Nachtblindheid: ’s Nachts of bij weinig licht slecht zien

Nachtblindheid, ook bekend als nyctalopie, is een visuele aandoening waarbij iemand moeite heeft met zien bij weinig licht of 's nachts. Dit kan variëren van een tijdelijke beperking tot een chronisch probleem en is vaak een symptoom van een onderliggende oogaandoening. De oorzaken kunnen erfelijk zijn, voortkomen uit een tekort aan vitamine A, of door andere medische aandoeningen. De behandeling hangt af van de oorzaak; soms is er geen oplossing beschikbaar, en moeten patiënten voorzorgsmaatregelen nemen om hun veiligheid te waarborgen.

• Synoniemen van Nachtblindheid
• Epidemiologie
• Oorzaken van nachtblindheid
• Symptomen van nyctalopie
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van nachtblindheid
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Synoniemen van Nachtblindheid

Nachtblindheid staat ook bekend onder de volgende synoniemen:

• dagziendheid
• nyctanopie
• schemerblindheid

Epidemiologie

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) komt nachtblindheid het meest voor bij kinderen in Afrika. Zwangere vrouwen in Afrika en Zuid-Azië hebben ook een hoge prevalentie van deze aandoening, vaak als gevolg van vitamine A-tekort of andere oogaandoeningen die in deze regio’s vaker voorkomen.

Oorzaken van nachtblindheid

De oorzaken van nachtblindheid kunnen worden onderverdeeld in behandelbare en niet-behandelbare oorzaken.

Behandelbare oorzaken

Behandelbare oorzaken van nachtblindheid omvatten:

• Bijziendheid (myopie): een refractieafwijking waarbij dichtbij goed gezien wordt, maar veraf onscherp.
• Cataract (staar): vertroebeling van de ooglens, vaak bij ouderen.
• Diabetische retinopathie: een netvliesaandoening veroorzaakt door hoge bloedglucose bij diabetes mellitus.
• Vitamine A-tekort: Retinol, een andere naam voor vitamine A, is cruciaal voor het omzetten van zenuwimpulsen naar beelden in het netvlies. Dit tekort komt vaker voor bij mensen met pancreasinsufficiëntie of mucoviscidose en bij ondervoede kinderen.
• Glaucoom: een aandoening waarbij de oogboldruk verhoogd is, wat de gezichtsvelden kan beïnvloeden.
• Het gebruik van bepaalde geneesmiddelen, zoals glaucoommedicatie, kan de pupil vernauwen en het zicht verminderen.
• Keratoconus: een aandoening waarbij het hoornvlies bol gaat staan.
• Voedingstekorten zoals een tekort aan zink (zinkdeficiëntie).

Niet-behandelbare oorzaken

Aangeboren aandoeningen kunnen niet behandeld worden en omvatten:

• Abetalipoproteïnemie: een zeldzame erfelijke aandoening die het vermogen van het lichaam om vetten te verteren beïnvloedt.
• Choroideremie: een progressieve aandoening die leidt tot het afsterven van het vaatvlies en netvlies.
• Het syndroom van Usher: een erfelijke aandoening die zowel gehoorverlies als retinitis pigmentosa omvat.
• Retinitis pigmentosa: een erfelijke aandoening waarbij de lichtgevoelige cellen in het netvlies afsterven.

Symptomen van nyctalopie

Patiënten met nachtblindheid hebben moeite met zien bij weinig licht of 's nachts, terwijl ze overdag goed kunnen zien. Dit probleem kan invloed hebben op activiteiten zoals autorijden 's nachts, het zien van sterren bij een heldere nacht, of navigeren door een donkere kamer. Vaak merken patiënten dat de problemen erger worden na blootstelling aan fel licht, waarbij ze moeite hebben met het aanpassen aan de duisternis. Bij milde gevallen kan het langer duren om zich aan te passen aan de donkere omgeving.

Diagnose en onderzoeken

Oogonderzoek

De oogarts zal eerst informatie verzamelen over de symptomen, hun ernst, begin en duur, evenals het gebruik van medicatie en de familiale geschiedenis van oogaandoeningen. Een volledig oogonderzoek wordt uitgevoerd om de oorzaak van de nachtblindheid vast te stellen. Dit kan bestaan uit:

• Een cataractoperatie als staar de oorzaak is.
• Een spleetlamponderzoek (oftalmoscopie) om het netvlies te onderzoeken.
• Een kleurentest en gezichtsscherpte-test om de visuele functie te evalueren.
• Een straalbrekingsonderzoek (refractieonderzoek) om eventuele refractieafwijkingen te identificeren.
• Een oogdrukmeting (tonometrie) om glaucoom op te sporen, en mogelijk een gonioscopie om het type glaucoom vast te stellen.

Diagnostisch onderzoek

Electroretinografie (ERG) wordt gebruikt om de elektrische respons van de staafjes en kegeltjes in het netvlies te meten bij blootstelling aan licht. Ook een gezichtsveldonderzoek kan nodig zijn om te beoordelen of er afwijkingen zijn in de gezichtsvelden.

