Antivirale medicijnen: Geneesmiddelen tegen virale infecties

Antivirale geneesmiddelen zijn medicijnen die zijn ontworpen om de vermenigvuldiging van virussen te onderdrukken. Wanneer ze op de juiste manier worden gebruikt, helpen antivirale geneesmiddelen bij het bestrijden van virale infecties door de duur en ernst van de symptomen te verminderen. Ze kunnen de symptomen van infecties zoals de griep verlichten en zijn ook effectief bij de behandeling van andere virale aandoeningen, zoals herpes simplex-infecties en virale hepatitis. Ondanks hun effectiviteit kunnen antivirale middelen soms bijwerkingen veroorzaken.

• Toepassingen van antivirale geneesmiddelen
• Groepen van antivirale geneesmiddelen
• Nucleoside-analogen
• Nucleotide-analogen
• Pyrofosfaat-analogen
• Adamantanen
• Neuraminidaseremmers
• Specifieke antivirale geneesmiddelen en hun gebruik
• Aciclovir
• Ganciclovir
• Lamivudine
• Entecavir
• Bijwerkingen van antivirale geneesmiddelen
• Nazorg en vervolgbehandeling

Toepassingen van antivirale geneesmiddelen

Antivirale geneesmiddelen worden door artsen voorgeschreven voor de behandeling van infecties veroorzaakt door virussen. Ze zijn effectief tegen verschillende virale ziekten, waaronder:

• Hiv/aids
• Influenza (griep)
• Herpes simplex type I (koortslip) en type II (genitale herpes)
• Herpes zoster (gordelroos)
• Virale hepatitis
• Encefalitis (ontsteking van de hersenen)
• Infectieuze mononucleosis (klierkoorts)
• Een gewone verkoudheid

Groepen van antivirale geneesmiddelen

Nucleoside-analogen

• Aciclovir (Zovirax)
• Topisch (op de huid aangebracht) - Effectief tegen HSV (herpes simplex-virus)
• Oraal (via de mond ingenomen) en intraveneus (via een ader toegediend) - Behandelt VZV (varicella zoster-virus) en HSV
• Famciclovir
• Oraal - Effectief tegen VZV (herpes zoster-virus) en HSV
• Valaciclovir (Valtrex)
• Oraal - Behandelt VZV en HSV
• Ganciclovir (Cytovene)
• Intraveneus - Toegepast bij CMV (cytomegalovirusinfectie)
• Valganciclovir
• Oraal - Behandelt CMV
• Lamivudine
• Oraal - Effectief tegen HBV (hepatitis B)
• Entecavir
• Oraal - Krachtige remmer van HBV, werkzaam tegen lamivudine-resistente stammen

Nucleotide-analogen

• Adefovir
• Oraal - Gebruikt voor de behandeling van chronische hepatitis B
• Cidofovir
• Intraveneus - Toegepast bij ernstige CMV-infecties, vooral bij patiënten met aids, vaak in combinatie met probenecide om de uitscheiding van urinezuur te verhogen

Pyrofosfaat-analogen

• Foscarnet
• Intraveneus - Actief tegen herpesvirussen en gebruikt als tweedelijnsbehandeling bij ernstige CMV-infecties en aciclovir-resistente herpes simplex-infecties

Adamantanen

• Amantadine (Symmetrel)
• Oraal - Effectief tegen influenza A; niet werkzaam tegen influenza B. Kan worden gebruikt voor profylaxe en behandeling van influenza A, hoewel bijwerkingen zoals slapeloosheid, duizeligheid, en hoofd- en spierpijn kunnen optreden. Wordt ook gebruikt bij de behandeling van de ziekte van Parkinson.

Neuraminidaseremmers

• Zanamivir (Relenza)
• Actueel (door inademing) - Effectief tegen influenza A en B
• Oseltamivir (Tamiflu)
• Oraal - Behandelt influenza A en B en wordt ook gebruikt voor profylaxe
• Ribavirine (Rebetol, Virazol)
• Actueel (door inhalatie) - Gebruikt bij RSV (respiratoir syncytieel virusinfectie); Oraal - Behandelt Lassa-koorts en hepatitis C
• Palivizumab
• Preventie van RSV bij zuigelingen met een hoog risico, toegediend door intramusculaire injectie
• Alfa-interferon (INF-a)
• Oraal of intraveneus - Behandelt HBV, HCV, en bepaalde maligniteiten (zoals niercelcarcinoom); wordt wekelijks toegediend

Specifieke antivirale geneesmiddelen en hun gebruik

Aciclovir

Aciclovir (acycloguanosine) is effectief tegen alfa-herpesvirussen, inclusief herpes simplex types 1 en 2 en varicella zoster-virus (herpes zoster). Dit middel kent weinig bijwerkingen. Het is beschikbaar in intraveneuze, orale en lokale vormen voor de behandeling van herpes simplex en varicella zoster-infecties. Aciclovir kan het virus niet volledig elimineren, waardoor terugvallen mogelijk blijven.

Ganciclovir

Ganciclovir is werkzaam tegen herpes simplex-virussen en het varicella-zoster-virus. Het is ook de eerstelijnsbehandeling voor ernstige CMV-infecties, zoals CMV-retinitis. Het is beschikbaar in intraveneuze en orale vormen. Ganciclovir heeft een hoger risico op bijwerkingen, waaronder neutropenie, trombocytopenie en potentieel verminderde vruchtbaarheid. Het wordt meestal gereserveerd voor levensbedreigende of visusbedreigende CMV-infecties bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem.

Lamivudine

Lamivudine is werkzaam tegen zowel hiv als hepatitis B, maar geneesmiddelresistentie kan optreden, wat de effectiviteit kan verminderen.

Entecavir

Entecavir is een krachtiger antiviraal middel tegen hepatitis B dan lamivudine en is effectief tegen stammen die resistent zijn tegen lamivudine.

Bijwerkingen van antivirale geneesmiddelen

Hoewel antivirale geneesmiddelen over het algemeen goed worden verdragen, kunnen sommige bijwerkingen optreden. Veelvoorkomende bijwerkingen zijn misselijkheid, diarree, hoofdpijn en vermoeidheid. Sommige antivirale middelen kunnen ernstigere bijwerkingen hebben, zoals nierproblemen bij cidofovir en ganciclovir, of neurologische effecten bij adamantanen. Het is belangrijk dat patiënten de bijwerkingen met hun arts bespreken en indien nodig een alternatieve behandeling overwegen.

Nazorg en vervolgbehandeling

Na de behandeling met antivirale geneesmiddelen kan vervolgcontrole noodzakelijk zijn om de voortgang van de behandeling te monitoren en de effectiviteit te beoordelen. Dit kan ook inhouden dat bloedonderzoeken of andere diagnostische tests worden uitgevoerd om eventuele bijwerkingen of complicaties tijdig op te sporen. Patiënten moeten zich bewust zijn van eventuele symptomen die kunnen wijzen op bijwerkingen en deze onmiddellijk aan hun arts rapporteren.

Lees verder

• Virale hepatitis B-infectie: Leverontsteking door virus
• Virale hepatitis C-infectie: Ontsteking van lever door virus
• Herpes simplex-infecties: Types, verspreiding en symptomen
• Waterpokken: Infectie met algemene symptomen en huiduitslag
• Gordelroos: Infectie met huiduitslag & symptomen aan gezicht