Labyrintitis: Ontsteking van deel van binnenoor (labyrint)

Het binnenoor speelt een cruciale rol in zowel het gehoor als het evenwicht. Bij labyrintitis zijn delen van het binnenoor, ook wel het labyrint genoemd, geïrriteerd en gezwollen. Dit kan worden veroorzaakt door virussen, soms bacteriën, auto-immuunaandoeningen of andere factoren. Deze ontsteking verstoort de overdracht van sensorische informatie van het oor naar de hersenen, wat leidt tot duizeligheid en gehoorverlies. De meeste patiënten herstellen spontaan van labyrintitis, maar indien nodig kunnen medicijnen en fysiotherapie worden ingezet. Het is ook belangrijk dat patiënten voorzichtig zijn met bepaalde activiteiten om ongevallen te voorkomen. Complicaties komen zelden voor, vooral bij tijdige behandeling.

• Anatomie en werking van het binnenoor
• Oorzaken van labyrintitis: Meestal virussen
• Risicofactoren voor labyrintitis
• Symptomen van labyrintitis
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van labyrintitis
• Prognose en herstel
• Complicaties
• Preventie van labyrintitis

Anatomie en werking van het binnenoor

Het binnenoor bestaat uit een complex netwerk van met vloeistof gevulde buisjes en kanalen, bekend als het labyrint. Dit labyrint is verantwoordelijk voor zowel het gehoor als het evenwicht.

Gehoor

Het slakkenhuis, medisch aangeduid als de cochlea, bevat vloeistof en zenuwuiteinden die geluidssignalen naar de hersenen sturen. Het slakkenhuis speelt een sleutelrol in het gehoor door deze geluidssignalen te verwerken en door te geven aan de hersenen.

Evenwicht

Het evenwichtsorgaan, ook wel het vestibulum genoemd, is verbonden met drie loodrecht op elkaar staande halfcirkelvormige kanalen (booggangen) en het slakkenhuis (cochlea). Deze vloeistof in de kanalen beweegt mee met de bewegingen van het hoofd, waardoor de hersenen geïnformeerd worden over de richting en snelheid van de bewegingen.

Hersenen

De hersenen ontvangen signalen uit het labyrint via de vestibulo-gehoorzenuw (de achtste hersenzenuw), die twee belangrijke functies heeft. De gehoorzenuw zendt berichten van het gehoororgaan, terwijl de vestibulaire zenuw berichten van het evenwichtsorgaan doorgeeft. Bij een infectie aan één kant van het labyrint kunnen foutieve signalen naar de hersenen worden gestuurd, wat resulteert in vertigo (duizeligheid) en andere symptomen.

Oorzaken van labyrintitis: Meestal virussen

Virussen

Labyrintitis wordt vaak veroorzaakt door een virale infectie. Het virus kan beperkt blijven tot het labyrint of zich door het lichaam verspreiden. Virussen die labyrintitis kunnen veroorzaken, zijn onder andere:

• Hepatitis (leverontsteking)
• Adenovirus (symptomen aan luchtwegen en ogen, andere ziektebeelden)
• Bofvirus (virale infectie met gezwollen oorspeekselklieren)
• Coxsackievirus
• Cytomegalovirus
• Epstein-Barr virus (klierkoorts: virale infectie met keelpijn, gezwollen lymfeklieren, vermoeidheid en lichte koorts, vooral bij adolescenten en jongvolwassenen)
• Herpes simplex virus type 1
• Influenzavirus (griep)
• Para-influenzavirus (virale infectie met symptomen aan de luchtwegen)
• Respiratoir syncytieel virus (RSV) (virale infectie met symptomen aan de luchtwegen)
• Rubella virus (rodehond: huiduitslag op gezicht, romp, armen en benen)
• Varicella zoster-virus (waterpokken: meestal milde virale infectie met algemene symptomen en huiduitslag)
• Mazelen (virale infectieziekte met symptomen aan de ogen (oogbindvliesontsteking) en huiduitslag)
• Polio (virusziekte met gehele of gedeeltelijke verlamming)

Bacteriën

Chronische bacteriële infecties van het middenoor kunnen zich soms verspreiden naar het binnenoor en labyrintitis veroorzaken. In zeldzame gevallen kunnen bacteriële meningitis (hersenvliesontsteking met symptomen zoals hoofdpijn, koorts en stijve nek) of een hoofdtrauma leiden tot labyrintitis.

