Gordelroos: Infectie met huiduitslag & symptomen aan gezicht

Gordelroos is een virale infectie die tot stand komt nadat het waterpokkenvirus lange tijd inactief in het zenuwweefsel in de buurt van ruggenmerg en de hersenen heeft gelegen en plots weer actief wordt. Het virus veroorzaakt meestal op de romp een pijnlijke huiduitslag die gepaard gaat met blaarvorming. Soms ontstaan nog meer ernstige symptomen wanneer de huiduitslag zich verspreidt naar het gezicht en de zenuwen daar beschadigt. Het Varicella-zoster virus is de oorzaak van deze ziekte. Meestal is de prognose van patiënten met deze huidinfectie goed omdat de symptomen binnen enkele weken verdwijnen. Niettemin is gordelroos mogelijk lange tijd zeer pijnlijk. De behandeling bestaat uit enkele zelfzorgmaatregelen in combinatie met medicatie.

• Synoniemen gordelroos
• Epidemiologie en risicofactoren virale infectie
• Oorzaken: Varicella-virus dat ook waterpokken veroorzaakt
• Huiduitslag en symptomen aan gezicht
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Synoniemen gordelroos

Gordelroos is eveneens gekend onder deze synoniemen:

• cingulum
• herpes zoster
• sint-antoniusvuur
• zona

Epidemiologie en risicofactoren virale infectie

De infectie komt voor op alle leeftijden, maar is het vaakst te zien bij ouderen (zestigplussers). Ook mensen die waterpokken (meestal milde virale infectie met algemene symptomen en huiduitslag) hebben gehad voor éénjarige leeftijd, zijn vaker getroffen door gordelroos. Daarnaast zijn patiënten met een verzwakt immuunsysteem door medicatie (geneesmiddelen na een orgaantransplantatie, immunosuppressiva, chemotherapie) of een ziekte (leukemie, lymfoom, hiv, aids) sneller vatbaar voor gordelroos.

Oorzaken: Varicella-virus dat ook waterpokken veroorzaakt

Varicella-virus

Het Varicella zoster-virus is verantwoordelijk voor zowel varicella (waterpokken) als herpes zoster (gordelroos). Het virus blijft in bepaalde zenuwen in het lichaam latent (inactief) aanwezig nadat iemand de waterpokken heeft gehad. Na vele jaren gebeurt een reactivering van het virus waardoor gordelroos optreedt. De oorzaak van deze plotse opleving van het virus is niet bekend.

Overdracht

De overdracht van het virus is niet mogelijk van persoon tot persoon. Wel verspreidt het Varicella zoster-virus zich mogelijk van een persoon met gordelroos naar een persoon die nog nooit waterpokken gehad heeft. De persoon die dan is blootgesteld aan het virus, ontwikkelt dan waterpokken, maar geen gordelroos. De verspreiding van het virus gebeurt door direct contact met vocht dat uit de door huiduitslag komt. Een persoon met actieve gordelroos is in staat om het virus te verspreiden, wanneer de uitslag in de blaarvormingsfase zit. Een persoon is voor deze fase niet besmettelijk. Zodra korstvorming ontstaan is op de huiduitslag is de persoon niet meer besmettelijk. Gordelroos is minder besmettelijk dan waterpokken.

Huiduitslag en symptomen aan gezicht

Huiduitslag

Patiënten ontwikkelen een pijnlijke, tintelende, jeukende of brandende huid die aan één kant van het lichaam optreedt. Deze symptomen zijn gekend als 'dermatomale pijn'. Één tot vijf dagen na deze symptomen verschijnt een pijnlijke huiduitslag die vergelijkbaar is met deze van waterpokken. De huiduitslag ontwikkelt zich in zeven tot tien dagen en bestaat uit rode vlekken, gevolgd door kleine blaasjes. De blaren breken open, waardoor kleine wondjes ontstaan. Deze beginnen te drogen waarna een korstvorming ontstaat. De korsten vallen binnen twee tot vier weken van het lichaam. Littekens zijn zeldzaam bij gordelroos. De uitslag verschijnt gewoonlijk op een smal gebied (als een streep) op de rug en gaat dan verder naar de voorkant van de buik of borstkas. Wanneer de oksel is aangetast, krijgt de patiënt te maken met pijn aan de oksel. Soms presenteert de huiduitslag zich op het gezicht, de handpalmen, de ogen, de mond en de oren.

Gezicht

Wanneer de gordelroos een zenuw in het gezicht aantast, ontwikkelt de patiënt eveneens pijn, spierzwakte en een huiduitslag in verschillende delen van het gezicht. Bovendien ontstaan mogelijk volgende symptomen:

• een hangend ooglid (ptosis)
• een overgevoeligheid voor licht (fotofobie)
• gehoorverlies (eenzijdig gehoorverlies of bilateraal gehoorverlies)
• moeite met bewegen van een deel van de spieren in het gezicht
• problemen met de smaakzin (smaakstoornis)
• problemen met het gezichtsvermogen wanneer gordelroos het oog aantast
• verlamming van de oogspieren (oftalmoplegie)

Algemene symptomen
Andere algemene symptomen die met gordelroos gepaard gaan zijn een algemeen ziek gevoel (malaise), gewrichtspijn, gezwollen lymfeklieren, vermoeidheid, maagklachten, ochtendhoofdpijn, hoofdpijn, koorts en rillingen. Soms komt eveneens allodynie (pijn bij niet-pijnlijke pijnprikkel) tot stand. Ook presenteert een patiënt zich af en toe met gezwollen oksels of met borstpijn (gevoelige borsten).

