Hyperalgesie: Abnormaal verhoogde gevoeligheid voor pijn

Hyperalgesie is een medische aandoening die duidt op een abnormaal verhoogde gevoeligheid voor pijn. Een patiënt met hyperalgesie ervaart zo erg veel pijn bij een bepaalde pijnprikkel, terwijl dit bij de meeste mensen niet zoveel pijn doet. Deze aandoening is te wijten aan veranderingen in zenuwbanen, waardoor een patiënt overactief reageert op pijn. De arts werkt een medicatieplan uit om de pijnklachten te verminderen, al zijn ook enkele andere behandelingsopties mogelijk.

• Hyperalgesie versus allodynie
• Oorzaken van abnormale verhoogde gevoeligheid voor pijn
• Typen van hyperalgesie
• Door letsel aan lichaamsdeel
• Door opioïden
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Medicatie
• Andere behandelingen

Hyperalgesie versus allodynie

Bij hyperalgesie is sprake van een pijnprikkel die extreem veel pijn veroorzaakt bij een patiënt terwijl dit normaal gesproken bij de meeste mensen niet zoveel pijn doet. Allodynie is niet hetzelfde als hyperalgesie. Allodynie duidt namelijk op een medische aandoening waarbij een patiënt pijn heeft bij een niet-pijnlijke pijnprikkel.

Oorzaken van abnormale verhoogde gevoeligheid voor pijn

Nociceptoren zijn een soort receptoren op de zenuwen die reageren op pijnsignalen. Hyperalgesie treedt op wanneer deze receptoren gevoeliger worden. Het lichaam geeft veel verbindingen vrij bij weefselschade. Sommige van deze verbindingen versterken het reactievermogen van de nociceptoren, waardoor hyperalgesie tot stand komt. Deze veranderingen in zenuwbanen komen tot uiting na een chirurgische ingreep door trauma aan het weefsel of de zenuwen op de operatieplaats, en ook het langdurig gebruik van opioïden leidt mogelijk tot deze zenuwschade.

Typen van hyperalgesie

Er bestaan diverse soorten hyperalgesie. Deze vorm van neuropathische pijn ervaren patiënten in focale, discrete gebieden, of als een meer diffuse, lichaamsverspreide vorm.

Door letsel aan lichaamsdeel

De focale vorm is meestal geassocieerd met een letsel en is onderverdeeld in twee subtypen:

• Bij primaire hyperalgesie krijgt de patiënt abnormale pijn die ontstaan is in de beschadigde weefsels optreedt. Zo verergert de pijn na een elleboogoperatie bijvoorbeeld na een tijdje in plaats van te verbeteren.
• Bij secundaire hyperalgesie ervaart de patiënt een abnormale gevoeligheid van pijn in omliggende onbeschadigde weefsels.

Door opioïden

Door opioïden geïnduceerde hyperalgesie verschijnt als gevolg van een langdurig gebruik van opioïden (zoals morfine, hydrocodon of fentanyl voor pijnverlichting) bij de behandeling van chronische pijn. Primaire of secundaire hyperalgesie ontstaan mogelijk als reactie op zowel chronische als acute blootstelling aan opioïden. Deze bijwerking is soms ernstig genoeg om de stopzetting van de behandeling met opioïden te rechtvaardigen.

Symptomen

Een patiënt ervaart een extreme reactie op pijnprikkels zonder nieuwe verwondingen of een verergering van een aandoening. Zo heeft de patiënt na een operatie waarbij de chirurg een chirurgische insnijding gemaakt heeft, bijvoorbeeld meer pijn aan de wonde, terwijl de wonde niet geïnfecteerd is en er geen andere verwondingen zijn opgelopen. De reactie op de pijn is groter dan het verwachte pijnniveau.

Diagnose en onderzoeken

Het is niet altijd eenvoudig voor een arts om de diagnose van hyperalgesie te stellen. De arts heeft de medische geschiedenis en medicatielijst van de patiënt nodig, en verder stelt hij vragen over de aard van de pijn. Anno september 2020 zijn er geen specifieke testen voor het diagnosticeren van hyperalgesie. De arts voert bijgevolg enkele algemene onderzoeken uit. Hij test de respons (pijnintensiteit en karakter) op een wattenstaafje, een vingerdruk, een speldenprik, koude en warme prikkels, … Ook kan de arts mogelijk de pijnmedicatie verhogen. Ontwikkelt de patiënt hierdoor meer pijn, dan is hyperalgesie mogelijk de oorzaak.

Behandeling

De behandeling van hyperalgesie is klinisch uitdagend, en het vinden van een geschikt medicijn of een goede medicijncombinatie die effectief is voor een bepaalde patiënt is niet altijd eenvoudig en vraagt vaak wat tijd. Ook zijn frequente aanpassingen van de medicatie mogelijk nodig totdat een patiënt minder pijn ervaart.

Medicatie

Hyperalgesie is vergelijkbaar met andere soorten van pijn bij zenuwirritatie zoals allodynie en neuropathische pijn. Daarom reageren patiënten op een standaard behandeling voor deze aandoeningen. De arts zet diverse geneesmiddelen in zoals:

• atypische opioïden zoals tramadol
• gabapentine
• glucocorticoïden
• niet-steroïdale anti -inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's)
• NMDA-antagonisten
• pregabaline
• selectieve serotonine-heropnameremmers (SSRI)
• tricyclische antidepressiva

Wanneer hyperalgesie het resultaat is van de chronische inname van hoge doses opioïden, is het belangrijk om de dosis te verlagen. Dit resulteert mogelijk aanvankelijk in een verergering van de pijn, maar biedt uiteindelijk een verlichting van de pijnklachten.

Andere behandelingen

Een andere behandelingsoptie is een spier- of zenuwblokkade, waarbij de arts een lokaal anestheticum gebruikt om pijnlijke zenuwimpulsen te verdoven of te vertragen. Het gebruik van een transcutaan apparaat voor elektrische zenuwstimulatie (TENS) verlicht tot slot mogelijk hyperalgesie.

Lees verder

• Neuropathische pijn: Pijn door schade aan zenuwstelsel
• Chronische pijn: Soorten, oorzaken en behandeling
• Allodynie: Pijn bij niet-pijnlijke pijnprikkel
• Opioïden en opiaten: Geneesmiddelen die pijn verlichten
• Pijnstillende medicatie: Soorten & bijwerkingen pijnstillers