Beriberi, symptomen en behandeling

Vitaminen spelen een belangrijke rol in ons leven. Zonder vitaminen kan ons lichaam niet functioneren zoals het hoort. Er zijn verschillende soorten vitaminen. Een daarvan is thiamine of vitamine B1. Deze behoort tot het vitamine B-complex. We vinden het vooral in granen, melk, vlees en noten. Soms ontstaat er een tekort aan vitamine B1. Dit kan gevolgen hebben: namelijk de ziekte beriberi. Is dit gevaarlijk? Ja, soms wel. Zenuwen kunnen beschadigd worden, net als het vaatstelsel. Er kunnen hartklachten optreden. Beriberi zal dus zeker behandeld moeten worden.

Wat is beriberi?

Het wordt zowel los (foutief) als aan elkaar geschreven: beri beri of beriberi. Met beiden wordt hetzelfde bedoeld. Beriberi betekent letterlijk "ernstig verzwakt". De ziekte werd als eerste ontdekt door een vergelijking tussen vogels en mensen met dezelfde symptomen te maken. De vogels die gepelde rijst te eten kregen werden net zo ziek als sommige mensen met de nog onbekende ziekte. Deze vogels werden weer beter door het eten van ongepelde rijst. Het duurde nog ruim 20 jaar voordat ontdekt werd dat het hier ging om een bepaalde stof in de rijst, genaamd vitamine.

Maar wat is beriberi precies? Dit is een ziekte die ontstaat door een gebrek aan vitamine B1. Beriberi kenmerkt zich door drie symptomen die ook wel de hoofdverschijnselen genoemd worden.

Vitamine B1

Een andere benaming voor vitamine B1 is thiamine. Dit is een vitamine die in water oplosbaar is en deel uitmaakt van het vitamine B-complex. Het geleiden van zenuwimpulsen gaat niet zonder de inwerking van vitamine B1. Ook zet het koolhydraten in vet om. Bovendien blijft het geheugen gezond door vitamine B1. Om thiamine om te zetten in een co-enzym is de aanwezigheid van magnesium nodig. We vinden het voornamelijk in droge gist terug, maar ook in vlees, melk, noten, peulvruchten, granen en gevogelte. Het eten van rauwe vis maakt vitamine B1 inactief.

Hoe kom je aan een tekort?

Tegenwoordig is onze voeding zo veelzijdig dat er niet snel een tekort zou kunnen ontstaan. Zoals eerder gezegd kan een dieet met veel rauwe vis ervoor zorgen dat vitamine B1 inactief wordt. Ditzelfde wordt bereikt door het drinken van veel alcohol. Met name alcoholisten krijgen eerder te maken met een gebrek aan vitamine B1. Ook bij zwangere vrouwen zien we het vaker voorkomen. De behoefte is bij deze groep hoger en een eenzijdige voeding wil soms zorgen voor een tekort aan vitamine B1. Daarnaast kan een stofwisselingsziekte ervoor zorgen dat vitamine B1 niet meer verwerkt kan worden.

Oorzaken voor beriberi

Beriberi wordt veroorzaakt door een gebrek aan vitamine B1. Het komt voornamelijk voor in landen waar veel rauwe vis en witte rijst wordt gegeten. Witte rijst is gepelde rijst: het schilletje met de belangrijke vitaminen is verwijderd. Ook alcohollisten die zichzelf verwaarlozen krijgen er eerder mee te maken.

Symptomen

De symptomen treden geleidelijk aan op:

• Afwijkingen van de zenuwen. Vaak zal dit als eerste aan de benen optreden. Er treedt verlamming op. Ook het gevoel (de sensatie) wordt aangetast. Soms ontstaat er nachtblindheid.
• Oedeem. Zo kan er bijvoorbeeld longoedeem ontstaan. Hierbij zijn de bloedvaten in de long beschadigd. Er lekt vocht weg dat zich in het weefsel tussen bloedvaten en longblaasjes ophoopt. Dit gaat gepaard met kortademigheid en benauwdheid. Hoesten kan ook optreden. Perifeer oedeem is vochtophoping in de armen, benen, enkels, voeten, handen etc.
• Hartvaatverschijnselen. Dit betreft met name hartkloppingen, een snel hartritme en een lage bloeddruk. Er treedt vaak benauwdheid op. Bovendien kan er pijn rondom de lever ontstaan.

We onderscheiden twee typen beriberi. Bij natte beriberi zien we voornamelijk oedeem en hartklachten optreden. De vaten raken beschadigd. Bij droge beriberi ontstaat er voornamelijk schade aan het zenuwstelsel. Hierdoor ontstaan er klachten als verlammingen en uitval van gevoel.

Hoe lang kan je zonder vitamine B1?

Een dag zonder vitamine B1 betekent nog geen beriberi. Een week zonder overigens ook niet. Pas wanneer je langer dan een maand zonder vitamine B1 moet leven, ontstaan de eerste klachten. Het lichaam kan voor ongeveer één maand voorraad aanleggen. Daarna is het weer aangewezen op de voeding.

Behandeling

Is beriberi te voorkomen? Ja, door voldoende vitamine B1 met de voeding in te nemen. Bij (tijdelijke) eenzijdige voeding of bij bepaalde ziekten is het soms raadzaam om een preparaat in te nemen. De arts zal dit dan adviseren. De behandeling van beriberi bestaat uit het toedienen van een hoge dosering vitamine B1. Dit kan middels tabletten of middels injecties. Het is vaak nodig om deze behandeling meerdere keren te herhalen. Tussendoor wordt bekeken wat het niveau aan vitamine B1 in het lichaam is. Vaak zal de bloeddruk weer snel stijgen na toedienen van vitamine B1. Ook het hartritme wordt snel weer normaal. Beschadiging van de zenuwen heeft een langer herstel nodig en in sommige gevallen is volledig herstel niet meer mogelijk. Om die reden is het belangrijk om beriberi te voorkomen.

Lichte vormen van beriberi zijn vaak al te behandelen door zelf voldoende vitamine B1 in te nemen via de voeding of middels preparaten. Mochten de klachten aanwezig blijven of verergeren, dan is het raadzaam een arts te raadplegen.