goed. Het herstel na een ernstige traumatisch hersenletsel duurt vele weken of maanden. Tijdens de eerste paar weken zijn patiënten vaak af en toe rusteloos of lusteloos en hebben ze focale tekorten zoals hemiparese (halfzijdige verlamming) of afasie (communicatieproblemen door hersenletsel). Geleidelijk worden patiënten meer bewust, hoewel ze mogelijk blijven kampen met een posttraumatische amnesie, en niet in staat zijn een doorlopende herinnering vast te leggen, ondanks het feit dat ze wakker te zijn. Deze amnesie houdt enkele weken of langer aan en is klinisch misschien niet voor de hand liggend. Posttraumatische amnesie is een voorspellende factor van het uiteindelijk resultaat. Wanneer het geheugenverlies namelijk gedurende een week aanhoudt, is een aanhoudend organisch cognitief tekort bijna onvermijdelijk. Af en toe is de terugkeer naar niet-ondersteund betaald werk nog wel mogelijk.

Lees verder

• Hersenaandoeningen: Hersenafwijkingen en neurologische problemen (special)
• Hersenbloeding: Oorzaken van intracerebrale bloeding
• Schedelfractuur: Breuk in schedel door hoofdtrauma
• Hoofdletsels bij kinderen voorkomen: Tips en adviezen
• Oogproblemen door hoofdtrauma en hersenschudding
• EHBO bij een hersenschudding en hersenkneuzing