Nachtblindheid: ’s Nachts of bij weinig licht slecht zien

Nachtblindheid, ook bekend als nyctalopie, is een visuele aandoening waarbij iemand moeite heeft met zien bij weinig licht of 's nachts. Dit kan variëren van een tijdelijke beperking tot een chronisch probleem en is vaak een symptoom van een onderliggende oogaandoening. De oorzaken kunnen erfelijk zijn, voortkomen uit een tekort aan vitamine A, of door andere medische aandoeningen. De behandeling hangt af van de oorzaak; soms is er geen oplossing beschikbaar, en moeten patiënten voorzorgsmaatregelen nemen om hun veiligheid te waarborgen.

• Synoniemen van Nachtblindheid
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Retinitis pigmentosa
• Vitamine A-tekort
• Neurologische aandoeningen
• Oorzaken van nachtblindheid
• Risicofactoren
• Genetische factoren
• Voedingstekorten
• Ouderen
• Risicogroepen
• Patiënten met genetische aandoeningen
• Mensen met een vitamine A-tekort
• Patiënten met neurologische aandoeningen
• Symptomen van nyctalopie
• Alarmsymptomen
• Moeite met nachtzicht
• Beperkt gezichtsveld
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van nachtblindheid
• Prognose
• Complicaties
• Preventie
• Praktische tips voor het leven met / omgaan met nachtblindheid
• Zorg voor voldoende verlichting
• Neem voldoende vitamine A op in je voeding
• Gebruik hulpmiddelen voor visuele ondersteuning
• Vermijd autorijden in het donker
• Bescherm je ogen tegen fel licht overdag
• Houd je ogen gezond
• Vermijd roken en alcoholgebruik
• Vraag advies aan een specialist

Synoniemen van Nachtblindheid

Nachtblindheid staat ook bekend onder de volgende synoniemen:

• dagziendheid
• nyctanopie
• schemerblindheid

Epidemiologie

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) komt nachtblindheid het meest voor bij kinderen in Afrika. Zwangere vrouwen in Afrika en Zuid-Azië hebben ook een hoge prevalentie van deze aandoening, vaak als gevolg van vitamine A-tekort of andere oogaandoeningen die in deze regio’s vaker voorkomen.

Mechanisme

Het mechanisme achter nachtblindheid is doorgaans gerelateerd aan een stoornis in de werking van de netvliescellen, met name de staafjes die verantwoordelijk zijn voor het zien in omstandigheden met weinig licht. Nachtblindheid kan optreden als gevolg van verschillende aandoeningen die de werking van de staafjes beïnvloeden, zoals retinitis pigmentosa, een genetische aandoening die de retinale cellen aantast. Daarnaast kunnen tekorten aan vitamine A of andere metabolische stoornissen ook bijdragen aan de verminderde functie van de staafjes. Nachtblindheid kan ook het gevolg zijn van beschadigingen aan de zenuwbanen die de visuele signalen naar de hersenen overbrengen, bijvoorbeeld door bepaalde neurologische aandoeningen.

Retinitis pigmentosa

Retinitis pigmentosa (RP) is een erfelijke aandoening die de staafjes in het netvlies aantast, waardoor patiënten vaak symptomen van nachtblindheid vertonen. Deze aandoening begint meestal op jonge leeftijd en gaat gepaard met een geleidelijke verslechtering van het gezichtsvermogen. De eerste symptomen zijn vaak nachtblindheid en verlies van gezichtsveld, wat zich later in het leven kan uitbreiden naar volledige blindheid.

Vitamine A-tekort

Vitamine A is essentieel voor de gezondheid van het netvlies, vooral voor de functie van de staafjes. Een tekort aan vitamine A kan leiden tot nachtblindheid, omdat de staafjes niet goed kunnen functioneren zonder voldoende vitamine A. Deze aandoening is vaak te vinden in ontwikkelingslanden waar mensen een voedingspatroon hebben dat arm is aan vitamine A.

Neurologische aandoeningen

In sommige gevallen kan nachtblindheid veroorzaakt worden door neurologische aandoeningen die de signalen van de ogen naar de hersenen verstoren. Deze aandoeningen kunnen de visuele verwerking beïnvloeden, zelfs als de ogen zelf functioneel zijn.

Oorzaken van nachtblindheid

De oorzaken van nachtblindheid kunnen worden onderverdeeld in behandelbare en niet-behandelbare oorzaken.