Differentiële diagnose

De volgende aandoeningen vertonen symptomen die kunnen lijken op nachtblindheid en dienen als differentiële diagnose:

• Bijziendheid
• Glaucoom
• Leeftijdsgebonden maculapathie
• Optische neuropathie
• Staar

Behandeling van nachtblindheid

Zelfzorg

Patiënten met nachtblindheid moeten voorzorgsmaatregelen nemen om ongevallen bij weinig licht te voorkomen. Dit omvat het vermijden van autorijden 's nachts, tenzij goedgekeurd door een oogarts. Een gezond en gevarieerd dieet kan helpen bij het voorkomen van een tekort aan vitamine A. Voedingsmiddelen rijk aan vitamine A omvatten boerenkool, cantaloupe, mango, pompoen, eieren, melk, spinazie, wortelen en zoete aardappelen. Voedingsmiddelen die rijk zijn aan mineralen en antioxidanten kunnen ook helpen bij het voorkomen van cataract. Het dragen van een zonnebril of een hoed met een brede rand kan verblinding verminderen.

Professionele medische zorg

Behandeling van nachtblindheid hangt af van de onderliggende oorzaak:

• Nachtblindheid door verworven aandoeningen kan vaak worden verholpen door behandeling van de oorzaak, zoals vitamine A-supplementen bij een tekort.
• Bij bijziendheid kunnen contactlenzen of een nieuwe bril nuttig zijn.
• Patiënten met cataract kunnen geholpen worden door een cataractoperatie.
• Glaucoom kan worden behandeld met medicatie, laserbehandeling, of door operaties zoals trabeculectomie en drainage-implant.
• Wanneer de oorzaak genetisch is, zoals bij het syndroom van Usher of retinitis pigmentosa, zijn er geen behandelingen beschikbaar. Regelmatig oogonderzoek is noodzakelijk om de veiligheid en de kwaliteit van leven te verbeteren.

Prognose

De prognose van nachtblindheid hangt sterk af van de oorzaak van de aandoening. Bij behandelbare oorzaken zoals bijziendheid, cataract of vitamine A-tekort kan de prognose positief zijn. Na adequate behandeling, zoals een cataractoperatie of het nemen van vitamine A-supplementen, kunnen de symptomen van nachtblindheid aanzienlijk verbeteren of zelfs verdwijnen.

Bij niet-behandelbare oorzaken, zoals erfelijke aandoeningen als retinitis pigmentosa of het syndroom van Usher, is de prognose meestal minder gunstig. Deze aandoeningen zijn vaak progressief, wat betekent dat de symptomen in de loop van de tijd verergeren. Hoewel behandelingen en hulpmiddelen kunnen helpen om de kwaliteit van leven te verbeteren, is een volledige genezing doorgaans niet mogelijk. Het behoud van de functionaliteit van het gezichtsvermogen kan variëren, afhankelijk van de snelheid van progressie en de effectiviteit van ondersteunende therapieën.

Complicaties

Nachtblindheid zelf kan directe complicaties veroorzaken, zoals een verhoogd risico op ongevallen tijdens het rijden of navigeren in het donker. Patiënten kunnen moeite hebben met het uitvoeren van activiteiten die normaal gesproken goed zichtbaar zijn bij weinig licht, wat kan leiden tot vermijdingsgedrag en een verminderde levenskwaliteit.

Daarnaast kunnen de onderliggende oorzaken van nachtblindheid ook eigen complicaties met zich meebrengen:

• Cataract: kan leiden tot verdere visuele beperking en in ernstige gevallen tot blindheid als het niet wordt behandeld.
• Diabetische retinopathie: kan voortschrijden tot ernstige netvliesaandoeningen en mogelijk verlies van gezichtsvermogen.
• Vitamine A-tekort: kan leiden tot ernstigere oogproblemen zoals xerophthalmie en keratomalacie, die ook het gezichtsvermogen kunnen beïnvloeden.
• Glaucoom: kan leiden tot permanente schade aan de oogzenuw en uiteindelijk tot verlies van gezichtsvermogen.
• Retinitis pigmentosa: kan progressieve visuele beperking veroorzaken, wat leidt tot een aanzienlijke vermindering van het gezichtsvermogen over tijd.

Preventie

Preventie van nachtblindheid richt zich vooral op het voorkomen van de onderliggende oorzaken. Enkele preventieve maatregelen omvatten:

• Voldoende inname van vitamine A: Zorg voor een dieet rijk aan vitamine A, door het consumeren van voedingsmiddelen zoals wortelen, zoete aardappelen, en donkergroene bladgroenten.
• Regelmatige oogonderzoeken: Onderga regelmatig oogonderzoeken om vroege tekenen van oogaandoeningen te detecteren en tijdig te behandelen.
• Behandeling van glaucoom: Volg de aanbevolen behandelingen voor glaucoom om verdere schade aan de oogzenuw te voorkomen.
• Preventie van cataract: Bescherm de ogen tegen overmatige blootstelling aan UV-licht door het dragen van zonnebrillen en het vermijden van langdurige blootstelling aan fel zonlicht.
• Controle van diabetes: Houd diabetes onder controle door een gezonde levensstijl en regelmatige medische controles om diabetische retinopathie te voorkomen.