Herpes zoster en herpes simplex, symptomen en behandeling

Herpes is de benaming voor een virale infectieziekte die wordt veroorzaakt door het herpesvirus. Er zijn meer dan 100 verschillende herpesvirussen. Het zoster-virus en simplex-virus zijn twee virussen die veel bij de mens voorkomen. Ze veroorzaken waterpokken, gordelroos en een koortslip. Wie eenmaal met het herpesvirus besmet is raakt er niet meer vanaf. Dit komt omdat het virus een bijzondere eigenschap heeft: het trekt zich terug in de wortel van de zenuwcellen. Zo blijft het veilig voor het afweersysteem en kan niet vernietigd worden. Wanneer de weerstand minder is wordt het virus weer actief. Behandeling richt zich vooral op het bestrijden van de symptomen.

Wat is herpes?

Herpes is een algemene naam voor ziekten doe door een bepaald type virus veroorzaakt worden. Het gaat hier om het herpes-virus en hier zijn er verschillende van. De belangrijkste zijn het herpes-simplex-virus, het herpes-zoster-virus en het herpes-progenitalis-virus. Zoster en simplex worden in dit artikel beschreven.

Eigenschappen van het virus

Het herpesvirus heeft een bijzondere eigenschap: het kan zich terugtrekken in zenuwcellen binnen het lichaam. Daardoor is het virus niet te bereiken voor het immuunsysteem (afweersysteem) en kan zo niet vernietigd worden. Het virus kan zo voor altijd in het menselijk lichaam aanwezig blijven. Wanneer het afweersysteem door factoren minder wordt, zal het virus actief worden. Bij vrouwen kan dit ook door de menstruatie komen: Ook dan wordt het virus weer actief. Vermoeidheid is nog een uitlokkende factor. Mensen die dus eenmaal besmet zijn met het herpesvirus kunnen van tijd tot tijd weer huiduitslag krijgen.

Herpes zoster

De ziekte herpes zoster wordt veroorzaakt door het varicella zoster virus. Het veroorzaakt bij kinderen waterpokken en vaak bij volwassenen gordelroos. Nagenoeg elk kind krijgt ooit waterpokken. Het ontstaat vaak in de lente of laat in de winter. Bij een uitbraak van waterpokken zien we meerdere kinderen tegelijkertijd ziek worden. Waterpokken zijn besmettelijk. Via druppeltjes in de lucht wordt het virus overgedragen. Dit gaat via praten, hoesten en niezen. Het is bijna onmogelijk om niet met het virus in aanraking te komen. Dit is dan ook de reden dat bijna ieder kind waterpokken zal krijgen.

Op zich zijn waterpokken niet ernstig. Het kind zal eerst verkouden worden. Na een aantal dagen verschijnen er vlekken en blaasjes op het gehele lichaam e in de mond. Er zit vocht in deze blaasjes. Waterpokken jeuken, dus het kind krabt veel. De blaasjes springen open en drogen uit tot een korst. Soms heeft het kind last van lichte koorts, maar vaak voelt het kind zich helemaal niet ziek. Vanaf het ontstaan van de vlekjes tot het indrogen van de korsten gaan 10 dagen overheen. Waterpokken zijn zeer besmettelijk: vanaf één dag voordat de eerste vlekjes ontstaan totdat de korstjes in zijn gedroogd. Omdat het al besmettelijk is vóórdat het kind vlekken vertoont, is vaak niet te voorkomen dat het kind andere al besmet heeft.

Bij een verminderde afweer kan er een longontsteking ontstaan. Dit kan overigens ook bij zwangere vrouwen ontstaan. Daarom wordt bij scholen vaak gewaarschuwd voor waterpokken: zwangere vrouwen kunnen hier beter niet mee in aanraking komen wanneer ze geen weerstand hiertegen hebben. Twee keer waterpokken krijgen is zeldzaam: na de eerste keer is er immuniteit tegen waterpokken opgebouwd.

Wie eenmaal waterpokken heeft gehad is besmet met het virus. Het virus trekt zich terug in de zenuwcellen en kan daar jarenlang blijven zitten zonder actief te worden. Bij sommige mensen wordt het virus zelfs nooit meer actief. Bij bepaalde omstandigheden (verminderde afweer) wordt het virus weer geactiveerd en actief. Het veroorzaakt dan geen waterpokken maar gordelroos. Er ontstaat soms koorts en een brandende pijn aan de huid. Er ontstaan ook groepjes rode blaasjes op de huid. Ze vormen een gordel. Hierin zit vocht. Gordelroos jeukt, net als waterpokken. Bovendien doet gordelroos pijn, iets dat bij waterpokken niet voorkomt. Soms ontstaat er een ontsteking van de aangezichtszenuw. Zenuwen in het gezicht kunnen hierdoor blijvend beschadigd raken. Gelukkig komt dit zelden voor bij gordelroos. Na ongeveer twee weken ontstaan er korstjes die er vanzelf af vallen. Overigens kan gordelroos ook gepaard gaan met alleen jeuk en pijn zonder het ontstaan van blaasjes.

Gordelroos is net als waterpokken besmettelijk voor anderen. Vanaf het ontstaan van de blaasjes tor het indrogen kunnen anderen besmet worden. Mensen die nog nooit waterpokken hebben gehad en baby's moeten daardoor uit de buurt gehouden worden van mensen met gordelroos. Overigens komt gordelroos het vaakst voor bij mensen boven de 60 jaar oud.

Herpes simplex

Het herpes simplex virus bestaat uit wee soorten: Human herpesvirus 1 en Human herpesvirus 2. Type 1 komt het meest voor. Het veroorzaakt de welbekende koortslip. Type 1 veroorzaakt in principe infectie die voornamelijk 'boven de gordel' ontstaan, type 2 is verantwoordelijk voor infecties 'onder de gordel'.

Het virus komt via de slijmvliezen of de huid in het lichaam terecht. Daar kan het, net als bij gordelroos, zich terugtrekken in de zenuwcellen van het lichaam. Ten tijde van verminderde weerstand wordt het virus actief. Waarom dit bij de een wel gebeurt en bij de ander niet is onduidelijk. Over het algemeen zijn de meeste mensen reeds al op jonge leeftijd besmet met dit virus.

Symptomen van een koortslip zijn een ontsteking met blaasjes. Dit wordt rond de mond gezien, vandaar de benaming koortslip. Ook kan er (lichte) koorts ontstaan. De blaasjes drogen uiteindelijk in en vormen korsten. Deze korsten vallen er vanzelf weer af. Naast een koortslip kan ook het tandvlees of het wangslijmvlies ontstoken raken. Ook hier kunnen zich blaasjes vormen die veranderen in zweren.

Herpes simplex komt soms ook voor aan de vingers (door contact met de besmette mond), of de geslachtsdelen. In principe kan herpes simplex overal een infectie veroorzaken. Het zal bij jonge kinderen minder klachten geven dan bij ouderen. De verschijnselen worden dan ook groter met het ouder worden. Daarnaast krijgt niet iedereen die besmet is te maken met een koortslip.

Behandeling van herpes

Is herpes te behandelen? Ja en nee. De symptomen of klachten kunnen verminderd worden met behulp van medicatie in de vorm van tabletten of zalven. Genezen is niet mogelijk, het virus kan niet tot zeer moeilijk gedood worden. Dit heeft te maken met het feit dat het zich terugtrekt in de zenuwcellen en daar veilig opgeborgen zit.