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

De ziekte is meestal klinisch te herkennen door het inspecteren van de huid en het bevragen van de patiënt over de medische geschiedenis. Wel weet een patiënt niet altijd dat hij reeds als waterpokken (voorloper van gordelroos) gehad heeft, omdat de infectie soms erg mild is verlopen. Bijkomende onderzoeken zijn zelden nodig, maar een huidbiopsie (stukje weefsel wegnemen) of een analyse van het blaasjesvocht is soms nuttig om de aanwezigheid van het Varicella zoster-virus te identificeren. Daarnaast toont een bloedonderzoek een verhoging van de witte bloedcellen en antilichamen tegen het waterpokkenvirus. Deze onderzoeken bevestigen echter niet dat de huiduitslag het gevolg is van de gordelroos.

Differentiële diagnose

Voor de arts vormt de diagnose van gordelroos heel af en toe een uitdaging, omdat het klinisch beeld van deze ziekte lijkt op dit van volgende aandoeningen of syndromen:

• acne keloïdalis nuchae
• acneïforme uitbarstingen
• aftenstomatitis (pijnlijke zweren in de mond)
• allergische contactdermatitis (huiduitslag met roodheid en jeuk)
• cellulitis (huidinfectie met pijnlijke, rode en gezwollen huid)
• cnidaria envenomatie
• contactstomatitis
• ecthyma (huidinfectie met puisten)
• erysipeloïd (bacteriële huidinfectie met jeuk, pijn en warmte op de hand of vingers)
• folliculitis (ontsteking van de haarzakjes met pijn en jeuk aan de huid)
• humane koepokkeninfectie
• insectenbeten
• irriterende contactdermatitis (huidontsteking door blootstelling aan stoffen)
• lichen striatus (huidziekte met huidletsels op arm of been)
• mucosale candidiasis (schimmelinfectie door gist Candida)
• roos
• waterpokken

Behandeling

Zelfzorg

De patiënt verzorgt de huid door het aanbrengen van koele, natte kompressen, hetgeen pijn verlichtend werkt. Ook het nemen van een ligbad doet vaak wonderen. Bedrust is tevens aangewezen totdat de koorts gedaald is.

Professionele medische behandeling

De arts schrijft antivirale geneesmiddelen voor (medicatie die het virus bestrijden). Deze medicijnen verminderen de pijn, voorkomen complicaties, en verkorten het verloop van de ziekte. De patiënt start met de geneesmiddelen binnen 72 uur nadat hij voor het eerst de symptomen van pijn of een branderig gevoelheeft gemerkt. De medicatie is het meest effectief voordat de blaren verschenen zijn. Meestal nemen patiënten deze medicatie via de mond (oraal) in, maar soms dient een arts dit ook via een ader (intraveneus) toe. Sterke ontstekingsremmende geneesmiddelen (corticosteroïden), zoals prednison, verminderen de zwelling en pijn. Deze geneesmiddelen werken echter niet bij alle patiënten. Andere nuttige geneesmiddelen omvatten antihistaminica om de jeuk te minderen. Deze neemt de patiënt in via een pil of brengt hij op de huid aan via een crème. Ook pijnstillers en andere huidcrème om de pijn te minderen, zijn beschikbaar.

Prognose

Gordelroos verdwijnt meestal binnen twee tot drie weken en keert zelden terug. Als het virus de motorische zenuwen (zenuwen van de beweging) heeft aangetast, ontstaat tijdelijke of permanente zwakte of verlamming.

Complicaties

Postherpetische neuralgie

De meest voorkomende complicatie van gordelroos is postherpetische neuralgie (PHN), een aandoening in de zenuwuiteinden van de huid waardoor milde tot zeer ernstige brandende pijn ontstaat die soms maanden tot jaren aanhoudt. De zenuwen zijn hierbij beschadigd na een uitbraak van gordelroos. Zestigplussers lijden het vaakst aan postherpetische neuralgie.

Andere complicaties

Andere complicaties omvatten:

• bacteriële huidinfectie
• blindheid en ooginfecties (indien gordelroos optreedt in het oog)
• doofheid
• een andere aanval van gordelroos
• een infectie, waaronder encefalitis (een hersenontsteking) van sepsis (bloedvergiftiging) bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem
• een longontsteking
• evenwichts- en coördinatiestoornissen (ataxie)
• het Ramsay Hunt-syndroom (duizeligheid, zwakte aan één kant van het gezicht, een rode uitslag en blaarvorming rond de oren en oorsuizen): Dit syndroom treedt op als gordelroos de zenuwen van het gezicht of het oor aantast.
• huidinfecties

In zeer ernstige gevallen leidt gordelroos tot de dood.

Preventie

Het is belangrijk om weg te blijven van mensen indien een patiënt met gordelroos sijpelende huidzweren heeft. Dit voorkomt dat de verspreiding van de infectie bij mensen die nog nooit waterpokken hebben gehad. Bovendien is het belangrijk om de handen regelmatig te wassen (goede handhygiëne) om de verspreiding van het virus te voorkomen. Verder is het belangrijk om van de huiduitslag af te blijven en deze niet open te krabben. Een vaccin tegen gordelroos is voorhanden; de Gezondheidsraad raadt dit vaccin echter niet aan daar dit onvoldoende bescherming biedt.

Lees verder

• Waterpokken: Infectie met algemene symptomen en huiduitslag
• Postherpetische neuralgie: Zenuwpijn door gordelroos
• Gordelroos in het oog: Oogproblemen door virale infectie
• Virale huidinfectie: Huidinfecties veroorzaakt door virus
• Huiduitslag: Veel voorkomende oorzaken van uitslag op huid