Postherpetische neuralgie: Zenuwpijn door gordelroos

Postherpetische neuralgie is een chronische pijnaandoening waarbij vooral oudere patiënten door schade aan de zenuwvezels zenuwpijn ervaren. Dit vindt plaats in een gebied dat eerder aangetast is geweest door de virale infectie gordelroos. Patiënten met postherpetische neuralgie hebben naast de pijnklachten vaak ook abnormale sensaties aan de getroffen huidgebieden. De behandeling van postherpetische neuralgie bestaat uit het toedienen van specifieke medicijnen om de pijn onder controle te krijgen. De chronische aandoening verdwijnt vaak binnen het jaar maar soms houdt de pijn maanden tot jaren aan. Complicaties komen niet voor door postherpetische neuralgie, maar bijwerkingen zijn wel mogelijk door het medicatiegebruik en bovendien zijn de dagelijkse activiteiten mogelijk verstoord door de symptomen.. Een vaccinatie tegen waterpokken voorkomt tot slot gordelroos en postherpetische neuralgie.

• Epidemiologie
• Oorzaken: Door varicella zoster-virus
• Risicofactoren: Ernstige huiduitslag
• Symptomen: Zenuwpijn
• Diagnose en onderzoeken
• Zelfzorg
• Professionele medische behandeling van complicatie van gordelroos
• Prognose van aanhoudende zenuwpijn
• Preventie van postherpetische neuralgie
• Complicaties van chronische pijnaandoening

Epidemiologie

Postherpetische neuralgie treft voornamelijk een oudere populatie. Naar schatting ontwikkelt 5% - 20% van de patiënten die gordelroos gehad hebben, postherpetische neuralgie.

Oorzaken: Door varicella zoster-virus

De virale infectie gordelroos is een complicatie van waterpokken. De aandoening is namelijk veroorzaakt door de reactivering van het latente varicella zoster-virus (humaan herpesvirus) na een eerste infectie. Gordelroos veroorzaakt een licht jeukende tot intens pijnlijk huiduitslag. Bij postherpetische neuralgie veroorzaakt het virus een ontsteking van de zenuwen onder de huid van het getroffen gebied als gevolg van schade aan de zenuwvezels. De neuropathische pijn (zenuwpijn) is dus niet het gevolg van een externe stimulus zoals een verwonding.

Risicofactoren: Ernstige huiduitslag

Naast de leeftijd zijn pijn en/of abnormale sensaties vóór het begin van de huiduitslag), een ernstige huiduitslag (meer dan vijftig letsels: papels, blaasjes of blaren met korstvorming), en ernstige pijn tijdens de acute fase risicofactoren voor postherpetische neuralgie. Wanneer de ogen aangetast zijn door gordelroos (oculaire herpes), veroorzaakt dit ook sneller postherpetische neuralgie. Bijkomende mogelijke risicofactoren zijn onder meer systemische lupus erythematosus, diabetes mellitus (suikerziekte) en een recent trauma. Patiënten met een verzwakt immuunsysteem hebben tot slot een verhoogd risico op de reactivering van varicella zoster-virus en neurologische complicaties.

Symptomen: Zenuwpijn

De patiënt ervaart intermitterende (met tussenpozen) of constante zenuwpijn in een gebied dat eerder werd aangetast door gordelroos, meestal in het gezicht. De pijn is brandend, knagend, stekend, schietend, kloppend, of anders zijn elektrische schokjes voelbaar. Andere sensorische afwijkingen, waaronder prikkelingen, jeuk, een doof gevoel of kriebels voelen, allodynie (pijnlijke reactie op normaal onschadelijke prikkel), hyperalgesie (verhoogde pijnrespons) of dysesthesie (onaangename en abnormale sensatie). Hoofdpijn is tot slot een ander symptoom dat soms optreedt.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

Een geschiedenis van gordelroos en de aard van de pijn zijn belangrijke diagnostische elementen voor de arts. Daarnaast wil de patiënt weten of de patiënt gevaccineerd is. Verder voert hij een zorgvuldig lichamelijk onderzoek uit. De arts inspecteert de plaats van de pijn op tekenen van een huiduitslag, kleurveranderingen en oedeem (zwelling van lichaamsdelen). Gebieden die eerder zijn aangetast door gordelroos vertonen soms tekenen van huidbeschadiging. De arts controleert het pijngevoel, het gevoel voor warmte of koude en de reactie op trillingen. De patiënt heeft verminderde gevoelens of reageert juist overgevoelig op bepaalde gebieden. Af en toe komen veranderingen in de autonome functie voor, zoals toegenomen zweten aan het aangetaste gebied.

Differentiële diagnose

De arts moet een goed vraaggesprek en lichamelijk onderzoek uitvoeren om zeker te zijn dat de patiënt lijdt aan herpetische neuralgie. Volgende aandoeningen vormen namelijk differentiële diagnoses omdat de kenmerken van deze aandoeningen lijken o het klinisch beeld van de pijnaandoening:

• caverneuze sinus syndromen
• chronische Paroxysmale hemicranie (aanvallen van eenzijdige hoofdpijn)
• clusterhoofdpijn (plotse eenzijdige en pijnlijke hoofdpijn)
• een hoofdwonde
• hemifaciale spasmen (onvrijwillige spierkrampen in het gezicht)
• het Tolosa-Hunt syndroom (ziekte met problemen en pijn aan oog)
• migraine (aanvallen van een aura en/of eenzijdige hoofdpijn) en migrainevarianten
• persistente idiopathische pijn in het gezicht (aanhoudende gezichtspijn zonder bekende oorzaak)
• traumatische perifere zenuwletsels
• trigeminusneuralgie (aangezichtspijn met pijnscheuten)

