Postherpetische neuralgie: Zenuwpijn door gordelroos

Postherpetische neuralgie is een chronische aandoening die vaak voorkomt bij oudere patiënten, gekenmerkt door zenuwpijn in een gebied dat eerder door gordelroos is aangetast. Deze aandoening ontstaat door schade aan de zenuwvezels door het varicella zoster-virus. Patiënten ervaren niet alleen pijn, maar vaak ook abnormale sensaties in de getroffen huidgebieden. De behandeling richt zich op het beheersen van de pijn met specifieke medicijnen. Hoewel de aandoening meestal binnen een jaar verdwijnt, kan de pijn in sommige gevallen maanden of zelfs jaren aanhouden. Hoewel postherpetische neuralgie zelf geen directe complicaties veroorzaakt, kunnen bijwerkingen van de medicatie optreden en kunnen dagelijkse activiteiten verstoord raken door de symptomen. Vaccinatie tegen waterpokken kan helpen om gordelroos en postherpetische neuralgie te voorkomen.

• Epidemiologie
• Oorzaken: Reactivering van het varicella zoster-virus
• Risicofactoren: Ernstige huiduitslag en andere factoren
• Symptomen: Zenuwpijn en abnormale sensaties
• Diagnose en onderzoeken
• Zelfzorg
• Professionele medische behandeling
• Prognose van aanhoudende zenuwpijn
• Complicaties en gevolgen van chronische pijnaandoening
• Preventie van postherpetische neuralgie

Epidemiologie

Postherpetische neuralgie komt voornamelijk voor bij ouderen. Ongeveer 5% tot 20% van de patiënten die gordelroos hebben doorgemaakt, ontwikkelt postherpetische neuralgie.

Oorzaken: Reactivering van het varicella zoster-virus

Postherpetische neuralgie is een complicatie van gordelroos, een aandoening veroorzaakt door de reactivering van het latente varicella zoster-virus (humaan herpesvirus) na een eerdere infectie met waterpokken. Gordelroos veroorzaakt een pijnlijke huiduitslag die kan variëren van mild jeukend tot ernstig pijnlijk. Bij postherpetische neuralgie leidt de ontsteking van de zenuwen door het virus tot schade aan de zenuwvezels, wat resulteert in neuropathische pijn. Deze pijn is niet het gevolg van een externe stimulus zoals een verwonding, maar voortkomend uit de beschadigde zenuwen.

Risicofactoren: Ernstige huiduitslag en andere factoren

Naast ouderdom zijn de volgende factoren risicovol voor het ontwikkelen van postherpetische neuralgie:

• Ernstige huiduitslag: Een uitgebreide uitslag met meer dan vijftig letsels, zoals papels, blaasjes of blaren, verhoogt het risico.
• Ernstige pijn tijdens de acute fase: Sterke pijn bij de eerste uitbraak van gordelroos kan het risico verhogen.
• Oculaire betrokkenheid: Wanneer de ogen zijn aangetast door gordelroos, zoals bij oculaire herpes, is er een verhoogd risico op postherpetische neuralgie.
• Systemische aandoeningen: Systemische lupus erythematosus, diabetes mellitus, en recente trauma's kunnen bijdragen aan het risico.
• Verzwakt immuunsysteem: Personen met een verzwakt immuunsysteem hebben een verhoogd risico op zowel de reactivering van het virus als neurologische complicaties.

Symptomen: Zenuwpijn en abnormale sensaties

Patiënten met postherpetische neuralgie ervaren vaak:

• Zenuwpijn: Deze kan intermitterend of constant zijn en wordt vaak beschreven als brandend, knagend, stekend, schietend of kloppend. Soms zijn er ook elektrische schokjes voelbaar.
• Abnormale sensaties: Prikkelingen, jeuk, een doof gevoel, kriebels, allodynie (pijnlijke reactie op normaal onschadelijke prikkel), hyperalgesie (verhoogde pijnrespons) en dysesthesie (onaangename en abnormale sensaties) kunnen optreden.
• Hoofdpijn: Soms ervaren patiënten ook hoofdpijn.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

De diagnose postherpetische neuralgie wordt vaak gesteld op basis van de medische voorgeschiedenis en de aard van de pijn. Belangrijke diagnostische elementen zijn:

• Geschiedenis van gordelroos: De arts zal vragen naar een eerdere gordelroosinfectie en de bijbehorende symptomen.
• Lichamelijk onderzoek: De arts inspecteert de pijnlijke gebieden op tekenen van huiduitslag, kleurveranderingen en oedeem. Hij controleert ook het gevoel in deze gebieden, de reactie op warmte, koude en trillingen.
• Sensorische afwijkingen: Patiënten kunnen verminderde gevoeligheid of overgevoeligheid vertonen in de aangetaste gebieden. Veranderingen in autonome functies, zoals toegenomen zweten, kunnen ook optreden.