Behandelbare oorzaken
Behandelbare oorzaken van nachtblindheid omvatten:

• Bijziendheid (myopie): een refractieafwijking waarbij dichtbij goed gezien wordt, maar veraf onscherp.
• Cataract (staar): vertroebeling van de ooglens, vaak bij ouderen.
• Diabetische retinopathie: een netvliesaandoening veroorzaakt door hoge bloedglucose bij diabetes mellitus.
• Vitamine A-tekort: Retinol, een andere naam voor vitamine A, is cruciaal voor het omzetten van zenuwimpulsen naar beelden in het netvlies. Dit tekort komt vaker voor bij mensen met pancreasinsufficiëntie of mucoviscidose en bij ondervoede kinderen.
• Glaucoom: een aandoening waarbij de oogboldruk verhoogd is, wat de gezichtsvelden kan beïnvloeden.
• Het gebruik van bepaalde geneesmiddelen, zoals glaucoommedicatie, kan de pupil vernauwen en het zicht verminderen.
• Keratoconus: een aandoening waarbij het hoornvlies bol gaat staan.
• Voedingstekorten zoals een tekort aan zink (zinkdeficiëntie).

Niet-behandelbare oorzaken
Aangeboren aandoeningen kunnen niet behandeld worden en omvatten:

• Abetalipoproteïnemie: een zeldzame erfelijke aandoening die het vermogen van het lichaam om vetten te verteren beïnvloedt.
• Choroideremie: een progressieve aandoening die leidt tot het afsterven van het vaatvlies en netvlies.
• Het syndroom van Usher: een erfelijke aandoening die zowel gehoorverlies als retinitis pigmentosa omvat.
• Retinitis pigmentosa: een erfelijke aandoening waarbij de lichtgevoelige cellen in het netvlies afsterven.

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van nachtblindheid verhogen. Sommige risicofactoren zijn genetisch, terwijl andere het gevolg zijn van omgevingsfactoren of leefstijlkeuzes.

Genetische factoren

Genetische aandoeningen zoals retinitis pigmentosa of andere erfelijke netvliesaandoeningen kunnen het risico op nachtblindheid aanzienlijk verhogen. Patiënten met een familiegeschiedenis van dergelijke aandoeningen hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van nachtblindheid.

Voedingstekorten

Een tekort aan essentiële voedingsstoffen, zoals vitamine A, kan leiden tot nachtblindheid. In sommige gevallen kunnen andere tekorten, zoals die van zink of omega-3 vetzuren, ook bijdragen aan visuele problemen.

Ouderen

Met de leeftijd neemt de functionaliteit van de netvliescellen af, waardoor ouderen een hoger risico lopen om nachtblindheid te ontwikkelen. Het verlies van gezichtsvermogen door leeftijdsgerelateerde maculaire degeneratie of cataract kan ook het vermogen om in het donker te zien beïnvloeden.

Risicogroepen

Bepaalde groepen patiënten lopen een hoger risico op het ontwikkelen van nachtblindheid, vooral als gevolg van genetische aandoeningen, voedingstekorten of andere gezondheidsproblemen.

Patiënten met genetische aandoeningen

Patiënten die lijden aan erfelijke aandoeningen zoals retinitis pigmentosa, staar of andere netvliesaandoeningen hebben een verhoogd risico op nachtblindheid. Deze aandoeningen kunnen zich vroeg in het leven ontwikkelen en het gezichtsvermogen geleidelijk verminderen.

Mensen met een vitamine A-tekort

In gebieden waar vitamine A-tekort veel voorkomt, zoals ontwikkelingslanden, zijn kinderen en volwassenen die een onvoldoende inname van deze vitamine hebben meer vatbaar voor nachtblindheid. Dit kan leiden tot ernstige visuele problemen, vooral in situaties met weinig licht.

Patiënten met neurologische aandoeningen

Patiënten met neurologische aandoeningen die de visuele verwerking beïnvloeden, zoals multiple sclerose of bepaalde hersentumoren, lopen een verhoogd risico om nachtblindheid te ontwikkelen.

Symptomen van nyctalopie

Patiënten met nachtblindheid hebben moeite met zien bij weinig licht of 's nachts, terwijl ze overdag goed kunnen zien. Dit probleem kan invloed hebben op activiteiten zoals autorijden 's nachts, het zien van sterren bij een heldere nacht, of navigeren door een donkere kamer. Vaak merken patiënten dat de problemen erger worden na blootstelling aan fel licht, waarbij ze moeite hebben met het aanpassen aan de duisternis. Bij milde gevallen kan het langer duren om zich aan te passen aan de donkere omgeving.

Alarmsymptomen

De symptomen van nachtblindheid kunnen variëren, maar de meest opvallende zijn problemen met het zien in donkere of slecht verlichte omgevingen. Dit kan leiden tot ernstige moeilijkheden bij het autorijden 's nachts of het navigeren in donkere ruimtes.

Moeite met nachtzicht

Een van de meest kenmerkende symptomen van nachtblindheid is de onmogelijkheid om goed te zien in omgevingen met weinig licht. Dit kan leiden tot ongemakken zoals het niet kunnen lezen in schemerige omgevingen of het niet kunnen zien van objecten in het donker.