Zelfzorg

Enkele alternatieve en zelfzorgmaatregelen voor het behandelen van de chronische pijnaandoening zijn:

• acupunctuur (nog niet wetenschappelijk bewezen anno oktober 2020)
• coldpacks (koude toepassen)
• comfortabele katoen of zijde kledij dragen
• een homeopathische behandeling (niet wetenschappelijk bewezen anno oktober 2020)
• vitamine C innemen (wetenschappelijk onderzoek is nog nodig anno oktober 2020)

Professionele medische behandeling van complicatie van gordelroos

Postherpetische neuralgie houdt soms jaren aan en is moeilijk te behandelen. De veiligheid en verdraagbaarheid van farmacologische therapieën zijn belangrijke aandachtspunten, aangezien postherpetische neuralgie vooral een oudere populatie treft. Zodra postherpetische neuralgie is gediagnosticeerd, is het belangrijk om de zenuwpijn te onder controle te krijgen en de bijwerkingen door de behandelingen te minimaliseren. Hiervoor zet de arts diverse (combinaties van) medicijnen en andere behandelingen in.

Anticonvulsiva

Anticonvulsiva kalmeren de zenuwimpulsen stabiliseren van abnormale elektrische activiteit in het zenuwstelsel veroorzaakt door beschadigde zenuwen.

Antidepressiva

Antidepressiva werken in op serotonine en norepinefrine in de hersenen (zorgen voor de interpretatie van het lichaam op pijn).

Intrathecale glucocorticoïde-injecties

Deze injecties zijn een andere optie voor patiënten met onbehandelbare pijn die ongevoelig zijn voor andere behandelingsopties. Intrathecale glucocorticoïde-injecties (binnen de hersen- of ruggenmergsvliezen) zijn echter niet nuttig wanneer de trigeminuszenuw ook aangetast is.

Lidocaïne huidpleisters

Lidocaïne is een veel gebruikt lokaal anestheticum en antiaritmicum. Wanneer de patiënt dit topisch toepast (op de huid aanbrengt), verlicht dit medicijn de jeuk, het brandend gevoel en de pijn van een ontsteking.

Ruggenmerg- of perifere zenuwstimulatie

Deze apparaten bieden een veilige, efficiënte en effectieve manier om veel soorten zenuwpijnaandoeningen te verlichten. De arts implementeert de ruggenmergstimulator onder de huid langs het verloop van perifere zenuwen. De perifere zenuwstimulator plaatst de arts onder de huid boven een perifere zenuw. Zodra de elektroden op hun plaats zitten, gaat een zwakke elektrische stroom naar de zenuw. Deze niet-pijnlijke sensorische impuls misleidt de hersenen om de pijnlijke signalen uit te schakelen of om te draaien waardoor pijnverlichting ontstaat.

Steroïden

Corticosteroïde medicatie injecteert de arts in het gebied rond het ruggenmerg en werken ontstekingsremmend. Steroïden mag de arts enkel gebruiken wanneer de huiduitslag van gordelroos volledig verdwenen is.

Transcutane elektrische zenuwstimulatie (TENS)

Bij deze behandeling plaatst de arts elektroden boven de pijngebieden. De elektrodes geven kleine elektrische impulsen. De patiënt schakelt het TENS-apparaat naar behoefte in en uit. Sommige patiënten vinden dat TENS (transcutane elektrische zenuwstimulatie) pijn verlicht, terwijl de behandeling voor anderen niet effectief is.

Prognose van aanhoudende zenuwpijn

Veruit de meeste patiënten met postherpetische neuralgie herstellen binnen een jaar volledig, maar bij sommige patiënten houden de symptomen meerdere jaren aan of zijn ze permanent. Een snelle behandeling van gordelroos met orale (via de mond ingenomen) antivirale geneesmiddelen vermindert de incidentie en ernst van postherpetische neuralgie. Het is tot slot mogelijk dat de symptomen wel te verlichten zijn met de medicijnen, maar de pijn nooit helemaal verdwijnt.

Preventie van postherpetische neuralgie

De beste manier om postherpetische neuralgie te voorkomen is om de infectie met het varicella zoster-virus te voorkomen. Daarom is een vaccin tegen waterpokken belangrijk. Verder moet de arts een agressieve behandeling van gordelroos opstarten binnen de twee dagen nadat de huiduitslag verschijnt.

Complicaties van chronische pijnaandoening

Postherpetische neuralgie is een pijnlijke, niet-dodelijke aandoening die de dagelijkse activiteiten en kwaliteit van leven mogelijk in gevaar brengt. Een bad nemen of zichzelf aankleden is bijvoorbeeld bemoeilijkt voor patiënten. Vermoeidheid en slaapproblemen zijn andere gevolgen van de chronische pijnaandoening. Een tijdige herkenning en snelle behandeling vermindert de pijnklachten. De medicijnen hebben soms wel milde, ernstige tot zelfs fatale bijwerkingen. Ongepast gebruik en een slechte therapietrouw dragen bij aan risicofactoren. Een goede instructie en opvolging is bijgevolg noodzakelijk.

Lees verder

• Gordelroos: Infectie met huiduitslag & symptomen aan gezicht
• Waterpokken: Infectie met algemene symptomen en huiduitslag
• Zenuwpijn (neuralgie): Pijn door zenuwschade
• Gordelroos in het oog: Oogproblemen door virale infectie
• Neuropathische pijn: Pijn door schade aan zenuwstelsel