Goedaardige positionele duizeligheid door bewegen van hoofd

Goedaardige positionele duizeligheid is het meest voorkomende type duizeligheid dat optreedt wanneer de patiënt het hoofd in een bepaalde positie beweegt. Naast de duizeligheid treden mogelijk nog tekenen op, zoals misselijkheid en wiebelogen. Diverse risicofactoren zijn bekend voor de aandoening die vooral oudere vrouwen treft, zoals een binnenoorontsteking en een trauma aan het hoofd. De symptomen van de aandoening verdwijnen vaak spontaan maar ze keren later wel vaak terug. Soms is daarom een afwachtend beleid niet voldoende en zijn speciale oefeningen en houdingen nodig om de symptomen onder controle te krijgen. De vooruitzichten van behandelde patiënten zijn tot slot zeer goed.

• Synoniemen van goedaardige positionele duizeligheid
• Epidemiologie van evenwichtsaandoening
• Oorzaken: Duizeligheid door bewegen van hoofd
• Risicofactoren van BPPD
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose

Synoniemen van goedaardige positionele duizeligheid

Synoniemen voor goedaardige (benigne) positionele duizeligheid (BPPD) zijn:

• benigne paroxismale positieduizeligheid
• benigne paroxysmale positioneringsvertigo
• draaiduizeligheid door bewegen
• goedaardige positieduizeligheid
• paroxismale positieduizeligheid
• positionele duizeligheid

Epidemiologie van evenwichtsaandoening

Goedaardige positionele duizeligheid is een veelvoorkomende oorzaak van duizeligheid. Gemiddeld krijgt ongeveer 1,6% van de bevolking jaarlijks te maken per jaar met deze aandoening. Zelden treedt BBPD op bij kinderen. De aandoening komt veel vaker voor bij ouderen en dan vooral zestigplussers. De prevalentie in de populatie neemt lineair toe met de leeftijd. Ongeveer 50% van alle vormen van duizeligheid bij ouderen is te wijten aan BPPD. Vrouwen zijn vaker dan mannen getroffen door de vorm van duizeligheid.

Oorzaken: Duizeligheid door bewegen van hoofd

Een probleem in het binnenoor ligt aan de basis van goedaardige positionele duizeligheid. Het binnenoor heeft met vloeistof gevulde buisjes (halfcirkelvormige kanalen). Wanneer een persoon beweegt, beweegt de vloeistof in deze kanalen. De kanalen zijn erg gevoelig voor elke beweging van de vloeistof. Het bewegende gevoel van de vloeistof in het kanaal geeft de hersenen informatie over de positie van het lichaam, wat nuttig is voor het behouden van een goede balans. Bij goedaardige positionele duizeligheid breken kleine stukjes botachtig calcium (calciumcarbonaatkristallen) los en drijven ze in het kanaal. De hersenen krijgen hierdoor verwarrende berichten aan over de lichaamspositie.

Risicofactoren van BPPD

Goedaardige positionele duizeligheid treedt sneller op wanneer de patiënt:

• de ziekte van Ménière (duizeligheid, oorsuizen en gehoorverlies) heeft
• een eerdere hoofdletsel gehad heeft (dit is de vaakst voorkomende oorzaak bij patiënten jonger dan vijftig jaar)
• een binnenoorontsteking (labyrintitis) gehad heeft
• een tandheelkundige procedure ondergaan heeft (vaak door een combinatie van een langdurige periode van rugligging met trillingen van het boren of na een operatie aan het binnenoor)
• een whiplash (nekpijn door slingerbeweging van het hoofd) gehad heeft
• familieleden met goedaardige positionele duizeligheid heeft
• migraine (aanvallen van een aura en/of eenzijdige hoofdpijn) heeft
• ototoxische medicijnen (medicatie die schadelijk is voor het gehoor) genomen heeft zoals gentamicine
• vestibulaire neuritis heeft

Symptomen

Normaal gesproken is één oor getroffen maar bij 5% van de patiënten zijn beide oren aangetast. De symptomen verschijnen snel (vaak binnen enkele seconden) maar zijn kort van aard.