Beperkt gezichtsveld

In sommige gevallen kan nachtblindheid gepaard gaan met een verlies van het gezichtsveld, waardoor de patiënt moeite heeft om dingen in de periferie van het gezichtsveld te zien, zelfs bij daglicht.

Diagnose en onderzoeken

Oogonderzoek
De oogarts zal eerst informatie verzamelen over de symptomen, hun ernst, begin en duur, evenals het gebruik van medicatie en de familiale geschiedenis van oogaandoeningen. Een volledig oogonderzoek wordt uitgevoerd om de oorzaak van de nachtblindheid vast te stellen. Dit kan bestaan uit:

• Een cataractoperatie als staar de oorzaak is.
• Een spleetlamponderzoek (oftalmoscopie) om het netvlies te onderzoeken.
• Een kleurentest en gezichtsscherpte-test om de visuele functie te evalueren.
• Een straalbrekingsonderzoek (refractieonderzoek) om eventuele refractieafwijkingen te identificeren.
• Een oogdrukmeting (tonometrie) om glaucoom op te sporen, en mogelijk een gonioscopie om het type glaucoom vast te stellen.

Diagnostisch onderzoek
Electroretinografie (ERG) wordt gebruikt om de elektrische respons van de staafjes en kegeltjes in het netvlies te meten bij blootstelling aan licht. Ook een gezichtsveldonderzoek kan nodig zijn om te beoordelen of er afwijkingen zijn in de gezichtsvelden.

Differentiële diagnose
De volgende aandoeningen vertonen symptomen die kunnen lijken op nachtblindheid en dienen als differentiële diagnose:

• Bijziendheid
• Glaucoom
• Leeftijdsgebonden maculapathie
• Optische neuropathie
• Staar

Behandeling van nachtblindheid

Zelfzorg
Patiënten met nachtblindheid moeten voorzorgsmaatregelen nemen om ongevallen bij weinig licht te voorkomen. Dit omvat het vermijden van autorijden 's nachts, tenzij goedgekeurd door een oogarts. Een gezond en gevarieerd dieet kan helpen bij het voorkomen van een tekort aan vitamine A. Voedingsmiddelen rijk aan vitamine A omvatten boerenkool, cantaloupe, mango, pompoen, eieren, melk, spinazie, wortelen en zoete aardappelen. Voedingsmiddelen die rijk zijn aan mineralen en antioxidanten kunnen ook helpen bij het voorkomen van cataract. Het dragen van een zonnebril of een hoed met een brede rand kan verblinding verminderen.

Professionele medische zorg
Behandeling van nachtblindheid hangt af van de onderliggende oorzaak:

• Nachtblindheid door verworven aandoeningen kan vaak worden verholpen door behandeling van de oorzaak, zoals vitamine A-supplementen bij een tekort.
• Bij bijziendheid kunnen contactlenzen of een nieuwe bril nuttig zijn.
• Patiënten met cataract kunnen geholpen worden door een cataractoperatie.
• Glaucoom kan worden behandeld met medicatie, laserbehandeling, of door operaties zoals trabeculectomie en drainage-implant.
• Wanneer de oorzaak genetisch is, zoals bij het syndroom van Usher of retinitis pigmentosa, zijn er geen behandelingen beschikbaar. Regelmatig oogonderzoek is noodzakelijk om de veiligheid en de kwaliteit van leven te verbeteren.

Prognose

De prognose van nachtblindheid hangt sterk af van de oorzaak van de aandoening. Bij behandelbare oorzaken zoals bijziendheid, cataract of vitamine A-tekort kan de prognose positief zijn. Na adequate behandeling, zoals een cataractoperatie of het nemen van vitamine A-supplementen, kunnen de symptomen van nachtblindheid aanzienlijk verbeteren of zelfs verdwijnen.

Bij niet-behandelbare oorzaken, zoals erfelijke aandoeningen als retinitis pigmentosa of het syndroom van Usher, is de prognose meestal minder gunstig. Deze aandoeningen zijn vaak progressief, wat betekent dat de symptomen in de loop van de tijd verergeren. Hoewel behandelingen en hulpmiddelen kunnen helpen om de kwaliteit van leven te verbeteren, is een volledige genezing doorgaans niet mogelijk. Het behoud van de functionaliteit van het gezichtsvermogen kan variëren, afhankelijk van de snelheid van progressie en de effectiviteit van ondersteunende therapieën.

Complicaties

Nachtblindheid zelf kan directe complicaties veroorzaken, zoals een verhoogd risico op ongevallen tijdens het rijden of navigeren in het donker. Patiënten kunnen moeite hebben met het uitvoeren van activiteiten die normaal gesproken goed zichtbaar zijn bij weinig licht, wat kan leiden tot vermijdingsgedrag en een verminderde levenskwaliteit.