Differentiële diagnose

De arts moet andere aandoeningen uitsluiten die vergelijkbare symptomen vertonen:

• Caverneuze sinus syndromen
• Chronische paroxysmale hemicranie: Aanvallen van eenzijdige hoofdpijn.
• Clusterhoofdpijn: Plotse, eenzijdige, pijnlijke hoofdpijn.
• Hoofdtrauma: Traumatisch letsel aan het hoofd.
• Hemifaciale spasmen: Onvrijwillige spierkrampen in het gezicht.
• Tolosa-Hunt syndroom: Ziekte met oogproblemen en pijn.
• Migraine: Aanvallen van aura en/of eenzijdige hoofdpijn, evenals andere migrainevarianten.
• Persistente idiopathische gezichtspijn: Aanhoudende gezichtspijn zonder bekende oorzaak.
• Traumatische perifere zenuwletsels
• Trigeminusneuralgie: Aangezichtspijn met pijnscheuten.

Zelfzorg

Enkele alternatieve en zelfzorgmaatregelen die mogelijk verlichting kunnen bieden, zijn:

• Acupunctuur: Hoewel sommige patiënten baat hebben bij acupunctuur, ontbreekt het wetenschappelijk bewijs om de effectiviteit te bevestigen (anno augustus 2024).
• Koude kompressen: Het toepassen van koude op de pijnlijke gebieden kan tijdelijke verlichting bieden.
• Comfortabele kleding: Het dragen van comfortabele katoen of zijde kan het comfort verbeteren.
• Homeopathische behandeling: De effectiviteit van homeopathie is niet wetenschappelijk bewezen (anno augustus 2024).
• Vitamine C: Het wetenschappelijk bewijs voor de effectiviteit van vitamine C bij postherpetische neuralgie is nog onvoldoende (anno augustus 2024).

Professionele medische behandeling

Postherpetische neuralgie kan jarenlang aanhouden en is moeilijk te behandelen. De veiligheid en verdraagbaarheid van de behandelingen zijn cruciaal, vooral omdat de aandoening vaak ouderen treft. De arts kan de volgende behandelingen overwegen:

Anticonvulsiva

Anticonvulsiva worden vaak ingezet om de abnormale elektrische activiteit in het zenuwstelsel te stabiliseren, wat kan helpen bij het verminderen van de pijn.

Antidepressiva

Antidepressiva beïnvloeden de niveaus van serotonine en norepinefrine in de hersenen, wat kan bijdragen aan een vermindering van de pijnperceptie.

Intrathecale glucocorticoïde-injecties

Deze injecties, toegediend binnen de hersen- of ruggenmergsvliezen, kunnen nuttig zijn voor patiënten met ernstige pijn die niet reageren op andere behandelingen. Ze zijn echter niet effectief als de trigeminuszenuw is aangetast.

Lidocaïne huidpleisters

Lidocaïne, een lokaal anestheticum, kan via huidpleisters worden aangebracht om pijn, jeuk en branderigheid te verlichten.

Ruggenmerg- of perifere zenuwstimulatie

Ruggenmerg- en perifere zenuwstimulatoren geven zwakke elektrische impulsen die de hersenen kunnen misleiden om de pijnsignalen te blokkeren of te verminderen.

Steroïden

Corticosteroïden kunnen ontstekingen verminderen en worden alleen gebruikt nadat de huiduitslag van gordelroos volledig verdwenen is.

Transcutane elektrische zenuwstimulatie (TENS)

Deze therapie gebruikt elektroden om kleine elektrische impulsen te geven, wat bij sommige patiënten kan helpen om pijn te verlichten, hoewel de effectiviteit varieert.

Prognose van aanhoudende zenuwpijn

De meeste patiënten met postherpetische neuralgie herstellen volledig binnen een jaar. Echter, bij sommige patiënten kunnen de symptomen jarenlang aanhouden of zelfs permanent zijn. Het gebruik van orale antivirale geneesmiddelen bij een vroege behandeling van gordelroos kan helpen de incidentie en ernst van postherpetische neuralgie te verminderen. Het is mogelijk dat de pijn met medicijnen kan worden verlicht, maar niet volledig verdwijnt.

Complicaties en gevolgen van chronische pijnaandoening

Postherpetische neuralgie zelf is niet dodelijk, maar kan de kwaliteit van leven aanzienlijk beïnvloeden. Patiënten kunnen moeite hebben met dagelijkse activiteiten zoals het nemen van een bad of zichzelf aankleden. Vermoeidheid en slaapproblemen zijn veelvoorkomende bijkomende klachten. Tijdige herkenning en behandeling kunnen de pijnklachten verminderen. Medicijnen kunnen echter variabele bijwerkingen hebben, van mild tot ernstig. Een goede instructie en opvolging door een arts zijn essentieel om een juiste behandeling te waarborgen en complicaties te voorkomen.

Preventie van postherpetische neuralgie

De beste manier om postherpetische neuralgie te voorkomen is door gordelroos te vermijden. Dit kan worden bereikt door vaccinatie tegen waterpokken. Ook is een snelle en agressieve behandeling van gordelroos binnen de eerste twee dagen na het verschijnen van de huiduitslag belangrijk om het risico op postherpetische neuralgie te verminderen.

Lees verder

• Gordelroos: Infectie met huiduitslag & symptomen aan gezicht
• Waterpokken: Infectie met algemene symptomen en huiduitslag
• Zenuwpijn (neuralgie): Pijn door zenuwschade
• Gordelroos in het oog: Oogproblemen door virale infectie
• Neuropathische pijn: Pijn door schade aan zenuwstelsel