Mogelijke bacteriële oorzaken van labyrintitis zijn:

• Bacteroides species
• Escherichia coli
• Haemophilus influenzae
• Moraxella catarrhalis
• Mycobacterium tuberculosis
• Neisseria meningitidis
• Proteus species
• Staphylococcus species
• Streptococcus pneumoniae
• Streptococcus species

Auto-immuun labyrintitis

Auto-immuun labyrintitis is een zeldzame oorzaak van sensorisch gehoorverlies waarbij het labyrint ontstoken raakt als onderdeel van een auto-immuunziekte, zoals Wegener granulomatose en polyarteritis nodosa (symptomen aan meerdere organen en weefsels).

Andere oorzaken

Andere mogelijke oorzaken van labyrintitis zijn alcoholmisbruik, allergieën (allergische reacties door contact met een uitlokkende stof), goedaardige tumoren in het middenoor of bepaalde geneesmiddelen die schadelijk zijn voor het binnenoor, zoals hoge doses aspirine en sommige intraveneuze antibiotica. In sommige gevallen blijft de oorzaak van labyrintitis onbekend.

Risicofactoren voor labyrintitis

De risicofactoren voor het ontwikkelen van labyrintitis zijn onder andere:

• Een geschiedenis van allergieën
• Een recente virale ziekte, luchtweginfectie of oorontsteking
• Het drinken van grote hoeveelheden alcohol
• Het gebruik van bepaalde vrij verkrijgbare geneesmiddelen, zoals aspirine
• Roken
• Spanning
• Vermoeidheid

Symptomen van labyrintitis

De symptomen van labyrintitis variëren van mild tot ernstig en kunnen plotseling optreden. Meestal is slechts één oor aangetast. De symptomen kunnen enkele weken aanhouden, hoewel sommige patiënten langer last kunnen hebben van een combinatie van de volgende klachten:

• Angst
• Concentratieproblemen
• Depressie of neerslachtigheid
• Duizeligheid (vertigo) - het belangrijkste symptoom
• Een drukkend gevoel in het hoofd
• Een gevoel van volheid in het oor
• Een verminderd uithoudingsvermogen
• Evenwichtsproblemen tijdens het lopen
• Gehoorverlies: eenzijdig gehoorverlies of bilateraal gehoorverlies (aan beide kanten), licht of ernstig, kortdurend of langdurig
• Gevoeligheid voor geluiden
• Gezichtszwakte of asymmetrie
• Koorts
• Misselijkheid en overgeven
• Nekpijn of nekstijfheid
• Oncontroleerbare oogbewegingen (nystagmus)
• Oorafscheiding
• Oorpijn
• Oorsuizen (tinnitus aurium)
• Slaapstoornissen: levendige dromen, frequent wakker worden
• Symptomen van een voorafgaande of gelijktijdige bovenste luchtweginfectie, zoals een verkoudheid (milde infectie met symptomen aan neus en keel)
• Wijzigingen in het gezichtsvermogen (nachtblindheid, onscherp zien)

De duizeligheid kan verergeren in de volgende omstandigheden:

• Menstruatieperiode
• Donkere omstandigheden
• Drukte
• Focus op mensen
• Hoofdpijn
• Kleine ruimtes
• Langdurig zitten
• Hoofdbewegingen maken
• Supermarkten en andere winkels
• Verkoudheid
• Vermoeidheid
• Wandelen
• Werken met een computer

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts zal de patiënt vragen naar zijn medische geschiedenis en diverse onderzoeken uitvoeren, zoals een neurologisch onderzoek, een gehooronderzoek en een evenwichtsonderzoek. Labyrintitis kan niet altijd met specifieke tests worden gediagnosticeerd.