Goedaardige positionele duizeligheid kenmerkt zich door kortdurende duizeligheid, evenwichtsproblemen en misselijkheid. De activiteiten die symptomen veroorzaken variëren van patiënt tot patiënt, maar de symptomen zijn bijna steeds het gevolg van een verandering van positie van het hoofd ten opzichte van de zwaartekracht. Uit bed komen of in bed rollen zijn veelvoorkomende bewegingen die problemen veroorzaken. De meeste symptomen van andere aandoeningen met positionele duizeligheid verergeren bij het rechtstaan in plaats van het gaan liggen (bijvoorbeeld bij orthostatische hypotensie). Patiënten met BPPD zijn vaak duizelig en voelen zich instabiel wanneer ze hun hoofd naar achteren laten zakken om omhoog te kijken. Sommige yogahoudingen of Pilates-posities lokken ook symptomen uit. Een intermitterend patroon (symptomen komen tot stand met tussenpozen) is normaal. BPPD houdt een paar weken aan, stopt dan en kom dan weer terug. Een ander symptoom dat geassocieerd is met de goedaardige aandoening, is nystagmus (wiebelogen).

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

De arts stelt de diagnose van goedaardige positionele duizeligheid op basis van de geschiedenis, de bevindingen van het lichamelijk onderzoek en de resultaten van vestibulaire en auditieve onderzoeken. De arts voert tijdens het lichamelijk onderzoek een Dix-Hallpike-test uit. Bij deze test plaatst hij de patiënt van een zittende houding naar een rugligging, met het hoofd 45 graden naar één kant gedraaid en ongeveer 20 graden naar achteren verlengd. Een positieve Dix-Hallpike-test bestaat uit een aanval van nystagmus (wiebelogen) wat geassocieerd is bij de evenwichtsaandoening. De ogen springen omhoog en draaien zo dat het bovenste deel van het oog naar de onderzijde springt. Een elektronystagmografie (evenwichtsonderzoek) is soms nodig om de karakteristieke nystagmus veroorzaakt door de Dix-Hallpike-test op te sporen. Verder voert de arts een MRI-scan uit om een beroerte of een hersentumor uit te sluiten. Een rotatiestoeltest is tot slot inzetbaar voor moeilijke diagnostische problemen.

Differentiële diagnose

Enkele aandoeningen gaan gepaard met symptomen die lijken op BPPD. Patiënten met bepaalde soorten centrale duizeligheid, veroorzaakt door letsels aan de kleine hersenen, hebben soms vergelijkbare symptomen. Patiënten met migrainegerelateerde vertigo vertonen soms ook oogbewegingen die lijken op bilaterale BBPD.

Behandeling

Heel vaak lossen de problemen van goedaardige positionele duizeligheid vanzelf op binnen één à twee maanden nadat de symptomen gestart zijn. Daarom behoeft deze aandoening niet altijd een medische behandeling.

Afwachtend beleid

Voor veel patiënten is een afwachtend beleid voldoende. De patiënt gebruikt dan 's nachts twee of meer kussens. Slapen aan de ‘slechte’ kant vermijdt de patiënt. Verder staat hij ’s morgens langzaam op en gaat hij een minuutje op de rand van het bed zitten. Bukken om dingen op te pakken en het hoofd strekken, bijvoorbeeld om iets uit een kast te halen, zijn niet aanbevolen. Verder moet de patiënt voorzichtig zijn als hij een tandarts bezoekt of een andere aan een activiteit deelneemt die mogelijk problemen veroorzaakt.

Medicatie

Omdat goedaardige positionele duizeligheid een mechanisch probleem is binnen het vestibulaire systeem, is er geen geneesmiddel om de symptomen te behandelen of te verminderen. Medicijnen voor het behandelen van en bewegingsziekte (reisziekte) zijn soms nuttig bij het onder controle houden van de misselijkheid geassocieerd met BPPD.

Houdingen

Via diverse sessies leert de arts de patiënt enkele houdingen aan zodat de symptomen verdwijnen. De ziekte komt vaak terug maar dankzij de aangeleerde oefeningen is het mogelijk om thuis zelf aan de slag te gaan bij recidieven.

Prognose

Dit soort duizeligheid is zelden progressief en reageert meestal goed op de behandeling. Permanente problemen vereisen echter heel af en toe een chirurgisch ingrijpen.

Lees verder

• Duizeligheid en vertigo: Oorzaken van duizelig gevoel