Daarnaast kunnen de onderliggende oorzaken van nachtblindheid ook eigen complicaties met zich meebrengen:

• Cataract: kan leiden tot verdere visuele beperking en in ernstige gevallen tot blindheid als het niet wordt behandeld.
• Diabetische retinopathie: kan voortschrijden tot ernstige netvliesaandoeningen en mogelijk verlies van gezichtsvermogen.
• Vitamine A-tekort: kan leiden tot ernstigere oogproblemen zoals xerophthalmie en keratomalacie, die ook het gezichtsvermogen kunnen beïnvloeden.
• Glaucoom: kan leiden tot permanente schade aan de oogzenuw en uiteindelijk tot verlies van gezichtsvermogen.
• Retinitis pigmentosa: kan progressieve visuele beperking veroorzaken, wat leidt tot een aanzienlijke vermindering van het gezichtsvermogen over tijd.

Preventie

Preventie van nachtblindheid richt zich vooral op het voorkomen van de onderliggende oorzaken. Enkele preventieve maatregelen omvatten:

• Voldoende inname van vitamine A: Zorg voor een dieet rijk aan vitamine A, door het consumeren van voedingsmiddelen zoals wortelen, zoete aardappelen, en donkergroene bladgroenten.
• Regelmatige oogonderzoeken: Onderga regelmatig oogonderzoeken om vroege tekenen van oogaandoeningen te detecteren en tijdig te behandelen.
• Behandeling van glaucoom: Volg de aanbevolen behandelingen voor glaucoom om verdere schade aan de oogzenuw te voorkomen.
• Preventie van cataract: Bescherm de ogen tegen overmatige blootstelling aan UV-licht door het dragen van zonnebrillen en het vermijden van langdurige blootstelling aan fel zonlicht.
• Controle van diabetes: Houd diabetes onder controle door een gezonde levensstijl en regelmatige medische controles om diabetische retinopathie te voorkomen.

Praktische tips voor het leven met / omgaan met nachtblindheid

Nachtblindheid, ook wel nyctalopie genoemd, is een aandoening waarbij het moeilijk is om in omgevingen met weinig licht te zien. Dit kan dagelijkse activiteiten zoals autorijden in het donker of navigeren in zwak verlichte ruimtes bemoeilijken. Hieronder staan enkele praktische tips om het leven met nachtblindheid te vergemakkelijken.

Zorg voor voldoende verlichting

Plaats extra verlichting in donkere ruimtes zoals gangen, trappenhuizen en buitenomgevingen. Gebruik lampen met een hoge lichtopbrengst of dimbare verlichting die je kunt aanpassen aan jouw behoeften. Dit helpt om struikelen of ongelukken te voorkomen.

Neem voldoende vitamine A op in je voeding

Een tekort aan vitamine A kan nachtblindheid veroorzaken of verergeren. Zorg voor een dieet dat rijk is aan voedingsmiddelen zoals wortelen, zoete aardappelen, spinazie en lever. Overleg met een arts of diëtist voordat je supplementen inneemt.

Gebruik hulpmiddelen voor visuele ondersteuning

Overweeg het gebruik van hulpmiddelen zoals een nachtzichtbril of apparaten die het contrast in donkere situaties verbeteren. Deze hulpmiddelen kunnen de visuele beperkingen compenseren en de veiligheid vergroten.

Vermijd autorijden in het donker

Als je last hebt van nachtblindheid, is het verstandig om autorijden in het donker te vermijden. Vraag om hulp van anderen of maak gebruik van openbaar vervoer als het nodig is om 's avonds te reizen.

Bescherm je ogen tegen fel licht overdag

Fel licht kan je ogen belasten en je zicht 's nachts verder verminderen. Draag een zonnebril met UV-bescherming om je ogen te beschermen tegen schadelijke stralen en fel zonlicht. Kies eventueel voor een bril met gepolariseerde glazen.

Houd je ogen gezond

Regelmatige oogonderzoeken zijn belangrijk om de gezondheid van je ogen te bewaken en eventuele aandoeningen vroegtijdig op te sporen. Een oogonderzoek kan helpen bij het vaststellen van onderliggende oorzaken van nachtblindheid, zoals retinitis pigmentosa of staar.

Vermijd roken en alcoholgebruik

Roken en overmatig gebruik van alcohol kunnen een negatieve invloed hebben op je ogen en je zicht. Vermijd deze gewoonten om de algehele gezondheid van je ogen te verbeteren.

Vraag advies aan een specialist

Als je nachtblindheid veroorzaakt wordt door een specifieke oogziekte zoals een oogaandoening of erfelijke factoren, raadpleeg dan een oogarts voor een uitgebreide evaluatie. Zij kunnen je adviseren over behandelmogelijkheden of andere aanpassingen.

Door deze tips te volgen, kun je beter omgaan met nachtblindheid en de risico's die eraan verbonden zijn minimaliseren.