Diagnostisch onderzoek

In sommige gevallen is aanvullend beeldvormend onderzoek nodig, omdat duizeligheid door verschillende factoren kan worden veroorzaakt. Beeldvormend onderzoek, zoals een CT-scan of een MRI-scan, kan helpen om andere oorzaken, zoals een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen), uit te sluiten. Een elektrocardiogram (ECG) kan nuttig zijn om eventuele cardiovasculaire aandoeningen (hart- en vaatziekten) op te sporen, omdat dit onderzoek de elektrische activiteit van het hart meet. Het testen van oogbewegingen kan ook nuttig zijn om te bepalen of het probleem zich in het evenwichtsorgaan bevindt. Dit kan worden gedaan met behulp van elektronystagmografie (ENG) of videonystagmografie (VNG).

Behandeling van labyrintitis

Professionele medische zorg

Medicijnen
De behandeling van labyrintitis hangt af van de gezondheidstoestand van de patiënt en de ernst van de symptomen. Medicijnen worden gebruikt om de ontsteking te bestrijden en de symptomen te verlichten. Corticosteroïden zijn krachtige ontstekingsremmers die helpen de ontsteking van de zenuw te verminderen. Antivirale middelen kunnen ook nuttig zijn bij virale infecties. Indien de oorzaak bacterieel is, worden antibiotica voorgeschreven om de infectie te bestrijden. Tevens kan de arts medicijnen voorschrijven tegen misselijkheid en duizeligheid, en antihistaminica bij allergische reacties.

Fysiotherapie
Als de symptomen binnen enkele weken niet verbeteren, kunnen vestibulaire revalidatie-oefeningen, een vorm van fysiotherapie, worden aanbevolen. Deze oefeningen helpen de hersenen zich aan te passen aan veranderingen in het evenwichtsorgaan.

Zelfzorg

Tijdens periodes van evenwichtsproblemen moet de patiënt activiteiten vermijden waarbij het evenwichtsorgaan cruciaal is, zoals klimmen, autorijden en het bedienen van zware machines, omdat een plotselinge aanval van duizeligheid gevaarlijk kan zijn bij deze activiteiten.

Prognose en herstel

De meeste patiënten herstellen goed van labyrintitis. Ernstige symptomen verdwijnen doorgaans binnen een week. Bijna alle patiënten zijn binnen twee tot drie maanden hersteld, hoewel oudere patiënten soms langer last kunnen hebben van duizeligheid. In gevallen van hevig braken kan een ziekenhuisopname noodzakelijk zijn.

Complicaties

Labyrintitis veroorzaakt meestal geen ernstige complicaties. In zeldzame gevallen kan er permanente schade aan de achtste hersenzenuw optreden, wat kan leiden tot blijvende evenwichtsproblemen en gedeeltelijk of volledig gehoorverlies. Ernstig braken kan ook leiden tot dehydratie (uitdroging), en sommige patiënten hebben mogelijk een hoortoestel nodig. Vroege en effectieve behandeling vermindert het risico op complicaties aanzienlijk.

Preventie van labyrintitis

Om het risico op het ontwikkelen van labyrintitis te verminderen, kunnen de volgende preventieve maatregelen worden genomen:

Gezonde levensstijl

• Ondersteun een sterk immuunsysteem door een gezonde voeding en regelmatige lichaamsbeweging.
• Vermijd overmatig alcoholgebruik en beperk roken, omdat deze factoren het risico op infecties kunnen verhogen.
• Zorg voor voldoende slaap en vermijd stress, wat het immuunsysteem kan verzwakken.

Infectiepreventie

• Was regelmatig je handen en houd goede hygiene aan om de verspreiding van virussen en bacteriën te voorkomen.
• Vermijd contact met mensen die symptomen van virale of bacteriële infecties vertonen.
• Laat je vaccineren tegen ziekten zoals de bof en mazelen, die labyrintitis kunnen veroorzaken.

Behandeling van oorinfecties

• Behandel oorinfecties tijdig om complicaties te voorkomen.
• Volg de aanbevelingen van je arts bij het gebruik van antibiotica om resistentie en verdere infecties te voorkomen.

Medisch advies

• Raadpleeg een arts bij aanhoudende symptomen van duizeligheid of gehoorverlies.
• Laat regelmatig je gehoor controleren, vooral als je een geschiedenis van middenoorinfecties hebt.

Lees verder

• Oorinfecties: Soorten, symptomen en behandeling